Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ൧൯. പഞ്ഞാസനിപാതോ

    19. Paññāsanipāto

    ൧. താലപുടത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ

    1. Tālapuṭattheragāthāvaṇṇanā

    പഞ്ഞാസനിപാതേ കദാ നുഹന്തിആദികാ ആയസ്മതോ താലപുടത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയം കുസലം ഉപചിനിത്വാ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ രാജഗഹേ അഞ്ഞതരസ്മിം നടകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ കുലാനുരൂപേസു നച്ചട്ഠാനേസു നിപ്ഫത്തിം ഗന്ത്വാ സകലജമ്ബുദീപേ പാകടോ നടഗാമണി അഹോസി. സോ പഞ്ചസതമാതുഗാമപരിവാരോ മഹതാ നടവിഭവേന ഗാമനിഗമരാജധാനീസു സമജ്ജം ദസ്സേത്വാ, മഹന്തം പൂജാസക്കാരം ലഭിത്വാ, വിചരന്തോ രാജഗഹം ആഗന്ത്വാ, നഗരവാസീനം സമജ്ജം ദസ്സേത്വാ, ലദ്ധസമ്മാനസക്കാരോ ഞാണസ്സ പരിപാകം ഗതത്താ സത്ഥു സന്തികം ഗന്ത്വാ, വന്ദിത്വാ ഏകമന്തം നിസിന്നോ ഭഗവന്തം ഏതദവോച – ‘‘സുതമേതം, ഭന്തേ, പുബ്ബകാനം ആചരിയപാചരിയാനം നടാനം ഭാസമാനാനം ‘യോ സോ നടോ രങ്ഗമജ്ഝേ സമജ്ജമജ്ഝേ സച്ചാലികേന ജനം ഹാസേതി രമേതി, സോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ പഹാസാനം ദേവാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജതീ’തി, ഇധ ഭഗവാ കിമാഹാ’’തി. അഥ നം ഭഗവാ തിക്ഖത്തും പടിക്ഖിപി ‘‘മാ മം ഏതം പുച്ഛീ’’തി. ചതുത്ഥവാരം പുട്ഠോ ആഹ – ‘‘ഗാമണി, ഇമേ സത്താ പകതിയാപി രാഗബന്ധനബദ്ധാ ദോസബന്ധനബദ്ധാ മോഹബന്ധനബദ്ധാ തേസം ഭിയ്യോപി രജനീയേ ദോസനീയേ മോഹനീയേ ധമ്മേ ഉപസംഹരന്തോ പമാദേത്വാ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ നിരയേ ഉപപജ്ജതി. സചേ പനസ്സ ഏവംദിട്ഠി ഹോതി ‘യോ സോ നടോ രങ്ഗമജ്ഝേ സമജ്ജമജ്ഝേ സച്ചാലികേന ജനം ഹാസേതി രമേതി, സോ കായസ്സ ഭേദാ പരം മരണാ പഹാസാനം ദേവാനം സഹബ്യതം ഉപപജ്ജതീ’’’തി സാസ്സ ഹോതി മിച്ഛാദിട്ഠി. മിച്ഛാദിട്ഠിസ്സ ച ദ്വിന്നം ഗതീനം അഞ്ഞതരാ ഗതി ഇച്ഛിതബ്ബാ, നിരയസ്സ വാ തിരച്ഛാനയോനിയാ വാതി. തം സുത്വാ താലപുടോ ഗാമണി പരോദി. നനു ഗാമണി പഗേവ മയാ പടിക്ഖിത്തോ ‘‘മാ മം ഏതം പുച്ഛീ’’തി (സം॰ നി॰ ൪.൩൫൪)? ‘‘നാഹം, ഭന്തേ, ഏതം രോദാമി, യം മം ഭഗവാ നടാനം അഭിസമ്പരായം ഏവമാഹാ’’തി. അപി ചാഹം, ഭന്തേ, പുബ്ബകേഹി ആചരിയപാചരിയേഹി നടേഹി വഞ്ചിതോ ‘‘നടോ മഹാജനസ്സ നടസമജ്ജം ദസ്സേത്വാ സുഗതിം ഉപപജ്ജതീ’’തി. സോ സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മം സുത്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ ലദ്ധൂപസമ്പന്നോ വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ നചിരസ്സേവ അരഹത്തം പാപുണി, അധിഗതാരഹത്തോ പന അരഹത്തപ്പത്തിതോ പുബ്ബേ യേനാകാരേന അത്തനോ ചിത്തം നിഗ്ഗണ്ഹനവസേന യോനിസോമനസികാരോ ഉദപാദി, തം അനേകധാ വിഭജിത്വാ ദസ്സേതും –

    Paññāsanipāte kadā nuhantiādikā āyasmato tālapuṭattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahe aññatarasmiṃ naṭakule nibbattitvā viññutaṃ patto kulānurūpesu naccaṭṭhānesu nipphattiṃ gantvā sakalajambudīpe pākaṭo naṭagāmaṇi ahosi. So pañcasatamātugāmaparivāro mahatā naṭavibhavena gāmanigamarājadhānīsu samajjaṃ dassetvā, mahantaṃ pūjāsakkāraṃ labhitvā, vicaranto rājagahaṃ āgantvā, nagaravāsīnaṃ samajjaṃ dassetvā, laddhasammānasakkāro ñāṇassa paripākaṃ gatattā satthu santikaṃ gantvā, vanditvā ekamantaṃ nisinno bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘sutametaṃ, bhante, pubbakānaṃ ācariyapācariyānaṃ naṭānaṃ bhāsamānānaṃ ‘yo so naṭo raṅgamajjhe samajjamajjhe saccālikena janaṃ hāseti rameti, so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pahāsānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjatī’ti, idha bhagavā kimāhā’’ti. Atha naṃ bhagavā tikkhattuṃ paṭikkhipi ‘‘mā maṃ etaṃ pucchī’’ti. Catutthavāraṃ puṭṭho āha – ‘‘gāmaṇi, ime sattā pakatiyāpi rāgabandhanabaddhā dosabandhanabaddhā mohabandhanabaddhā tesaṃ bhiyyopi rajanīye dosanīye mohanīye dhamme upasaṃharanto pamādetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā niraye upapajjati. Sace panassa evaṃdiṭṭhi hoti ‘yo so naṭo raṅgamajjhe samajjamajjhe saccālikena janaṃ hāseti rameti, so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pahāsānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjatī’’’ti sāssa hoti micchādiṭṭhi. Micchādiṭṭhissa ca dvinnaṃ gatīnaṃ aññatarā gati icchitabbā, nirayassa vā tiracchānayoniyā vāti. Taṃ sutvā tālapuṭo gāmaṇi parodi. Nanu gāmaṇi pageva mayā paṭikkhitto ‘‘mā maṃ etaṃ pucchī’’ti (saṃ. ni. 4.354)? ‘‘Nāhaṃ, bhante, etaṃ rodāmi, yaṃ maṃ bhagavā naṭānaṃ abhisamparāyaṃ evamāhā’’ti. Api cāhaṃ, bhante, pubbakehi ācariyapācariyehi naṭehi vañcito ‘‘naṭo mahājanassa naṭasamajjaṃ dassetvā sugatiṃ upapajjatī’’ti. So satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā laddhūpasampanno vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi, adhigatārahatto pana arahattappattito pubbe yenākārena attano cittaṃ niggaṇhanavasena yonisomanasikāro udapādi, taṃ anekadhā vibhajitvā dassetuṃ –

    ൧൦൯൪.

    1094.

    ‘‘കദാ നുഹം പബ്ബതകന്ദരാസു, ഏകാകിയോ അദ്ദുതിയോ വിഹസ്സം;

    ‘‘Kadā nuhaṃ pabbatakandarāsu, ekākiyo addutiyo vihassaṃ;

    അനിച്ചതോ സബ്ബഭവം വിപസ്സം, തം മേ ഇദം തം നു കദാ ഭവിസ്സതി.

    Aniccato sabbabhavaṃ vipassaṃ, taṃ me idaṃ taṃ nu kadā bhavissati.

    ൧൦൯൫.

    1095.

    ‘‘കദാ നുഹം ഭിന്നപടന്ധരോ മുനി, കാസാവവത്ഥോ അമമോ നിരാസോ;

    ‘‘Kadā nuhaṃ bhinnapaṭandharo muni, kāsāvavattho amamo nirāso;

    രാഗഞ്ച ദോസഞ്ച തഥേവ മോഹം, ഹന്ത്വാ സുഖീ പവനഗതോ വിഹസ്സം.

    Rāgañca dosañca tatheva mohaṃ, hantvā sukhī pavanagato vihassaṃ.

    ൧൦൯൬.

    1096.

    ‘‘കദാ അനിച്ചം വധരോഗനീളം, കായം ഇമം മച്ചുജരായുപദ്ദുതം;

    ‘‘Kadā aniccaṃ vadharoganīḷaṃ, kāyaṃ imaṃ maccujarāyupaddutaṃ;

    വിപസ്സമാനോ വീതഭയോ വിഹസ്സം, ഏകോ വനേ തം നു കദാ ഭവിസ്സതി.

    Vipassamāno vītabhayo vihassaṃ, eko vane taṃ nu kadā bhavissati.

    ൧൦൯൭.

    1097.

    ‘‘കദാ നുഹം ഭയജനനിം ദുഖാവഹം, തണ്ഹാലതം ബഹുവിധാനുവത്തനിം;

    ‘‘Kadā nuhaṃ bhayajananiṃ dukhāvahaṃ, taṇhālataṃ bahuvidhānuvattaniṃ;

    പഞ്ഞാമയം തിഖിണമസിം ഗഹേത്വാ, ഛേത്വാ വസേ തമ്പി കദാ ഭവിസ്സതി.

    Paññāmayaṃ tikhiṇamasiṃ gahetvā, chetvā vase tampi kadā bhavissati.

    ൧൦൯൮.

    1098.

    ‘‘കദാ നു പഞ്ഞാമയമുഗ്ഗതേജം, സത്ഥം ഇസീനം സഹസാദിയിത്വാ;

    ‘‘Kadā nu paññāmayamuggatejaṃ, satthaṃ isīnaṃ sahasādiyitvā;

    മാരം സസേനം സഹസാ ഭഞ്ജിസ്സം, സീഹാസനേ തം നു കദാ ഭവിസ്സതി.

    Māraṃ sasenaṃ sahasā bhañjissaṃ, sīhāsane taṃ nu kadā bhavissati.

    ൧൦൯൯.

    1099.

    ‘‘കദാ നുഹം സബ്ഭി സമാഗമേസു, ദിട്ഠോ ഭവേ ധമ്മഗരൂഹി താദിഭി;

    ‘‘Kadā nuhaṃ sabbhi samāgamesu, diṭṭho bhave dhammagarūhi tādibhi;

    യാഥാവദസ്സീഹി ജിതിന്ദ്രിയേഹി, പധാനിയോ തം നു കദാ ഭവിസ്സതി.

    Yāthāvadassīhi jitindriyehi, padhāniyo taṃ nu kadā bhavissati.

    ൧൧൦൦.

    1100.

    ‘‘കദാ നു മം തന്ദി ഖുദാ പിപാസാ, വാതാതപാ കീടസരീസപാ വാ;

    ‘‘Kadā nu maṃ tandi khudā pipāsā, vātātapā kīṭasarīsapā vā;

    ന ബാധയിസ്സന്തി ന തം ഗിരിബ്ബജേ, അത്ഥത്ഥിയം തം നു കദാ ഭവിസ്സതി.

    Na bādhayissanti na taṃ giribbaje, atthatthiyaṃ taṃ nu kadā bhavissati.

    ൧൧൦൧.

    1101.

    ‘‘കദാ നു ഖോ യം വിദിതം മഹേസിനാ, ചത്താരി സച്ചാനി സുദുദ്ദസാനി;

    ‘‘Kadā nu kho yaṃ viditaṃ mahesinā, cattāri saccāni sududdasāni;

    സമാഹിതത്തോ സതിമാ അഗച്ഛം, പഞ്ഞായ തം തം നു കദാ ഭവിസ്സതി.

    Samāhitatto satimā agacchaṃ, paññāya taṃ taṃ nu kadā bhavissati.

    ൧൧൦൨.

    1102.

    ‘‘കദാ നു രൂപേ അമിതേ ച സദ്ദേ, ഗന്ധേ രസേ ഫുസിതബ്ബേ ച ധമ്മേ;

    ‘‘Kadā nu rūpe amite ca sadde, gandhe rase phusitabbe ca dhamme;

    ആദിത്തതോഹം സമഥേഹി യുത്തോ, പഞ്ഞായ ദച്ഛം തദിദം കദാ മേ.

    Ādittatohaṃ samathehi yutto, paññāya dacchaṃ tadidaṃ kadā me.

    ൧൧൦൩.

    1103.

    ‘‘കദാ നുഹം ദുബ്ബചനേന വുത്തോ, തതോ നിമിത്തം വിമനോ ന ഹേസ്സം;

    ‘‘Kadā nuhaṃ dubbacanena vutto, tato nimittaṃ vimano na hessaṃ;

    അഥോ പസത്ഥോപി തതോ നിമിത്തം, തുട്ഠോ ന ഹേസ്സം തദിദം കദാ മേ.

    Atho pasatthopi tato nimittaṃ, tuṭṭho na hessaṃ tadidaṃ kadā me.

    ൧൧൦൪.

    1104.

    ‘‘കദാ നു കട്ഠേ ച തിണേ ലതാ ച, ഖന്ധേ ഇമേഹം അമിതേ ച ധമ്മേ;

    ‘‘Kadā nu kaṭṭhe ca tiṇe latā ca, khandhe imehaṃ amite ca dhamme;

    അജ്ഝത്തികാനേവ ച ബാഹിരാനി ച, സമം തുലേയ്യം തദിദം കദാ മേ.

    Ajjhattikāneva ca bāhirāni ca, samaṃ tuleyyaṃ tadidaṃ kadā me.

    ൧൧൦൫.

    1105.

    ‘‘കദാ നു മം പാവുസകാലമേഘോ, നവേന തോയേന സചീവരം വനേ;

    ‘‘Kadā nu maṃ pāvusakālamegho, navena toyena sacīvaraṃ vane;

    ഇസിപ്പയാതമ്ഹി പഥേ വജന്തം, ഓവസ്സതേ തം നു കദാ ഭവിസ്സതി.

    Isippayātamhi pathe vajantaṃ, ovassate taṃ nu kadā bhavissati.

    ൧൧൦൬.

    1106.

    ‘‘കദാ മയൂരസ്സ സിഖണ്ഡിനോ വനേ, ദിജസ്സ സുത്വാ ഗിരിഗബ്ഭരേ രുതം;

    ‘‘Kadā mayūrassa sikhaṇḍino vane, dijassa sutvā girigabbhare rutaṃ;

    പച്ചുട്ഠഹിത്വാ അമതസ്സ പത്തിയാ, സംചിന്തയേ തം നു കദാ ഭവിസ്സതി.

    Paccuṭṭhahitvā amatassa pattiyā, saṃcintaye taṃ nu kadā bhavissati.

    ൧൧൦൭.

    1107.

    ‘‘കദാ നു ഗങ്ഗം യമുനം സരസ്സതിം, പാതാലഖിത്തം വളവാമുഖഞ്ച;

    ‘‘Kadā nu gaṅgaṃ yamunaṃ sarassatiṃ, pātālakhittaṃ vaḷavāmukhañca;

    അസജ്ജമാനോ പതരേയ്യമിദ്ധിയാ, വിഭിംസനം തം നു കദാ ഭവിസ്സതി.

    Asajjamāno patareyyamiddhiyā, vibhiṃsanaṃ taṃ nu kadā bhavissati.

    ൧൧൦൮.

    1108.

    ‘‘കദാ നു നാഗോവ അസങ്ഗചാരീ, പദാലയേ കാമഗുണേസു ഛന്ദം;

    ‘‘Kadā nu nāgova asaṅgacārī, padālaye kāmaguṇesu chandaṃ;

    നിബ്ബജ്ജയം സബ്ബസുഭം നിമിത്തം, ഝാനേ യുതോ തം നു കദാ ഭവിസ്സതി.

    Nibbajjayaṃ sabbasubhaṃ nimittaṃ, jhāne yuto taṃ nu kadā bhavissati.

    ൧൧൦൯.

    1109.

    ‘‘കദാ ഇണട്ടോവ ദലിദ്ദകോ നിധിം, ആരാധയിത്വാ ധനികേഹി പീളിതോ;

    ‘‘Kadā iṇaṭṭova daliddako nidhiṃ, ārādhayitvā dhanikehi pīḷito;

    തുട്ഠോ ഭവിസ്സം അധിഗമ്മ സാസനം, മഹേസിനോ തം നു കദാ ഭവിസ്സതി.

    Tuṭṭho bhavissaṃ adhigamma sāsanaṃ, mahesino taṃ nu kadā bhavissati.

    ൧൧൧൦.

    1110.

    ‘‘ബഹൂനി വസ്സാനി തയാമ്ഹി യാചിതോ, അഗാരവാസേന അലം നു തേ ഇദം;

    ‘‘Bahūni vassāni tayāmhi yācito, agāravāsena alaṃ nu te idaṃ;

    തം ദാനി മം പബ്ബജിതം സമാനം, കിംകാരണാ ചിത്ത തുവം ന യുഞ്ജസി.

    Taṃ dāni maṃ pabbajitaṃ samānaṃ, kiṃkāraṇā citta tuvaṃ na yuñjasi.

    ൧൧൧൧.

    1111.

    ‘‘നനു അഹം ചിത്ത തയാമ്ഹി യാചിതോ, ഗിരിബ്ബജേ ചിത്രഛദാ വിഹങ്ഗമാ;

    ‘‘Nanu ahaṃ citta tayāmhi yācito, giribbaje citrachadā vihaṅgamā;

    മഹിന്ദഘോസത്ഥനിതാഭിഗജ്ജിനോ, തേ തം രമേസ്സന്തി വനമ്ഹി ഝായിനം.

    Mahindaghosatthanitābhigajjino, te taṃ ramessanti vanamhi jhāyinaṃ.

    ൧൧൧൨.

    1112.

    ‘‘കുലമ്ഹി മിത്തേ ച പിയേ ച ഞാതകേ, ഖിഡ്ഡാരതിം കാമഗുണഞ്ച ലോകേ;

    ‘‘Kulamhi mitte ca piye ca ñātake, khiḍḍāratiṃ kāmaguṇañca loke;

    സബ്ബം പഹായ ഇമമജ്ഝുപാഗതോ, അഥോപി ത്വം ചിത്ത ന മയ്ഹ തുസ്സസി.

    Sabbaṃ pahāya imamajjhupāgato, athopi tvaṃ citta na mayha tussasi.

    ൧൧൧൩.

    1113.

    ‘‘മമേവ ഏതം ന ഹി ത്വം പരേസം, സന്നാഹകാലേ പരിദേവിതേന കിം;

    ‘‘Mameva etaṃ na hi tvaṃ paresaṃ, sannāhakāle paridevitena kiṃ;

    സബ്ബം ഇദം ചലമിതി പേക്ഖമാനോ, അഭിനിക്ഖമിം അമതപദം ജിഗീസം.

    Sabbaṃ idaṃ calamiti pekkhamāno, abhinikkhamiṃ amatapadaṃ jigīsaṃ.

    ൧൧൧൪.

    1114.

    ‘‘സുയുത്തവാദീ ദ്വിപദാനമുത്തമോ, മഹാഭിസക്കോ നരദമ്മസാരഥി;

    ‘‘Suyuttavādī dvipadānamuttamo, mahābhisakko naradammasārathi;

    ചിത്തം ചലം മക്കടസന്നിഭം ഇതി, അവീതരാഗേന സുദുന്നിവാരയം.

    Cittaṃ calaṃ makkaṭasannibhaṃ iti, avītarāgena sudunnivārayaṃ.

    ൧൧൧൫.

    1115.

    ‘‘കാമാ ഹി ചിത്രാ മധുരാ മനോരമാ, അവിദ്ദസൂ യത്ഥ സിതാ പുഥുജ്ജനാ;

    ‘‘Kāmā hi citrā madhurā manoramā, aviddasū yattha sitā puthujjanā;

    തേ ദുക്ഖമിച്ഛന്തി പുനബ്ഭവേസിനോ, ചിത്തേന നീതാ നിരയേ നിരാകതാ.

    Te dukkhamicchanti punabbhavesino, cittena nītā niraye nirākatā.

    ൧൧൧൬.

    1116.

    ‘‘മയൂരകോഞ്ചാഭിരുതമ്ഹി കാനനേ, ദീപീഹി ബ്യഗ്ഘേഹി പുരക്ഖതോ വസം;

    ‘‘Mayūrakoñcābhirutamhi kānane, dīpīhi byagghehi purakkhato vasaṃ;

    കായേ അപേക്ഖം ജഹ മാ വിരാധയ, ഇതിസ്സു മം ചിത്ത പുരേ നിയുഞ്ജസി.

    Kāye apekkhaṃ jaha mā virādhaya, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ൧൧൧൭.

    1117.

    ‘‘ഭാവേഹി ഝാനാനി ച ഇന്ദ്രിയാനി ച, ബലാനി ബോജ്ഝങ്ഗസമാധിഭാവനാ;

    ‘‘Bhāvehi jhānāni ca indriyāni ca, balāni bojjhaṅgasamādhibhāvanā;

    തിസ്സോ ച വിജ്ജാ ഫുസ ബുദ്ധസാസനേ, ഇതിസ്സു മം ചിത്ത പുരേ നിയുഞ്ജസി.

    Tisso ca vijjā phusa buddhasāsane, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ൧൧൧൮.

    1118.

    ‘‘ഭാവേഹി മഗ്ഗം അമതസ്സ പത്തിയാ, നിയ്യാനികം സബ്ബദുഖക്ഖയോഗധം;

    ‘‘Bhāvehi maggaṃ amatassa pattiyā, niyyānikaṃ sabbadukhakkhayogadhaṃ;

    അട്ഠങ്ഗികം സബ്ബകിലേസസോധനം, ഇതിസ്സു മം ചിത്ത പുരേ നിയുഞ്ജസി.

    Aṭṭhaṅgikaṃ sabbakilesasodhanaṃ, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ൧൧൧൯.

    1119.

    ‘‘ദുക്ഖന്തി ഖന്ധേ പടിപസ്സ യോനിസോ, യതോ ച ദുക്ഖം സമുദേതി തം ജഹ;

    ‘‘Dukkhanti khandhe paṭipassa yoniso, yato ca dukkhaṃ samudeti taṃ jaha;

    ഇധേവ ദുക്ഖസ്സ കരോഹി അന്തം, ഇതിസ്സു മം ചിത്ത പുരേ നിയുഞ്ജസി.

    Idheva dukkhassa karohi antaṃ, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ൧൧൨൦.

    1120.

    ‘‘അനിച്ചം ദുക്ഖന്തി വിപസ്സ യോനിസോ, സുഞ്ഞം അനത്താതി അഘം വധന്തി ച;

    ‘‘Aniccaṃ dukkhanti vipassa yoniso, suññaṃ anattāti aghaṃ vadhanti ca;

    മനോവിചാരേ ഉപരുന്ധ ചേതസോ, ഇതിസ്സു മം ചിത്ത പുരേ നിയുഞ്ജസി.

    Manovicāre uparundha cetaso, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ൧൧൨൧.

    1121.

    ‘‘മുണ്ഡോ വിരൂപോ അഭിസാപമാഗതോ, കപാലഹത്ഥോവ കുലേസു ഭിക്ഖസു;

    ‘‘Muṇḍo virūpo abhisāpamāgato, kapālahatthova kulesu bhikkhasu;

    യുഞ്ജസ്സു സത്ഥുവചനേ മഹേസിനോ, ഇതിസ്സു മം ചിത്ത പുരേ നിയുഞ്ജസി.

    Yuñjassu satthuvacane mahesino, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ൧൧൨൨.

    1122.

    ‘‘സുസംവുതത്തോ വിസിഖന്തരേ ചരം, കുലേസു കാമേസു അസങ്ഗമാനസോ;

    ‘‘Susaṃvutatto visikhantare caraṃ, kulesu kāmesu asaṅgamānaso;

    ചന്ദോ യഥാ ദോസിനപുണ്ണമാസിയാ, ഇതിസ്സു മം ചിത്ത പുരേ നിയുഞ്ജസി.

    Cando yathā dosinapuṇṇamāsiyā, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ൧൧൨൩.

    1123.

    ‘‘ആരഞ്ഞികോ ഹോഹി ച പിണ്ഡപാതികോ, സോസാനികോ ഹോഹി ച പംസുകൂലികോ;

    ‘‘Āraññiko hohi ca piṇḍapātiko, sosāniko hohi ca paṃsukūliko;

    നേസജ്ജികോ ഹോഹി സദാ ധുതേ രതോ, ഇതിസ്സു മം ചിത്ത പുരേ നിയുഞ്ജസി.

    Nesajjiko hohi sadā dhute rato, itissu maṃ citta pure niyuñjasi.

    ൧൧൨൪.

    1124.

    ‘‘രോപേത്വ രുക്ഖാനി യഥാ ഫലേസീ, മൂലേ തരും ഛേത്തു തമേവ ഇച്ഛസി;

    ‘‘Ropetva rukkhāni yathā phalesī, mūle taruṃ chettu tameva icchasi;

    തഥൂപമം ചിത്തമിദം കരോസി, യം മം അനിച്ചമ്ഹി ചലേ നിയുഞ്ജസി.

    Tathūpamaṃ cittamidaṃ karosi, yaṃ maṃ aniccamhi cale niyuñjasi.

    ൧൧൨൫.

    1125.

    ‘‘അരൂപ ദൂരങ്ഗമ ഏകചാരി, ന തേ കരിസ്സം വചനം ഇദാനിഹം;

    ‘‘Arūpa dūraṅgama ekacāri, na te karissaṃ vacanaṃ idānihaṃ;

    ദുക്ഖാ ഹി കാമാ കടുകാ മഹബ്ഭയാ, നിബ്ബാനമേവാഭിമനോ ചരിസ്സം.

    Dukkhā hi kāmā kaṭukā mahabbhayā, nibbānamevābhimano carissaṃ.

    ൧൧൨൬.

    1126.

    ‘‘നാഹം അലക്ഖ്യാ അഹിരിക്കതായ വാ,

    ‘‘Nāhaṃ alakkhyā ahirikkatāya vā,

    ന ചിത്തഹേതൂ ന ച ദൂരകന്തനാ;

    Na cittahetū na ca dūrakantanā;

    ആജീവഹേതൂ ച അഹം ന നിക്ഖമിം,

    Ājīvahetū ca ahaṃ na nikkhamiṃ,

    കതോ ച തേ ചിത്ത പടിസ്സവോ മയാ.

    Kato ca te citta paṭissavo mayā.

    ൧൧൨൭.

    1127.

    ‘‘അപ്പിച്ഛതാ സപ്പുരിസേഹി വണ്ണിതാ, മക്ഖപ്പഹാനം വൂപസമോ ദുഖസ്സ;

    ‘‘Appicchatā sappurisehi vaṇṇitā, makkhappahānaṃ vūpasamo dukhassa;

    ഇതിസ്സു മം ചിത്ത തദാ നിയുഞ്ജസി, ഇദാനി ത്വം ഗച്ഛസി പുബ്ബചിണ്ണം.

    Itissu maṃ citta tadā niyuñjasi, idāni tvaṃ gacchasi pubbaciṇṇaṃ.

    ൧൧൨൮.

    1128.

    ‘‘തണ്ഹാ അവിജ്ജാ ച പിയാപിയഞ്ച, സുഭാനി രൂപാനി സുഖാ ച വേദനാ;

    ‘‘Taṇhā avijjā ca piyāpiyañca, subhāni rūpāni sukhā ca vedanā;

    മനാപിയാ കാമഗുണാ ച വന്താ, വന്തേ അഹം ആവമിതും ന ഉസ്സഹേ.

    Manāpiyā kāmaguṇā ca vantā, vante ahaṃ āvamituṃ na ussahe.

    ൧൧൨൯.

    1129.

    ‘‘സബ്ബത്ഥ തേ ചിത്ത വചോ കതം മയാ, ബഹൂസു ജാതീസു നമേസി കോപിതോ;

    ‘‘Sabbattha te citta vaco kataṃ mayā, bahūsu jātīsu namesi kopito;

    അജ്ഝത്തസമ്ഭവോ കതഞ്ഞുതായ തേ, ദുക്ഖേ ചിരം സംസരിതം തയാ കതേ.

    Ajjhattasambhavo kataññutāya te, dukkhe ciraṃ saṃsaritaṃ tayā kate.

    ൧൧൩൦.

    1130.

    ‘‘ത്വഞ്ഞേവ നോ ചിത്ത കരോസി ബ്രാഹ്മണോ, ത്വം ഖത്തിയോ രാജദസീ കരോസി;

    ‘‘Tvaññeva no citta karosi brāhmaṇo, tvaṃ khattiyo rājadasī karosi;

    വേസ്സാ ച സുദ്ദാ ച ഭവാമ ഏകദാ, ദേവത്തനം വാപി തവേവ വാഹസാ.

    Vessā ca suddā ca bhavāma ekadā, devattanaṃ vāpi taveva vāhasā.

    ൧൧൩൧.

    1131.

    ‘‘തവേവ ഹേതൂ അസുരാ ഭവാമസേ, ത്വംമൂലകം നേരയികാ ഭവാമസേ;

    ‘‘Taveva hetū asurā bhavāmase, tvaṃmūlakaṃ nerayikā bhavāmase;

    അഥോ തിരച്ഛാനഗതാപി ഏകദാ, പേതത്തനം വാപി തവേവ വാഹസാ.

    Atho tiracchānagatāpi ekadā, petattanaṃ vāpi taveva vāhasā.

    ൧൧൩൨.

    1132.

    ‘‘നനു ദുബ്ഭിസ്സസി മം പുനപ്പുനം, മുഹും മുഹും ചാരണികംവ ദസ്സയം;

    ‘‘Nanu dubbhissasi maṃ punappunaṃ, muhuṃ muhuṃ cāraṇikaṃva dassayaṃ;

    ഉമ്മത്തകേനേവ മയാ പലോഭസി, കിഞ്ചാപി തേ ചിത്ത വിരാധിതം മയാ.

    Ummattakeneva mayā palobhasi, kiñcāpi te citta virādhitaṃ mayā.

    ൧൧൩൩.

    1133.

    ‘‘ഇദം പുരേ ചിത്തമചാരി ചാരികം, യേനിച്ഛകം യത്ഥകാമം യഥാസുഖം;

    ‘‘Idaṃ pure cittamacāri cārikaṃ, yenicchakaṃ yatthakāmaṃ yathāsukhaṃ;

    തദജ്ജഹം നിഗ്ഗഹേസ്സാമി യോനിസോ, ഹത്ഥിപ്പഭിന്നം വിയ അങ്ഗുസഗ്ഗഹോ.

    Tadajjahaṃ niggahessāmi yoniso, hatthippabhinnaṃ viya aṅgusaggaho.

    ൧൧൩൪.

    1134.

    ‘‘സത്ഥാ ച മേ ലോകമിമം അധിട്ഠഹി, അനിച്ചതോ അദ്ധുവതോ അസാരതോ;

    ‘‘Satthā ca me lokamimaṃ adhiṭṭhahi, aniccato addhuvato asārato;

    പക്ഖന്ദ മം ചിത്ത ജിനസ്സ സാസനേ, താരേഹി ഓഘാ മഹതാ സുദുത്തരാ.

    Pakkhanda maṃ citta jinassa sāsane, tārehi oghā mahatā suduttarā.

    ൧൧൩൫.

    1135.

    ‘‘ന തേ ഇദം ചിത്ത യഥാ പുരാണകം, നാഹം അലം തുയ്ഹ വസേ നിവത്തിതും;

    ‘‘Na te idaṃ citta yathā purāṇakaṃ, nāhaṃ alaṃ tuyha vase nivattituṃ;

    മഹേസിനോ പബ്ബജിതോമ്ഹി സാസനേ, ന മാദിസാ ഹോന്തി വിനാസധാരിനോ.

    Mahesino pabbajitomhi sāsane, na mādisā honti vināsadhārino.

    ൧൧൩൬.

    1136.

    ‘‘നഗാ സമുദ്ദാ സരിതാ വസുന്ധരാ, ദിസാ ചതസ്സോ വിദിസാ അധോ ദിവാ;

    ‘‘Nagā samuddā saritā vasundharā, disā catasso vidisā adho divā;

    സബ്ബേ അനിച്ചാ തിഭവാ ഉപദ്ദുതാ, കുഹിം ഗതോ ചിത്ത സുഖം രമിസ്സസി.

    Sabbe aniccā tibhavā upaddutā, kuhiṃ gato citta sukhaṃ ramissasi.

    ൧൧൩൭.

    1137.

    ‘‘ധിതിപ്പരം കിം മമ ചിത്ത കാഹിസി, ന തേ അലം ചിത്ത വസാനുവത്തകോ;

    ‘‘Dhitipparaṃ kiṃ mama citta kāhisi, na te alaṃ citta vasānuvattako;

    ന ജാതു ഭസ്തം ഉഭതോമുഖം ഛുപേ, ധിരത്ഥു പൂരം നവസോതസന്ദനിം.

    Na jātu bhastaṃ ubhatomukhaṃ chupe, dhiratthu pūraṃ navasotasandaniṃ.

    ൧൧൩൮.

    1138.

    ‘‘വരാഹഏണേയ്യവിഗാള്ഹസേവിതേ, പബ്ഭാരകുട്ടേ പകതേവ സുന്ദരേ;

    ‘‘Varāhaeṇeyyavigāḷhasevite, pabbhārakuṭṭe pakateva sundare;

    നവമ്ബുനാ പാവുസസിത്തകാനനേ, തഹിം ഗുഹാഗേഹഗതോ രമിസ്സസി.

    Navambunā pāvusasittakānane, tahiṃ guhāgehagato ramissasi.

    ൧൧൩൯.

    1139.

    ‘‘സുനീലഗീവാ സുസിഖാ സുപേഖുനാ, സുചിത്തപത്തച്ഛദനാ വിഹങ്ഗമാ;

    ‘‘Sunīlagīvā susikhā supekhunā, sucittapattacchadanā vihaṅgamā;

    സുമഞ്ജുഘോസത്ഥനിതാഭിഗജ്ജിനോ, തേ തം രമേസ്സന്തി വനമ്ഹി ഝായിനം.

    Sumañjughosatthanitābhigajjino, te taṃ ramessanti vanamhi jhāyinaṃ.

    ൧൧൪൦.

    1140.

    ‘‘വുട്ഠമ്ഹി ദേവേ ചതുരങ്ഗുലേ തിണേ, സംപുപ്ഫിതേ മേഘനിഭമ്ഹി കാനനേ;

    ‘‘Vuṭṭhamhi deve caturaṅgule tiṇe, saṃpupphite meghanibhamhi kānane;

    നഗന്തരേ വിടപിസമോ സയിസ്സം, തം മേ മുദൂ ഹേഹിതി തൂലസന്നിഭം.

    Nagantare viṭapisamo sayissaṃ, taṃ me mudū hehiti tūlasannibhaṃ.

    ൧൧൪൧.

    1141.

    ‘‘തഥാ തു കസ്സാമി യഥാപി ഇസ്സരോ, യം ലബ്ഭതി തേനപി ഹോതു മേ അലം;

    ‘‘Tathā tu kassāmi yathāpi issaro, yaṃ labbhati tenapi hotu me alaṃ;

    ന താഹം കസ്സാമി യഥാ അതന്ദിതോ, ബിളാരഭസ്തംവ യഥാ സുമദ്ദിതം.

    Na tāhaṃ kassāmi yathā atandito, biḷārabhastaṃva yathā sumadditaṃ.

    ൧൧൪൨.

    1142.

    ‘‘തഥാ തു കസ്സാമി യഥാപി ഇസ്സരോ, യം ലബ്ഭതി തേനപി ഹോതു മേ അലം;

    ‘‘Tathā tu kassāmi yathāpi issaro, yaṃ labbhati tenapi hotu me alaṃ;

    വിരിയേന തം മയ്ഹ വസാനയിസ്സം, ഗജംവ മത്തം കുസലങ്കുസഗ്ഗഹോ.

    Viriyena taṃ mayha vasānayissaṃ, gajaṃva mattaṃ kusalaṅkusaggaho.

    ൧൧൪൩.

    1143.

    ‘‘തയാ സുദന്തേന അവട്ഠിതേന ഹി, ഹയേന യോഗ്ഗാചരിയോവ ഉജ്ജുനാ;

    ‘‘Tayā sudantena avaṭṭhitena hi, hayena yoggācariyova ujjunā;

    പഹോമി മഗ്ഗം പടിപജ്ജിതും സിവം, ചിത്താനുരക്ഖീഹി സദാ നിസേവിതം.

    Pahomi maggaṃ paṭipajjituṃ sivaṃ, cittānurakkhīhi sadā nisevitaṃ.

    ൧൧൪൪.

    1144.

    ‘‘ആരമ്മണേ തം ബലസാ നിബന്ധിസം, നാഗംവ ഥമ്ഭമ്ഹി ദള്ഹായ രജ്ജുയാ;

    ‘‘Ārammaṇe taṃ balasā nibandhisaṃ, nāgaṃva thambhamhi daḷhāya rajjuyā;

    തം മേ സുഗുത്തം സതിയാ സുഭാവിതം, അനിസ്സിതം സബ്ബഭവേസു ഹേഹിസി.

    Taṃ me suguttaṃ satiyā subhāvitaṃ, anissitaṃ sabbabhavesu hehisi.

    ൧൧൪൫.

    1145.

    ‘‘പഞ്ഞായ ഛേത്വാ വിപഥാനുസാരിനം, യോഗേന നിഗ്ഗയ്ഹ പഥേ നിവേസിയ;

    ‘‘Paññāya chetvā vipathānusārinaṃ, yogena niggayha pathe nivesiya;

    ദിസ്വാ സമുദയം വിഭവഞ്ച സമ്ഭവം, ദായാദകോ ഹേഹിസി അഗ്ഗവാദിനോ.

    Disvā samudayaṃ vibhavañca sambhavaṃ, dāyādako hehisi aggavādino.

    ൧൧൪൬.

    1146.

    ‘‘ചതുബ്ബിപല്ലാസവസം അധിട്ഠിതം, ഗാമണ്ഡലംവ പരിനേസി ചിത്ത മം;

    ‘‘Catubbipallāsavasaṃ adhiṭṭhitaṃ, gāmaṇḍalaṃva parinesi citta maṃ;

    നനു സംയോജനബന്ധനച്ഛിദം, സംസേവസേ കാരുണികം മഹാമുനിം.

    Nanu saṃyojanabandhanacchidaṃ, saṃsevase kāruṇikaṃ mahāmuniṃ.

    ൧൧൪൭.

    1147.

    ‘‘മിഗോ യഥാ സേരി സുചിത്തകാനനേ, രമ്മം ഗിരിം പാവുസഅബ്ഭമാലിനിം;

    ‘‘Migo yathā seri sucittakānane, rammaṃ giriṃ pāvusaabbhamāliniṃ;

    അനാകുലേ തത്ഥ നഗേ രമിസ്സം, അസംസയം ചിത്ത പരാ ഭവിസ്സസി.

    Anākule tattha nage ramissaṃ, asaṃsayaṃ citta parā bhavissasi.

    ൧൧൪൮.

    1148.

    ‘‘യേ തുയ്ഹ ഛന്ദേന വസേന വത്തിനോ,

    ‘‘Ye tuyha chandena vasena vattino,

    നരാ ച നാരീ ച അനുഭോന്തി യം സുഖം;

    Narā ca nārī ca anubhonti yaṃ sukhaṃ;

    അവിദ്ദസൂ മാരവസാനുവത്തിനോ,

    Aviddasū māravasānuvattino,

    ഭവാഭിനന്ദീ തവ ചിത്ത സാവകാ’’തി.

    Bhavābhinandī tava citta sāvakā’’ti.

    തത്ഥ കദാ നുഹന്തി കദാ നു അഹം. പബ്ബതകന്ദരാസൂതി പബ്ബതേസു ച കന്ദരേസു ച, പബ്ബതസ്സ വാ കന്ദരാസു. ഏകാകിയോതി ഏകകോ. അദ്ദുതിയോതി നിത്തണ്ഹോ. തണ്ഹാ ഹി പുരിസസ്സ ദുതിയാ നാമ. വിഹസ്സന്തി വിഹരിസ്സാമി. അനിച്ചതോ സബ്ബഭവം വിപസ്സന്തി കാമഭവാദിഭേദം സബ്ബമ്പി ഭവം ‘‘ഹുത്വാ അഭാവട്ഠേന അനിച്ച’’ന്തി വിപസ്സന്തോ കദാ നു വിഹരിസ്സന്തി യോജനാ. നിദസ്സനമത്തഞ്ചേതം, ‘‘യദനിച്ചം തം ദുക്ഖം, യം ദുക്ഖം തദനത്താ’’തി വചനതോ (സം॰ നി॰ ൩.൧൫) ഇതരമ്പി ലക്ഖണദ്വയം വുത്തമേവാതി ദട്ഠബ്ബം. തം മേ ഇദം തം നു കദാ ഭവിസ്സതീതി തം ഇദം മേ പരിവിതക്കിതം കദാ നു ഭവിസ്സതി, കദാ നു ഖോ മത്ഥകം പാപുണിസ്സതീതി അത്ഥോ. തം നൂതി ചേത്ഥ ന്തി നിപാതമത്തം. അയഞ്ഹേത്ഥ സങ്ഖേപത്ഥോ – കദാ നു ഖോ അഹം മഹാഗജോ വിയ സങ്ഖലികബന്ധനം, ഗിഹിബന്ധനം ഛിന്ദിത്വാ പബ്ബജിത്വാ കായവിവേകം പരിബ്രൂഹയന്തോ ഏകാകീ പബ്ബതകന്ദരാസു അദുതിയോ സബ്ബത്ഥ നിരപേക്ഖോ സബ്ബസങ്ഖാരഗതം അനിച്ചാദിതോ വിപസ്സന്തോ വിഹരിസ്സാമീതി.

    Tattha kadā nuhanti kadā nu ahaṃ. Pabbatakandarāsūti pabbatesu ca kandaresu ca, pabbatassa vā kandarāsu. Ekākiyoti ekako. Addutiyoti nittaṇho. Taṇhā hi purisassa dutiyā nāma. Vihassanti viharissāmi. Aniccato sabbabhavaṃ vipassanti kāmabhavādibhedaṃ sabbampi bhavaṃ ‘‘hutvā abhāvaṭṭhena anicca’’nti vipassanto kadā nu viharissanti yojanā. Nidassanamattañcetaṃ, ‘‘yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti vacanato (saṃ. ni. 3.15) itarampi lakkhaṇadvayaṃ vuttamevāti daṭṭhabbaṃ. Taṃ me idaṃ taṃ nu kadā bhavissatīti taṃ idaṃ me parivitakkitaṃ kadā nu bhavissati, kadā nu kho matthakaṃ pāpuṇissatīti attho. Taṃ nūti cettha tanti nipātamattaṃ. Ayañhettha saṅkhepattho – kadā nu kho ahaṃ mahāgajo viya saṅkhalikabandhanaṃ, gihibandhanaṃ chinditvā pabbajitvā kāyavivekaṃ paribrūhayanto ekākī pabbatakandarāsu adutiyo sabbattha nirapekkho sabbasaṅkhāragataṃ aniccādito vipassanto viharissāmīti.

    ഭിന്നപടന്ധരോതി ഭിന്നവത്ഥധരോ, ഗാഥാസുഖത്ഥം നകാരാഗമം കത്വാ വുത്തം. സത്ഥകച്ഛിന്നഅഗ്ഘഫസ്സവണ്ണഭിന്നം പടചീവരം ധാരേന്തോതി അത്ഥോ. മുനീതി പബ്ബജിതോ. അമമോതി കുലേ വാ ഗണേ വാ മമത്താഭാവേന അമമോ. കത്ഥചിപി ആരമ്മണേ ആസീസനായ അഭാവേന നിരാസോ. ഹന്ത്വാ സുഖീ പവനഗതോ വിഹസ്സന്തി രാഗാദികേ കിലേസേ അരിയമഗ്ഗേന സമുച്ഛിന്ദിത്വാ മഗ്ഗസുഖേന ഫലസുഖേന സുഖീ മഹാവനഗതോ കദാ നു ഖോ അഹം വിഹരിസ്സാമി.

    Bhinnapaṭandharoti bhinnavatthadharo, gāthāsukhatthaṃ nakārāgamaṃ katvā vuttaṃ. Satthakacchinnaagghaphassavaṇṇabhinnaṃ paṭacīvaraṃ dhārentoti attho. Munīti pabbajito. Amamoti kule vā gaṇe vā mamattābhāvena amamo. Katthacipi ārammaṇe āsīsanāya abhāvena nirāso. Hantvā sukhī pavanagato vihassanti rāgādike kilese ariyamaggena samucchinditvā maggasukhena phalasukhena sukhī mahāvanagato kadā nu kho ahaṃ viharissāmi.

    വധരോഗനീളന്തി മരണസ്സ ച രോഗസ്സ ച കുലാവകഭൂതം. കായം ഇമന്തി ഇമം ഖന്ധപഞ്ചകസങ്ഖാതം കായം. ഖന്ധപഞ്ചകോപി ഹി ‘‘അവിജ്ജാഗതസ്സ, ഭിക്ഖവേ, പുരിസപുഗ്ഗലസ്സ തണ്ഹാനുഗതസ്സ അയമേവ കായോ ബഹിദ്ധാ നാമരൂപ’’ന്തിആദീസു കായോ വുച്ചതി. മച്ചുജരായുപദ്ദുതന്തി മരണേന ചേവ ജരായ ച പീളിതം, വിപസ്സമാനോ അഹം ഭയഹേതുപഹാനേന വീതഭയോ, തം നു കദാ ഭവിസ്സതീതി അത്ഥോ.

    Vadharoganīḷanti maraṇassa ca rogassa ca kulāvakabhūtaṃ. Kāyaṃ imanti imaṃ khandhapañcakasaṅkhātaṃ kāyaṃ. Khandhapañcakopi hi ‘‘avijjāgatassa, bhikkhave, purisapuggalassa taṇhānugatassa ayameva kāyo bahiddhā nāmarūpa’’ntiādīsu kāyo vuccati. Maccujarāyupaddutanti maraṇena ceva jarāya ca pīḷitaṃ, vipassamāno ahaṃ bhayahetupahānena vītabhayo, taṃ nu kadā bhavissatīti attho.

    ഭയജനനിന്തി പഞ്ചവീസതിയാ മഹാഭയാനം ഉപ്പാദകാരണഭൂതം കായികസ്സ ച ചേതസികസ്സ ച സകലസ്സപി വട്ടദുക്ഖസ്സ ആവഹനതോ ദുഖാവഹം. തണ്ഹാലതം ബഹുവിധാനുവത്തനിന്തി ബഹുവിധഞ്ച ആരമ്മണം ഭവമേവ വാ അനുവത്തതി സന്തനോതീതി ബഹുവിധാനുവത്തനിം, തണ്ഹാസങ്ഖാതലതം. പഞ്ഞാമയന്തി മഗ്ഗപഞ്ഞാമയം സുനിസിതം അസിഖഗ്ഗം വീരിയപഗ്ഗഹിതേന സദ്ധാഹത്ഥേന ഗഹേത്വാ സമുച്ഛിന്ദിത്വാ ‘‘കദാ നുഹം വസേ’’തി യം പരിവിതക്കിതം, തമ്പി കദാ ഭവിസ്സതീതി യോജനാ.

    Bhayajananinti pañcavīsatiyā mahābhayānaṃ uppādakāraṇabhūtaṃ kāyikassa ca cetasikassa ca sakalassapi vaṭṭadukkhassa āvahanato dukhāvahaṃ. Taṇhālataṃ bahuvidhānuvattaninti bahuvidhañca ārammaṇaṃ bhavameva vā anuvattati santanotīti bahuvidhānuvattaniṃ, taṇhāsaṅkhātalataṃ. Paññāmayanti maggapaññāmayaṃ sunisitaṃ asikhaggaṃ vīriyapaggahitena saddhāhatthena gahetvā samucchinditvā ‘‘kadā nuhaṃ vase’’ti yaṃ parivitakkitaṃ, tampi kadā bhavissatīti yojanā.

    ഉഗ്ഗതേജന്തി സമഥവിപസ്സനാവസേന നിസിതതായ തിക്ഖതേജം. സത്ഥം ഇസീനന്തി ബുദ്ധപച്ചേകബുദ്ധഅരിയസാവകഇസീനം സത്ഥഭൂതം . മാരം സസേനം സഹസാ ഭഞ്ജിസ്സന്തി കിലേസസേനായ സസേനം അഭിസങ്ഖാരാദിമാരം സഹസാ സീഘമേവ ഭഞ്ജിസ്സാമി. സീഹാസനേതി ഥിരാസനേ, അപരാജിതപല്ലങ്കേതി അത്ഥോ.

    Uggatejanti samathavipassanāvasena nisitatāya tikkhatejaṃ. Satthaṃ isīnanti buddhapaccekabuddhaariyasāvakaisīnaṃ satthabhūtaṃ . Māraṃ sasenaṃ sahasā bhañjissanti kilesasenāya sasenaṃ abhisaṅkhārādimāraṃ sahasā sīghameva bhañjissāmi. Sīhāsaneti thirāsane, aparājitapallaṅketi attho.

    സബ്ഭി സമാഗമേസു ദിട്ഠോ ഭവേതി ധമ്മഗാരവയുത്തതായ ധമ്മഗരൂഹി താദിലക്ഖണപ്പത്തിയാ താദീഹി അവിപരീതദസ്സിതായ യാഥാവദസ്സീഹി അരിയമഗ്ഗേനേവ പാപജിതിന്ദ്രിയതായ ജിതിന്ദ്രിയേഹി ബുദ്ധാദീഹി സാധൂഹി സമാഗമേസു ‘‘കദാ നു അഹം പധാനിയോതി ദിട്ഠോ ഭവേയ്യ’’ന്തി യം മേ പരിവിതക്കിതം, തം നു കദാ ഭവിസ്സതീതി യോജനാ. ഇമിനാ നയേന സബ്ബത്ഥ പദയോജനാ വേദിതബ്ബാ, പദത്ഥമത്തമേവ വണ്ണയിസ്സാമ.

    Sabbhi samāgamesu diṭṭho bhaveti dhammagāravayuttatāya dhammagarūhi tādilakkhaṇappattiyā tādīhi aviparītadassitāya yāthāvadassīhi ariyamaggeneva pāpajitindriyatāya jitindriyehi buddhādīhi sādhūhi samāgamesu ‘‘kadā nu ahaṃ padhāniyoti diṭṭho bhaveyya’’nti yaṃ me parivitakkitaṃ, taṃ nu kadā bhavissatīti yojanā. Iminā nayena sabbattha padayojanā veditabbā, padatthamattameva vaṇṇayissāma.

    തന്ദീതി ആലസിയം. ഖുദാതി ജിഘച്ഛാ. കീടസരീസപാതി കീടഞ്ചേവ സരീസപാ ച. ന ബാധയിസ്സന്തീതി മം ന ബ്യാധയിസ്സന്തി സുഖദുക്ഖസോമനസ്സദോമനസ്സാനം ഝാനേഹി പടിബാഹിതത്താതി അധിപ്പായോ. ഗിരിബ്ബജേതി പബ്ബതകന്ദരായ. അത്ഥത്ഥിയന്തി സദത്ഥസങ്ഖാതേന അത്ഥേന അത്ഥികം.

    Tandīti ālasiyaṃ. Khudāti jighacchā. Kīṭasarīsapāti kīṭañceva sarīsapā ca. Na bādhayissantīti maṃ na byādhayissanti sukhadukkhasomanassadomanassānaṃ jhānehi paṭibāhitattāti adhippāyo. Giribbajeti pabbatakandarāya. Atthatthiyanti sadatthasaṅkhātena atthena atthikaṃ.

    യം വിദിതം മഹേസിനാതി യം ചതുസച്ചം മഹേസിനാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന സയമ്ഭൂഞാണേന ഞാതം പടിവിദ്ധം, താനി ചത്താരി സച്ചാനി അനുപചിതകുസലസമ്ഭാരേഹി സുട്ഠു ദുദ്ദസാനി മഗ്ഗസമാധിനാ സമാഹിതത്തോ, സമ്മാസതിയാ സതിമാ, അരിയമഗ്ഗപഞ്ഞായ അഹം അഗച്ഛം പടിവിജ്ഝിസ്സം അധിഗമിസ്സന്തി അത്ഥോ.

    Yaṃ viditaṃ mahesināti yaṃ catusaccaṃ mahesinā sammāsambuddhena sayambhūñāṇena ñātaṃ paṭividdhaṃ, tāni cattāri saccāni anupacitakusalasambhārehi suṭṭhu duddasāni maggasamādhinā samāhitatto, sammāsatiyā satimā, ariyamaggapaññāya ahaṃ agacchaṃ paṭivijjhissaṃ adhigamissanti attho.

    രൂപേതി ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യരൂപേ. അമിതേതി ഞാണേന അമിതേ, അപരിച്ഛിന്നേ അപരിഞ്ഞാതേതി അത്ഥോ. ഫുസിതബ്ബേതി, ഫോട്ഠബ്ബേ. ധമ്മേതി മനോവിഞ്ഞേയ്യധമ്മേ. അമിതേതി വാ അപരിമാണേ നീലാദിവസേന അനേകഭേദഭിന്നേ രൂപേ ഭേരിസദ്ദാദിവസേന, മൂലരസാദിവസേന, കക്ഖളമുദുതാദിവസേന, സുഖദുക്ഖാദിവസേന ച, അനേകഭേദസദ്ദാദികേ ചാതി അത്ഥോ. ആദിത്തതോതി ഏകാദസഹി അഗ്ഗീഹി ആദിത്തഭാവതോ. സമഥേഹി യുത്തോതി ഝാനവിപസ്സനാമഗ്ഗസമാധീഹി സമന്നാഗതോ. പഞ്ഞായ ദച്ഛന്തി വിപസ്സനാപഞ്ഞാസഹിതായ മഗ്ഗപഞ്ഞായ ദക്ഖിസ്സം.

    Rūpeti cakkhuviññeyyarūpe. Amiteti ñāṇena amite, aparicchinne apariññāteti attho. Phusitabbeti, phoṭṭhabbe. Dhammeti manoviññeyyadhamme. Amiteti vā aparimāṇe nīlādivasena anekabhedabhinne rūpe bherisaddādivasena, mūlarasādivasena, kakkhaḷamudutādivasena, sukhadukkhādivasena ca, anekabhedasaddādike cāti attho. Ādittatoti ekādasahi aggīhi ādittabhāvato. Samathehi yuttoti jhānavipassanāmaggasamādhīhi samannāgato. Paññāya dacchanti vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya dakkhissaṃ.

    ദുബ്ബചനേന വുത്തോതി ദുരുത്തവചനേന ഘട്ടിതോ. തതോ നിമിത്തന്തി ഫരുസവാചാഹേതു. വിമനോ ന ഹേസ്സന്തി ദോമനസ്സിതോ ന ഭവേയ്യം. അഥോതി അഥ. പസത്ഥോതി കേനചി പസംസിതോ.

    Dubbacanena vuttoti duruttavacanena ghaṭṭito. Tato nimittanti pharusavācāhetu. Vimano na hessanti domanassito na bhaveyyaṃ. Athoti atha. Pasatthoti kenaci pasaṃsito.

    കട്ഠേതി ദാരുക്ഖന്ധേ. തിണേതി തിണാനം ഖന്ധേ. ഇമേതി ഇമേ മമ സന്തതിപരിയാപന്നേ പഞ്ച ഖന്ധേ . അമിതേ ച ധമ്മേതി തതോ അഞ്ഞേന ഇന്ദ്രിയക്ഖന്ധേന അമിതേ രൂപധമ്മേ. തേനാഹ – ‘‘അജ്ഝത്തികാനേവ ച ബാഹിരാനി ചാ’’തി. സമം തുലേയ്യന്തി അനിച്ചാദിവസേന ചേവ അസാരാദിഉപമാവസേന ച സബ്ബം സമമേവ കത്വാ തീരേയ്യം.

    Kaṭṭheti dārukkhandhe. Tiṇeti tiṇānaṃ khandhe. Imeti ime mama santatipariyāpanne pañca khandhe . Amite ca dhammeti tato aññena indriyakkhandhena amite rūpadhamme. Tenāha – ‘‘ajjhattikāneva ca bāhirāni cā’’ti. Samaṃ tuleyyanti aniccādivasena ceva asārādiupamāvasena ca sabbaṃ samameva katvā tīreyyaṃ.

    ഇസിപ്പയാതമ്ഹി പഥേ വജന്തന്തി ബുദ്ധാദീഹി മഹേസീഹി സമ്മദേവ പയാതേ സമഥവിപസ്സനാമഗ്ഗേ വജന്തം പടിപജ്ജന്തം. പാവുസസമയേ കാലമേഘോ നവേന തോയേന വസ്സോദകേന സചീവരം പവനേ കദാ നു ഓവസ്സതി, തേമേതീതി അത്തനോ അബ്ഭോകാസികഭാവപരിവിതക്കിതം ദസ്സേതി.

    Isippayātamhipathe vajantanti buddhādīhi mahesīhi sammadeva payāte samathavipassanāmagge vajantaṃ paṭipajjantaṃ. Pāvusasamaye kālamegho navena toyena vassodakena sacīvaraṃ pavane kadā nu ovassati, temetīti attano abbhokāsikabhāvaparivitakkitaṃ dasseti.

    മയൂരസ്സ സിഖണ്ഡിനോ വനേ ദിജസ്സാതി മാതുകുച്ഛിതോ അണ്ഡകോസതോ ചാതി ദ്വിക്ഖത്തും ജായനവസേന ദിജസ്സ, സിഖാസമ്ഭവേന സിഖണ്ഡിനോ ച മയൂരസ്സ വനേ കദാ പന ഗിരിഗബ്ഭരേ രുതം കേകാരവം സുത്വാ വേലം സല്ലക്ഖിത്വാ സയനതോ വുട്ഠഹിത്വാ അമതസ്സ പത്തിയാ നിബ്ബാനാധിഗമായ. സംചിന്തയേതി വുച്ചമാനേ ഭവേ അനിച്ചാദിതോ മനസി കരേയ്യം വിപസ്സേയ്യന്തി അത്ഥോ.

    Mayūrassa sikhaṇḍino vane dijassāti mātukucchito aṇḍakosato cāti dvikkhattuṃ jāyanavasena dijassa, sikhāsambhavena sikhaṇḍino ca mayūrassa vane kadā pana girigabbhare rutaṃ kekāravaṃ sutvā velaṃ sallakkhitvā sayanato vuṭṭhahitvā amatassa pattiyā nibbānādhigamāya. Saṃcintayeti vuccamāne bhave aniccādito manasi kareyyaṃ vipasseyyanti attho.

    ഗങ്ഗം യമുനം സരസ്സതിന്തി ഏതാ മഹാനദിയോ അസജ്ജമാനോ ഭാവനാമയായ ഇദ്ധിയാ കദാ നു പതരേയ്യന്തി യോജനാ. പാതാലഖിത്തം ബളവാമുഖഞ്ചാതി പാതായ അലം പരിയത്തന്തി പാതാലം, തദേവ ഖിത്തം, പഥവിയാ സണ്ഠഹനകാലേ തഥാ ഠിതന്തി പാതാലഖിത്തം. യോജനസതികാദിഭേദാനി സമുദ്ദസ്സ അന്തോപഥവിയാ തീരട്ഠാനാനി, യേസു കാനിചി നാഗാദീനം വസനട്ഠാനാനി ഹോന്തി, കാനിചി സുഞ്ഞാനിയേവ ഹുത്വാ തിട്ഠന്തി. ബളവാമുഖന്തി മഹാസമുദ്ദേ മഹന്തം ആവട്ടമുഖം. മഹാനിരയദ്വാരസ്സ ഹി വിവടകാലേ മഹാഅഗ്ഗിക്ഖന്ധോ തതോ നിക്ഖന്തോ തദഭിമുഖം അനേകയോജനസതായാമവിത്ഥാരം ഹേട്ഠാ സമുദ്ദപദേസം ഡഹതി, തസ്മിം ദഡ്ഢേ ഉപരി ഉദകം ആവട്ടാകാരേന പരിബ്ഭമന്തം മഹതാ സദ്ദേന ഹേട്ഠാ നിപതതി. തത്ഥ ബളവാമുഖസമഞ്ഞാ, ഇതി തഞ്ച പാതാലഖിത്തം ബളവാമുഖഞ്ച വിഭിംസനം ഭയാനകം അസജ്ജമാനോ ഇദ്ധിയാ കദാ നു പതരേയ്യന്തി യം പരിവിതക്കിതം, തം കദാ നു ഭവിസ്സതി, ഭാവനാമയം ഇദ്ധിം നിബ്ബത്തേത്വാ കദാ നു ഏവം ഇദ്ധിം വളഞ്ജിസ്സാമീതി അത്ഥോ.

    Gaṅgaṃ yamunaṃ sarassatinti etā mahānadiyo asajjamāno bhāvanāmayāya iddhiyā kadā nu patareyyanti yojanā. Pātālakhittaṃ baḷavāmukhañcāti pātāya alaṃ pariyattanti pātālaṃ, tadeva khittaṃ, pathaviyā saṇṭhahanakāle tathā ṭhitanti pātālakhittaṃ. Yojanasatikādibhedāni samuddassa antopathaviyā tīraṭṭhānāni, yesu kānici nāgādīnaṃ vasanaṭṭhānāni honti, kānici suññāniyeva hutvā tiṭṭhanti. Baḷavāmukhanti mahāsamudde mahantaṃ āvaṭṭamukhaṃ. Mahānirayadvārassa hi vivaṭakāle mahāaggikkhandho tato nikkhanto tadabhimukhaṃ anekayojanasatāyāmavitthāraṃ heṭṭhā samuddapadesaṃ ḍahati, tasmiṃ daḍḍhe upari udakaṃ āvaṭṭākārena paribbhamantaṃ mahatā saddena heṭṭhā nipatati. Tattha baḷavāmukhasamaññā, iti tañca pātālakhittaṃ baḷavāmukhañca vibhiṃsanaṃ bhayānakaṃ asajjamāno iddhiyā kadā nu patareyyanti yaṃ parivitakkitaṃ, taṃ kadā nu bhavissati, bhāvanāmayaṃ iddhiṃ nibbattetvā kadā nu evaṃ iddhiṃ vaḷañjissāmīti attho.

    നാഗോവ അസങ്ഗചാരീ പദാലയേതി യഥാ മത്തവാരണോ ദള്ഹഥമ്ഭം ഭിന്ദിത്വാ അയസങ്ഖലികം വിദ്ധംസേത്വാ അസങ്ഗചാരീ വനം പവിസിത്വാ ഏകോ അദുതിയോ ഹുത്വാ അത്തനോ രുചിവസേന ചരതി, ഏവമഹം കദാ നു സബ്ബസുഭം നിമിത്തം നിബ്ബജ്ജയം നിരവസേസതോ വജ്ജയന്തോ കാമച്ഛന്ദവസോ അഹുത്വാ ഝാനേ യുതോ പയുത്തോ കാമഗുണേസു ഛന്ദം സമ്മദേവ പദാലേയ്യം ഛിന്ദേയ്യം പജഹേയ്യന്തി യം പരിവിതക്കിതം, തം നു കദാ ഭവിസ്സതി.

    Nāgova asaṅgacārī padālayeti yathā mattavāraṇo daḷhathambhaṃ bhinditvā ayasaṅkhalikaṃ viddhaṃsetvā asaṅgacārī vanaṃ pavisitvā eko adutiyo hutvā attano rucivasena carati, evamahaṃ kadā nu sabbasubhaṃ nimittaṃ nibbajjayaṃ niravasesato vajjayanto kāmacchandavaso ahutvā jhāne yuto payutto kāmaguṇesu chandaṃ sammadeva padāleyyaṃ chindeyyaṃ pajaheyyanti yaṃ parivitakkitaṃ, taṃ nu kadā bhavissati.

    ഇണട്ടോവ ദലിദ്ദകോ നിധിം ആരാധയിത്വാതി യഥാ കോചി ദലിദ്ദോ ജീവികപകതോ ഇണം ഗഹേത്വാ തം സോധേതും അസക്കോന്തോ ഇണട്ടോ ഇണേന അട്ടിതോ ധനികേഹി പീളിതോ നിധിം ആരാധയിത്വാ അധിഗന്ത്വാ ഇണഞ്ച സോധേത്വാ സുഖേന ച ജീവന്തോ തുട്ഠോ ഭവേയ്യ, ഏവം അഹമ്പി കദാ നു ഇണസദിസം കാമച്ഛന്ദം പഹായ മഹേസിനോ അരിയധനസമ്പുണ്ണതായ മണികനകാദിരതനസമ്പുണ്ണനിധിസദിസം ബുദ്ധസ്സ സാസനം അധിഗന്ത്വാ തുട്ഠോ ഭവേയ്യന്തി യം പരിവിതക്കിതം, തം കദാ നു ഭവിസ്സതീതി.

    Iṇaṭṭovadaliddako nidhiṃ ārādhayitvāti yathā koci daliddo jīvikapakato iṇaṃ gahetvā taṃ sodhetuṃ asakkonto iṇaṭṭo iṇena aṭṭito dhanikehi pīḷito nidhiṃ ārādhayitvā adhigantvā iṇañca sodhetvā sukhena ca jīvanto tuṭṭho bhaveyya, evaṃ ahampi kadā nu iṇasadisaṃ kāmacchandaṃ pahāya mahesino ariyadhanasampuṇṇatāya maṇikanakādiratanasampuṇṇanidhisadisaṃ buddhassa sāsanaṃ adhigantvā tuṭṭho bhaveyyanti yaṃ parivitakkitaṃ, taṃ kadā nu bhavissatīti.

    ഏവം പബ്ബജ്ജതോ പുബ്ബേ നേക്ഖമ്മവിതക്കവസേന പവത്തം അത്തനോ വിതക്കപവത്തിം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി പബ്ബജിത്വാ യേഹാകാരേഹി അത്താനം ഓവദിത്വാ അധിഗച്ഛി, തേ ദസ്സേന്തോ ‘‘ബഹൂനി വസ്സാനീ’’തിആദികാ ഗാഥാ അഭാസി. തത്ഥ ബഹൂനി വസ്സാനി തയാമ്ഹി യാചിതോ, അഗാരവാസേന അലം നു തേ ഇദന്തി അനേകസംവച്ഛരാനി വിവിധദുക്ഖാനുബന്ധേന അഗാരമജ്ഝേ വാസേന അലം പരിയത്തമേവ തേതി, അമ്ഭോ ചിത്ത, ഇദം തയാ അനേകാനി സംവച്ഛരാനി അഹം അമ്ഹി നനു യാചിതോ. തം ദാനി മം പബ്ബജിതം സമാനന്തി തം മം തയാ തഥാ ഉസ്സാഹനേന പബ്ബജിതം സമാനം കേന കാരണേന ചിത്ത തുവം ന യുഞ്ജസി, സമഥവിപസ്സനം ഛഡ്ഡേത്വാ നിഹീനേ ആലസിയേ നിയോജേസീതി അത്ഥോ.

    Evaṃ pabbajjato pubbe nekkhammavitakkavasena pavattaṃ attano vitakkapavattiṃ dassetvā idāni pabbajitvā yehākārehi attānaṃ ovaditvā adhigacchi, te dassento ‘‘bahūni vassānī’’tiādikā gāthā abhāsi. Tattha bahūni vassāni tayāmhi yācito, agāravāsena alaṃ nu te idanti anekasaṃvaccharāni vividhadukkhānubandhena agāramajjhe vāsena alaṃ pariyattameva teti, ambho citta, idaṃ tayā anekāni saṃvaccharāni ahaṃ amhi nanu yācito. Taṃ dāni maṃ pabbajitaṃ samānanti taṃ maṃ tayā tathā ussāhanena pabbajitaṃ samānaṃ kena kāraṇena citta tuvaṃ na yuñjasi, samathavipassanaṃ chaḍḍetvā nihīne ālasiye niyojesīti attho.

    നനു അഹം, ചിത്ത, തയാമ്ഹി യാചിതോതി, അമ്ഭോ ചിത്ത, അഹം തയാ നനു യാചിതോ അമ്ഹി ആയാചിതോ മഞ്ഞേ. യദി യാചിതോ, കസ്മാ ഇദാനി തദനുരൂപം ന പടിപജ്ജസീതി അധിപ്പായോ. ‘‘ഗിരിബ്ബജേ’’തിആദിനാ യാചിതാകാരം ദസ്സേതി. ചിത്രഛദാ വിഹങ്ഗമാ വിചിത്രപേഖുണപക്ഖിനോ, മയൂരാതി അത്ഥോ. മഹിന്ദഘോസത്ഥനിതാഭിഗജ്ജിനോതി ജലഘോസത്ഥനിതേന ഹേതുനാ സുട്ഠു ഗജ്ജനസീലാ. തേ തം രമേസ്സന്തി വനമ്ഹി ഝായിനന്തി തേ മയൂരാ തം വനേ ഝാനപസുതം രമേസ്സന്തീതി നനു തയാ യാചിതോതി ദസ്സേതി.

    Nanu ahaṃ, citta, tayāmhi yācitoti, ambho citta, ahaṃ tayā nanu yācito amhi āyācito maññe. Yadi yācito, kasmā idāni tadanurūpaṃ na paṭipajjasīti adhippāyo. ‘‘Giribbaje’’tiādinā yācitākāraṃ dasseti. Citrachadā vihaṅgamā vicitrapekhuṇapakkhino, mayūrāti attho. Mahindaghosatthanitābhigajjinoti jalaghosatthanitena hetunā suṭṭhu gajjanasīlā. Te taṃ ramessanti vanamhi jhāyinanti te mayūrā taṃ vane jhānapasutaṃ ramessantīti nanu tayā yācitoti dasseti.

    കുലമ്ഹീതി കുലപരിവട്ടേ. ഇമമജ്ഝുപാഗതോതി ഇമം അരഞ്ഞട്ഠാനം പബ്ബജ്ജം വാ അജ്ഝുപാഗതോ. അഥോപി ത്വം, ചിത്ത, ന മയ്ഹ തുസ്സസീതി ത്വം അനുവത്തിത്വാ ഠിതമ്പി മം നാരാധേസ്സസീതി അത്ഥോ.

    Kulamhīti kulaparivaṭṭe. Imamajjhupāgatoti imaṃ araññaṭṭhānaṃ pabbajjaṃ vā ajjhupāgato. Athopi tvaṃ, citta, na mayha tussasīti tvaṃ anuvattitvā ṭhitampi maṃ nārādhessasīti attho.

    മമേവ ഏതം ന ഹി ത്വം പരേസന്തി ഏതം, ചിത്ത, മമേവ തസ്മാ ത്വം പരേസം ന ഹോസി. ത്വം പന അഞ്ഞേസം വിയ കത്വാ സന്നാഹകാലേ കിലേസമാരേ യുജ്ഝിതും ഭാവനാസന്നാഹകാലേ നതി വത്വാ പരിദേവിതേന കിം പയോജനം, ഇദാനി തം അഞ്ഞഥാ വത്തിതും ന ദസ്സാമീതി അധിപ്പായോ. സബ്ബം ഇദം ചലമിതി പേക്ഖമാനോതി യസ്മാ ‘‘ഇദം ചിത്തം അഞ്ഞഞ്ച സബ്ബം തേഭൂമകസങ്ഖാരം ചലം അനവട്ഠിത’’ന്തി പഞ്ഞാചക്ഖുനാ ഓലോകേന്തോ ഗേഹതോ കാമേഹി ച അഭിനിക്ഖമിം അമതപദം നിബ്ബാനം ജിഗീസം പരിയേസന്തോ, തസ്മാ, ചിത്ത, അനനുവത്തന്തോ നിബ്ബാനം പരിയേസനമേവ കരോമീതി അധിപ്പായോ.

    Mameva etaṃ na hi tvaṃ paresanti etaṃ, citta, mameva tasmā tvaṃ paresaṃ na hosi. Tvaṃ pana aññesaṃ viya katvā sannāhakāle kilesamāre yujjhituṃ bhāvanāsannāhakāle nati vatvā paridevitena kiṃ payojanaṃ, idāni taṃ aññathā vattituṃ na dassāmīti adhippāyo. Sabbaṃ idaṃ calamiti pekkhamānoti yasmā ‘‘idaṃ cittaṃ aññañca sabbaṃ tebhūmakasaṅkhāraṃ calaṃ anavaṭṭhita’’nti paññācakkhunā olokento gehato kāmehi ca abhinikkhamiṃ amatapadaṃ nibbānaṃ jigīsaṃ pariyesanto, tasmā, citta, ananuvattanto nibbānaṃ pariyesanameva karomīti adhippāyo.

    അവീതരാഗേന സുദുന്നിവാരയം ചിത്തം ചലം മക്കടസന്നിഭം വനമക്കടസദിസം ഇതി സുയുത്തവാദീ സുഭാസിതവാദീ ദ്വിപദാനമുത്തമോ മഹാഭിസക്കോ നരദമ്മസാരഥീതി യോജനാ.

    Avītarāgena sudunnivārayaṃ cittaṃ calaṃ makkaṭasannibhaṃ vanamakkaṭasadisaṃ iti suyuttavādī subhāsitavādī dvipadānamuttamo mahābhisakko naradammasārathīti yojanā.

    അവിദ്ദസൂ യത്ഥ സിതാ പുഥുജ്ജനാതി യത്ഥ യേസു വത്ഥുകാമേസു കിലേസകാമേസു ച സിതാ പടിബദ്ധാ തേ അന്ധപുഥുജ്ജനാ തേന കാമരാഗേന പുനബ്ഭവേസിനോ ഏകന്തേനേവ ദുക്ഖമിച്ഛന്തി. ഇച്ഛന്താ ച ചിത്തേന നീതാ നിരയേ നിരാകതാതി ചിത്തവസികാ നിരയസംവത്തനികം കമ്മം കരോന്താ ഹിതസുഖതോ നിരാകതാ ഹുത്വാ അത്തനോ ചിത്തേനേവ നിരയേ നീതാ ന അഞ്ഞഥാതി ചിത്തസ്സേവ നിഗ്ഗഹേതബ്ബതം ദസ്സേതി.

    Aviddasū yattha sitā puthujjanāti yattha yesu vatthukāmesu kilesakāmesu ca sitā paṭibaddhā te andhaputhujjanā tena kāmarāgena punabbhavesino ekanteneva dukkhamicchanti. Icchantā ca cittena nītā niraye nirākatāti cittavasikā nirayasaṃvattanikaṃ kammaṃ karontā hitasukhato nirākatā hutvā attano citteneva niraye nītā na aññathāti cittasseva niggahetabbataṃ dasseti.

    പുനപി ചിത്തംയേവ നിഗ്ഗഹേതും മന്തേന്തോ ‘‘മയൂരകോഞ്ചാഭിരുതമ്ഹീ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ മയൂരകോഞ്ചാഭിരുതമ്ഹീതി സിഖീഹി സാരസേഹി ച അഭികൂജിതേ. ദീപീഹി ബ്യഗ്ഘേഹി പുരക്ഖതോ വസന്തി മേത്താവിഹാരിതായ ഏവരൂപേഹി തിരച്ഛാനഗതേഹി പുരക്ഖതോ പരിവാരിതോ ഹുത്വാ വനേ വസന്തോ, ഏതേന സുഞ്ഞഭാവപരിബ്രൂഹനമാഹ. കായേ അപേക്ഖം ജഹാതി സബ്ബസോ കായേ നിരപേക്ഖോ ജഹ, ഏതേന പഹിതത്തതം വദതി. മാ വിരാധയാതി ഇമം സുദുല്ലഭം നവമം ഖണം മാ വിരാധേഹി. ഇതിസ്സു മം, ചിത്ത, പുരേ നിയുഞ്ജസീതി ഏവഞ്ഹി ത്വം, ചിത്ത, മം പബ്ബജ്ജതോ പുബ്ബേ സമ്മാപടിപത്തിയം ഉയ്യോജേസീതി അത്ഥോ.

    Punapi cittaṃyeva niggahetuṃ mantento ‘‘mayūrakoñcābhirutamhī’’tiādimāha. Tattha mayūrakoñcābhirutamhīti sikhīhi sārasehi ca abhikūjite. Dīpīhi byagghehi purakkhato vasanti mettāvihāritāya evarūpehi tiracchānagatehi purakkhato parivārito hutvā vane vasanto, etena suññabhāvaparibrūhanamāha. Kāye apekkhaṃ jahāti sabbaso kāye nirapekkho jaha, etena pahitattataṃ vadati. Mā virādhayāti imaṃ sudullabhaṃ navamaṃ khaṇaṃ mā virādhehi. Itissu maṃ, citta, pure niyuñjasīti evañhi tvaṃ, citta, maṃ pabbajjato pubbe sammāpaṭipattiyaṃ uyyojesīti attho.

    ഭാവേഹീതി ഉപ്പാദേഹി വഡ്ഢേഹി ച. ഝാനാനീതി പഠമാദീനി ചത്താരി ഝാനാനി. ഇന്ദ്രിയാനീതി സദ്ധാദീനി പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി. ബലാനീതി താനിയേവ പഞ്ച ബലാനി. ബോജ്ഝങ്ഗസമാധിഭാവനാതി സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗേ ചതസ്സോ സമാധിഭാവനാ ച. തിസ്സോ ച വിജ്ജാതി പുബ്ബേനിവാസഞാണാദികാ തിസ്സോ വിജ്ജാ ച. ഫുസ പാപുണാഹി ബുദ്ധസാസനേ സമ്മാസമ്ബുദ്ധഓവാദേ ഠിതോ.

    Bhāvehīti uppādehi vaḍḍhehi ca. Jhānānīti paṭhamādīni cattāri jhānāni. Indriyānīti saddhādīni pañcindriyāni. Balānīti tāniyeva pañca balāni. Bojjhaṅgasamādhibhāvanāti satta bojjhaṅge catasso samādhibhāvanā ca. Tisso ca vijjāti pubbenivāsañāṇādikā tisso vijjā ca. Phusa pāpuṇāhi buddhasāsane sammāsambuddhaovāde ṭhito.

    നിയ്യാനികന്തി വട്ടദുക്ഖതോ നിയ്ഹാനവഹം. സബ്ബദുക്ഖക്ഖയോഗധന്തി അമതോഗധം നിബ്ബാനപതിട്ഠം നിബ്ബാനാരമ്മണം. സബ്ബകിലേസസോധനന്തി അനവസേസകിലേസമലവിസോധനം.

    Niyyānikanti vaṭṭadukkhato niyhānavahaṃ. Sabbadukkhakkhayogadhanti amatogadhaṃ nibbānapatiṭṭhaṃ nibbānārammaṇaṃ. Sabbakilesasodhananti anavasesakilesamalavisodhanaṃ.

    ഖന്ധേതി ഉപാദാനക്ഖന്ധേ. പടിപസ്സ യോനിസോതി രോഗതോ ഗണ്ഡതോ സല്ലതോ അഘതോ ആബാധതോതി ഏവമാദീഹി വിവിധേഹി പകാരേഹി വിപസ്സനാഞാണേന സമ്മാ ഉപായേന നയേന പസ്സ. തം ജഹാതി തം ദുക്ഖസ്സ സമുദയം തണ്ഹം പജഹ, സമുച്ഛിന്ദ. ഇധേവാതി ഇമസ്മിംയേവ അത്തഭാവേ.

    Khandheti upādānakkhandhe. Paṭipassa yonisoti rogato gaṇḍato sallato aghato ābādhatoti evamādīhi vividhehi pakārehi vipassanāñāṇena sammā upāyena nayena passa. Taṃ jahāti taṃ dukkhassa samudayaṃ taṇhaṃ pajaha, samucchinda. Idhevāti imasmiṃyeva attabhāve.

    അനിച്ചന്തിആദി അന്തവന്തതോ അനിച്ചന്തികതോ താവകാലികതോ നിച്ചപടിക്ഖേപതോ ച അനിച്ചന്തി വാ പസ്സ. ദുക്ഖന്തി തേ ഉദയബ്ബയപടിപീളനതോ സപ്പടിഭയതോ ദുക്ഖമതോ സുഖപടിക്ഖേപതോ ദുക്ഖന്തി വാ പസ്സ. സുഞ്ഞന്തി അവസവത്തനതോ അസാമികതോ അസാരതോ അത്തപടിക്ഖേപതോ ച സുഞ്ഞം, തതോ ഏവ അനത്താതി. വിഗരഹിതബ്ബതോ അവഡ്ഢിആബാധനതോ ച അഘന്തി ച വധന്തി ച വിപസ്സ യോനിസോതി യോജനാ. മനോവിചാരേ ഉപരുന്ധ ചേതസോതി മനോവിചാരസഞ്ഞിനോ ഗേഹസിതസോമനസ്സുപവിചാരാദികേ അട്ഠാരസ ചേതസോ ഉപരുന്ധ വാരേഹി നിരോധേഹി.

    Aniccantiādi antavantato aniccantikato tāvakālikato niccapaṭikkhepato ca aniccanti vā passa. Dukkhanti te udayabbayapaṭipīḷanato sappaṭibhayato dukkhamato sukhapaṭikkhepato dukkhanti vā passa. Suññanti avasavattanato asāmikato asārato attapaṭikkhepato ca suññaṃ, tato eva anattāti. Vigarahitabbato avaḍḍhiābādhanato ca aghanti ca vadhanti ca vipassa yonisoti yojanā. Manovicāreuparundha cetasoti manovicārasaññino gehasitasomanassupavicārādike aṭṭhārasa cetaso uparundha vārehi nirodhehi.

    മുണ്ഡോതി മുണ്ഡഭാവം ഉപഗതോ, ഓഹാരിതകേസമസ്സുകോ. വിരൂപോതി തേന മുണ്ഡഭാവേന പരൂള്ഹലോമതായ ഛിന്നഭിന്നകാസായ വത്ഥതായ വിരൂപോ വേവണ്ണിയം ഉപഗതോ. അഭിസാപമാഗതോതി ‘‘പിണ്ഡോലോ വിചരതി പത്തപാണീ’’തി അരിയേഹി കാതബ്ബം അഭിസാപം ഉപഗതോ. വുത്തഞ്ഹേതം – ‘‘അഭിസാപോയം, ഭിക്ഖവേ, ലോകസ്മിം പിണ്ഡോലോ വിചരസി പത്തപാണീ’’തി (സം॰ നി॰ ൩.൮൦). തേനാഹ ‘‘കപാലഹത്ഥോവ കുലേസു ഭിക്ഖസൂ’’തി. യുഞ്ജസ്സു സത്ഥുവചനേതി സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ ഓവാദേ യോഗം കരോഹി അനുയുഞ്ജസ്സു.

    Muṇḍoti muṇḍabhāvaṃ upagato, ohāritakesamassuko. Virūpoti tena muṇḍabhāvena parūḷhalomatāya chinnabhinnakāsāya vatthatāya virūpo vevaṇṇiyaṃ upagato. Abhisāpamāgatoti ‘‘piṇḍolo vicarati pattapāṇī’’ti ariyehi kātabbaṃ abhisāpaṃ upagato. Vuttañhetaṃ – ‘‘abhisāpoyaṃ, bhikkhave, lokasmiṃ piṇḍolo vicarasi pattapāṇī’’ti (saṃ. ni. 3.80). Tenāha ‘‘kapālahatthova kulesu bhikkhasū’’ti. Yuñjassu satthuvacaneti sammāsambuddhassa ovāde yogaṃ karohi anuyuñjassu.

    സുസംവുതത്തോതി സുട്ഠു കായവാചാചിത്തേഹി സമ്മദേവ സംവുതോ. വിസിഖന്തരേ ചരന്തി ഭിക്ഖാചരിയായ ഇച്ഛാവിസേസേസു ചരന്തോ. ചന്ദോ യഥാ ദോസിനപുണ്ണമാസിയാതി വിഗതദോസായ പുണ്ണമായ കുലേസു നിച്ചനവസായ പാസാദികതായ ചന്ദിമാ വിയ ചരാതി യോജനാ.

    Susaṃvutattoti suṭṭhu kāyavācācittehi sammadeva saṃvuto. Visikhantare caranti bhikkhācariyāya icchāvisesesu caranto. Cando yathā dosinapuṇṇamāsiyāti vigatadosāya puṇṇamāya kulesu niccanavasāya pāsādikatāya candimā viya carāti yojanā.

    സദാ ധുതേ രതോതി സബ്ബകാലഞ്ച ധുതഗുണേ അഭിരതോ. തഥൂപമം ചിത്തമിദം കരോസീതി യഥാ കോചി പുരിസോ ഫലാനി ഇച്ഛന്തോ ഫലരുക്ഖേ രോപേത്വാ തതോ അലദ്ധഫലോവ തേ മൂലതോ ഛിന്ദിതും ഇച്ഛതി, ചിത്ത, ത്വം തഥൂപമം തപ്പടിഭാഗം ഇദം കരോസി. യം മം അനിച്ചമ്ഹി ചലേ നിയുഞ്ജസീതി യം മം പബ്ബജ്ജായ നിയോജേത്വാ പബ്ബജിത്വാ അദ്ധാഗതം പബ്ബജ്ജാഫലം അനിച്ചമ്ഹി ചലേ സംസാരമുഖേ നിയുഞ്ജസി നിയോജനവസേന പവത്തേസി.

    Sadā dhute ratoti sabbakālañca dhutaguṇe abhirato. Tathūpamaṃ cittamidaṃ karosīti yathā koci puriso phalāni icchanto phalarukkhe ropetvā tato aladdhaphalova te mūlato chindituṃ icchati, citta, tvaṃ tathūpamaṃ tappaṭibhāgaṃ idaṃ karosi. Yaṃ maṃ aniccamhi cale niyuñjasīti yaṃ maṃ pabbajjāya niyojetvā pabbajitvā addhāgataṃ pabbajjāphalaṃ aniccamhi cale saṃsāramukhe niyuñjasi niyojanavasena pavattesi.

    രൂപാഭാവതോ അരൂപാ. ചിത്തസ്സ ഹി താദിസം സണ്ഠാനം നീലാദിവണ്ണഭേദോ വാ നത്ഥി, തസ്മാ വുത്തം അരൂപാതി. ദൂരട്ഠാനപ്പവത്തിയാ ദൂരങ്ഗമ. യദിപി ചിത്തസ്സ മക്കടസുത്തമത്തമ്പി പുരത്ഥിമാദിദിസാഭാഗേന ഗമനം നാമ നത്ഥി, ദൂരേ സന്തം പന ആരമ്മണം സമ്പടിച്ഛതീതി ദൂരങ്ഗമ. ഏകോയേവ ഹുത്വാ ചരണവസേന പവത്തനതോ ഏകചാരി, അന്തമസോ ദ്വേ തീണിപി ചിത്താനി ഏകതോ ഉപ്പജ്ജിതും സമത്ഥാനി നാമ നത്ഥി, ഏകമേവ പന ചിത്തം ഏകസ്മിം സന്താനേ ഉപ്പജ്ജതി. തസ്മിം നിരുദ്ധേ അപരമ്പി ഏകമേവ ഉപ്പജ്ജതി, തസ്മാ ഏകചാരി. ന തേ കരിസ്സം വചനം ഇദാനിഹന്തി യദിപി പുബ്ബേ തവ വസേ അനുവത്തിം, ഇദാനി പന സത്ഥു ഓവാദം ലദ്ധകാലതോ പട്ഠായ ചിത്തവസികോ ന ഭവിസ്സാമി. കസ്മാതി ചേ? ദുക്ഖാ ഹി കാമാ കടുകാ മഹബ്ഭയാ കാമാ നാമേതേ അതീതേപി ദുക്ഖാ, ആയതിമ്പി കടുകഫലാ, അത്താനുവാദാദിഭേദേന മഹതാ ഭയേന അനുബന്ധന്താ മഹബ്ഭയാ. നിബ്ബാനമേവാഭിമനോ ചരിസ്സം തസ്മാ നിബ്ബാനമേവ ഉദ്ദിസ്സ അഭിമുഖചിത്തോ വിഹരിസ്സം.

    Rūpābhāvato arūpā. Cittassa hi tādisaṃ saṇṭhānaṃ nīlādivaṇṇabhedo vā natthi, tasmā vuttaṃ arūpāti. Dūraṭṭhānappavattiyā dūraṅgama. Yadipi cittassa makkaṭasuttamattampi puratthimādidisābhāgena gamanaṃ nāma natthi, dūre santaṃ pana ārammaṇaṃ sampaṭicchatīti dūraṅgama. Ekoyeva hutvā caraṇavasena pavattanato ekacāri, antamaso dve tīṇipi cittāni ekato uppajjituṃ samatthāni nāma natthi, ekameva pana cittaṃ ekasmiṃ santāne uppajjati. Tasmiṃ niruddhe aparampi ekameva uppajjati, tasmā ekacāri. Na te karissaṃ vacanaṃ idānihanti yadipi pubbe tava vase anuvattiṃ, idāni pana satthu ovādaṃ laddhakālato paṭṭhāya cittavasiko na bhavissāmi. Kasmāti ce? Dukkhā hi kāmā kaṭukā mahabbhayā kāmā nāmete atītepi dukkhā, āyatimpi kaṭukaphalā, attānuvādādibhedena mahatā bhayena anubandhantā mahabbhayā. Nibbānamevābhimano carissaṃ tasmā nibbānameva uddissa abhimukhacitto viharissaṃ.

    തമേവ നിബ്ബാനാഭിമുഖഭാവം ദസ്സേന്തോ ‘‘നാഹം അലക്ഖ്യാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ നാഹം അലക്ഖ്യാതി അലക്ഖികതായ നിസ്സിരീകതായ നാഹം ഗേഹതോ നിക്ഖമിന്തി യോജനാ.

    Tameva nibbānābhimukhabhāvaṃ dassento ‘‘nāhaṃ alakkhyā’’tiādimāha. Tattha nāhaṃ alakkhyāti alakkhikatāya nissirīkatāya nāhaṃ gehato nikkhaminti yojanā.

    അഹിരിക്കതായാതി യഥാവജ്ജം കേളിം കരോന്തോ വിയ നില്ലജ്ജതായ. ചിത്തഹേതൂതി ഏകദാ നിഗണ്ഠോ, ഏകദാ പരിബ്ബാജകാദികോ ഹോന്തോ അനവട്ഠിതചിത്തോ പുരിസോ വിയ ചിത്തവസികോ ഹുത്വാ. ദൂരകന്തനാതി രാജാദീഹി മേത്തം കത്വാ തേസു ദുബ്ഭിത്വാ ദുബ്ഭിഭാവേന. ആജീവഹേതൂതി ആജീവകാരണാ ജീവികാപകതോ ഹുത്വാ ആജീവികാഭയേന അഹം ന നിക്ഖമിം ന പബ്ബജിം. കതോ ച തേ, ചിത്ത, പടിസ്സവോ മയാതി, ‘‘പബ്ബജിതകാലതോ പട്ഠായ ന തവ വസേ വത്താമി, മമേവ പന വസേ വത്താമീ’’തി, ചിത്ത, മയാ നനു പടിഞ്ഞാ കതാതി ദസ്സേതി.

    Ahirikkatāyāti yathāvajjaṃ keḷiṃ karonto viya nillajjatāya. Cittahetūti ekadā nigaṇṭho, ekadā paribbājakādiko honto anavaṭṭhitacitto puriso viya cittavasiko hutvā. Dūrakantanāti rājādīhi mettaṃ katvā tesu dubbhitvā dubbhibhāvena. Ājīvahetūti ājīvakāraṇā jīvikāpakato hutvā ājīvikābhayena ahaṃ na nikkhamiṃ na pabbajiṃ. Kato ca te, citta, paṭissavo mayāti, ‘‘pabbajitakālato paṭṭhāya na tava vase vattāmi, mameva pana vase vattāmī’’ti, citta, mayā nanu paṭiññā katāti dasseti.

    അപ്പിച്ഛതാ സപ്പുരിസേഹി വണ്ണിതാതി ‘‘പച്ചയേസു സബ്ബസോ അപ്പിച്ഛാ നാമ സാധൂ’’തി ബുദ്ധാദീഹി പസട്ഠാ, തഥാ മക്ഖപ്പഹാനം പരേസം ഗുണേ മക്ഖനസ്സ പഹാനം വൂപസമോ സബ്ബസ്സ ദുക്ഖസ്സ വൂപസമോ നിബ്ബാപനം സപ്പുരിസേഹി വണ്ണിതം. ഇതിസ്സു മം, ചിത്ത, തദാ നിയുഞ്ജസി, ‘‘സമ്മ, തയാ തേസു ഗുണേസു പതിട്ഠാതബ്ബ’’ന്തി, ചിത്ത, ത്വം ഏവം തദാ നിയുഞ്ജസി. ഇദാനി ത്വം ഗച്ഛസി പുബ്ബചിണ്ണം ഇദാനി മം ത്വം പഹായ അത്തനോ പുരിമാചിണ്ണം മഹിച്ഛതാദിം പടിപജ്ജസി, കിം നാമേതന്തി അധിപ്പായോ.

    Appicchatā sappurisehi vaṇṇitāti ‘‘paccayesu sabbaso appicchā nāma sādhū’’ti buddhādīhi pasaṭṭhā, tathā makkhappahānaṃ paresaṃ guṇe makkhanassa pahānaṃ vūpasamo sabbassa dukkhassa vūpasamo nibbāpanaṃ sappurisehi vaṇṇitaṃ. Itissu maṃ, citta, tadā niyuñjasi, ‘‘samma, tayā tesu guṇesu patiṭṭhātabba’’nti, citta, tvaṃ evaṃ tadā niyuñjasi. Idāni tvaṃ gacchasi pubbaciṇṇaṃ idāni maṃ tvaṃ pahāya attano purimāciṇṇaṃ mahicchatādiṃ paṭipajjasi, kiṃ nāmetanti adhippāyo.

    യമത്ഥം സന്ധായ ‘‘ഗച്ഛസി പുബ്ബചിണ്ണ’’ന്തി വുത്തം. തം ദസ്സേതും ‘‘തണ്ഹാ അവിജ്ജാ ചാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ തണ്ഹാതി പച്ചയേസു തണ്ഹാ, അവിജ്ജാതി തത്ഥേവ ആദീനവപടിച്ഛാദികാ അവിജ്ജാ. പിയാപിയന്തി പുത്തദാരാദീസു പേമസങ്ഖാതോ പിയഭാവോ ചേവ പന്തസേനാസനേസു അധികുസലധമ്മേസു അനഭിരതിസങ്ഖാതോ അപ്പിയഭാവോ ച ഉഭയത്ഥ അനുരോധപടിവിരോധോ. സുഭാനി രൂപാനീതി അജ്ഝത്തം ബഹിദ്ധാ ച സുഭരൂപാനി. സുഖാ വേദനാതി ഇട്ഠാരമ്മണേ പടിച്ച ഉപ്പജ്ജനസുഖവേദനാ. മനാപിയാ കാമഗുണാതി വുത്താവസേസാ മനോരമാ കാമകോട്ഠാസാ. വന്താതി നിരൂപതോ തംനിസ്സിതസ്സ ഛന്ദരാഗസ്സ വിക്ഖമ്ഭനപഹാനേന ഛഡ്ഡിതതായ പരിച്ചത്തതായ ച വന്താ. വന്തേ അഹം ആവമിതും ന ഉസ്സഹേതി ഏവം തേ ഛഡ്ഡിതേ പുന പച്ചാവമിതും അഹം ന സക്കോമി, പരിച്ചത്താ ഏവ ഹോന്തീതി വദതി.

    Yamatthaṃ sandhāya ‘‘gacchasi pubbaciṇṇa’’nti vuttaṃ. Taṃ dassetuṃ ‘‘taṇhā avijjā cā’’tiādi vuttaṃ. Tattha taṇhāti paccayesu taṇhā, avijjāti tattheva ādīnavapaṭicchādikā avijjā. Piyāpiyanti puttadārādīsu pemasaṅkhāto piyabhāvo ceva pantasenāsanesu adhikusaladhammesu anabhiratisaṅkhāto appiyabhāvo ca ubhayattha anurodhapaṭivirodho. Subhāni rūpānīti ajjhattaṃ bahiddhā ca subharūpāni. Sukhā vedanāti iṭṭhārammaṇe paṭicca uppajjanasukhavedanā. Manāpiyā kāmaguṇāti vuttāvasesā manoramā kāmakoṭṭhāsā. Vantāti nirūpato taṃnissitassa chandarāgassa vikkhambhanapahānena chaḍḍitatāya pariccattatāya ca vantā. Vante ahaṃ āvamituṃ na ussaheti evaṃ te chaḍḍite puna paccāvamituṃ ahaṃ na sakkomi, pariccattā eva hontīti vadati.

    സബ്ബത്ഥാതി സബ്ബേസു ഭവേസു സബ്ബാസു യോനീസു സബ്ബാസു ഗതീസു വിഞ്ഞാണട്ഠിതീസു ച. വചോ കതം മയാതി, അമ്ഭോ ചിത്ത, തവ വചനം മയാ കതം. കരോന്തോ ച ബഹൂസു ജാതീസു ന മേസി കോപിതോതി അനേകാസു ജാതീസു പന മയാ ന കോപിതോ അസി. മയാ നേവ പരിഭവിതോ. തഥാപി അജ്ഝത്തസമ്ഭവോ അത്തനി സമ്ഭൂതോ ഹുത്വാപി തവ അകതഞ്ഞുതായ ദുക്ഖേ ചീരം സംസരിതം തയാ കതേതി തയാ നിബ്ബത്തിതേ അനാദിമതി സംസാരദുക്ഖേ സുചിരകാലം മയാ സംസരിതം പരിബ്ഭമിതം.

    Sabbatthāti sabbesu bhavesu sabbāsu yonīsu sabbāsu gatīsu viññāṇaṭṭhitīsu ca. Vaco kataṃ mayāti, ambho citta, tava vacanaṃ mayā kataṃ. Karonto ca bahūsu jātīsu na mesi kopitoti anekāsu jātīsu pana mayā na kopito asi. Mayā neva paribhavito. Tathāpi ajjhattasambhavo attani sambhūto hutvāpi tava akataññutāya dukkhe cīraṃ saṃsaritaṃ tayā kateti tayā nibbattite anādimati saṃsāradukkhe sucirakālaṃ mayā saṃsaritaṃ paribbhamitaṃ.

    ഇദാനി ‘‘ദുക്ഖേ ചിരം സംസരിതം തയാ കതേ’’തി സങ്ഖേപതോ വുത്തമത്ഥം ഉപ്പത്തിഭേദേന ഗതിഭേദേന ച വിത്ഥാരതോ ദസ്സേന്തോ ‘‘ത്വഞ്ഞേവാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ രാജദസീതി രാജാ അസി, ദകാരോ പദസന്ധികരോ, വേസ്സാ ച സുദ്ദാ ച ഭവാമ ഏകദാ തവേവ വാഹസാതി യോജനാ . ദേവത്തനം വാപീതി ദേവഭാവം വാപി ത്വംയേവ നോ അമ്ഹാകം, ചിത്ത, കരോസീതി യോജനാ. വാഹസാതി കാരണഭാവേന.

    Idāni ‘‘dukkhe ciraṃ saṃsaritaṃ tayā kate’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ uppattibhedena gatibhedena ca vitthārato dassento ‘‘tvaññevā’’tiādimāha. Tattha rājadasīti rājā asi, dakāro padasandhikaro, vessā ca suddā ca bhavāma ekadā taveva vāhasāti yojanā . Devattanaṃ vāpīti devabhāvaṃ vāpi tvaṃyeva no amhākaṃ, citta, karosīti yojanā. Vāhasāti kāraṇabhāvena.

    തവേവ ഹേതൂതി തവേവ ഹേതുഭാവേന. ത്വംമൂലകന്തി ത്വംനിമിത്തം.

    Taveva hetūti taveva hetubhāvena. Tvaṃmūlakanti tvaṃnimittaṃ.

    നനു ദുബ്ഭിസ്സസി മം പുനപ്പുനന്തി പുനപ്പുനം ദുബ്ഭിസ്സസി നുന, യഥാ പുബ്ബേ ത്വം അനന്താസു ജാതീസു, ചിത്ത, മിത്തപടിരൂപകോ സപത്തോ ഹുത്വാ മയ്ഹം പുനപ്പുനം ദുബ്ഭി, ഇദാനി തഥാ ദുബ്ഭിസ്സസി മഞ്ഞേ, പുബ്ബേ വിയ ചാരേതും ന ദസ്സാമീതി അധിപ്പായോ. മുഹും മുഹും ചാരണികംവ ദസ്സയന്തി അഭിണ്ഹതോ ചരണാരഹം വിയ മനോ ദസ്സേന്തോ ചരണാരഹം പുരിസം വഞ്ചേത്വാ ചരഗോപകം നിപ്ഫാദേന്തോ വിയ പുനപ്പുനം തം തം ഭവം ദസ്സേന്തോ. ഉമ്മത്തകേനേവ മയാ പലോഭസീതി ഉമ്മത്തകപുരിസേന വിയ മയാ സദ്ധിം കീളന്തോ തം തം പലോഭനീയം ദസ്സേത്വാ പലോഭസി. കിഞ്ചാപി തേ, ചിത്ത, വിരാധിതം മയാതി, അമ്ഭോ ചിത്ത, കിം നാമ തേ മയാ വിരദ്ധം, തം കഥേഹീതി അധിപ്പായോ.

    Nanu dubbhissasi maṃ punappunanti punappunaṃ dubbhissasi nuna, yathā pubbe tvaṃ anantāsu jātīsu, citta, mittapaṭirūpako sapatto hutvā mayhaṃ punappunaṃ dubbhi, idāni tathā dubbhissasi maññe, pubbe viya cāretuṃ na dassāmīti adhippāyo. Muhuṃ muhuṃ cāraṇikaṃva dassayanti abhiṇhato caraṇārahaṃ viya mano dassento caraṇārahaṃ purisaṃ vañcetvā caragopakaṃ nipphādento viya punappunaṃ taṃ taṃ bhavaṃ dassento. Ummattakeneva mayā palobhasīti ummattakapurisena viya mayā saddhiṃ kīḷanto taṃ taṃ palobhanīyaṃ dassetvā palobhasi. Kiñcāpi te, citta, virādhitaṃ mayāti, ambho citta, kiṃ nāma te mayā viraddhaṃ, taṃ kathehīti adhippāyo.

    ഇദം പുരേ ചിത്തന്തി ഇദം ചിത്തം നാമ ഇതോ പുബ്ബേ രൂപാദീസു ആരമ്മണേസു രജ്ജനാദിനാ, യേന ആകാരേന ഇച്ഛതി, യത്ഥേവ ചസ്സ കാമോ ഉപ്പജ്ജതി, തസ്സ വസേന യത്ഥകാമം യഥാ വിചരന്തസ്സ സുഖം ഹോതി, തഥേവ ച ചരന്തോ യഥാസുഖം ദീഘരത്തം ചാരികം അചരി. അജ്ജാഹം പഭിന്നമദം മത്തഹത്ഥിം ഹത്ഥാചരിയസങ്ഖാതോ ഛേകോ അങ്കുസഗ്ഗഹോ അങ്കുസേന വിയ യോനിസോമനസികാരേന നം നിഗ്ഗഹേസ്സാമി, നസ്സ വീതിക്കമിതും ദസ്സാമീതി.

    Idaṃ pure cittanti idaṃ cittaṃ nāma ito pubbe rūpādīsu ārammaṇesu rajjanādinā, yena ākārena icchati, yattheva cassa kāmo uppajjati, tassa vasena yatthakāmaṃ yathā vicarantassa sukhaṃ hoti, tatheva ca caranto yathāsukhaṃ dīgharattaṃ cārikaṃ acari. Ajjāhaṃ pabhinnamadaṃ mattahatthiṃ hatthācariyasaṅkhāto cheko aṅkusaggaho aṅkusena viya yonisomanasikārena naṃ niggahessāmi, nassa vītikkamituṃ dassāmīti.

    സത്ഥാ ച മേ ലോകമിമം അധിട്ഠഹീതി മമ സത്ഥാ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ ഇമം അനവസേസഖന്ധലോകം ഞാണേന അധിട്ഠഹി. കിന്തി? ഹുത്വാ അഭാവട്ഠേന അനിച്ചതോ, കസ്സചിപി ധുവസ്സ ഥാവരസ്സ അഭാവതോ അദ്ധുവതോ സുഖസാരാദീനം അഭാവതോ അസാരതോ. പക്ഖന്ദ മം, ചിത്ത, ജിനസ്സ സാസനേതി തസ്മാ യാഥാവതോ പടിപജ്ജിതും, ചിത്ത, മം ജിനസ്സ ഭഗവതോ സാസനേ പക്ഖന്ദേഹി അനുപ്പവേസേഹി. ‘‘പക്ഖന്ദിമ’’ന്തിപി പാളി, ജിനസ്സ സാസനേ ഇമം ലോകം ഞാണേന പക്ഖന്ദ, യാഥാവതോ താരേഹി, പക്ഖന്ദന്തോ ച വിപസ്സനാഞാണമഗ്ഗേന യാപേന്തോ സുദുത്തരതോ മഹന്തതോ സംസാരമഹോഘതോ മം താരേഹി.

    Satthā ca me lokamimaṃ adhiṭṭhahīti mama satthā sammāsambuddho imaṃ anavasesakhandhalokaṃ ñāṇena adhiṭṭhahi. Kinti? Hutvā abhāvaṭṭhena aniccato, kassacipi dhuvassa thāvarassa abhāvato addhuvato sukhasārādīnaṃ abhāvato asārato. Pakkhanda maṃ, citta, jinassa sāsaneti tasmā yāthāvato paṭipajjituṃ, citta, maṃ jinassa bhagavato sāsane pakkhandehi anuppavesehi. ‘‘Pakkhandima’’ntipi pāḷi, jinassa sāsane imaṃ lokaṃ ñāṇena pakkhanda, yāthāvato tārehi, pakkhandanto ca vipassanāñāṇamaggena yāpento suduttarato mahantato saṃsāramahoghato maṃ tārehi.

    ന തേ ഇദം, ചിത്ത, യഥാ പുരാണകന്തി, അമ്ഭോ ചിത്ത, ഇദം അത്തഭാവഗേഹം പോരാണകം വിയ തവ ന ഹോതീതി അത്ഥോ. കസ്മാ? നാഹം അലം തുയ്ഹ വസേ നിവത്തിതുന്തി ഇദാനാഹം തവ വസേ നിവത്തിതും ന യുത്തോ. യസ്മാ മഹേസിനോ ഭഗവതോ പബ്ബജിതോമ്ഹി സാസനേ. പബ്ബജിതകാലതോ ച പട്ഠായ സമണാ നാമ മാദിസാവ ന ഹോന്തി വിനാസധാരിനോ, ഏകംസതോ സമണായേവ ഹോന്തീതി അത്ഥോ.

    Na te idaṃ, citta, yathā purāṇakanti, ambho citta, idaṃ attabhāvagehaṃ porāṇakaṃ viya tava na hotīti attho. Kasmā? Nāhaṃ alaṃ tuyha vase nivattitunti idānāhaṃ tava vase nivattituṃ na yutto. Yasmā mahesino bhagavato pabbajitomhi sāsane. Pabbajitakālato ca paṭṭhāya samaṇā nāma mādisāva na honti vināsadhārino, ekaṃsato samaṇāyeva hontīti attho.

    നഗാതി സിനേരുഹിമവന്താദയോ സബ്ബേ പബ്ബതാ. സമുദ്ദാതി പുരത്ഥിമസമുദ്ദാദയോ സീതസമുദ്ദാദയോ, ന സബ്ബേ സമുദ്ദാ. സരിതാതി ഗങ്ഗാദയോ സബ്ബാ നദിയോ ച. വസുന്ധരാതി പഥവീ. ദിസാ ചതസ്സോതി പുരത്ഥിമാദിഭേദാ ചതസ്സോ ദിസാ. വിദിസാതി പുരത്ഥിമദക്ഖിണാദയോ ചതസ്സോ അനുദിസാ. അധോതി ഹേട്ഠാ യാവ ഉദകസന്ധാരകവായുഖന്ധാ. ദിവാതി ദേവലോകാ. ദിവാഗ്ഗഹണേന ചേത്ഥ തത്ഥ ഗതേ സത്തസങ്ഖാരേ വദതി. സബ്ബേ അനിച്ചാ തിഭവാ ഉപദ്ദുതാതി സബ്ബേ കാമഭവാദയോ തയോ ഭവാ അനിച്ചാ ചേവ ജാതിആദീഹി രാഗാദീഹി കിലേസേഹി ഉപദ്ദുതാ പീളിതാ ച, ന ഏത്ഥ കിഞ്ചി ഖേമട്ഠാനം നാമ അത്ഥി, തദഭാവതോ കുഹിം ഗതോ, ചിത്ത, സുഖം രമിസ്സസി, തസ്മാ തതോ നിസ്സരണഞ്ചേത്ഥ പരിയേസാഹീതി അധിപ്പായോ.

    Nagāti sineruhimavantādayo sabbe pabbatā. Samuddāti puratthimasamuddādayo sītasamuddādayo, na sabbe samuddā. Saritāti gaṅgādayo sabbā nadiyo ca. Vasundharāti pathavī. Disā catassoti puratthimādibhedā catasso disā. Vidisāti puratthimadakkhiṇādayo catasso anudisā. Adhoti heṭṭhā yāva udakasandhārakavāyukhandhā. Divāti devalokā. Divāggahaṇena cettha tattha gate sattasaṅkhāre vadati. Sabbe aniccā tibhavā upaddutāti sabbe kāmabhavādayo tayo bhavā aniccā ceva jātiādīhi rāgādīhi kilesehi upaddutā pīḷitā ca, na ettha kiñci khemaṭṭhānaṃ nāma atthi, tadabhāvato kuhiṃ gato, citta, sukhaṃ ramissasi, tasmā tato nissaraṇañcettha pariyesāhīti adhippāyo.

    ധിതിപ്പരന്തി ധിതിപരായണം പരമം ഥിരഭാവേ ഠിതം മമം, ചിത്ത, കിം കാഹിസി, തതോ ഈസകമ്പി മം ചാലേതും നാസക്ഖിസ്സസീതി അത്ഥോ. തേനാഹ ‘‘ന തേ അലം, ചിത്ത, വസാനുവത്തകോ’’തി. ഇദാനി തമേവത്ഥം പാകടതരം കത്വാ ദസ്സേന്തോ ‘‘ന ജാതു ഭസ്തം ഉഭതോമുഖം ഛുപേ , ധിരത്ഥു പൂരം നവസോതസന്ദനി’’ന്തി ആഹ. തത്ഥ ഭസ്തന്തി രുത്തിം. ഉഭതോമുഖന്തി പുതോളിയാ ഉഭതോമുഖം. ന ജാതു ഛുപേതി ഏകംസേനേവ പാദേനാപി ന ഛുപേയ്യ, തഥാ ധിരത്ഥു പൂരം നവസോതസന്ദനിന്തി നാനപ്പകാരസ്സ അസുചിനോ പൂരം നവഹി സോതേഹി വണമുഖേഹി അസുചിസന്ദനിം സവതിം. തായ വച്ചകുടിയാ ധീ അത്ഥു, തസ്സാ ഗരഹാ ഹോതു.

    Dhitipparanti dhitiparāyaṇaṃ paramaṃ thirabhāve ṭhitaṃ mamaṃ, citta, kiṃ kāhisi, tato īsakampi maṃ cāletuṃ nāsakkhissasīti attho. Tenāha ‘‘na te alaṃ, citta, vasānuvattako’’ti. Idāni tamevatthaṃ pākaṭataraṃ katvā dassento ‘‘na jātu bhastaṃ ubhatomukhaṃ chupe , dhiratthu pūraṃ navasotasandani’’nti āha. Tattha bhastanti ruttiṃ. Ubhatomukhanti putoḷiyā ubhatomukhaṃ. Na jātu chupeti ekaṃseneva pādenāpi na chupeyya, tathā dhiratthu pūraṃ navasotasandaninti nānappakārassa asucino pūraṃ navahi sotehi vaṇamukhehi asucisandaniṃ savatiṃ. Tāya vaccakuṭiyā dhī atthu, tassā garahā hotu.

    ഏവം അട്ഠവീസതിയാ ഗാഥാഹി നിഗ്ഗണ്ഹനവസേന ചിത്തം ഓവദിത്വാ ഇദാനി വിവേകട്ഠാനാചിക്ഖണാദിനാ സമ്പഹംസേന്തോ ‘‘വരാഹഏണേയ്യവിഗാള്ഹസേവിതേ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ വരാഹഏണേയ്യവിഗാള്ഹസേവിതേതി വരാഹേഹി ചേവ ഏണേയ്യേഹി ച ഓഗാഹേത്വാ സേവിതേ. പബ്ഭാരകുട്ടേതി പബ്ഭാരട്ഠാനേ ചേവ പബ്ബതസിഖരേ ച. പകതേവ സുന്ദരേതി പകതിയാ ഏവ സുന്ദരേ അതിത്തിമനോഹരേ. ‘‘പകതിവസുന്ധരേ’’തി വാ പാഠോ, പാകതികേ ഭൂമിപദേസേതി അത്ഥോ. നവമ്ബുനാ പാവുസസിത്തകാനനേതി പാവുസവസേന വുട്ഠേന മേഘോദകേന ഉപസിത്തവസ്സേ സുഥേവേ വനേ. തഹിം ഗുഹാഗേഹഗതോ രമിസ്സസീതി തസ്മിം പബ്ബതകാനനേ ഗുഹാസങ്ഖാതം ഗേഹം ഉപഗതോ ഭാവനാരതിയാ അഭിരമിസ്സസി.

    Evaṃ aṭṭhavīsatiyā gāthāhi niggaṇhanavasena cittaṃ ovaditvā idāni vivekaṭṭhānācikkhaṇādinā sampahaṃsento ‘‘varāhaeṇeyyavigāḷhasevite’’tiādimāha. Tattha varāhaeṇeyyavigāḷhaseviteti varāhehi ceva eṇeyyehi ca ogāhetvā sevite. Pabbhārakuṭṭeti pabbhāraṭṭhāne ceva pabbatasikhare ca. Pakateva sundareti pakatiyā eva sundare atittimanohare. ‘‘Pakativasundhare’’ti vā pāṭho, pākatike bhūmipadeseti attho. Navambunā pāvusasittakānaneti pāvusavasena vuṭṭhena meghodakena upasittavasse sutheve vane. Tahiṃ guhāgehagato ramissasīti tasmiṃ pabbatakānane guhāsaṅkhātaṃ gehaṃ upagato bhāvanāratiyā abhiramissasi.

    തേ തം രമേസ്സന്തീതി തേ മയൂരാദയോ വനസഞ്ഞം ഉപ്പാദേന്താ തം രമേസ്സന്തീതി അത്ഥോ.

    Te taṃ ramessantīti te mayūrādayo vanasaññaṃ uppādentā taṃ ramessantīti attho.

    വുട്ഠമ്ഹി ദേവേതി മേഘേ അധിപ്പവുട്ഠേ. ചതുരങ്ഗുലേ തിണേതി തേനേവ ഗസ്സോദകപാതേന തത്ഥ തത്ഥ തിണേ സുരത്തവണ്ണകമ്ബലസദിസേ ചതുരങ്ഗുലേ ജാതേ. സംപുപ്ഫിതേ മേഘനിഭമ്ഹി കാനനേതി പാവുസമേഘസങ്കാസേ കാനനേ സമ്മദേവ പുപ്ഫിതേ. നഗന്തരേതി പബ്ബതന്തരേ. വിടപിസമോ സയിസ്സന്തി തരുസദിസോ അപരിഗ്ഗഹോ ഹുത്വാ നിപജ്ജിസ്സം. തം മേ മുദൂ ഹേഹിതി തൂലസന്നിഭന്തി തം തിണപച്ചത്ഥരണം മുദു സുഖസമ്ഫസ്സം തൂലസന്നിഭം തൂലികസദിസം സയനം മേ ഭവിസ്സതി.

    Vuṭṭhamhi deveti meghe adhippavuṭṭhe. Caturaṅgule tiṇeti teneva gassodakapātena tattha tattha tiṇe surattavaṇṇakambalasadise caturaṅgule jāte. Saṃpupphite meghanibhamhi kānaneti pāvusameghasaṅkāse kānane sammadeva pupphite. Nagantareti pabbatantare. Viṭapisamo sayissanti tarusadiso apariggaho hutvā nipajjissaṃ. Taṃ me mudū hehiti tūlasannibhanti taṃ tiṇapaccattharaṇaṃ mudu sukhasamphassaṃ tūlasannibhaṃ tūlikasadisaṃ sayanaṃ me bhavissati.

    തഥാ തു കസ്സാമി യഥാപി ഇസ്സരോതി യഥാ കോചി ഇസ്സരപുരിസോ അത്തനോ വചനകരദാസാദിം വസേ വത്തേതി, അഹമ്പി, ചിത്ത, തം തഥാ കരിസ്സാമി, മയ്ഹം വസേ വത്തേമിയേവ. കഥം? യം ലബ്ഭതി തേനപി ഹോതു മേ അലന്തി ചതൂസു പച്ചയേസു യം യാദിസം വാ താദിസം വാ ലബ്ഭതി, തേന ച മയ്ഹം അലം പരിയത്തം ഹോതു. ഏതേന ഇദം ദസ്സേതി – യസ്മാ ഇധേകച്ചേ സത്താ തണ്ഹുപ്പാദഹേതു ചിത്തസ്സ വസേ അനുവത്തന്തി, അഹം പന തണ്ഹുപ്പാദം ദൂരതോ വജ്ജേന്തോ ചിത്തം ദാസം വിയ കരോന്തോ അത്തനോ വസേ വത്തേമീതി. ന താഹം കസ്സാമി യഥാ അതന്ദിതോ, ബിളാരഭസ്തംവ യഥാ സുമദ്ദിതന്തി ചിത്ത തണ്ഹുപ്പാദപരിവജ്ജനഹേതു, പുന തന്തി ചിത്തം ആമസതി, യഥാ അഞ്ഞോപി കോചി സമ്മപ്പധാനയോഗേന ഭാവനായ അതന്ദിതോ അത്തനോ ചിത്തം കമ്മക്ഖമം, കമ്മയോഗ്ഗം കരോതി, തഥാ അഹമ്പി, ചിത്ത, തം കമ്മക്ഖമം, കമ്മയോഗ്ഗം മയ്ഹം വസേ വത്തം കരിസ്സാമി . യഥാ കിം? ബിളാരഭസ്തംവ യഥാ സുമദ്ദിതം, നഇതി നിപാതമത്തം. യഥാ സുട്ഠു മദ്ദിതം ബിളാരഭസ്തം കമ്മക്ഖമം, കമ്മയോഗ്ഗം സുഖേന പരിഹരണീയഞ്ച ഹോതി, തഥാഹം തം കരിസ്സാമി.

    Tathātu kassāmi yathāpi issaroti yathā koci issarapuriso attano vacanakaradāsādiṃ vase vatteti, ahampi, citta, taṃ tathā karissāmi, mayhaṃ vase vattemiyeva. Kathaṃ? Yaṃ labbhati tenapi hotu me alanti catūsu paccayesu yaṃ yādisaṃ vā tādisaṃ vā labbhati, tena ca mayhaṃ alaṃ pariyattaṃ hotu. Etena idaṃ dasseti – yasmā idhekacce sattā taṇhuppādahetu cittassa vase anuvattanti, ahaṃ pana taṇhuppādaṃ dūrato vajjento cittaṃ dāsaṃ viya karonto attano vase vattemīti. Na tāhaṃ kassāmi yathā atandito, biḷārabhastaṃva yathā sumadditanti citta taṇhuppādaparivajjanahetu, puna tanti cittaṃ āmasati, yathā aññopi koci sammappadhānayogena bhāvanāya atandito attano cittaṃ kammakkhamaṃ, kammayoggaṃ karoti, tathā ahampi, citta, taṃ kammakkhamaṃ, kammayoggaṃ mayhaṃ vase vattaṃ karissāmi . Yathā kiṃ? Biḷārabhastaṃva yathā sumadditaṃ, naiti nipātamattaṃ. Yathā suṭṭhu madditaṃ biḷārabhastaṃ kammakkhamaṃ, kammayoggaṃ sukhena pariharaṇīyañca hoti, tathāhaṃ taṃ karissāmi.

    വീരിയേന തം മയ്ഹ വസാനയിസ്സന്തി, അമ്ഭോ ചിത്ത, തം അത്തനോ വീരിയേന ഭാവനാബലം ഉപ്പാദേത്വാ തേന മയ്ഹം വസം ആനയിസ്സം. ഗജംവ മത്തം കുസലങ്കുസഗ്ഗഹോതി യഥാ കുസലോ ഛേകോ അങ്കുസഗ്ഗഹോ ഹത്ഥാചരിയോ അത്തനോ സിക്ഖാബലേന മത്തഹത്ഥിം അത്തനോ വസം ആനേതി, തഥേവാതി അത്ഥോ.

    Vīriyena taṃ mayha vasānayissanti, ambho citta, taṃ attano vīriyena bhāvanābalaṃ uppādetvā tena mayhaṃ vasaṃ ānayissaṃ. Gajaṃva mattaṃ kusalaṅkusaggahoti yathā kusalo cheko aṅkusaggaho hatthācariyo attano sikkhābalena mattahatthiṃ attano vasaṃ āneti, tathevāti attho.

    തയാ സുദന്തേന അവട്ഠിതേന ഹീതി ഹീതി നിപാതമത്തം, ചിത്ത, സമഥവിപസ്സനാഭാവനാഹി സുട്ഠു ദന്തേന തതോ ഏവ സമ്മദേവ വിപസ്സനാവീഥിം പടിപന്നത്താ അവട്ഠിതേന തയാ. ഹയേന യോഗ്ഗാചരിയോവ ഉജ്ജുനാതി യഥാ സുദന്തേന സുദന്തത്താ ഏവ ഉജുനാ അവങ്കഗതിനാ അസ്സാജാനീയേന യോഗ്ഗാചരിയോ അസ്സദമ്മസാരഥി അഖേമട്ഠാനതോ ഖേമന്തഭൂമിം പടിപജ്ജിതും സക്കോതി, ഏവം പഹോമി മഗ്ഗം പടിപജ്ജിതും സിവന്തി അസിവഭാവകരാനം കിലേസാനം അഭാവേന സിവം. ചിത്താനുരക്ഖീഹീതി അത്തനോ ചിത്തം അനുരക്ഖണസീലേഹി ബുദ്ധാദീഹി സബ്ബകാലം സേവിതം അരിയമഗ്ഗം അഹം പടിപജ്ജിതും അധിഗന്തും പഹോമി സക്കോമീതി.

    Tayā sudantena avaṭṭhitena hīti ti nipātamattaṃ, citta, samathavipassanābhāvanāhi suṭṭhu dantena tato eva sammadeva vipassanāvīthiṃ paṭipannattā avaṭṭhitena tayā. Hayena yoggācariyova ujjunāti yathā sudantena sudantattā eva ujunā avaṅkagatinā assājānīyena yoggācariyo assadammasārathi akhemaṭṭhānato khemantabhūmiṃ paṭipajjituṃ sakkoti, evaṃ pahomi maggaṃ paṭipajjituṃ sivanti asivabhāvakarānaṃ kilesānaṃ abhāvena sivaṃ. Cittānurakkhīhīti attano cittaṃ anurakkhaṇasīlehi buddhādīhi sabbakālaṃ sevitaṃ ariyamaggaṃ ahaṃ paṭipajjituṃ adhigantuṃ pahomi sakkomīti.

    ആരമ്മണേ തം ബലസാ നിബന്ധിസം, നാഗംവ ഥമ്ഭമ്ഹി ദള്ഹായ രജ്ജുയാതി യഥാ ഹത്ഥാചരിയോ മഹാഹത്ഥിം ആളാനഥമ്ഭേ ദള്ഹായ ഥിരായ രജ്ജുയാ നിബന്ധതി, ഏവമഹം, ചിത്ത, കമ്മട്ഠാനാരമ്മണേ ഭാവനാബലേന നിബന്ധിസ്സം. തം മേ സുഗുത്തം സതിയാ സുഭാവിതന്തി തം ത്വം, ചിത്ത, മമ സതിയാ സുഗുത്തം സുഭാവിതഞ്ച ഹുത്വാ. അനിസ്സിതം സബ്ബഭവേസു ഹേഹിസീതി അരിയമഗ്ഗഭാവനാദിബലേന കാമഭവാദീസു സബ്ബേസുപി ഭവേസു തണ്ഹാദിനിസ്സയേഹി അനിസ്സിതം ഭവിസ്സസി.

    Ārammaṇetaṃ balasā nibandhisaṃ, nāgaṃva thambhamhi daḷhāyarajjuyāti yathā hatthācariyo mahāhatthiṃ āḷānathambhe daḷhāya thirāya rajjuyā nibandhati, evamahaṃ, citta, kammaṭṭhānārammaṇe bhāvanābalena nibandhissaṃ. Taṃ me suguttaṃ satiyā subhāvitanti taṃ tvaṃ, citta, mama satiyā suguttaṃ subhāvitañca hutvā. Anissitaṃ sabbabhavesu hehisīti ariyamaggabhāvanādibalena kāmabhavādīsu sabbesupi bhavesu taṇhādinissayehi anissitaṃ bhavissasi.

    പഞ്ഞായ ഛേത്വാ വിപഥാനുസാരിനന്തി ഉപ്പഥഗാമിനം ആയതനസമുദയം യാഥാവതോ ദിസ്വാ യേന സമുദയേന ഉപ്പഥഗാമീ, തസ്സ കിലേസവിസ്സന്ദനം കിലേസവിപ്ഫന്ദിതം ഇന്ദ്രിയസംവരൂപനിസ്സയായ പടിസങ്ഖാനപഞ്ഞായ ഛിന്ദിത്വാ സോതവിച്ഛേദനവസേന ആവരണം കത്വാ. യോഗേന നിഗ്ഗയ്ഹാതി വിപസ്സനാഭാവനാസങ്ഖാതേന യോഗേന സാമത്ഥിയവിധമനേന നിഗ്ഗഹേത്വാ. പഥേ നിവേസിയാതി വിപസ്സനാവീഥിയം നിവേസേത്വാ, പതിട്ഠപേത്വാ. യദാ പന വിപസ്സനാ ഉസ്സുക്കാപിതാ മഗ്ഗേന ഘട്ടേതി, തദാ മഗ്ഗപഞ്ഞായ ‘‘യംകിഞ്ചി സമുദയധമ്മം, സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി (മഹാവ॰ ൧൬; സം॰ നി॰ ൫.൧൦൮൧) നിദസ്സനേന സബ്ബസോ ആയതനസമുദയസ്സ വിഭവം സമ്ഭവഞ്ച അസമ്മോഹതോ ദിസ്വാ സദേവകേ ലോകേ അഗ്ഗവാദിനോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ ദായാദോ ഓരസപുത്തോ ഹേഹിസി ഭവിസ്സസീതി അത്ഥോ.

    Paññāya chetvā vipathānusārinanti uppathagāminaṃ āyatanasamudayaṃ yāthāvato disvā yena samudayena uppathagāmī, tassa kilesavissandanaṃ kilesavipphanditaṃ indriyasaṃvarūpanissayāya paṭisaṅkhānapaññāya chinditvā sotavicchedanavasena āvaraṇaṃ katvā. Yogena niggayhāti vipassanābhāvanāsaṅkhātena yogena sāmatthiyavidhamanena niggahetvā. Pathe nivesiyāti vipassanāvīthiyaṃ nivesetvā, patiṭṭhapetvā. Yadā pana vipassanā ussukkāpitā maggena ghaṭṭeti, tadā maggapaññāya ‘‘yaṃkiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti (mahāva. 16; saṃ. ni. 5.1081) nidassanena sabbaso āyatanasamudayassa vibhavaṃ sambhavañca asammohato disvā sadevake loke aggavādino sammāsambuddhassa dāyādo orasaputto hehisi bhavissasīti attho.

    ചതുബ്ബിപല്ലാസവസം അധിട്ഠിതന്തി അനിച്ചേ നിച്ചന്തി, അസുഭേ സുഭന്തി, ദുക്ഖേ സുഖന്തി, അനത്തനി അത്താതി ഇമേസം ചതുന്നം വിപല്ലാസാനം വസം അധിട്ഠിതം അനുവത്തന്തം. ഗാമണ്ഡലംവ പരിനേസി, ചിത്ത, മന്തി, അമ്ഭോ ചിത്ത, മം ഗാമദാരകം വിയ പരികഡ്ഢസി, ഇതോ ചിതോ പരികഡ്ഢസി. നനു സംയോജനബന്ധനച്ഛിദന്തി സംയോജനസങ്ഖാതാനം ദസന്നം ബന്ധനാനം ഛേദകം കാരുണികം മഹാമുനിം സമ്മാസമ്ബുദ്ധം സംസേവസി നനു, ‘‘തഥാരൂപേ മഹാനുഭാവേ ദൂരതോവ വജ്ജേസി, മാദിസേ പന തപസ്സിനേ യഥാരുചി പരിനേസീ’’തി അപ്പസാദലേസേന സത്ഥാരം പസംസതി.

    Catubbipallāsavasaṃadhiṭṭhitanti anicce niccanti, asubhe subhanti, dukkhe sukhanti, anattani attāti imesaṃ catunnaṃ vipallāsānaṃ vasaṃ adhiṭṭhitaṃ anuvattantaṃ. Gāmaṇḍalaṃva parinesi, citta, manti, ambho citta, maṃ gāmadārakaṃ viya parikaḍḍhasi, ito cito parikaḍḍhasi. Nanu saṃyojanabandhanacchidanti saṃyojanasaṅkhātānaṃ dasannaṃ bandhanānaṃ chedakaṃ kāruṇikaṃ mahāmuniṃ sammāsambuddhaṃ saṃsevasi nanu, ‘‘tathārūpe mahānubhāve dūratova vajjesi, mādise pana tapassine yathāruci parinesī’’ti appasādalesena satthāraṃ pasaṃsati.

    മിഗോ യഥാതി യഥാ മിഗോ രുക്ഖഗച്ഛലതാദീഹി സുട്ഠു ചിത്തവിചിത്തേ അനാകുലേ കാനനേ സേരി സയംവസീ രമതി. രമ്മം ഗിരിം പാവുസഅബ്ഭമാലിനിന്തി ഏവം പാവുസകാലേ സമന്തതോ സുമാലിനീഹി ഥലജജലജമാലാഹി സമന്നാഗതത്താ അബ്ഭമാലിനിം ജനവിവിത്തതായ മനോരമതായ ച രമ്മം പബ്ബതം ലഭിത്വാ തത്ഥ നഗേ രമിസ്സം, അസംസയം ഏകംസേനേവ ത്വം, ചിത്ത, പരാഭവിസ്സസി, സംസാരബ്യസനേഹി ഠസ്സസീതി അത്ഥോ.

    Migo yathāti yathā migo rukkhagacchalatādīhi suṭṭhu cittavicitte anākule kānane seri sayaṃvasī ramati. Rammaṃ giriṃ pāvusaabbhamālininti evaṃ pāvusakāle samantato sumālinīhi thalajajalajamālāhi samannāgatattā abbhamāliniṃ janavivittatāya manoramatāya ca rammaṃ pabbataṃ labhitvā tattha nage ramissaṃ, asaṃsayaṃ ekaṃseneva tvaṃ, citta, parābhavissasi, saṃsārabyasanehi ṭhassasīti attho.

    യേ തുയ്ഹ ഛന്ദേന വസേന വത്തിനോതി സബ്ബേ പുഥുജ്ജനേ ചിത്തസാമഞ്ഞേന ഗഹേത്വാ വദതി. തസ്സത്ഥോ – യേ നരനാരിയോ, അമ്ഭോ ചിത്ത, തുയ്ഹം ഛന്ദേന വസേന രുചിയാ ഠിതാ യം ഗേഹനിസ്സിതം സുഖം അനുഭോന്തി അനുഭവിസ്സന്തി, തേ അവിദ്ദസൂ അന്ധബാലാ, മാരവസാനുവത്തിനോ കിലേസമാരാദീനം വസേ അനുവത്തനസീലാ, ഭവാഭിനന്ദീ കാമാദിഭവമേവ അഭിനന്ദനതോ, തവ സാവകാ അനുസിട്ഠികരാ. മയം പന സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ സാവകാ, ന തുയ്ഹം വസേ അനുവത്താമാതി.

    Ye tuyha chandena vasena vattinoti sabbe puthujjane cittasāmaññena gahetvā vadati. Tassattho – ye naranāriyo, ambho citta, tuyhaṃ chandena vasena ruciyā ṭhitā yaṃ gehanissitaṃ sukhaṃ anubhonti anubhavissanti, te aviddasū andhabālā, māravasānuvattino kilesamārādīnaṃ vase anuvattanasīlā, bhavābhinandī kāmādibhavameva abhinandanato, tava sāvakā anusiṭṭhikarā. Mayaṃ pana sammāsambuddhassa sāvakā, na tuyhaṃ vase anuvattāmāti.

    ഏവം ഥേരോ പുബ്ബേ അത്തനോ ഉപ്പന്നം യോനിസോമനസികാരം ചിത്തസ്സ നിഗ്ഗണ്ഹനവസേന പവത്തം നാനപ്പകാരതോ വിഭജിത്വാ സമീപേ ഠിതാനം ഭിക്ഖൂനം ഓവാദദാനവസേന ധമ്മം കഥേസി. യം പനേത്ഥ അന്തരന്തരാ അത്ഥതോ ന വിഭത്തം, തം ഹേട്ഠാ വുത്തനയത്താ ഉത്താനത്ഥമേവാതി.

    Evaṃ thero pubbe attano uppannaṃ yonisomanasikāraṃ cittassa niggaṇhanavasena pavattaṃ nānappakārato vibhajitvā samīpe ṭhitānaṃ bhikkhūnaṃ ovādadānavasena dhammaṃ kathesi. Yaṃ panettha antarantarā atthato na vibhattaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthamevāti.

    താലപുടത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Tālapuṭattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    പഞ്ഞാസനിപാതവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Paññāsanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൧. താലപുടത്ഥേരഗാഥാ • 1. Tālapuṭattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact