| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
१०. तच्छकङ्गपञ्हो
10. Tacchakaṅgapañho
१०. ‘‘भन्ते नागसेन, ‘तच्छकस्स द्वे अङ्गानि गहेतब्बानी’ति यं वदेसि, कतमानि तानि द्वे अङ्गानि गहेतब्बानी’’ति? ‘‘यथा, महाराज, तच्छको काळसुत्तं अनुलोमेत्वा रुक्खं तच्छति, एवमेव खो, महाराज, योगिना योगावचरेन जिनसासनमनुलोमयित्वा सीलपथवियं पतिट्ठहित्वा सद्धाहत्थेन पञ्ञावासिं गहेत्वा किलेसा तच्छेतब्बा। इदं, महाराज, तच्छकस्स पठमं अङ्गं गहेतब्बं।
10. ‘‘Bhante nāgasena, ‘tacchakassa dve aṅgāni gahetabbānī’ti yaṃ vadesi, katamāni tāni dve aṅgāni gahetabbānī’’ti? ‘‘Yathā, mahārāja, tacchako kāḷasuttaṃ anulometvā rukkhaṃ tacchati, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena jinasāsanamanulomayitvā sīlapathaviyaṃ patiṭṭhahitvā saddhāhatthena paññāvāsiṃ gahetvā kilesā tacchetabbā. Idaṃ, mahārāja, tacchakassa paṭhamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘पुन चपरं, महाराज, तच्छको फेग्गुं अपहरित्वा सारमादियति, एवमेव खो, महाराज, योगिना योगावचरेन सस्सतं उच्छेदं तं जीवं तं सरीरं अञ्ञं जीवं अञ्ञं सरीरं तदुत्तमं अञ्ञदुत्तमं अकतमभब्बं अपुरिसकारं अब्रह्मचरियवासं सत्तविनासं नवसत्तपातुभावं सङ्खारसस्सतभावं यो करोति, सो पटिसंवेदेति, अञ्ञो करोति, अञ्ञो पटिसंवेदेति, कम्मफलदस्सना च किरियफलदिट्ठि च इति एवरूपानि चेव अञ्ञानि च विवादपथानि अपनेत्वा सङ्खारानं सभावं परमसुञ्ञतं निरीहनिज्जीवतं 1 अच्चन्तं सुञ्ञतं आदियितब्बं। इदं, महाराज, तच्छकस्स दुतियं अङ्गं गहेतब्बं। भासितम्पेतं, महाराज, भगवता देवातिदेवेन सुत्तनिपाते –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, tacchako phegguṃ apaharitvā sāramādiyati, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena sassataṃ ucchedaṃ taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ taduttamaṃ aññaduttamaṃ akatamabhabbaṃ apurisakāraṃ abrahmacariyavāsaṃ sattavināsaṃ navasattapātubhāvaṃ saṅkhārasassatabhāvaṃ yo karoti, so paṭisaṃvedeti, añño karoti, añño paṭisaṃvedeti, kammaphaladassanā ca kiriyaphaladiṭṭhi ca iti evarūpāni ceva aññāni ca vivādapathāni apanetvā saṅkhārānaṃ sabhāvaṃ paramasuññataṃ nirīhanijjīvataṃ 2 accantaṃ suññataṃ ādiyitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, tacchakassa dutiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena suttanipāte –
‘‘‘कारण्डवं निद्धमथ, कसम्बुं अपकस्सथ।
‘‘‘Kāraṇḍavaṃ niddhamatha, kasambuṃ apakassatha;
ततो पलापे वाहेथ, अस्समणे समणमानिने॥
Tato palāpe vāhetha, assamaṇe samaṇamānine.
‘‘‘निद्धमित्वान पापिच्छे, पापआचारगोचरे।
‘‘‘Niddhamitvāna pāpicche, pāpaācāragocare;
सुद्धा सुद्धेहि संवासं, कप्पयव्हो पतिस्सता।
Suddhā suddhehi saṃvāsaṃ, kappayavho patissatā;
ततो समग्गा निपका, दुक्खस्सन्तं करिस्सथा’’’ति॥
Tato samaggā nipakā, dukkhassantaṃ karissathā’’’ti.
तच्छकङ्गपञ्हो दसमो।
Tacchakaṅgapañho dasamo.
मक्कटकवग्गो छट्ठो।
Makkaṭakavaggo chaṭṭho.
तस्सुद्दानं –
Tassuddānaṃ –
मक्कटो दारको कुम्मो, वनं रुक्खो च पञ्चमो।
Makkaṭo dārako kummo, vanaṃ rukkho ca pañcamo;
मेघो मणि मागविको, बाळिसी तच्छकेन चाति॥
Megho maṇi māgaviko, bāḷisī tacchakena cāti.
Footnotes:
