| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३८९] ४. सुवण्णकक्कटकजातकवण्णना
[389] 4. Suvaṇṇakakkaṭakajātakavaṇṇanā
सिङ्गीमिगोति इदं सत्था वेळुवने विहरन्तो आनन्दत्थेरस्स अत्तनो अत्थाय जीवितपरिच्चागं आरब्भ कथेसि। वत्थु याव धनुग्गहपयोजना खण्डहालजातके (जा॰ २.२२.९८२ आदयो) धनपालविस्सज्जनं चूळहंसमहाहंसजातके (जा॰ १.१५.१३३ आदयो) कथितं। तदा हि भिक्खू धम्मसभायं कथं समुट्ठापेसुं ‘‘आवुसो, धम्मभण्डागारिकआनन्दत्थेरो सेक्खपटिसम्भिदाप्पत्तो हुत्वा धनपालके आगच्छन्ते सम्मासम्बुद्धस्स जीवितं परिच्चजी’’ति। सत्था आगन्त्वा ‘‘काय नुत्थ, भिक्खवे, एतरहि कथाय सन्निसिन्ना’’ति पुच्छित्वा ‘‘इमाय नामा’’ति वुत्ते ‘‘न, भिक्खवे, इदानेव, पुब्बेपि आनन्दो मय्हं जीवितं परिच्चजियेवा’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Siṅgīmigoti idaṃ satthā veḷuvane viharanto ānandattherassa attano atthāya jīvitapariccāgaṃ ārabbha kathesi. Vatthu yāva dhanuggahapayojanā khaṇḍahālajātake (jā. 2.22.982 ādayo) dhanapālavissajjanaṃ cūḷahaṃsamahāhaṃsajātake (jā. 1.15.133 ādayo) kathitaṃ. Tadā hi bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, dhammabhaṇḍāgārikaānandatthero sekkhapaṭisambhidāppatto hutvā dhanapālake āgacchante sammāsambuddhassa jīvitaṃ pariccajī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi ānando mayhaṃ jīvitaṃ pariccajiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते राजगहस्स पुब्बपस्से सालिन्दियो नाम ब्राह्मणगामो होति। तदा बोधिसत्तो तस्मिं गामे कस्सकब्राह्मणकुले निब्बत्तित्वा वयप्पत्तो कुटुम्बं सण्ठपेत्वा तस्स गामस्स पुब्बुत्तराय दिसाय एकस्मिं गामखेत्ते करीससहस्समत्तं कसिं कारेसि। सो एकदिवसं मनुस्सेहि सद्धिं खेत्तं गन्त्वा कम्मकारे ‘‘कसथा’’ति आणापेत्वा मुखधोवनत्थाय खेत्तकोटियं महन्तं सोब्भं उपसङ्कमि। तस्मिं खो पन सोब्भे एको सुवण्णवण्णो कक्कटको पटिवसति अभिरूपो पासादिको। बोधिसत्तो दन्तकट्ठं खादित्वा तं सोब्भं ओतरि। तस्स मुखधोवनकाले कक्कटको सन्तिकं आगमासि। अथ नं सो उक्खिपित्वा अत्तनो उत्तरिसाटकन्तरे निपज्जापेत्वा गहेत्वा खेत्ते कत्तब्बकिच्चं कत्वा गच्छन्तो तत्थेव नं सोब्भे पक्खिपित्वा गेहं अगमासि। ततो पट्ठाय खेत्तं आगच्छन्तो पठमं तं सोब्भं गन्त्वा कक्कटकं उक्खिपित्वा उत्तरिसाटकन्तरे निपज्जापेत्वा पच्छा कम्मन्तं विचारेसि। इति तेसं अञ्ञमञ्ञं विस्सासो दळ्हो अहोसि।
Atīte rājagahassa pubbapasse sālindiyo nāma brāhmaṇagāmo hoti. Tadā bodhisatto tasmiṃ gāme kassakabrāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto kuṭumbaṃ saṇṭhapetvā tassa gāmassa pubbuttarāya disāya ekasmiṃ gāmakhette karīsasahassamattaṃ kasiṃ kāresi. So ekadivasaṃ manussehi saddhiṃ khettaṃ gantvā kammakāre ‘‘kasathā’’ti āṇāpetvā mukhadhovanatthāya khettakoṭiyaṃ mahantaṃ sobbhaṃ upasaṅkami. Tasmiṃ kho pana sobbhe eko suvaṇṇavaṇṇo kakkaṭako paṭivasati abhirūpo pāsādiko. Bodhisatto dantakaṭṭhaṃ khāditvā taṃ sobbhaṃ otari. Tassa mukhadhovanakāle kakkaṭako santikaṃ āgamāsi. Atha naṃ so ukkhipitvā attano uttarisāṭakantare nipajjāpetvā gahetvā khette kattabbakiccaṃ katvā gacchanto tattheva naṃ sobbhe pakkhipitvā gehaṃ agamāsi. Tato paṭṭhāya khettaṃ āgacchanto paṭhamaṃ taṃ sobbhaṃ gantvā kakkaṭakaṃ ukkhipitvā uttarisāṭakantare nipajjāpetvā pacchā kammantaṃ vicāresi. Iti tesaṃ aññamaññaṃ vissāso daḷho ahosi.
बोधिसत्तो निबद्धं खेत्तं आगच्छति, अक्खीसु च पनस्स पञ्च पसादा तीणि मण्डलानि विसुद्धानि हुत्वा पञ्ञायन्ति। अथस्स खेत्तकोटियं एकस्मिं ताले काककुलावके काकी अक्खीनि दिस्वा खादितुकामा हुत्वा काकं आह – ‘‘सामि, दोहळो मे उप्पन्नो’’ति। ‘‘किं दोहळो नामा’’ति? ‘‘एतस्स ब्राह्मणस्स अक्खीनि खादितुकामाम्ही’’ति। ‘‘दुद्दोहळो ते उप्पन्नो, को एतानि आहरितुं सक्खिस्सती’’ति। ‘‘त्वं न सक्कोसी’’ति अहम्पेतं जानामि, यो पनेस तालस्स अविदूरे वम्मिको, एत्थ कण्हसप्पो वसति। ‘‘तं उपट्ठह, सो एतं डंसित्वा मारेस्सति, अथस्स अक्खीनि उप्पाटेत्वा त्वं आहरिस्ससी’’ति । सो ‘‘साधू’’ति सम्पटिच्छित्वा ततो पट्ठाय कण्हसप्पं उपट्ठहि। बोधिसत्तेनपि वापितसस्सानं गब्भग्गहणकाले कक्कटको महा अहोसि। अथेकदिवसं सप्पो काकमाह ‘‘सम्म, त्वं निबद्धं मं उपट्ठहसि, किं ते करोमी’’ति। ‘‘सामि, तुम्हाकं दासिया एतस्स खेत्तसामिकस्स अक्खीसु दोहळो उप्पज्जि, स्वाहं तुम्हाकं आनुभावेन तस्स अक्खीनि लभिस्सामीति तुम्हे उपट्ठहामी’’ति। सप्पो ‘‘होतु, नयिदं गरुकं, लभिस्ससी’’ति तं अस्सासेत्वा पुन दिवसे ब्राह्मणस्स आगमनमग्गे केदारमरियादं निस्साय तिणेहि पटिच्छन्नो हुत्वा तस्सागमनं ओलोकेन्तो निपज्जि।
Bodhisatto nibaddhaṃ khettaṃ āgacchati, akkhīsu ca panassa pañca pasādā tīṇi maṇḍalāni visuddhāni hutvā paññāyanti. Athassa khettakoṭiyaṃ ekasmiṃ tāle kākakulāvake kākī akkhīni disvā khāditukāmā hutvā kākaṃ āha – ‘‘sāmi, dohaḷo me uppanno’’ti. ‘‘Kiṃ dohaḷo nāmā’’ti? ‘‘Etassa brāhmaṇassa akkhīni khāditukāmāmhī’’ti. ‘‘Duddohaḷo te uppanno, ko etāni āharituṃ sakkhissatī’’ti. ‘‘Tvaṃ na sakkosī’’ti ahampetaṃ jānāmi, yo panesa tālassa avidūre vammiko, ettha kaṇhasappo vasati. ‘‘Taṃ upaṭṭhaha, so etaṃ ḍaṃsitvā māressati, athassa akkhīni uppāṭetvā tvaṃ āharissasī’’ti . So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tato paṭṭhāya kaṇhasappaṃ upaṭṭhahi. Bodhisattenapi vāpitasassānaṃ gabbhaggahaṇakāle kakkaṭako mahā ahosi. Athekadivasaṃ sappo kākamāha ‘‘samma, tvaṃ nibaddhaṃ maṃ upaṭṭhahasi, kiṃ te karomī’’ti. ‘‘Sāmi, tumhākaṃ dāsiyā etassa khettasāmikassa akkhīsu dohaḷo uppajji, svāhaṃ tumhākaṃ ānubhāvena tassa akkhīni labhissāmīti tumhe upaṭṭhahāmī’’ti. Sappo ‘‘hotu, nayidaṃ garukaṃ, labhissasī’’ti taṃ assāsetvā puna divase brāhmaṇassa āgamanamagge kedāramariyādaṃ nissāya tiṇehi paṭicchanno hutvā tassāgamanaṃ olokento nipajji.
बोधिसत्तो आगच्छन्तो पठमं सोब्भं ओतरित्वा मुखं धोवित्वा सिनेहं पच्चुपट्ठापेत्वा सुवण्णकक्कटकं आलिङ्गेत्वा उत्तरिसाटकन्तरे निपज्जापेत्वा खेत्तं पाविसि। सप्पो तं आगच्छन्तं दिस्वाव वेगेन पक्खन्दित्वा पिण्डिकमंसे डंसित्वा तत्थेव पातेत्वा वम्मिकं सन्धाय पलायि। बोधिसत्तस्स पतनञ्च कक्कटकस्स साटकन्तरतो लङ्घनञ्च काकस्स आगन्त्वा बोधिसत्तस्स उरे निलीयनञ्च अपच्छाअपुरिमं अहोसि। काको निलीयित्वा अक्खीनि तुण्डेन पहरि। कक्कटको ‘‘इमं काकं निस्साय मम सहायस्स भयं उप्पन्नं, एतस्मिं गहिते सप्पो आगच्छिस्सती’’ति सण्डासेन गण्हन्तो विय काकं गीवायं अळेन दळ्हं गहेत्वा किलमेत्वा थोकं सिथिलमकासि। काको ‘‘किस्स मं सम्म, छड्डेत्वा पलायसि, एस मं कक्कटको भिय्यो विहेठेति, याव न मरामि, ताव एही’’ति सप्पं पक्कोसन्तो पठमं गाथमाह –
Bodhisatto āgacchanto paṭhamaṃ sobbhaṃ otaritvā mukhaṃ dhovitvā sinehaṃ paccupaṭṭhāpetvā suvaṇṇakakkaṭakaṃ āliṅgetvā uttarisāṭakantare nipajjāpetvā khettaṃ pāvisi. Sappo taṃ āgacchantaṃ disvāva vegena pakkhanditvā piṇḍikamaṃse ḍaṃsitvā tattheva pātetvā vammikaṃ sandhāya palāyi. Bodhisattassa patanañca kakkaṭakassa sāṭakantarato laṅghanañca kākassa āgantvā bodhisattassa ure nilīyanañca apacchāapurimaṃ ahosi. Kāko nilīyitvā akkhīni tuṇḍena pahari. Kakkaṭako ‘‘imaṃ kākaṃ nissāya mama sahāyassa bhayaṃ uppannaṃ, etasmiṃ gahite sappo āgacchissatī’’ti saṇḍāsena gaṇhanto viya kākaṃ gīvāyaṃ aḷena daḷhaṃ gahetvā kilametvā thokaṃ sithilamakāsi. Kāko ‘‘kissa maṃ samma, chaḍḍetvā palāyasi, esa maṃ kakkaṭako bhiyyo viheṭheti, yāva na marāmi, tāva ehī’’ti sappaṃ pakkosanto paṭhamaṃ gāthamāha –
९४.
94.
‘‘सिङ्गीमिगो आयतचक्खुनेत्तो, अट्ठित्तचो वारिसयो अलोमो।
‘‘Siṅgīmigo āyatacakkhunetto, aṭṭhittaco vārisayo alomo;
तेनाभिभूतो कपणं रुदामि, हरे सखा किस्स नु मं जहासी’’ति॥
Tenābhibhūto kapaṇaṃ rudāmi, hare sakhā kissa nu maṃ jahāsī’’ti.
तत्थ सिङ्गीमिगोति सिङ्गीसुवण्णवण्णताय वा अळसङ्खातानं वा सिङ्गानं अत्थिताय कक्कटको वुत्तो। आयतचक्खुनेत्तोति दीघेहि चक्खुसङ्खातेहि नेत्तेहि समन्नागतो। अट्ठिमेव तचो अस्साति अट्ठित्तचो। हरे सखाति आलपनमेतं, अम्भो सहायाति अत्थो।
Tattha siṅgīmigoti siṅgīsuvaṇṇavaṇṇatāya vā aḷasaṅkhātānaṃ vā siṅgānaṃ atthitāya kakkaṭako vutto. Āyatacakkhunettoti dīghehi cakkhusaṅkhātehi nettehi samannāgato. Aṭṭhimeva taco assāti aṭṭhittaco. Hare sakhāti ālapanametaṃ, ambho sahāyāti attho.
सप्पो तं सुत्वा महन्तं फणं कत्वा काकं अस्सासेन्तो अगमासि। सत्था इममत्थं दीपेन्तो अभिसम्बुद्धो हुत्वा दुतियं गाथमाह –
Sappo taṃ sutvā mahantaṃ phaṇaṃ katvā kākaṃ assāsento agamāsi. Satthā imamatthaṃ dīpento abhisambuddho hutvā dutiyaṃ gāthamāha –
९५.
95.
‘‘सो पस्ससन्तो महता फणेन, भुजङ्गमो कक्कटमज्झपत्तो।
‘‘So passasanto mahatā phaṇena, bhujaṅgamo kakkaṭamajjhapatto;
सखा सखारं परितायमानो, भुजङ्गमं कक्कटको गहेसी’’ति॥
Sakhā sakhāraṃ paritāyamāno, bhujaṅgamaṃ kakkaṭako gahesī’’ti.
तत्थ कक्कटमज्झपत्तोति कक्कटकं सम्पत्तो। सखा सखारन्ति सहायो सहायं। ‘‘सकं सखार’’न्तिपि पाठो, अत्तनो सहायन्ति अत्थो। परितायमानोति रक्खमानो। गहेसीति दुतियेन अळेन गीवायं दळ्हं गहेसि।
Tattha kakkaṭamajjhapattoti kakkaṭakaṃ sampatto. Sakhā sakhāranti sahāyo sahāyaṃ. ‘‘Sakaṃ sakhāra’’ntipi pāṭho, attano sahāyanti attho. Paritāyamānoti rakkhamāno. Gahesīti dutiyena aḷena gīvāyaṃ daḷhaṃ gahesi.
अथ नं किलमेत्वा थोकं सिथिलमकासि। अथ सप्पो ‘‘कक्कटका नाम नेव काकमंसं खादन्ति, न सप्पमंसं, अथ केन नु खो कारणेन अयं अम्हे गण्ही’’ति चिन्तेत्वा तं पुच्छन्तो ततियं गाथमाह –
Atha naṃ kilametvā thokaṃ sithilamakāsi. Atha sappo ‘‘kakkaṭakā nāma neva kākamaṃsaṃ khādanti, na sappamaṃsaṃ, atha kena nu kho kāraṇena ayaṃ amhe gaṇhī’’ti cintetvā taṃ pucchanto tatiyaṃ gāthamāha –
९६.
96.
‘‘न वायसं नो पन कण्हसप्पं, घासत्थिको कक्कटको अदेय्य।
‘‘Na vāyasaṃ no pana kaṇhasappaṃ, ghāsatthiko kakkaṭako adeyya;
पुच्छामि तं आयतचक्खुनेत्त, अथ किस्स हेतुम्ह उभो गहीता’’ति॥
Pucchāmi taṃ āyatacakkhunetta, atha kissa hetumha ubho gahītā’’ti.
तत्थ घासत्थिकोति आहारत्थिको हुत्वा। अदेय्यातिआदियेय्य, न-कारेन योजेत्वा न गण्हीति अत्थो।
Tattha ghāsatthikoti āhāratthiko hutvā. Adeyyātiādiyeyya, na-kārena yojetvā na gaṇhīti attho.
तं सुत्वा कक्कटको गहणकारणं कथेन्तो द्वे गाथा अभासि –
Taṃ sutvā kakkaṭako gahaṇakāraṇaṃ kathento dve gāthā abhāsi –
९७.
97.
‘‘अयं पुरिसो मम अत्थकामो, यो मं गहेत्वान दकाय नेति।
‘‘Ayaṃ puriso mama atthakāmo, yo maṃ gahetvāna dakāya neti;
तस्मिं मते दुक्खमनप्पकं मे, अहञ्च एसो च उभो न होम॥
Tasmiṃ mate dukkhamanappakaṃ me, ahañca eso ca ubho na homa.
९८.
98.
‘‘ममञ्च दिस्वान पवद्धकायं, सब्बो जनो हिंसितुमेव मिच्छे।
‘‘Mamañca disvāna pavaddhakāyaṃ, sabbo jano hiṃsitumeva micche;
सादुञ्च थूलञ्च मुदुञ्च मंसं, काकापि मं दिस्व विहेठयेय्यु’’न्ति॥
Sāduñca thūlañca muduñca maṃsaṃ, kākāpi maṃ disva viheṭhayeyyu’’nti.
तत्थ अयन्ति बोधिसत्तं निद्दिसति। अत्थकामोति हितकामो। दकाय नेतीति यो मं सम्पियायमानो उत्तरिसाटकेन गहेत्वान उदकाय नेति, अत्तनो वसनकसोब्भं पापेति। तस्मिं मतेति सचे सो इमस्मिं ठाने मरिस्सति, एतस्मिं मते मम कायिकं चेतसिकं महन्तं दुक्खं भविस्सतीति दीपेति। उभो न होमाति द्वेपि जना न भविस्साम। ममञ्च दिस्वानाति गाथाय अयमत्थो – इदञ्च अपरं कारणं, इमस्मिं मते अनाथं निप्पच्चयं मं पवड्ढितकायं दिस्वा सब्बो जनो ‘‘इमस्स कक्कटकस्स सादुञ्च थूलञ्च मुदुञ्च मंस’’न्ति मं मारेतुं इच्छेय्य, न केवलञ्च जनो मनुस्सो, तिरच्छानभूता काकापि मं दिस्वा विहेठयेय्युं विहेसेय्युं मारेय्युं।
Tattha ayanti bodhisattaṃ niddisati. Atthakāmoti hitakāmo. Dakāya netīti yo maṃ sampiyāyamāno uttarisāṭakena gahetvāna udakāya neti, attano vasanakasobbhaṃ pāpeti. Tasmiṃ mateti sace so imasmiṃ ṭhāne marissati, etasmiṃ mate mama kāyikaṃ cetasikaṃ mahantaṃ dukkhaṃ bhavissatīti dīpeti. Ubho na homāti dvepi janā na bhavissāma. Mamañca disvānāti gāthāya ayamattho – idañca aparaṃ kāraṇaṃ, imasmiṃ mate anāthaṃ nippaccayaṃ maṃ pavaḍḍhitakāyaṃ disvā sabbo jano ‘‘imassa kakkaṭakassa sāduñca thūlañca muduñca maṃsa’’nti maṃ māretuṃ iccheyya, na kevalañca jano manusso, tiracchānabhūtā kākāpi maṃ disvā viheṭhayeyyuṃ viheseyyuṃ māreyyuṃ.
तं सुत्वा सप्पो चिन्तेसि ‘‘एकेनुपायेन इमं वञ्चेत्वा काकञ्च अत्तानञ्च मोचेस्सामी’’ति। अथ नं वञ्चेतुकामो छट्ठं गाथमाह –
Taṃ sutvā sappo cintesi ‘‘ekenupāyena imaṃ vañcetvā kākañca attānañca mocessāmī’’ti. Atha naṃ vañcetukāmo chaṭṭhaṃ gāthamāha –
९९.
99.
‘‘सचेतस्स हेतुम्ह उभो गहीता, उट्ठातु पोसे विसमावमामि।
‘‘Sacetassa hetumha ubho gahītā, uṭṭhātu pose visamāvamāmi;
ममञ्च काकञ्च पमुञ्च खिप्पं, पुरे विसं गाळ्हमुपेति मच्च’’न्ति॥
Mamañca kākañca pamuñca khippaṃ, pure visaṃ gāḷhamupeti macca’’nti.
तत्थ सचेतस्स हेतूति सचे एतस्स कारणा। उट्ठातूति निब्बिसो होतु। विसमावमामीति अहमस्स विसं आकड्ढामि, निब्बिसं नं करोमि। पुरे विसं गाळ्हमुपेति मच्चन्ति इमञ्हि मच्चं मया अनावमियमानं विसं गाळ्हं बलवं हुत्वा उपगच्छेय्य, तं याव न उपगच्छति, तावदेव अम्हे द्वेपि जने खिप्पं मुञ्चाति।
Tattha sacetassa hetūti sace etassa kāraṇā. Uṭṭhātūti nibbiso hotu. Visamāvamāmīti ahamassa visaṃ ākaḍḍhāmi, nibbisaṃ naṃ karomi. Pure visaṃ gāḷhamupeti maccanti imañhi maccaṃ mayā anāvamiyamānaṃ visaṃ gāḷhaṃ balavaṃ hutvā upagaccheyya, taṃ yāva na upagacchati, tāvadeva amhe dvepi jane khippaṃ muñcāti.
तं सुत्वा कक्कटको चिन्तेसि ‘‘अयं एकेनुपायेन मं द्वेपि जने विस्सज्जापेत्वा पलायितुकामो, मय्हं उपायकोसल्लं न जानाति, अहं दानि यथा सप्पो सञ्चरितुं सक्कोति, एवं अळं सिथिलं करिस्सामि, काकं पन नेव विस्सज्जेस्सामी’’ति एवं चिन्तेत्वा सत्तमं गाथमाह –
Taṃ sutvā kakkaṭako cintesi ‘‘ayaṃ ekenupāyena maṃ dvepi jane vissajjāpetvā palāyitukāmo, mayhaṃ upāyakosallaṃ na jānāti, ahaṃ dāni yathā sappo sañcarituṃ sakkoti, evaṃ aḷaṃ sithilaṃ karissāmi, kākaṃ pana neva vissajjessāmī’’ti evaṃ cintetvā sattamaṃ gāthamāha –
१००.
100.
‘‘सप्पं पमोक्खामि न ताव काकं, पटिबन्धको होहिति ताव काको।
‘‘Sappaṃ pamokkhāmi na tāva kākaṃ, paṭibandhako hohiti tāva kāko;
पुरिसञ्च दिस्वान सुखिं अरोगं, काकं पमोक्खामि यथेव सप्प’’न्ति॥
Purisañca disvāna sukhiṃ arogaṃ, kākaṃ pamokkhāmi yatheva sappa’’nti.
तत्थ पटिबन्धकोति पाटिभोगो। यथेव सप्पन्ति यथा भवन्तं सप्पं मुञ्चामि, तथा काकं पमोक्खामि, केवलं त्वं इमस्स ब्राह्मणस्स सरीरतो सीघं विसं आवमाहीति।
Tattha paṭibandhakoti pāṭibhogo. Yatheva sappanti yathā bhavantaṃ sappaṃ muñcāmi, tathā kākaṃ pamokkhāmi, kevalaṃ tvaṃ imassa brāhmaṇassa sarīrato sīghaṃ visaṃ āvamāhīti.
एवञ्च पन वत्वा तस्स सुखसञ्चारणत्थं अळं सिथिलमकासि। सप्पो विसं आवमित्वा महासत्तस्स सरीरं निब्बिसं अकासि। सो निद्दुक्खो उट्ठाय पकतिवण्णेनेव अट्ठासि। कक्कटको ‘‘सचे इमे द्वेपि जना अरोगा भविस्सन्ति, मय्हं सहायस्स वड्ढि नाम न भविस्सति, विनासेस्सामि ने’’ति चिन्तेत्वा कत्तरिकाय उप्पलमकुळं विय अळेहि उभिन्नम्पि सीसं कप्पेत्वा जीवितक्खयं पापेसि। काकीपि तम्हा ठाना पलायि। बोधिसत्तो सप्पस्स सरीरं दण्डके वेठेत्वा गुम्बपिट्ठे खिपि। सुवण्णकक्कटकं सोब्भे विस्सज्जेत्वा न्हत्वा सालिन्दियगाममेव गतो। ततो पट्ठाय कक्कटकेन सद्धिं अधिकतरो विस्सासो अहोसि।
Evañca pana vatvā tassa sukhasañcāraṇatthaṃ aḷaṃ sithilamakāsi. Sappo visaṃ āvamitvā mahāsattassa sarīraṃ nibbisaṃ akāsi. So niddukkho uṭṭhāya pakativaṇṇeneva aṭṭhāsi. Kakkaṭako ‘‘sace ime dvepi janā arogā bhavissanti, mayhaṃ sahāyassa vaḍḍhi nāma na bhavissati, vināsessāmi ne’’ti cintetvā kattarikāya uppalamakuḷaṃ viya aḷehi ubhinnampi sīsaṃ kappetvā jīvitakkhayaṃ pāpesi. Kākīpi tamhā ṭhānā palāyi. Bodhisatto sappassa sarīraṃ daṇḍake veṭhetvā gumbapiṭṭhe khipi. Suvaṇṇakakkaṭakaṃ sobbhe vissajjetvā nhatvā sālindiyagāmameva gato. Tato paṭṭhāya kakkaṭakena saddhiṃ adhikataro vissāso ahosi.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेन्तो ओसानगाथमाह –
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānento osānagāthamāha –
१०१.
101.
‘‘काको तदा देवदत्तो अहोसि, मारो पन कण्हसप्पो अहोसि।
‘‘Kāko tadā devadatto ahosi, māro pana kaṇhasappo ahosi;
आनन्दभद्दो कक्कटको अहोसि, अहं तदा ब्राह्मणो होमि सत्था’’ति॥
Ānandabhaddo kakkaṭako ahosi, ahaṃ tadā brāhmaṇo homi satthā’’ti.
सच्चपरियोसाने बहू सोतापन्नादयो अहेसुं। काकी पन गाथाय न वुत्ता, सा चिञ्चमाणविका अहोसीति।
Saccapariyosāne bahū sotāpannādayo ahesuṃ. Kākī pana gāthāya na vuttā, sā ciñcamāṇavikā ahosīti.
सुवण्णकक्कटकजातकवण्णना चतुत्था।
Suvaṇṇakakkaṭakajātakavaṇṇanā catutthā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३८९. सुवण्णकक्कटजातकं • 389. Suvaṇṇakakkaṭajātakaṃ
