Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā

    [၃၆၈] ၈. တစသာရဇာတကဝဏ္ဏနာ

    [368] 8. Tacasārajātakavaṇṇanā

    အမိတ္တဟတ္ထတ္ထဂတာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပညာပာရမိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ တဒာ ဟိ သတ္ထာ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဣဒာနေဝ, ပုဗ္ဗေပိ တထာဂတော ပညဝာ ဥပာယကုသလောယေဝာ’’တိ ဝတ္ဝာ အတီတံ အာဟရိ။

    Amittahatthatthagatāti idaṃ satthā jetavane viharanto paññāpāramiṃ ārabbha kathesi. Tadā hi satthā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi tathāgato paññavā upāyakusaloyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.

    အတီတေ ဗာရာဏသိယံ ဗ္ရဟ္မဒတ္တေ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တေ ဗောဓိသတ္တော ဂာမကေ ကုဋုမ္ဗိကကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာတိ သဗ္ဗံ ပုရိမဇာတကနိယာမေနေဝ ကထေတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန ဝေဇ္ဇေ မတေ ဂာမဝာသိနော မနုသ္သာ ‘‘မနုသ္သမာရကာ’’တိ တေ ဒာရကေ ကုဒဏ္ဍကေဟိ ဗန္ဓိတ္ဝာ ‘‘ရညော ဒသ္သေသ္သာမာ’’တိ ဗာရာဏသိံ နယိံသု။ ဗောဓိသတ္တော အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ သေသဒာရကာနံ ဩဝာဒံ အဒာသိ ‘‘တုမ္ဟေ မာ ဘာယထ, ရာဇာနံ ဒိသ္ဝာပိ အဘီတာ တုဋ္ဌိန္ဒ္ရိယာ ဘဝေယ္ယာထ, ရာဇာ အမ္ဟေဟိ သဒ္ဓိံ ပဌမတရံ ကထေသ္သတိ, တတော ပဋ္ဌာယ အဟံ ဇာနိသ္သာမီ’’တိ။ တေ ‘‘သာဓူ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိတ္ဝာ တထာ ကရိံသု။ ရာဇာ တေ အဘီတေ တုဋ္ဌိန္ဒ္ရိယေ ဒိသ္ဝာ ‘‘ဣမေ ‘မနုသ္သမာရကာ’တိ ကုဒဏ္ဍကဗဒ္ဓာ အာနီတာ, ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ပတ္တာပိ န ဘာယန္တိ, တုဋ္ဌိန္ဒ္ရိယာယေဝ, ကိံ နု ခော ဧတေသံ အသောစနကာရဏံ, ပုစ္ဆိသ္သာမိ နေ’’တိ ပုစ္ဆန္တော ပဌမံ ဂာထမာဟ –

    Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto gāmake kuṭumbikakule nibbattitvāti sabbaṃ purimajātakaniyāmeneva kathetabbaṃ. Idha pana vejje mate gāmavāsino manussā ‘‘manussamārakā’’ti te dārake kudaṇḍakehi bandhitvā ‘‘rañño dassessāmā’’ti bārāṇasiṃ nayiṃsu. Bodhisatto antarāmaggeyeva sesadārakānaṃ ovādaṃ adāsi ‘‘tumhe mā bhāyatha, rājānaṃ disvāpi abhītā tuṭṭhindriyā bhaveyyātha, rājā amhehi saddhiṃ paṭhamataraṃ kathessati, tato paṭṭhāya ahaṃ jānissāmī’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tathā kariṃsu. Rājā te abhīte tuṭṭhindriye disvā ‘‘ime ‘manussamārakā’ti kudaṇḍakabaddhā ānītā, evarūpaṃ dukkhaṃ pattāpi na bhāyanti, tuṭṭhindriyāyeva, kiṃ nu kho etesaṃ asocanakāraṇaṃ, pucchissāmi ne’’ti pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –

    ၉၅.

    95.

    ‘‘အမိတ္တဟတ္ထတ္ထဂတာ၊ တစသာရသမပ္ပိတာ။

    ‘‘Amittahatthatthagatā, tacasārasamappitā;

    ပသန္နမုခဝဏ္ဏာတ္ထ၊ ကသ္မာ တုမ္ဟေ န သောစထာ’’တိ။

    Pasannamukhavaṇṇāttha, kasmā tumhe na socathā’’ti.

    တတ္ထ အမိတ္တဟတ္ထတ္ထဂတာတိ ကုဒဏ္ဍကေဟိ ဂီဝာယံ ဗန္ဓိတ္ဝာ အာနေန္တာနံ အမိတ္တာနံ ဟတ္ထဂတာ။ တစသာရသမပ္ပိတာတိ ဝေဠုဒဏ္ဍကေဟိ ဗဒ္ဓတ္တာ ဧဝမာဟ။ ကသ္မာတိ ‘‘ဧဝရူပံ ဗ္ယသနံ ပတ္တာပိ တုမ္ဟေ ကိံကာရဏာ န သောစထာ’’တိ ပုစ္ဆတိ။

    Tattha amittahatthatthagatāti kudaṇḍakehi gīvāyaṃ bandhitvā ānentānaṃ amittānaṃ hatthagatā. Tacasārasamappitāti veḷudaṇḍakehi baddhattā evamāha. Kasmāti ‘‘evarūpaṃ byasanaṃ pattāpi tumhe kiṃkāraṇā na socathā’’ti pucchati.

    တံ သုတ္ဝာ ဗောဓိသတ္တော သေသဂာထာ အဘာသိ –

    Taṃ sutvā bodhisatto sesagāthā abhāsi –

    ၉၆.

    96.

    ‘‘န သောစနာယ ပရိဒေဝနာယ၊ အတ္ထောဝ လဗ္ဘော အပိ အပ္ပကောပိ။

    ‘‘Na socanāya paridevanāya, atthova labbho api appakopi;

    သောစန္တမေနံ ဒုခိတံ ဝိဒိတ္ဝာ၊ ပစ္စတ္ထိကာ အတ္တမနာ ဘဝန္တိ။

    Socantamenaṃ dukhitaṃ viditvā, paccatthikā attamanā bhavanti.

    ၉၇.

    97.

    ‘‘ယတော စ ခော ပဏ္ဍိတော အာပဒာသု၊ န ဝေဓတီ အတ္ထဝိနိစ္ဆယညူ။

    ‘‘Yato ca kho paṇḍito āpadāsu, na vedhatī atthavinicchayaññū;

    ပစ္စတ္ထိကာသ္သ ဒုခိတာ ဘဝန္တိ၊ ဒိသ္ဝာ မုခံ အဝိကာရံ ပုရာဏံ။

    Paccatthikāssa dukhitā bhavanti, disvā mukhaṃ avikāraṃ purāṇaṃ.

    ၉၈.

    98.

    ‘‘ဇပ္ပေန မန္တေန သုဘာသိတေန၊ အနုပ္ပဒာနေန ပဝေဏိယာ ဝာ။

    ‘‘Jappena mantena subhāsitena, anuppadānena paveṇiyā vā;

    ယထာ ယထာ ယတ္ထ လဘေထ အတ္ထံ၊ တထာ တထာ တတ္ထ ပရက္ကမေယ္ယ။

    Yathā yathā yattha labhetha atthaṃ, tathā tathā tattha parakkameyya.

    ၉၉.

    99.

    ‘‘ယတော စ ဇာနေယ္ယ အလဗ္ဘနေယ္ယော၊ မယာဝ အညေန ဝာ ဧသ အတ္ထော။

    ‘‘Yato ca jāneyya alabbhaneyyo, mayāva aññena vā esa attho;

    အသောစမာနော အဓိဝာသယေယ္ယ၊ ကမ္မံ ဒဠ္ဟံ ကိန္တိ ကရောမိ ဒာနီ’’တိ။

    Asocamāno adhivāsayeyya, kammaṃ daḷhaṃ kinti karomi dānī’’ti.

    တတ္ထ အတ္ထောတိ ဝုဍ္ဎိ။ ပစ္စတ္ထိကာ အတ္တမနာတိ ဧတံ ပုရိသံ သောစန္တံ ဒုက္ခိတံ ဝိဒိတ္ဝာ ပစ္စာမိတ္တာ တုဋ္ဌစိတ္တာ ဟောန္တိ။ တေသံ တုသ္သနကာရဏံ နာမ ပဏ္ဍိတေန ကာတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပေတိ ။ ယတောတိ ယဒာ။ န ဝေဓတီတိ စိတ္တုတ္ရာသဘယေန န ကမ္ပတိ။ အတ္ထဝိနိစ္ဆယညူတိ တသ္သ တသ္သ အတ္ထသ္သ ဝိနိစ္ဆယကုသလော။

    Tattha atthoti vuḍḍhi. Paccatthikā attamanāti etaṃ purisaṃ socantaṃ dukkhitaṃ viditvā paccāmittā tuṭṭhacittā honti. Tesaṃ tussanakāraṇaṃ nāma paṇḍitena kātuṃ na vaṭṭatīti dīpeti . Yatoti yadā. Na vedhatīti cittutrāsabhayena na kampati. Atthavinicchayaññūti tassa tassa atthassa vinicchayakusalo.

    ဇပ္ပေနာတိ မန္တပရိဇပ္ပနေန။ မန္တေနာတိ ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တဂ္ဂဟဏေန။ သုဘာသိတေနာတိ ပိယဝစနေန။ အနုပ္ပဒာနေနာတိ လဉ္ဇဒာနေန။ ပဝေဏိယာတိ ကုလဝံသေန။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – မဟာရာဇ, ပဏ္ဍိတေန နာမ အာပဒာသု ဥပ္ပန္နာသု န သောစိတဗ္ဗံ န ကိလမိတဗ္ဗံ, ဣမေသု ပန ပဉ္စသု ကာရဏေသု အညတရဝသေန ပစ္စာမိတ္တာ ဇိနိတဗ္ဗာ။ သစေ ဟိ သက္ကောတိ, မန္တံ ပရိဇပ္ပိတ္ဝာ မုခဗန္ဓနံ ကတ္ဝာပိ တေ ဇိနိတဗ္ဗာ, တထာ အသက္ကောန္တေန ပဏ္ဍိတေဟိ သဒ္ဓိံ မန္တေတ္ဝာ ဧကံ ဥပာယံ သလ္လက္ခေတ္ဝာ ဇိနိတဗ္ဗာ, ပိယဝစနံ ဝတ္တုံ သက္ကောန္တေန ပိယံ ဝတ္ဝာပိ တေ ဇိနိတဗ္ဗာ, တထာ အသက္ကောန္တေန ဝိနိစ္ဆယာမစ္စာနံ လဉ္ဇံ ဒတ္ဝာပိ ဇိနိတဗ္ဗာ, တထာ အသက္ကောန္တေန ကုလဝံသံ ကထေတ္ဝာ ‘‘မယံ အသုကပဝေဏိယာ အာဂတာ, တုမ္ဟာကဉ္စ အမ္ဟာကဉ္စ ဧကောဝ ပုဗ္ဗပုရိသော’’တိ ဧဝံ ဝိဇ္ဇမာနဉာတိကောဋိံ ဃဋေတ္ဝာပိ ဇိနိတဗ္ဗာ ဧဝာတိ။ ယထာ ယထာတိ ဧတေသု ပဉ္စသု ကာရဏေသု ယေန ယေန ကာရဏေန ယတ္ထ ယတ္ထ အတ္တနော ဝုဍ္ဎိံ လဘေယ္ယ။ တထာ တထာတိ တေန တေန ကာရဏေန တတ္ထ တတ္ထ ပရက္ကမေယ္ယ, ပရက္ကမံ ကတ္ဝာ ပစ္စတ္ထိကေ ဇိနေယ္ယာတိ အဓိပ္ပာယော။

    Jappenāti mantaparijappanena. Mantenāti paṇḍitehi saddhiṃ mantaggahaṇena. Subhāsitenāti piyavacanena. Anuppadānenāti lañjadānena. Paveṇiyāti kulavaṃsena. Idaṃ vuttaṃ hoti – mahārāja, paṇḍitena nāma āpadāsu uppannāsu na socitabbaṃ na kilamitabbaṃ, imesu pana pañcasu kāraṇesu aññataravasena paccāmittā jinitabbā. Sace hi sakkoti, mantaṃ parijappitvā mukhabandhanaṃ katvāpi te jinitabbā, tathā asakkontena paṇḍitehi saddhiṃ mantetvā ekaṃ upāyaṃ sallakkhetvā jinitabbā, piyavacanaṃ vattuṃ sakkontena piyaṃ vatvāpi te jinitabbā, tathā asakkontena vinicchayāmaccānaṃ lañjaṃ datvāpi jinitabbā, tathā asakkontena kulavaṃsaṃ kathetvā ‘‘mayaṃ asukapaveṇiyā āgatā, tumhākañca amhākañca ekova pubbapuriso’’ti evaṃ vijjamānañātikoṭiṃ ghaṭetvāpi jinitabbā evāti. Yathā yathāti etesu pañcasu kāraṇesu yena yena kāraṇena yattha yattha attano vuḍḍhiṃ labheyya. Tathā tathāti tena tena kāraṇena tattha tattha parakkameyya, parakkamaṃ katvā paccatthike jineyyāti adhippāyo.

    ယတော စ ဇာနေယ္ယာတိ ယဒာ ပန ဇာနေယ္ယ, မယာ ဝာ အညေန ဝာ ဧသ အတ္ထော အလဗ္ဘနေယ္ယော နာနပ္ပကာရေန ဝာယမိတ္ဝာပိ န သက္ကာ လဒ္ဓုံ, တဒာ ပဏ္ဍိတော ပုရိသော အသောစမာနော အကိလမမာနော ‘‘မယာ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မံ ဒဠ္ဟံ ထိရံ န သက္ကာ ပဋိဗာဟိတုံ, ဣဒာနိ ကိံ သက္ကာ ကာတု’’န္တိ အဓိဝာသယေယ္ယာတိ။

    Yato ca jāneyyāti yadā pana jāneyya, mayā vā aññena vā esa attho alabbhaneyyo nānappakārena vāyamitvāpi na sakkā laddhuṃ, tadā paṇḍito puriso asocamāno akilamamāno ‘‘mayā pubbe katakammaṃ daḷhaṃ thiraṃ na sakkā paṭibāhituṃ, idāni kiṃ sakkā kātu’’nti adhivāsayeyyāti.

    ရာဇာ ဗောဓိသတ္တသ္သ ဓမ္မကထံ သုတ္ဝာ ကမ္မံ သောဓေတ္ဝာ နိဒ္ဒောသဘာဝံ ဉတ္ဝာ ကုဒဏ္ဍကေ ဟရာပေတ္ဝာ မဟာသတ္တသ္သ မဟန္တံ ယသံ ဒတ္ဝာ အတ္တနော အတ္ထဓမ္မအနုသာသကံ အမစ္စရတနံ အကာသိ, သေသဒာရကာနမ္ပိ ယသံ ဒတ္ဝာ ဌာနန္တရာနိ အဒာသိ။

    Rājā bodhisattassa dhammakathaṃ sutvā kammaṃ sodhetvā niddosabhāvaṃ ñatvā kudaṇḍake harāpetvā mahāsattassa mahantaṃ yasaṃ datvā attano atthadhammaanusāsakaṃ amaccaratanaṃ akāsi, sesadārakānampi yasaṃ datvā ṭhānantarāni adāsi.

    သတ္ထာ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ အာဟရိတ္ဝာ ဇာတကံ သမောဓာနေသိ ‘‘တဒာ ဗာရာဏသိရာဇာ အာနန္ဒော အဟောသိ, ဒာရကာ ထေရာနုထေရာ, ပဏ္ဍိတဒာရကော ပန အဟမေဝ အဟောသိ’’န္တိ။

    Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā bārāṇasirājā ānando ahosi, dārakā therānutherā, paṇḍitadārako pana ahameva ahosi’’nti.

    တစသာရဇာတကဝဏ္ဏနာ အဋ္ဌမာ။

    Tacasārajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi / ၃၆၈. တစသာရဇာတကံ • 368. Tacasārajātakaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact