Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൪൮൧] ൮. തക്കാരിയജാതകവണ്ണനാ
[481] 8. Takkāriyajātakavaṇṇanā
അഹമേവ ദുബ്ഭാസിതം ഭാസി ബാലോതി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ കോകാലികം ആരബ്ഭ കഥേസി. ഏകസ്മിഞ്ഹി അന്തോവസ്സേ ദ്വേ അഗ്ഗസാവകാ ഗണം പഹായ വിവിത്താവാസം വസിതുകാമാ സത്ഥാരം ആപുച്ഛിത്വാ കോകാലികരട്ഠേ കോകാലികസ്സ വസനട്ഠാനം ഗന്ത്വാ തം ഏവമാഹംസു ‘‘ആവുസോ കോകാലിക, തം നിസ്സായ അമ്ഹാകം, അമ്ഹേ ച നിസ്സായ തവ ഫാസുവിഹാരോ ഭവിസ്സതി, ഇമം തേമാസം ഇധ വസേയ്യാമാ’’തി. ‘‘കോ പനാവുസോ, മം നിസ്സായ തുമ്ഹാകം ഫാസുവിഹാരോ’’തി. സചേ ത്വം ആവുസോ ‘‘ദ്വേ അഗ്ഗസാവകാ ഇധ വിഹരന്തീ’’തി കസ്സചി നാരോചേയ്യാസി, മയം സുഖം വിഹരേയ്യാമ, അയം തം നിസ്സായ അമ്ഹാകം ഫാസുവിഹാരോതി. ‘‘അഥ തുമ്ഹേ നിസ്സായ മയ്ഹം കോ ഫാസുവിഹാരോ’’തി? ‘‘മയം തുയ്ഹം അന്തോതേമാസം ധമ്മം വാചേസ്സാമ, ധമ്മകഥം കഥേസ്സാമ, ഏസ തുയ്ഹം അമ്ഹേ നിസ്സായ ഫാസുവിഹാരോ’’തി. ‘‘വസഥാവുസോ, യഥാജ്ഝാസയേനാ’’തി. സോ തേസം പതിരൂപം സേനാസനം അദാസി. തേ ഫലസമാപത്തിസുഖേന സുഖം വസിംസു. കോചി നേസം തത്ഥ വസനഭാവം ന ജാനാതി.
Ahameva dubbhāsitaṃ bhāsi bāloti idaṃ satthā jetavane viharanto kokālikaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi antovasse dve aggasāvakā gaṇaṃ pahāya vivittāvāsaṃ vasitukāmā satthāraṃ āpucchitvā kokālikaraṭṭhe kokālikassa vasanaṭṭhānaṃ gantvā taṃ evamāhaṃsu ‘‘āvuso kokālika, taṃ nissāya amhākaṃ, amhe ca nissāya tava phāsuvihāro bhavissati, imaṃ temāsaṃ idha vaseyyāmā’’ti. ‘‘Ko panāvuso, maṃ nissāya tumhākaṃ phāsuvihāro’’ti. Sace tvaṃ āvuso ‘‘dve aggasāvakā idha viharantī’’ti kassaci nāroceyyāsi, mayaṃ sukhaṃ vihareyyāma, ayaṃ taṃ nissāya amhākaṃ phāsuvihāroti. ‘‘Atha tumhe nissāya mayhaṃ ko phāsuvihāro’’ti? ‘‘Mayaṃ tuyhaṃ antotemāsaṃ dhammaṃ vācessāma, dhammakathaṃ kathessāma, esa tuyhaṃ amhe nissāya phāsuvihāro’’ti. ‘‘Vasathāvuso, yathājjhāsayenā’’ti. So tesaṃ patirūpaṃ senāsanaṃ adāsi. Te phalasamāpattisukhena sukhaṃ vasiṃsu. Koci nesaṃ tattha vasanabhāvaṃ na jānāti.
തേ വുത്ഥവസ്സാ പവാരേത്വാ ‘‘ആവുസോ, തം നിസ്സായ സുഖം വുത്ഥാമ്ഹ, സത്ഥാരം വന്ദിതും ഗച്ഛാമാ’’തി തം ആപുച്ഛിംസു. സോ ‘‘സാധൂ’’തി സമ്പടിച്ഛിത്വാ തേ ആദായ ധുരഗാമേ പിണ്ഡായ ചരി. ഥേരാ കതഭത്തകിച്ചാ ഗാമതോ നിക്ഖമിംസു. കോകാലികോ തേ ഉയ്യോജേത്വാ നിവത്തിത്വാ മനുസ്സാനം ആരോചേസി ‘‘ഉപാസകാ, തുമ്ഹേ തിരച്ഛാനസദിസാ, ദ്വേ അഗ്ഗസാവകേ തേമാസം ധുരവിഹാരേ വസന്തേ ന ജാനിത്ഥ, ഇദാനി തേ ഗതാ’’തി. മനുസ്സാ ‘‘കസ്മാ പന, ഭന്തേ, അമ്ഹാകം നാരോചിത്ഥാ’’തി വത്വാ ബഹും സപ്പിതേലാദിഭേസജ്ജഞ്ചേവ വത്ഥച്ഛാദനഞ്ച ഗഹേത്വാ ഥേരേ ഉപസങ്കമിത്വാ വന്ദിത്വാ ‘‘ഖമഥ നോ, ഭന്തേ, മയം തുമ്ഹാകം അഗ്ഗസാവകഭാവം ന ജാനാമ, അജ്ജ നോ കോകാലികഭദന്തസ്സ വചനേന ഞാതാ, അമ്ഹാകം അനുകമ്പായ ഇമാനി ഭേസജ്ജവത്ഥച്ഛാദനാനി ഗണ്ഹഥാ’’തി ആഹംസു.
Te vutthavassā pavāretvā ‘‘āvuso, taṃ nissāya sukhaṃ vutthāmha, satthāraṃ vandituṃ gacchāmā’’ti taṃ āpucchiṃsu. So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā te ādāya dhuragāme piṇḍāya cari. Therā katabhattakiccā gāmato nikkhamiṃsu. Kokāliko te uyyojetvā nivattitvā manussānaṃ ārocesi ‘‘upāsakā, tumhe tiracchānasadisā, dve aggasāvake temāsaṃ dhuravihāre vasante na jānittha, idāni te gatā’’ti. Manussā ‘‘kasmā pana, bhante, amhākaṃ nārocitthā’’ti vatvā bahuṃ sappitelādibhesajjañceva vatthacchādanañca gahetvā there upasaṅkamitvā vanditvā ‘‘khamatha no, bhante, mayaṃ tumhākaṃ aggasāvakabhāvaṃ na jānāma, ajja no kokālikabhadantassa vacanena ñātā, amhākaṃ anukampāya imāni bhesajjavatthacchādanāni gaṇhathā’’ti āhaṃsu.
കോകാലികോ ‘‘ഥേരാ അപ്പിച്ഛാ സന്തുട്ഠാ, ഇമാനി വത്ഥാനി അത്തനാ അഗ്ഗഹേത്വാ മയ്ഹം ദസ്സന്തീ’’തി ചിന്തേത്വാ ഉപാസകേഹി സദ്ധിംയേവ ഥേരാനം സന്തികം ഗതോ. ഥേരാ ഭിക്ഖുപരിപാചിതത്താ തതോ കിഞ്ചി നേവ അത്തനാ ഗണ്ഹിംസു, ന കോകാലികസ്സ ദാപേസും. ഉപാസകാ ‘‘ഭന്തേ, ഇദാനി അഗണ്ഹന്താ പുന അമ്ഹാകം അനുകമ്പായ ഇധ ആഗച്ഛേയ്യാഥാ’’തി യാചിംസു. ഥേരാ അനധിവാസേത്വാ സത്ഥു സന്തികം അഗമിംസു. കോകാലികോ ‘‘ഇമേ ഥേരാ അത്തനാ അഗണ്ഹന്താ മയ്ഹം ന ദാപേസു’’ന്തി ആഘാതം ബന്ധി. ഥേരാപി സത്ഥു സന്തികേ ഥോകം വസിത്വാ അത്തനോ പരിവാരേ പഞ്ചഭിക്ഖുസതേ ച ആദായ ഭിക്ഖുസഹസ്സേന സദ്ധിം ചാരികം ചരമാനാ കോകാലികരട്ഠം പത്താ. തേ ഉപാസകാ പച്ചുഗ്ഗമനം കത്വാ ഥേരേ ആദായ തമേവ വിഹാരം നേത്വാ ദേവസികം മഹാസക്കാരം കരിംസു. പഹുതം ഭേസജ്ജവത്ഥച്ഛാദനം ഉപ്പജ്ജി, ഥേരേഹി സദ്ധിം ആഗതഭിക്ഖൂ ചീവരാനി വിചാരേന്താ സദ്ധിം ആഗതാനം ഭിക്ഖൂനഞ്ഞേവ ദേന്തി , കോകാലികസ്സ ന ദേന്തി, ഥേരാപി തസ്സ ന ദാപേന്തി. കോകാലികോ ചീവരം അലഭിത്വാ ‘‘പാപിച്ഛാ സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ, പുബ്ബേ ദീയമാനം ലാഭം അഗ്ഗഹേത്വാ ഇദാനി ഗണ്ഹന്തി, പൂരേതും ന സക്കാ, അഞ്ഞേ ന ഓലോകേന്തീ’’തി ഥേരേ അക്കോസതി പരിഭാസതി. ഥേരാ ‘‘അയം അമ്ഹേ നിസ്സായ അകുസലം പസവതീ’’തി സപരിവാരാ നിക്ഖമിത്വാ ‘‘അഞ്ഞം, ഭന്തേ, കതിപാഹം വസഥാ’’തി മനുസ്സേഹി യാചിയമാനാപി നിവത്തിതും ന ഇച്ഛിംസു.
Kokāliko ‘‘therā appicchā santuṭṭhā, imāni vatthāni attanā aggahetvā mayhaṃ dassantī’’ti cintetvā upāsakehi saddhiṃyeva therānaṃ santikaṃ gato. Therā bhikkhuparipācitattā tato kiñci neva attanā gaṇhiṃsu, na kokālikassa dāpesuṃ. Upāsakā ‘‘bhante, idāni agaṇhantā puna amhākaṃ anukampāya idha āgaccheyyāthā’’ti yāciṃsu. Therā anadhivāsetvā satthu santikaṃ agamiṃsu. Kokāliko ‘‘ime therā attanā agaṇhantā mayhaṃ na dāpesu’’nti āghātaṃ bandhi. Therāpi satthu santike thokaṃ vasitvā attano parivāre pañcabhikkhusate ca ādāya bhikkhusahassena saddhiṃ cārikaṃ caramānā kokālikaraṭṭhaṃ pattā. Te upāsakā paccuggamanaṃ katvā there ādāya tameva vihāraṃ netvā devasikaṃ mahāsakkāraṃ kariṃsu. Pahutaṃ bhesajjavatthacchādanaṃ uppajji, therehi saddhiṃ āgatabhikkhū cīvarāni vicārentā saddhiṃ āgatānaṃ bhikkhūnaññeva denti , kokālikassa na denti, therāpi tassa na dāpenti. Kokāliko cīvaraṃ alabhitvā ‘‘pāpicchā sāriputtamoggallānā, pubbe dīyamānaṃ lābhaṃ aggahetvā idāni gaṇhanti, pūretuṃ na sakkā, aññe na olokentī’’ti there akkosati paribhāsati. Therā ‘‘ayaṃ amhe nissāya akusalaṃ pasavatī’’ti saparivārā nikkhamitvā ‘‘aññaṃ, bhante, katipāhaṃ vasathā’’ti manussehi yāciyamānāpi nivattituṃ na icchiṃsu.
അഥേകോ ദഹരോ ഭിക്ഖു ആഹ – ‘‘ഉപാസകാ, കഥം ഥേരാ വസിസ്സന്തി, തുമ്ഹാകം കുലൂപകോ ഥേരോ ഇധ ഇമേസം വാസം ന സഹതീ’’തി. തേ തസ്സ സന്തികം ഗന്ത്വാ ‘‘ഭന്തേ, തുമ്ഹേ കിര ഥേരാനം ഇധ വാസം ന സഹഥ, ഗച്ഛഥ നേ ഖമാപേത്വാ നിവത്തേഥ, സചേ ന നിവത്തേഥ, പലായിത്വാ അഞ്ഞത്ഥ വസഥാ’’തി ആഹംസു. സോ ഉപാസകാനം ഭയേന ഗന്ത്വാ ഥേരേ യാചി. ഥേരാ ‘‘ഗച്ഛാവുസോ, ന മയം നിവത്താമാ’’തി പക്കമിംസു. സോ ഥേരേ നിവത്തേതും അസക്കോന്തോ വിഹാരമേവ പച്ചാഗതോ. അഥ നം ഉപാസകാ പുച്ഛിംസു ‘‘നിവത്തിതാ തേ, ഭന്തേ, ഥേരാ’’തി. ‘‘നിവത്തേതും നാസക്ഖിം ആവുസോ’’തി. അഥ നം ‘‘ഇമസ്മിം പാപധമ്മേ വസന്തേ ഇധ പേസലാ ഭിക്ഖൂ ന വസിസ്സന്തി, നിക്കഡ്ഢാമ ന’’ന്തി ചിന്തേത്വാ ‘‘ഭന്തേ, മാ ത്വം ഇധ വസി, അമ്ഹേ നിസ്സായ തുയ്ഹം കിഞ്ചി നത്ഥീ’’തി ആഹംസു. സോ തേഹി നിക്കഡ്ഢിതോ പത്തചീവരമാദായ ജേതവനം ഗന്ത്വാ സത്ഥാരം ഉപസങ്കമിത്വാ ‘‘പാപിച്ഛാ, ഭന്തേ, സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനാ, പാപികാനം ഇച്ഛാനം വസം ഗതാ’’തി ആഹ. അഥ നം സത്ഥാ ‘‘മാ ഹേവം കോകാലിക, അവച, മാ ഹേവം കോകാലിക അവച, പസാദേഹി കോകാലിക, സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേസു ചിത്തം, തേ പേസലാ ഭിക്ഖൂ’’തി വാരേതി. വാരിതോപി കോകാലികോ ‘‘തുമ്ഹേ, ഭന്തേ, തുമ്ഹാകം അഗ്ഗസാവകാനം സദ്ദഹഥ, അഹം പച്ചക്ഖതോ അദ്ദസം, പാപിച്ഛാ ഏതേ പടിച്ഛന്നകമ്മന്താ ദുസ്സീലാ’’തി വത്വാ യാവതതിയം സത്ഥാരാ വാരിതോപി തഥേവ വത്വാ ഉട്ഠായാസനാ പക്കാമി. തസ്സ പക്കന്തമത്തസ്സേവ സകലസരീരേ സാസപമത്താ പിളകാ ഉട്ഠഹിത്വാ അനുപുബ്ബേന വഡ്ഢിത്വാ ബേളുവപക്കമത്താ ഹുത്വാ ഭിജ്ജിത്വാ പുബ്ബലോഹിതാനി പഗ്ഘരിംസു. സോ നിത്ഥുനന്തോ വേദനാപ്പത്തോ ജേതവനദ്വാരകോട്ഠകേ നിപജ്ജി. ‘‘കോകാലികേന ദ്വേ അഗ്ഗസാവകാ അക്കുട്ഠാ’’തി യാവ ബ്രഹ്മലോകാ ഏകകോലാഹലം അഹോസി.
Atheko daharo bhikkhu āha – ‘‘upāsakā, kathaṃ therā vasissanti, tumhākaṃ kulūpako thero idha imesaṃ vāsaṃ na sahatī’’ti. Te tassa santikaṃ gantvā ‘‘bhante, tumhe kira therānaṃ idha vāsaṃ na sahatha, gacchatha ne khamāpetvā nivattetha, sace na nivattetha, palāyitvā aññattha vasathā’’ti āhaṃsu. So upāsakānaṃ bhayena gantvā there yāci. Therā ‘‘gacchāvuso, na mayaṃ nivattāmā’’ti pakkamiṃsu. So there nivattetuṃ asakkonto vihārameva paccāgato. Atha naṃ upāsakā pucchiṃsu ‘‘nivattitā te, bhante, therā’’ti. ‘‘Nivattetuṃ nāsakkhiṃ āvuso’’ti. Atha naṃ ‘‘imasmiṃ pāpadhamme vasante idha pesalā bhikkhū na vasissanti, nikkaḍḍhāma na’’nti cintetvā ‘‘bhante, mā tvaṃ idha vasi, amhe nissāya tuyhaṃ kiñci natthī’’ti āhaṃsu. So tehi nikkaḍḍhito pattacīvaramādāya jetavanaṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā ‘‘pāpicchā, bhante, sāriputtamoggallānā, pāpikānaṃ icchānaṃ vasaṃ gatā’’ti āha. Atha naṃ satthā ‘‘mā hevaṃ kokālika, avaca, mā hevaṃ kokālika avaca, pasādehi kokālika, sāriputtamoggallānesu cittaṃ, te pesalā bhikkhū’’ti vāreti. Vāritopi kokāliko ‘‘tumhe, bhante, tumhākaṃ aggasāvakānaṃ saddahatha, ahaṃ paccakkhato addasaṃ, pāpicchā ete paṭicchannakammantā dussīlā’’ti vatvā yāvatatiyaṃ satthārā vāritopi tatheva vatvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. Tassa pakkantamattasseva sakalasarīre sāsapamattā piḷakā uṭṭhahitvā anupubbena vaḍḍhitvā beḷuvapakkamattā hutvā bhijjitvā pubbalohitāni pagghariṃsu. So nitthunanto vedanāppatto jetavanadvārakoṭṭhake nipajji. ‘‘Kokālikena dve aggasāvakā akkuṭṭhā’’ti yāva brahmalokā ekakolāhalaṃ ahosi.
അഥസ്സ ഉപജ്ഝായോ തുരൂ നാമ ബ്രഹ്മാ തം കാരണം ഞത്വാ ‘‘ഥേരേ ഖമാപേസ്സാമീ’’തി ആഗന്ത്വാ ആകാസേ ഠത്വാ ‘‘കോകാലിക, ഫരുസം തേ കമ്മം കതം, അഗ്ഗസാവകേ പസാദേഹീ’’തി ആഹ. ‘‘കോ പന ത്വം ആവുസോ’’തി? ‘‘തുരൂ ബ്രഹ്മാ നാമാഹ’’ന്തി. ‘‘നനു ത്വം, ആവുസോ, ഭഗവതാ അനാഗാമീതി ബ്യാകതോ, അനാഗാമീ ച അനാവത്തിധമ്മോ അസ്മാ ലോകാതി വുത്തം, ത്വം സങ്കാരട്ഠാനേ യക്ഖോ ഭവിസ്സസീ’’തി മഹാബ്രഹ്മം അപസാദേസി. സോ തം അത്തനോ വചനം ഗാഹാപേതും അസക്കോന്തോ ‘‘തവ വാചായ ത്വഞ്ഞേവ പഞ്ഞായിസ്സസീ’’തി വത്വാ സുദ്ധാവാസമേവ ഗതോ. കോകാലികോപി കാലം കത്വാ പദുമനിരയേ ഉപ്പജ്ജി. തസ്സ തത്ഥ നിബ്ബത്തഭാവം ഞത്വാ സഹമ്പതിബ്രഹ്മാ തഥാഗതസ്സ ആരോചേസി, സത്ഥാ ഭിക്ഖൂനം ആരോചേസി. ഭിക്ഖൂ തസ്സ അഗുണം കഥേന്താ ധമ്മസഭായം കഥം സമുട്ഠാപേസും ‘‘ആവുസോ, കോകാലികോ കിര സാരിപുത്തമോഗ്ഗല്ലാനേ അക്കോസിത്വാ അത്തനോ മുഖം നിസ്സായ പദുമനിരയേ ഉപ്പന്നോ’’തി. സത്ഥാ ആഗന്ത്വാ ‘‘കായ നുത്ഥ, ഭിക്ഖവേ, ഏതരഹി കഥായ സന്നിസിന്നാ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘ഇമായ നാമാ’’തി വുത്തേ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഇദാനേവ കോകാലികോ വചനേന ഹതോ അത്തനോ മുഖം നിസ്സായ ദുക്ഖം അനുഭോതി, പുബ്ബേപി ഏസ അത്തനോ മുഖം നിസ്സായ ദുക്ഖം അനുഭോസിയേവാ’’തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.
Athassa upajjhāyo turū nāma brahmā taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘there khamāpessāmī’’ti āgantvā ākāse ṭhatvā ‘‘kokālika, pharusaṃ te kammaṃ kataṃ, aggasāvake pasādehī’’ti āha. ‘‘Ko pana tvaṃ āvuso’’ti? ‘‘Turū brahmā nāmāha’’nti. ‘‘Nanu tvaṃ, āvuso, bhagavatā anāgāmīti byākato, anāgāmī ca anāvattidhammo asmā lokāti vuttaṃ, tvaṃ saṅkāraṭṭhāne yakkho bhavissasī’’ti mahābrahmaṃ apasādesi. So taṃ attano vacanaṃ gāhāpetuṃ asakkonto ‘‘tava vācāya tvaññeva paññāyissasī’’ti vatvā suddhāvāsameva gato. Kokālikopi kālaṃ katvā padumaniraye uppajji. Tassa tattha nibbattabhāvaṃ ñatvā sahampatibrahmā tathāgatassa ārocesi, satthā bhikkhūnaṃ ārocesi. Bhikkhū tassa aguṇaṃ kathentā dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, kokāliko kira sāriputtamoggallāne akkositvā attano mukhaṃ nissāya padumaniraye uppanno’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva kokāliko vacanena hato attano mukhaṃ nissāya dukkhaṃ anubhoti, pubbepi esa attano mukhaṃ nissāya dukkhaṃ anubhosiyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
അതീതേ ബാരാണസിയം ബ്രഹ്മദത്തേ രജ്ജം കാരേന്തേ തസ്സ പുരോഹിതോ പിങ്ഗലോ നിക്ഖന്തദാഠോ അഹോസി. തസ്സ ബ്രാഹ്മണീ അഞ്ഞേന ബ്രാഹ്മണേന സദ്ധിം അതിചരി, സോപി താദിസോവ. പുരോഹിതോ ബ്രാഹ്മണിം പുനപ്പുനം വാരേന്തോപി വാരേതും അസക്കോന്തോ ചിന്തേസി ‘‘ഇമം മമ വേരിം സഹത്ഥാ മാരേതും ന സക്കാ, ഉപായേന നം മാരേസ്സാമീ’’തി. സോ രാജാനം ഉപസങ്കമിത്വാ ആഹ ‘‘മഹാരാജ, തവ നഗരം സകലജമ്ബുദീപേ അഗ്ഗനഗരം, ത്വം അഗ്ഗരാജാ, ഏവം അഗ്ഗരഞ്ഞോ നാമ തവ ദക്ഖിണദ്വാരം ദുയുത്തം അവമങ്ഗല’’ന്തി. ‘‘ആചരിയ, ഇദാനി കിം കാതബ്ബ’’ന്തി? ‘‘മങ്ഗലം കത്വാ യോജേതബ്ബ’’ന്തി. ‘‘കിം ലദ്ധും വട്ടതീ’’തി. ‘‘പുരാണദ്വാരം ഹാരേത്വാ മങ്ഗലയുത്താനി ദാരൂനി ഗഹേത്വാ നഗരപരിഗ്ഗാഹകാനം ഭൂതാനം ബലിം ദത്വാ മങ്ഗലനക്ഖത്തേന പതിട്ഠാപേതും വട്ടതീ’’തി. ‘‘തേന ഹി ഏവം കരോഥാ’’തി. തദാ ബോധിസത്തോ തക്കാരിയോ നാമ മാണവോ ഹുത്വാ തസ്സ സന്തികേ സിപ്പം ഉഗ്ഗണ്ഹാതി. പുരോഹിതോ പുരാണദ്വാരം ഹാരേത്വാ നവം നിട്ഠാപേത്വാ രാജാനം ആഹ – ‘‘നിട്ഠിതം, ദേവ, ദ്വാരം, സ്വേ ഭദ്ദകം നക്ഖത്തം, തം അനതിക്കമിത്വാ ബലിം കത്വാ ദ്വാരം പതിട്ഠാപേതും വട്ടതീ’’തി. ‘‘ആചരിയ, ബലികമ്മത്ഥായ കിം ലദ്ധും വട്ടതീ’’തി? ‘‘ദേവ, മഹേസക്ഖം ദ്വാരം മഹേസക്ഖാഹി ദേവതാഹി പരിഗ്ഗഹിതം, ഏകം പിങ്ഗലം നിക്ഖന്തദാഠം ഉഭതോവിസുദ്ധം ബ്രാഹ്മണം മാരേത്വാ തസ്സ മംസലോഹിതേന ബലിം കത്വാ സരീരം ഹേട്ഠാ ഖിപിത്വാ ദ്വാരം പതിട്ഠാപേതബ്ബം, ഏവം തുമ്ഹാകഞ്ച നഗരസ്സ ച വുഡ്ഢി ഭവിസ്സതീ’’തി. ‘‘സാധു ആചരിയ, ഏവരൂപം ബ്രാഹ്മണം മാരേത്വാ ദ്വാരം പതിട്ഠാപേഹീ’’തി.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente tassa purohito piṅgalo nikkhantadāṭho ahosi. Tassa brāhmaṇī aññena brāhmaṇena saddhiṃ aticari, sopi tādisova. Purohito brāhmaṇiṃ punappunaṃ vārentopi vāretuṃ asakkonto cintesi ‘‘imaṃ mama veriṃ sahatthā māretuṃ na sakkā, upāyena naṃ māressāmī’’ti. So rājānaṃ upasaṅkamitvā āha ‘‘mahārāja, tava nagaraṃ sakalajambudīpe agganagaraṃ, tvaṃ aggarājā, evaṃ aggarañño nāma tava dakkhiṇadvāraṃ duyuttaṃ avamaṅgala’’nti. ‘‘Ācariya, idāni kiṃ kātabba’’nti? ‘‘Maṅgalaṃ katvā yojetabba’’nti. ‘‘Kiṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Purāṇadvāraṃ hāretvā maṅgalayuttāni dārūni gahetvā nagarapariggāhakānaṃ bhūtānaṃ baliṃ datvā maṅgalanakkhattena patiṭṭhāpetuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Tena hi evaṃ karothā’’ti. Tadā bodhisatto takkāriyo nāma māṇavo hutvā tassa santike sippaṃ uggaṇhāti. Purohito purāṇadvāraṃ hāretvā navaṃ niṭṭhāpetvā rājānaṃ āha – ‘‘niṭṭhitaṃ, deva, dvāraṃ, sve bhaddakaṃ nakkhattaṃ, taṃ anatikkamitvā baliṃ katvā dvāraṃ patiṭṭhāpetuṃ vaṭṭatī’’ti. ‘‘Ācariya, balikammatthāya kiṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti? ‘‘Deva, mahesakkhaṃ dvāraṃ mahesakkhāhi devatāhi pariggahitaṃ, ekaṃ piṅgalaṃ nikkhantadāṭhaṃ ubhatovisuddhaṃ brāhmaṇaṃ māretvā tassa maṃsalohitena baliṃ katvā sarīraṃ heṭṭhā khipitvā dvāraṃ patiṭṭhāpetabbaṃ, evaṃ tumhākañca nagarassa ca vuḍḍhi bhavissatī’’ti. ‘‘Sādhu ācariya, evarūpaṃ brāhmaṇaṃ māretvā dvāraṃ patiṭṭhāpehī’’ti.
സോ തുട്ഠമാനസോ ‘‘സ്വേ പച്ചാമിത്തസ്സ പിട്ഠിം പസ്സിസ്സാമീ’’തി ഉസ്സാഹജാതോ അത്തനോ ഗേഹം ഗന്ത്വാ മുഖം രക്ഖിതും അസക്കോന്തോ തുരിതതുരിതോ ഭരിയം ആഹ – ‘‘പാപേ ചണ്ഡാലി ഇതോ പട്ഠായ കേന സദ്ധിം അഭിരമിസ്സസി, സ്വേ തേ ജാരം മാരേത്വാ ബലികമ്മം കരിസ്സാമീ’’തി. ‘‘നിരപരാധം കിംകാരണാ മാരേസ്സസീ’’തി? രാജാ ‘‘കളാരപിങ്ഗലസ്സ ബ്രാഹ്മണസ്സ മംസലോഹിതേന ബലികമ്മം കത്വാ നഗരദ്വാരം പതിട്ഠാപേഹീ’’തി ആഹ, ‘‘ജാരോ ച തേ കളാരപിങ്ഗലോ, തം മാരേത്വാ ബലികമ്മം കരിസ്സാമീ’’തി. സാ ജാരസ്സ സന്തികം സാസനം പാഹേസി ‘‘രാജാ കിര കളാരപിങ്ഗലം ബ്രാഹ്മണം മാരേത്വാ ബലിം കാതുകാമോ, സചേ ജീവിതുകാമോ, അഞ്ഞേപി തയാ സദിസേ ബ്രാഹ്മണേ ഗഹേത്വാ കാലസ്സേവ പലായസ്സൂ’’തി. സോ തഥാ അകാസി. തം നഗരേ പാകടം അഹോസി, സകലനഗരതോ സബ്ബേ കളാരപിങ്ഗലാ പലായിംസു.
So tuṭṭhamānaso ‘‘sve paccāmittassa piṭṭhiṃ passissāmī’’ti ussāhajāto attano gehaṃ gantvā mukhaṃ rakkhituṃ asakkonto turitaturito bhariyaṃ āha – ‘‘pāpe caṇḍāli ito paṭṭhāya kena saddhiṃ abhiramissasi, sve te jāraṃ māretvā balikammaṃ karissāmī’’ti. ‘‘Niraparādhaṃ kiṃkāraṇā māressasī’’ti? Rājā ‘‘kaḷārapiṅgalassa brāhmaṇassa maṃsalohitena balikammaṃ katvā nagaradvāraṃ patiṭṭhāpehī’’ti āha, ‘‘jāro ca te kaḷārapiṅgalo, taṃ māretvā balikammaṃ karissāmī’’ti. Sā jārassa santikaṃ sāsanaṃ pāhesi ‘‘rājā kira kaḷārapiṅgalaṃ brāhmaṇaṃ māretvā baliṃ kātukāmo, sace jīvitukāmo, aññepi tayā sadise brāhmaṇe gahetvā kālasseva palāyassū’’ti. So tathā akāsi. Taṃ nagare pākaṭaṃ ahosi, sakalanagarato sabbe kaḷārapiṅgalā palāyiṃsu.
പുരോഹിതോ പച്ചാമിത്തസ്സ പലാതഭാവം അജാനിത്വാ പാതോവ രാജാനം ഉപസങ്കമിത്വാ ‘‘ദേവ, അസുകട്ഠാനേ കളാരപിങ്ഗലോ ബ്രാഹ്മണോ അത്ഥി, തം ഗണ്ഹാപേഥാ’’തി ആഹ. രാജാ അമച്ചേ പേസേസി. തേ തം അപസ്സന്താ ആഗന്ത്വാ ‘‘പലാതോ കിരാ’’തി ആരോചേസും. ‘‘അഞ്ഞത്ഥ ഉപധാരേഥാ’’തി സകലനഗരം ഉപധാരേന്താപി ന പസ്സിംസു. തതോ ‘‘അഞ്ഞം ഉപധാരേഥാ’’തി വുത്തേ ‘‘ദേവ, ഠപേത്വാ പുരോഹിതം അഞ്ഞോ ഏവരൂപോ നത്ഥീ’’തി വദിംസു. പുരോഹിതം ന സക്കാ മാരേതുന്തി. ‘‘ദേവ, കിം കഥേഥ, പുരോഹിതസ്സ കാരണാ അജ്ജ ദ്വാരേ അപ്പതിട്ഠാപിതേ നഗരം അഗുത്തം ഭവിസ്സതി, ആചരിയോ കഥേന്തോ ‘‘അജ്ജ നക്ഖത്തം അതിക്കമിത്വാ ഇതോ സംവച്ഛരച്ചയേന നക്ഖത്തം ലഭിസ്സതീ’’തി കഥേസി, സംവച്ഛരം നഗരേ അദ്വാരകേ പച്ചത്ഥികാനം ഓകാസോ ഭവിസ്സതി, ഇമം മാരേത്വാ അഞ്ഞേന ബ്യത്തേന ബ്രാഹ്മണേന ബലികമ്മം കാരേത്വാ ദ്വാരം പതിട്ഠാപേസ്സാമാ’’തി. ‘‘അത്ഥി പന അഞ്ഞോ ആചരിയസദിസോ പണ്ഡിതോ ബ്രാഹ്മണോ’’തി? ‘‘അത്ഥി ദേവ, തസ്സ അന്തേവാസീ തക്കാരിയമാണവോ നാമ, തസ്സ പുരോഹിതട്ഠാനം ദത്വാ മങ്ഗലം കരോഥാ’’തി.
Purohito paccāmittassa palātabhāvaṃ ajānitvā pātova rājānaṃ upasaṅkamitvā ‘‘deva, asukaṭṭhāne kaḷārapiṅgalo brāhmaṇo atthi, taṃ gaṇhāpethā’’ti āha. Rājā amacce pesesi. Te taṃ apassantā āgantvā ‘‘palāto kirā’’ti ārocesuṃ. ‘‘Aññattha upadhārethā’’ti sakalanagaraṃ upadhārentāpi na passiṃsu. Tato ‘‘aññaṃ upadhārethā’’ti vutte ‘‘deva, ṭhapetvā purohitaṃ añño evarūpo natthī’’ti vadiṃsu. Purohitaṃ na sakkā māretunti. ‘‘Deva, kiṃ kathetha, purohitassa kāraṇā ajja dvāre appatiṭṭhāpite nagaraṃ aguttaṃ bhavissati, ācariyo kathento ‘‘ajja nakkhattaṃ atikkamitvā ito saṃvaccharaccayena nakkhattaṃ labhissatī’’ti kathesi, saṃvaccharaṃ nagare advārake paccatthikānaṃ okāso bhavissati, imaṃ māretvā aññena byattena brāhmaṇena balikammaṃ kāretvā dvāraṃ patiṭṭhāpessāmā’’ti. ‘‘Atthi pana añño ācariyasadiso paṇḍito brāhmaṇo’’ti? ‘‘Atthi deva, tassa antevāsī takkāriyamāṇavo nāma, tassa purohitaṭṭhānaṃ datvā maṅgalaṃ karothā’’ti.
രാജാ തം പക്കോസാപേത്വാ സമ്മാനം കാരേത്വാ പുരോഹിതട്ഠാനം ദത്വാ തഥാ കാതും ആണാപേസി. സോ മഹന്തേന പരിവാരേന നഗരദ്വാരം അഗമാസി. പുരോഹിതം രാജാനുഭാവേന ബന്ധിത്വാ ആനയിംസു. മഹാസത്തോ ദ്വാരട്ഠപനട്ഠാനേ ആവാടം ഖണാപേത്വാ സാണിം പരിക്ഖിപാപേത്വാ ആചരിയേന സദ്ധിം അന്തോസാണിയം അട്ഠാസി. ആചരിയോ ആവാടം ഓലോകേത്വാ അത്തനോ പതിട്ഠം അലഭന്തോ ‘‘അത്ഥോ താവ മേ നിപ്ഫാദിതോ അഹോസി, ബാലത്താ പന മുഖം രക്ഖിതും അസക്കോന്തോ വേഗേന പാപിത്ഥിയാ കഥേസിം, അത്തനാവ അത്തനോ വധോ ആഭതോ’’തി മഹാസത്തം ആലപന്തോ പഠമം ഗാഥമാഹ –
Rājā taṃ pakkosāpetvā sammānaṃ kāretvā purohitaṭṭhānaṃ datvā tathā kātuṃ āṇāpesi. So mahantena parivārena nagaradvāraṃ agamāsi. Purohitaṃ rājānubhāvena bandhitvā ānayiṃsu. Mahāsatto dvāraṭṭhapanaṭṭhāne āvāṭaṃ khaṇāpetvā sāṇiṃ parikkhipāpetvā ācariyena saddhiṃ antosāṇiyaṃ aṭṭhāsi. Ācariyo āvāṭaṃ oloketvā attano patiṭṭhaṃ alabhanto ‘‘attho tāva me nipphādito ahosi, bālattā pana mukhaṃ rakkhituṃ asakkonto vegena pāpitthiyā kathesiṃ, attanāva attano vadho ābhato’’ti mahāsattaṃ ālapanto paṭhamaṃ gāthamāha –
൧൦൪.
104.
‘‘അഹമേവ ദുബ്ഭാസിതം ഭാസി ബാലോ, ഭേകോവരഞ്ഞേ അഹിമവ്ഹായമാനോ;
‘‘Ahameva dubbhāsitaṃ bhāsi bālo, bhekovaraññe ahimavhāyamāno;
തക്കാരിയേ സോബ്ഭമിമം പതാമി, ന കിരേവ സാധു അതിവേലഭാണീ’’തി.
Takkāriye sobbhamimaṃ patāmi, na kireva sādhu ativelabhāṇī’’ti.
തത്ഥ ദുബ്ഭാസിതം ഭാസീതി ദുബ്ഭാസിതം ഭാസിം. ഭേകോവാതി യഥാ അരഞ്ഞേ മണ്ഡൂകോ വസ്സന്തോ അത്തനോ ഖാദകം അഹിം അവ്ഹായമാനോ ദുബ്ഭാസിതം ഭാസതി നാമ, ഏവം അഹമേവ ദുബ്ഭാസിതം ഭാസിം. തക്കാരിയേതി തസ്സ നാമം, തക്കാരിയാതി ഇത്ഥിലിങ്ഗം നാമം, തേനേവ തം ആലപന്തോ ഏവമാഹ.
Tattha dubbhāsitaṃ bhāsīti dubbhāsitaṃ bhāsiṃ. Bhekovāti yathā araññe maṇḍūko vassanto attano khādakaṃ ahiṃ avhāyamāno dubbhāsitaṃ bhāsati nāma, evaṃ ahameva dubbhāsitaṃ bhāsiṃ. Takkāriyeti tassa nāmaṃ, takkāriyāti itthiliṅgaṃ nāmaṃ, teneva taṃ ālapanto evamāha.
തം സുത്വാ മഹാസത്തോ ദുതിയം ഗാഥമാഹ –
Taṃ sutvā mahāsatto dutiyaṃ gāthamāha –
൧൦൫.
105.
‘‘പപ്പോതി മച്ചോ അതിവേലഭാണീ, ബന്ധം വധം സോകപരിദ്ദവഞ്ച;
‘‘Pappoti macco ativelabhāṇī, bandhaṃ vadhaṃ sokapariddavañca;
അത്താനമേവ ഗരഹാസി ഏത്ഥ, ആചേര യം തം നിഖണന്തി സോബ്ഭേ’’തി.
Attānameva garahāsi ettha, ācera yaṃ taṃ nikhaṇanti sobbhe’’ti.
തത്ഥ അതിവേലഭാണീതി വേലാതിക്കന്തം പമാണാതിക്കന്തം കത്വാ കഥനം നാമ ന സാധു, അതിവേലഭാണീ പുരിസോ ന സാധൂതി അത്ഥോ. സോകപരിദ്ദവഞ്ചാതി ആചരിയ, ഏവമേവ അതിവേലഭാണീ പുരിസോ വധം ബന്ധഞ്ച സോകഞ്ച മഹന്തേന സദ്ദേന പരിദേവഞ്ച പപ്പോതി. ഗരഹാസീതി പരം അഗരഹിത്വാ അത്താനംയേവ ഗരഹേയ്യാസി. ഏത്ഥാതി ഏതസ്മിം കാരണേ. ആചേര യം തന്തി ആചരിയ, യേന കാരണേന തം നിഖണന്തി സോബ്ഭേ, തം തയാവ കതം, തസ്മാ അത്താനമേവ ഗരഹേയ്യാസീതി വദതി.
Tattha ativelabhāṇīti velātikkantaṃ pamāṇātikkantaṃ katvā kathanaṃ nāma na sādhu, ativelabhāṇī puriso na sādhūti attho. Sokapariddavañcāti ācariya, evameva ativelabhāṇī puriso vadhaṃ bandhañca sokañca mahantena saddena paridevañca pappoti. Garahāsīti paraṃ agarahitvā attānaṃyeva garaheyyāsi. Etthāti etasmiṃ kāraṇe. Ācera yaṃ tanti ācariya, yena kāraṇena taṃ nikhaṇanti sobbhe, taṃ tayāva kataṃ, tasmā attānameva garaheyyāsīti vadati.
ഏവഞ്ച പന വത്വാ ‘‘ആചരിയ, വാചം അരക്ഖിത്വാ ന കേവലം ത്വമേവ ദുക്ഖപ്പത്തോ, അഞ്ഞോപി ദുക്ഖപ്പത്തോയേവാ’’തി വത്വാ അതീതം ആഹരിത്വാ ദസ്സേസി.
Evañca pana vatvā ‘‘ācariya, vācaṃ arakkhitvā na kevalaṃ tvameva dukkhappatto, aññopi dukkhappattoyevā’’ti vatvā atītaṃ āharitvā dassesi.
പുബ്ബേ കിര ബാരാണസിയം കാളീ നാമ ഗണികാ അഹോസി, തസ്സാ തുണ്ഡിലോ നാമ ഭാതാ. കാളീ ഏകദിവസം സഹസ്സം ഗണ്ഹാതി. തുണ്ഡിലോ പന ഇത്ഥിധുത്തോ സുരാധുത്തോ അക്ഖധുത്തോ അഹോസി. സാ തസ്സ ധനം ദേതി, സോ ലദ്ധം ലദ്ധം വിനാസേതി. സാ തം വാരേന്തീപി വാരേതും നാസക്ഖി. സോ ഏകദിവസം ജൂതപരാജിതോ നിവത്ഥവത്ഥാനി ദത്വാ കടസാരകഖണ്ഡം നിവാസേത്വാ തസ്സാ ഗേഹം ആഗമി . തായ ച ദാസിയോ ആണത്താ ഹോന്തി ‘‘തുണ്ഡിലസ്സ ആഗതകാലേ കിഞ്ചി അദത്വാ ഗീവായം നം ഗഹേത്വാ നീഹരേയ്യാഥാ’’തി. താ തഥാ കരിംസു. സോ ദ്വാരമൂലേ രോദന്തോ അട്ഠാസി.
Pubbe kira bārāṇasiyaṃ kāḷī nāma gaṇikā ahosi, tassā tuṇḍilo nāma bhātā. Kāḷī ekadivasaṃ sahassaṃ gaṇhāti. Tuṇḍilo pana itthidhutto surādhutto akkhadhutto ahosi. Sā tassa dhanaṃ deti, so laddhaṃ laddhaṃ vināseti. Sā taṃ vārentīpi vāretuṃ nāsakkhi. So ekadivasaṃ jūtaparājito nivatthavatthāni datvā kaṭasārakakhaṇḍaṃ nivāsetvā tassā gehaṃ āgami . Tāya ca dāsiyo āṇattā honti ‘‘tuṇḍilassa āgatakāle kiñci adatvā gīvāyaṃ naṃ gahetvā nīhareyyāthā’’ti. Tā tathā kariṃsu. So dvāramūle rodanto aṭṭhāsi.
അഥേകോ സേട്ഠിപുത്തോ നിച്ചകാലം കാളിയാ സഹസ്സം ആഹരാപേന്തോ ദിസ്വാ ‘‘കസ്മാ തുണ്ഡില രോദസീ’’തി പുച്ഛി. ‘‘സാമി, ജൂതപരാജിതോ മമ ഭഗിനിയാ സന്തികം ആഗതോമ്ഹി, തം മം ദാസിയോ ഗീവായം ഗഹേത്വാ നീഹരിംസൂ’’തി. ‘‘തേന ഹി തിട്ഠ, ഭഗിനിയാ തേ കഥേസ്സാമീ’’തി സോ ഗന്ത്വാ ‘‘ഭാതാ തേ കടസാരകഖണ്ഡം നിവാസേത്വാ ദ്വാരമൂലേ ഠിതോ, വത്ഥാനിസ്സ കിമത്ഥം ന ദേസീ’’തി ആഹ. ‘‘അഹം താവ ന ദേമി, സചേ പന തേ സിനേഹോ അത്ഥി, ത്വം ദേഹീ’’തി. തസ്മിം പന ഗണികായ ഘരേ ഇദംചാരിത്തം – ആഭതസഹസ്സതോ പഞ്ചസതാനി ഗണികായ ഹോന്തി, പഞ്ചസതാനി വത്ഥഗന്ധമാലമൂലാനി ഹോന്തി. ആഗതപുരിസാ തസ്മിം ഘരേ ലദ്ധവത്ഥാനി നിവാസേത്വാ രത്തിം വസിത്വാ പുനദിവസേ ഗച്ഛന്താ ആഭതവത്ഥാനേവ നിവാസേത്വാ ഗച്ഛന്തി. തസ്മാ സോ സേട്ഠിപുത്തോ തായ ദിന്നവത്ഥാനി നിവാസേത്വാ അത്തനോ സാടകേ തുണ്ഡിലസ്സ ദാപേസി. സോ നിവാസേത്വാ നദന്തോ ഗജ്ജന്തോ ഗന്ത്വാ സുരാഗേഹം പാവിസി. കാളീപി ദാസിയോ ആണാപേസി ‘‘സ്വേ ഏതസ്സ ഗമനകാലേ വത്ഥാനി അച്ഛിന്ദേയ്യാഥാ’’തി. താ തസ്സ നിക്ഖമനകാലേ ഇതോ ചിതോ ച ഉപധാവിത്വാ വിലുമ്പമാനാ സാടകേ ഗഹേത്വാ ‘‘ഇദാനി യാഹി കുമാരാ’’തി നഗ്ഗം കത്വാ വിസ്സജ്ജേസും. സോ നഗ്ഗോവ നിക്ഖമി. ജനോ പരിഹാസം കരോതി. സോ ലജ്ജിത്വാ ‘‘മയാവേതം കതം, അഹമേവ അത്തനോ മുഖം രക്ഖിതും നാസക്ഖി’’ന്തി പരിദേവി. ഇദം താവ ദസ്സേതും തതിയം ഗാഥമാഹ –
Atheko seṭṭhiputto niccakālaṃ kāḷiyā sahassaṃ āharāpento disvā ‘‘kasmā tuṇḍila rodasī’’ti pucchi. ‘‘Sāmi, jūtaparājito mama bhaginiyā santikaṃ āgatomhi, taṃ maṃ dāsiyo gīvāyaṃ gahetvā nīhariṃsū’’ti. ‘‘Tena hi tiṭṭha, bhaginiyā te kathessāmī’’ti so gantvā ‘‘bhātā te kaṭasārakakhaṇḍaṃ nivāsetvā dvāramūle ṭhito, vatthānissa kimatthaṃ na desī’’ti āha. ‘‘Ahaṃ tāva na demi, sace pana te sineho atthi, tvaṃ dehī’’ti. Tasmiṃ pana gaṇikāya ghare idaṃcārittaṃ – ābhatasahassato pañcasatāni gaṇikāya honti, pañcasatāni vatthagandhamālamūlāni honti. Āgatapurisā tasmiṃ ghare laddhavatthāni nivāsetvā rattiṃ vasitvā punadivase gacchantā ābhatavatthāneva nivāsetvā gacchanti. Tasmā so seṭṭhiputto tāya dinnavatthāni nivāsetvā attano sāṭake tuṇḍilassa dāpesi. So nivāsetvā nadanto gajjanto gantvā surāgehaṃ pāvisi. Kāḷīpi dāsiyo āṇāpesi ‘‘sve etassa gamanakāle vatthāni acchindeyyāthā’’ti. Tā tassa nikkhamanakāle ito cito ca upadhāvitvā vilumpamānā sāṭake gahetvā ‘‘idāni yāhi kumārā’’ti naggaṃ katvā vissajjesuṃ. So naggova nikkhami. Jano parihāsaṃ karoti. So lajjitvā ‘‘mayāvetaṃ kataṃ, ahameva attano mukhaṃ rakkhituṃ nāsakkhi’’nti paridevi. Idaṃ tāva dassetuṃ tatiyaṃ gāthamāha –
൧൦൬.
106.
‘‘കിമേവഹം തുണ്ഡിലമനുപുച്ഛിം, കരേയ്യ സം ഭാതരം കാളികായം;
‘‘Kimevahaṃ tuṇḍilamanupucchiṃ, kareyya saṃ bhātaraṃ kāḷikāyaṃ;
നഗ്ഗോവഹം വത്ഥയുഗഞ്ച ജീനോ, അയമ്പി അത്ഥോ ബഹുതാദിസോവാ’’തി.
Naggovahaṃ vatthayugañca jīno, ayampi attho bahutādisovā’’ti.
തത്ഥ ബഹുതാദിസോവാതി സേട്ഠിപുത്തോ ഹി അത്തനാ കതേന ദുക്ഖം പത്തോ, ത്വമ്പി തസ്മാ അയമ്പി തുയ്ഹം ദുക്ഖപ്പത്തി അത്ഥോ. ബഹൂഹി കാരണേഹി താദിസോവ.
Tattha bahutādisovāti seṭṭhiputto hi attanā katena dukkhaṃ patto, tvampi tasmā ayampi tuyhaṃ dukkhappatti attho. Bahūhi kāraṇehi tādisova.
അപരോപി ബാരാണസിയം അജപാലാനം പമാദേന ഗോചരഭൂമിയം ദ്വീസു മേണ്ഡേസു യുജ്ഝന്തേസു ഏകോ കുലിങ്ഗസകുണോ ‘‘ഇമേ ദാനി ഭിന്നേഹി സീസേഹി മരിസ്സന്തി, വാരേസ്സാമി തേതി മാതുലാ മാ യുജ്ഝഥാ’’തി വാരേത്വാ തേസം കഥം അഗ്ഗഹേത്വാ യുജ്ഝന്താനഞ്ഞേവ പിട്ഠിയമ്പി സീസേപി നിസീദിത്വാ യാചിത്വാ വാരേതും അസക്കോന്തോ ‘‘തേന ഹി മം മാരേത്വാ യുജ്ഝഥാ’’തി ഉഭിന്നമ്പി സീസന്തരം പാവിസി. തേ അഞ്ഞമഞ്ഞം യുജ്ഝിംസുയേവ. സോ സണ്ഹകരണിയം പിസിതോ വിയ അത്തനാ കതേനേവ വിനാസം പത്തോ. ഇദമ്പി അപരം കാരണം ദസ്സേതും ചതുത്ഥം ഗാഥമാഹ –
Aparopi bārāṇasiyaṃ ajapālānaṃ pamādena gocarabhūmiyaṃ dvīsu meṇḍesu yujjhantesu eko kuliṅgasakuṇo ‘‘ime dāni bhinnehi sīsehi marissanti, vāressāmi teti mātulā mā yujjhathā’’ti vāretvā tesaṃ kathaṃ aggahetvā yujjhantānaññeva piṭṭhiyampi sīsepi nisīditvā yācitvā vāretuṃ asakkonto ‘‘tena hi maṃ māretvā yujjhathā’’ti ubhinnampi sīsantaraṃ pāvisi. Te aññamaññaṃ yujjhiṃsuyeva. So saṇhakaraṇiyaṃ pisito viya attanā kateneva vināsaṃ patto. Idampi aparaṃ kāraṇaṃ dassetuṃ catutthaṃ gāthamāha –
൧൦൭.
107.
‘‘യോ യുജ്ഝമാനാനമയുജ്ഝമാനോ, മേണ്ഡന്തരം അച്ചുപതീ കുലിങ്ഗോ;
‘‘Yo yujjhamānānamayujjhamāno, meṇḍantaraṃ accupatī kuliṅgo;
സോ പിംസിതോ മേണ്ഡസിരേഹി തത്ഥ, അയമ്പി അത്ഥോ ബഹുതാദിസോവാ’’തി.
So piṃsito meṇḍasirehi tattha, ayampi attho bahutādisovā’’ti.
തത്ഥ മേണ്ഡന്തരന്തി മേണ്ഡാനം അന്തരം. അച്ചുപതീതി അതിഗന്ത്വാ ഉപ്പതി, ആകാസേ സീസാനം വേമജ്ഝേ അട്ഠാസീതി അത്ഥോ. പിംസിതോതി പീളിതോ.
Tattha meṇḍantaranti meṇḍānaṃ antaraṃ. Accupatīti atigantvā uppati, ākāse sīsānaṃ vemajjhe aṭṭhāsīti attho. Piṃsitoti pīḷito.
അപരേപി ബാരാണസിവാസിനോ ഗോപാലകാ ഫലിതം താലരുക്ഖം ദിസ്വാ ഏകം താലഫലത്ഥായ രുക്ഖം ആരോപേസും. തസ്മിം ഫലാനി പാതേന്തേ ഏകോ കണ്ഹസപ്പോ വമ്മികാ നിക്ഖമിത്വാ താലരുക്ഖം ആരുഹി. ഹേട്ഠാ പതിട്ഠിതാ ദണ്ഡേഹി പഹരന്താ നിവാരേതും നാസക്ഖിംസു. തേ ‘‘സപ്പോ താലം അഭിരുഹതീ’’തി ഇതരസ്സ ആചിക്ഖിംസു. സോ ഭീതോ മഹാവിരവം വിരവി. ഹേട്ഠാ ഠിതാ ഏകം ഥിരസാടകം ചതൂസു കണ്ണേസു ഗഹേത്വാ ‘‘ഇമസ്മിം സാടകേ പതാ’’തി ആഹംസു. സോ പതന്തോ ചതുന്നമ്പി അന്തരേ സാടകമജ്ഝേ പതി. തസ്സ പന പാതനവേഗേന തേ സന്ധാരേതും അസക്കോന്താ അഞ്ഞമഞ്ഞം സീസേഹി പഹരിത്വാ ഭിന്നേഹി സീസേഹി ജീവിതക്ഖയം പത്താ. ഇദമ്പി കാരണം ദസ്സേന്തോ പഞ്ചമം ഗാഥമാഹ –
Aparepi bārāṇasivāsino gopālakā phalitaṃ tālarukkhaṃ disvā ekaṃ tālaphalatthāya rukkhaṃ āropesuṃ. Tasmiṃ phalāni pātente eko kaṇhasappo vammikā nikkhamitvā tālarukkhaṃ āruhi. Heṭṭhā patiṭṭhitā daṇḍehi paharantā nivāretuṃ nāsakkhiṃsu. Te ‘‘sappo tālaṃ abhiruhatī’’ti itarassa ācikkhiṃsu. So bhīto mahāviravaṃ viravi. Heṭṭhā ṭhitā ekaṃ thirasāṭakaṃ catūsu kaṇṇesu gahetvā ‘‘imasmiṃ sāṭake patā’’ti āhaṃsu. So patanto catunnampi antare sāṭakamajjhe pati. Tassa pana pātanavegena te sandhāretuṃ asakkontā aññamaññaṃ sīsehi paharitvā bhinnehi sīsehi jīvitakkhayaṃ pattā. Idampi kāraṇaṃ dassento pañcamaṃ gāthamāha –
൧൦൮.
108.
‘‘ചതുരോ ജനാ പോത്ഥകമഗ്ഗഹേസും, ഏകഞ്ച പോസം അനുരക്ഖമാനാ;
‘‘Caturo janā potthakamaggahesuṃ, ekañca posaṃ anurakkhamānā;
സബ്ബേവ തേ ഭിന്നസിരാ സയിംസു, അയമ്പി അത്ഥോ ബഹുതാദിസോവാ’’തി.
Sabbeva te bhinnasirā sayiṃsu, ayampi attho bahutādisovā’’ti.
തത്ഥ പോത്ഥകന്തി സാണസാടകം. സബ്ബേവ തേതി തേപി ചത്താരോ ജനാ അത്തനാ കതേനേവ ഭിന്നസീസാ സയിംസു.
Tattha potthakanti sāṇasāṭakaṃ. Sabbeva teti tepi cattāro janā attanā kateneva bhinnasīsā sayiṃsu.
അപരേപി ബാരാണസിവാസിനോ ഏളകചോരാ രത്തിം ഏകം അജം ഥേനേത്വാ ‘‘ദിവാ അരഞ്ഞേ ഖാദിസ്സാമാ’’തി തസ്സാ അവസ്സനത്ഥായ മുഖം ബന്ധിത്വാ വേളുഗുമ്ബേ ഠപേസും. പുനദിവസേ തം ഖാദിതും ഗച്ഛന്താ ആവുധം പമുസ്സിത്വാ അഗമംസു. തേ ‘‘അജം മാരേത്വാ മംസം പചിത്വാ ഖാദിസ്സാമ, ആഹരഥാവുധ’’ന്തി ഏകസ്സപി ഹത്ഥേ ആവുധം അദിസ്വാ ‘‘വിനാ ആവുധേന ഏതം മാരേത്വാപി മംസം ഗഹേതും ന സക്കാ, വിസ്സജ്ജേഥ നം, പുഞ്ഞമസ്സ അത്ഥീ’’തി വിസ്സജ്ജേസും. തദാ ഏകോ നളകാരോ വേളും ഗഹേത്വാ ‘‘പുനപി ആഗന്ത്വാ ഗഹേസ്സാമീ’’തി നളകാരസത്ഥം വേളുഗുമ്ബന്തരേ ഠപേത്വാ പക്കാമി. അജാ ‘‘മുത്താമ്ഹീ’’തി തുസ്സിത്വാ വേളുമൂലേ കീളമാനാ പച്ഛിമപാദേഹി പഹരിത്വാ തം സത്ഥം പാതേസി. ചോരാ സത്ഥസദ്ദം സുത്വാ ഉപധാരേന്താ തം ദിസ്വാ തുട്ഠമാനസാ അജം മാരേത്വാ മംസം ഖാദിംസു. ഇതി ‘‘സാപി അജാ അത്തനാ കതേനേവ മതാ’’തി ദസ്സേതും ഛട്ഠം ഗാഥമാഹ –
Aparepi bārāṇasivāsino eḷakacorā rattiṃ ekaṃ ajaṃ thenetvā ‘‘divā araññe khādissāmā’’ti tassā avassanatthāya mukhaṃ bandhitvā veḷugumbe ṭhapesuṃ. Punadivase taṃ khādituṃ gacchantā āvudhaṃ pamussitvā agamaṃsu. Te ‘‘ajaṃ māretvā maṃsaṃ pacitvā khādissāma, āharathāvudha’’nti ekassapi hatthe āvudhaṃ adisvā ‘‘vinā āvudhena etaṃ māretvāpi maṃsaṃ gahetuṃ na sakkā, vissajjetha naṃ, puññamassa atthī’’ti vissajjesuṃ. Tadā eko naḷakāro veḷuṃ gahetvā ‘‘punapi āgantvā gahessāmī’’ti naḷakārasatthaṃ veḷugumbantare ṭhapetvā pakkāmi. Ajā ‘‘muttāmhī’’ti tussitvā veḷumūle kīḷamānā pacchimapādehi paharitvā taṃ satthaṃ pātesi. Corā satthasaddaṃ sutvā upadhārentā taṃ disvā tuṭṭhamānasā ajaṃ māretvā maṃsaṃ khādiṃsu. Iti ‘‘sāpi ajā attanā kateneva matā’’ti dassetuṃ chaṭṭhaṃ gāthamāha –
൧൦൯.
109.
‘‘അജാ യഥാ വേളുഗുമ്ബസ്മിം ബദ്ധാ, അവക്ഖിപന്തീ അസിമജ്ഝഗച്ഛി;
‘‘Ajā yathā veḷugumbasmiṃ baddhā, avakkhipantī asimajjhagacchi;
തേനേവ തസ്സാ ഗലകാവകന്തം, അയമ്പി അത്ഥോ ബഹുതാദിസോവാ’’തി.
Teneva tassā galakāvakantaṃ, ayampi attho bahutādisovā’’ti.
തത്ഥ അവക്ഖിപന്തീതി കീളമാനാ പച്ഛിമപാദേ ഖിപന്തീ.
Tattha avakkhipantīti kīḷamānā pacchimapāde khipantī.
ഏവഞ്ച പന വത്വാ ‘‘അത്തനോ വചനം രക്ഖിത്വാ മിതഭാണിനോ നാമ മരണദുക്ഖാ മുച്ചന്തീ’’തി ദസ്സേത്വാ കിന്നരവത്ഥും ആഹരി.
Evañca pana vatvā ‘‘attano vacanaṃ rakkhitvā mitabhāṇino nāma maraṇadukkhā muccantī’’ti dassetvā kinnaravatthuṃ āhari.
ബാരാണസിവാസീ കിരേകോ ലുദ്ദകോ ഹിമവന്തം ഗന്ത്വാ ഏകേനുപായേന ജയമ്പതികേ ദ്വേ കിന്നരേ ഗഹേത്വാ ആനേത്വാ രഞ്ഞോ അദാസി. രാജാ അദിട്ഠപുബ്ബേ കിന്നരേ ദിസ്വാ തുസ്സിത്വാ ‘‘ലുദ്ദ, ഇമേസം കോ ഗുണോ’’തി പുച്ഛി. ‘‘ദേവ, ഏതേ മധുരേന സദ്ദേന ഗായന്തി, മനുഞ്ഞം നച്ചന്തി, മനുസ്സാ ഏവം ഗായിതുഞ്ച നച്ചിതുഞ്ച ന ജാനന്തീ’’തി. രാജാ ലുദ്ദസ്സ ബഹും ധനം ദത്വാ കിന്നരേ ‘‘ഗായഥ നച്ചഥാ’’തി ആഹ. കിന്നരാ ‘‘സചേ മയം ഗായന്താ ബ്യഞ്ജനം പരിപുണ്ണം കാതും ന സക്ഖിസ്സാമ, ദുഗ്ഗീതം ഹോതി, അമ്ഹേ ഗരഹിസ്സന്തി വധിസ്സന്തി, ബഹും കഥേന്താനഞ്ച പന മുസാവാദോപി ഹോതീ’’തി മുസാവാദഭയേന രഞ്ഞാ പുനപ്പുനം വുത്താപി ന ഗായിംസു ന നച്ചിംസു. രാജാ കുജ്ഝിത്വാ ‘‘ഇമേ മാരേത്വാ മംസം പചിത്വാ ആഹരഥാ’’തി ആണാപേന്തോ സത്തമം ഗാഥമാഹ –
Bārāṇasivāsī kireko luddako himavantaṃ gantvā ekenupāyena jayampatike dve kinnare gahetvā ānetvā rañño adāsi. Rājā adiṭṭhapubbe kinnare disvā tussitvā ‘‘ludda, imesaṃ ko guṇo’’ti pucchi. ‘‘Deva, ete madhurena saddena gāyanti, manuññaṃ naccanti, manussā evaṃ gāyituñca naccituñca na jānantī’’ti. Rājā luddassa bahuṃ dhanaṃ datvā kinnare ‘‘gāyatha naccathā’’ti āha. Kinnarā ‘‘sace mayaṃ gāyantā byañjanaṃ paripuṇṇaṃ kātuṃ na sakkhissāma, duggītaṃ hoti, amhe garahissanti vadhissanti, bahuṃ kathentānañca pana musāvādopi hotī’’ti musāvādabhayena raññā punappunaṃ vuttāpi na gāyiṃsu na nacciṃsu. Rājā kujjhitvā ‘‘ime māretvā maṃsaṃ pacitvā āharathā’’ti āṇāpento sattamaṃ gāthamāha –
൧൧൦.
110.
‘‘ഇമേ ന ദേവാ ന ഗന്ധബ്ബപുത്താ, മിഗാ ഇമേ അത്ഥവസം ഗതാ മേ;
‘‘Ime na devā na gandhabbaputtā, migā ime atthavasaṃ gatā me;
ഏകഞ്ച നം സായമാസേ പചന്തു, ഏകം പുനപ്പാതരാസേ പചന്തൂ’’തി.
Ekañca naṃ sāyamāse pacantu, ekaṃ punappātarāse pacantū’’ti.
തത്ഥ മിഗാ ഇമേതി ഇമേ സചേ ദേവാ ഗന്ധബ്ബാ വാ ഭവേയ്യും, നച്ചേയ്യുഞ്ചേവ ഗായേയ്യുഞ്ച, ഇമേ പന മിഗാ തിരച്ഛാനഗതാ. അത്ഥവസം ഗതാ മേതി അത്ഥം പച്ചാസീസന്തേന ലുദ്ദേന ആനീതത്താ അത്ഥവസേന മമ ഹത്ഥം ഗതാ. ഏതേസു ഏകം സായമാസേ, ഏകം പാതരാസേ പചന്തൂതി.
Tattha migā imeti ime sace devā gandhabbā vā bhaveyyuṃ, nacceyyuñceva gāyeyyuñca, ime pana migā tiracchānagatā. Atthavasaṃ gatā meti atthaṃ paccāsīsantena luddena ānītattā atthavasena mama hatthaṃ gatā. Etesu ekaṃ sāyamāse, ekaṃ pātarāse pacantūti.
കിന്നരീ ചിന്തേസി ‘‘രാജാ കുദ്ധോ നിസ്സംസയം മാരേസ്സതി, ഇദാനി കഥേതും കാലോ’’തി അട്ഠമം ഗാഥമാഹ –
Kinnarī cintesi ‘‘rājā kuddho nissaṃsayaṃ māressati, idāni kathetuṃ kālo’’ti aṭṭhamaṃ gāthamāha –
൧൧൧.
111.
‘‘സതം സഹസ്സാനി ദുഭാസിതാനി, കലമ്പി നാഗ്ഘന്തി സുഭാസിതസ്സ;
‘‘Sataṃ sahassāni dubhāsitāni, kalampi nāgghanti subhāsitassa;
ദുബ്ഭാസിതം സങ്കമാനോ കിലേസോ, തസ്മാ തുണ്ഹീ കിമ്പുരിസാ ന ബാല്യാ’’തി.
Dubbhāsitaṃ saṅkamāno kileso, tasmā tuṇhī kimpurisā na bālyā’’ti.
തത്ഥ സങ്കമാനോ കിലേസോതി കദാചി അഹം ഭാസമാനോ ദുബ്ഭാസിതം ഭാസേയ്യം, ഏവം ദുബ്ഭാസിതം സങ്കമാനോ കിലിസ്സതി കിലമതി. തസ്മാതി തേന കാരണേന തുമ്ഹാകം ന ഗായിം, ന ബാലഭാവേനാതി.
Tattha saṅkamāno kilesoti kadāci ahaṃ bhāsamāno dubbhāsitaṃ bhāseyyaṃ, evaṃ dubbhāsitaṃ saṅkamāno kilissati kilamati. Tasmāti tena kāraṇena tumhākaṃ na gāyiṃ, na bālabhāvenāti.
രാജാ കിന്നരിയാ തുസ്സിത്വാ അനന്തരം ഗാഥമാഹ –
Rājā kinnariyā tussitvā anantaraṃ gāthamāha –
൧൧൨.
112.
‘‘യാ മേസാ ബ്യാഹാസി പമുഞ്ചഥേതം, ഗിരിഞ്ച നം ഹിമവന്തം നയന്തു;
‘‘Yā mesā byāhāsi pamuñcathetaṃ, giriñca naṃ himavantaṃ nayantu;
ഇമഞ്ച ഖോ ദേന്തു മഹാനസായ, പാതോവ നം പാതരാസേ പചന്തൂ’’തി.
Imañca kho dentu mahānasāya, pātova naṃ pātarāse pacantū’’ti.
തത്ഥ യാ മേസാതി യാ മേ ഏസാ. ദേന്തൂതി മഹാനസത്ഥായ ദേന്തു.
Tattha yā mesāti yā me esā. Dentūti mahānasatthāya dentu.
കിന്നരോ രഞ്ഞോ വചനം സുത്വാ ‘‘അയം മം അകഥേന്തം അവസ്സം മാരേസ്സതി, ഇദാനി കഥേതും വട്ടതീ’’തി ഇതരം ഗാഥമാഹ –
Kinnaro rañño vacanaṃ sutvā ‘‘ayaṃ maṃ akathentaṃ avassaṃ māressati, idāni kathetuṃ vaṭṭatī’’ti itaraṃ gāthamāha –
൧൧൩.
113.
‘‘പജ്ജുന്നനാഥാ പസവോ, പസുനാഥാ അയം പജാ;
‘‘Pajjunnanāthā pasavo, pasunāthā ayaṃ pajā;
ത്വം നാഥോസി മഹാരാജ, നാഥോഹം ഭരിയായ മേ;
Tvaṃ nāthosi mahārāja, nāthohaṃ bhariyāya me;
ദ്വിന്നമഞ്ഞതരം ഞത്വാ, മുത്തോ ഗച്ഛേയ്യ പബ്ബത’’ന്തി.
Dvinnamaññataraṃ ñatvā, mutto gaccheyya pabbata’’nti.
തത്ഥ പജ്ജുന്നനാഥാ പസവോതി തിണഭക്ഖാ പസവോ മേഘനാഥാ നാമ. പസുനാഥാ അയം പജാതി അയം പന മനുസ്സപജാ പഞ്ചഗോരസേന ഉപജീവന്തീ പസുനാഥാ പസുപതിട്ഠാ. ത്വം നാഥോസീതി ത്വം മമ പതിട്ഠാ അസി. നാഥോഹന്തി മമ ഭരിയായ അഹം നാഥോ, അഹമസ്സാ പതിട്ഠാ. ദ്വിന്നമഞ്ഞതരം ഞത്വാ, മുത്തോ ഗച്ഛേയ്യ പബ്ബതന്തി അമ്ഹാകം ദ്വിന്നം അന്തരേ ഏകോ ഏകം മതം ഞത്വാ സയം മരണതോ മുത്തോ ഹിമവന്തം ഗച്ഛേയ്യ, ജീവമാനാ പന മയം അഞ്ഞമഞ്ഞം ന ജഹാമ, തസ്മാ സചേപി ഇമം ഹിമവന്തം പേസേതുകാമോ, മം പഠമം മാരേത്വാ പച്ഛാ പേസേഹീതി.
Tattha pajjunnanāthā pasavoti tiṇabhakkhā pasavo meghanāthā nāma. Pasunāthā ayaṃ pajāti ayaṃ pana manussapajā pañcagorasena upajīvantī pasunāthā pasupatiṭṭhā. Tvaṃ nāthosīti tvaṃ mama patiṭṭhā asi. Nāthohanti mama bhariyāya ahaṃ nātho, ahamassā patiṭṭhā. Dvinnamaññataraṃ ñatvā, mutto gaccheyya pabbatanti amhākaṃ dvinnaṃ antare eko ekaṃ mataṃ ñatvā sayaṃ maraṇato mutto himavantaṃ gaccheyya, jīvamānā pana mayaṃ aññamaññaṃ na jahāma, tasmā sacepi imaṃ himavantaṃ pesetukāmo, maṃ paṭhamaṃ māretvā pacchā pesehīti.
ഏവഞ്ച പന വത്വാ ‘‘മഹാരാജ, ന മയം തവ വചനം അകാതുകാമതായ തുണ്ഹീ അഹുമ്ഹ, മയം കഥായ പന ദോസം ദിസ്വാ ന കഥയിമ്ഹാ’’തി ദീപേന്തോ ഇമം ഗാഥാദ്വയമാഹ –
Evañca pana vatvā ‘‘mahārāja, na mayaṃ tava vacanaṃ akātukāmatāya tuṇhī ahumha, mayaṃ kathāya pana dosaṃ disvā na kathayimhā’’ti dīpento imaṃ gāthādvayamāha –
൧൧൪.
114.
‘‘ന വേ നിന്ദാ സുപരിവജ്ജയേഥ, നാനാ ജനാ സേവിതബ്ബാ ജനിന്ദ;
‘‘Na ve nindā suparivajjayetha, nānā janā sevitabbā janinda;
യേനേവ ഏകോ ലഭതേ പസംസം, തേനേവ അഞ്ഞോ ലഭതേ നിന്ദിതാരം.
Yeneva eko labhate pasaṃsaṃ, teneva añño labhate ninditāraṃ.
൧൧൫.
115.
‘‘സബ്ബോ ലോകോ പരിചിത്തോ അതിചിത്തോ, സബ്ബോ ലോകോ ചിത്തവാ സമ്ഹി ചിത്തേ;
‘‘Sabbo loko paricitto aticitto, sabbo loko cittavā samhi citte;
പച്ചേകചിത്താ പുഥു സബ്ബസത്താ, കസ്സീധ ചിത്തസ്സ വസേന വത്തേ’’തി.
Paccekacittā puthu sabbasattā, kassīdha cittassa vasena vatte’’ti.
തത്ഥ സുപരിവജ്ജയേഥാതി മഹാരാജ, നിന്ദാ നാമ സുഖേന പരിവജ്ജേതും ന സക്കാ. നാനാ ജനാതി നാനാഛന്ദാ ജനാ. യേനേവാതി യേന സീലാദിഗുണേന ഏകോ പസംസം ലഭതി, തേനേവ അഞ്ഞോ നിന്ദിതാരം ലഭതി. അമ്ഹാകഞ്ഹി കിന്നരാനം അന്തരേ കഥനേന പസംസം ലഭതി, മനുസ്സാനം അന്തരേ നിന്ദം, ഇതി നിന്ദാ നാമ ദുപ്പരിവജ്ജിയാ, സ്വാഹം കഥം തവ സന്തികാ പസംസം ലഭിസ്സാമീതി.
Tattha suparivajjayethāti mahārāja, nindā nāma sukhena parivajjetuṃ na sakkā. Nānā janāti nānāchandā janā. Yenevāti yena sīlādiguṇena eko pasaṃsaṃ labhati, teneva añño ninditāraṃ labhati. Amhākañhi kinnarānaṃ antare kathanena pasaṃsaṃ labhati, manussānaṃ antare nindaṃ, iti nindā nāma dupparivajjiyā, svāhaṃ kathaṃ tava santikā pasaṃsaṃ labhissāmīti.
സബ്ബോ ലോകോ പരിചിത്തോതി മഹാരാജ, അസപ്പുരിസോ നാമ പാണാതിപാതാദിചിത്തേന, സപ്പുരിസോ പാണാതിപാതാ വേരമണി ആദിചിത്തേന അതിചിത്തോതി, ഏവം സബ്ബോ ലോകോ പരിചിത്തോ അതിചിത്തോതി അത്ഥോ. ചിത്തവാ സമ്ഹി ചിത്തേതി സബ്ബോ പന ലോകോ അത്തനോ ഹീനേന വാ പണീതേന വാ ചിത്തേന ചിത്തവാ നാമ. പച്ചേകചിത്താതി പാടിയേക്കചിത്താ പുഥുപ്പഭേദാ സബ്ബേ സത്താ. തേസു കസ്സേകസ്സ തവ വാ അഞ്ഞസ്സ വാ ചിത്തേന കിന്നരീ വാ മാദിസോ വാ അഞ്ഞോ വാ വത്തേയ്യ, തസ്മാ ‘‘അയം മമ ചിത്തവസേന ന വത്തതീ’’തി, മാ മയ്ഹം കുജ്ഝി. സബ്ബസത്താ ഹി അത്തനോ ചിത്തവസേന ഗച്ഛന്തി, ദേവാതി. കിമ്പുരിസോ രഞ്ഞോ ധമ്മം ദേസേസി.
Sabbo loko paricittoti mahārāja, asappuriso nāma pāṇātipātādicittena, sappuriso pāṇātipātā veramaṇi ādicittena aticittoti, evaṃ sabbo loko paricitto aticittoti attho. Cittavā samhi citteti sabbo pana loko attano hīnena vā paṇītena vā cittena cittavā nāma. Paccekacittāti pāṭiyekkacittā puthuppabhedā sabbe sattā. Tesu kassekassa tava vā aññassa vā cittena kinnarī vā mādiso vā añño vā vatteyya, tasmā ‘‘ayaṃ mama cittavasena na vattatī’’ti, mā mayhaṃ kujjhi. Sabbasattā hi attano cittavasena gacchanti, devāti. Kimpuriso rañño dhammaṃ desesi.
രാജാ ‘‘സഭാവമേവ കഥേതി പണ്ഡിതോ കിന്നരോ’’തി സോമനസ്സപ്പത്തോ ഹുത്വാ ഓസാനഗാഥമാഹ –
Rājā ‘‘sabhāvameva katheti paṇḍito kinnaro’’ti somanassappatto hutvā osānagāthamāha –
൧൧൬.
116.
‘‘തുണ്ഹീ അഹൂ കിമ്പുരിസോ സഭരിയോ, യോ ദാനി ബ്യാഹാസി ഭയസ്സ ഭീതോ;
‘‘Tuṇhī ahū kimpuriso sabhariyo, yo dāni byāhāsi bhayassa bhīto;
സോ ദാനി മുത്തോ സുഖിതോ അരോഗോ, വാചാകിരേവത്ഥവതീ നരാന’’ന്തി.
So dāni mutto sukhito arogo, vācākirevatthavatī narāna’’nti.
തത്ഥ വാചാകിരേവത്ഥവതീ നരാനന്തി വാചാഗിരാ ഏവ ഇമേസം സത്താനം അത്ഥവതീ ഹിതാവഹാ ഹോതീതി അത്ഥോ.
Tattha vācākirevatthavatī narānanti vācāgirā eva imesaṃ sattānaṃ atthavatī hitāvahā hotīti attho.
രാജാ കിന്നരേ സുവണ്ണപഞ്ജരേ നിസീദാപേത്വാ തമേവ ലുദ്ദം പക്കോസാപേത്വാ ‘‘ഗച്ഛ ഭണേ, ഗഹിതട്ഠാനേയേവ വിസ്സജ്ജേഹീ’’തി വിസ്സജ്ജാപേസി. മഹാസത്തോപി ‘‘ആചരിയ, ഏവം കിന്നരാ വാചം രക്ഖിത്വാ പത്തകാലേ കഥിതേന സുഭാസിതേനേവ മുത്താ, ത്വം പന ദുക്കഥിതേന മഹാദുക്ഖം പത്തോ’’തി ഇദം ഉദാഹരണം ദസ്സേത്വാ ‘‘ആചരിയ, മാ ഭായി, ജീവിതം തേ അഹം ദസ്സാമീ’’തി അസ്സാസേസി, ‘‘അപിച ഖോ പന തുമ്ഹേ മം രക്ഖേയ്യാഥാ’’തിവുത്തേ ‘‘ന താവ നക്ഖത്തയോഗോ ലബ്ഭതീ’’തി ദിവസം വീതിനാമേത്വാ മജ്ഝിമയാമസമനന്തരേ മതം ഏളകം ആഹരാപേത്വാ ‘‘ബ്രാഹ്മണ, യത്ഥ കത്ഥചി ഗന്ത്വാ ജീവാഹീ’’തി കഞ്ചി അജാനാപേത്വാ ഉയ്യോജേത്വാ ഏളകമംസേന ബലിം കത്വാ ദ്വാരം പതിട്ഠാപേസി.
Rājā kinnare suvaṇṇapañjare nisīdāpetvā tameva luddaṃ pakkosāpetvā ‘‘gaccha bhaṇe, gahitaṭṭhāneyeva vissajjehī’’ti vissajjāpesi. Mahāsattopi ‘‘ācariya, evaṃ kinnarā vācaṃ rakkhitvā pattakāle kathitena subhāsiteneva muttā, tvaṃ pana dukkathitena mahādukkhaṃ patto’’ti idaṃ udāharaṇaṃ dassetvā ‘‘ācariya, mā bhāyi, jīvitaṃ te ahaṃ dassāmī’’ti assāsesi, ‘‘apica kho pana tumhe maṃ rakkheyyāthā’’tivutte ‘‘na tāva nakkhattayogo labbhatī’’ti divasaṃ vītināmetvā majjhimayāmasamanantare mataṃ eḷakaṃ āharāpetvā ‘‘brāhmaṇa, yattha katthaci gantvā jīvāhī’’ti kañci ajānāpetvā uyyojetvā eḷakamaṃsena baliṃ katvā dvāraṃ patiṭṭhāpesi.
സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഇദാനേവ, പുബ്ബേപി കോകാലികോ വാചായ ഹതോയേവാ’’തി വത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി – ‘‘തദാ കളാരപിങ്ഗലോ കോകാലികോ അഹോസി, തക്കാരിയപണ്ഡിതോ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi kokāliko vācāya hatoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā kaḷārapiṅgalo kokāliko ahosi, takkāriyapaṇḍito pana ahameva ahosi’’nti.
തക്കാരിയജാതകവണ്ണനാ അട്ഠമാ.
Takkāriyajātakavaṇṇanā aṭṭhamā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൪൮൧. തക്കാരിയജാതകം • 481. Takkāriyajātakaṃ