| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
3. තණ්‌හාමූලකසුත්‌තවණ්‌ණනා
3. Taṇhāmūlakasuttavaṇṇanā
23. තතියෙ (දී. නි. ටී. 2.103) එසනතණ්‌හාති භොගානං පරියෙසනවසෙන පවත්‌තා තණ්‌හා. එසිතතණ්‌හාති පරියිට්‌ඨෙසු භොගෙසු උප්‌පජ්‌ජමානතණ්‌හා. පරිතස්‌සනවසෙන පරියෙසති එතායාති පරියෙසනා, ආසයතො පයොගතො ච පරියෙසනා තථාපවත්‌තො චිත්‌තුප්‌පාදො. තෙනාහ ‘‘තණ්‌හාය සති හොතී’’ති. රූපාදිආරම්‌මණප්‌පටිලාභොති සවත්‌ථුකානං රූපාදිආරම්‌මණානං ගවෙසනවසෙන පටිලාභො. යං පන අපරියිට්‌ඨංයෙව ලබ්‌භති, තම්‌පි අත්‌ථතො පරියෙසනාය ලද්‌ධමෙව නාම තථාරූපස්‌ස කම්‌මස්‌ස පුබ්‌බෙකතත්‌තා එව ලබ්‌භනතො. තෙනාහ ‘‘සො හි පරියෙසනාය සති හොතී’’ති.
23. Tatiye (dī. ni. ṭī. 2.103) esanataṇhāti bhogānaṃ pariyesanavasena pavattā taṇhā. Esitataṇhāti pariyiṭṭhesu bhogesu uppajjamānataṇhā. Paritassanavasena pariyesati etāyāti pariyesanā, āsayato payogato ca pariyesanā tathāpavatto cittuppādo. Tenāha ‘‘taṇhāya sati hotī’’ti. Rūpādiārammaṇappaṭilābhoti savatthukānaṃ rūpādiārammaṇānaṃ gavesanavasena paṭilābho. Yaṃ pana apariyiṭṭhaṃyeva labbhati, tampi atthato pariyesanāya laddhameva nāma tathārūpassa kammassa pubbekatattā eva labbhanato. Tenāha ‘‘so hi pariyesanāya sati hotī’’ti.
සුඛවිනිච්‌ඡයන්‌ති සුඛං විසෙසතො නිච්‌ඡිනොතීති සුඛවිනිච්‌ඡයො. සුඛං සභාවතො සමුදයතො අත්‌ථඞ්‌ගමතො ආදීනවතො නිස්‌සරණතො ච යාථාවතො ජානිත්‌වා පවත්‌තඤාණංව සුඛවිනිච්‌ඡයං. ජඤ්‌ඤාති ජානෙය්‍ය. ‘‘සුභං සුඛ’’න්‌තිආදිකං ආරම්‌මණෙ අභූතාකාරං විවිධං නින්‌නභාවෙන චිනොති ආරොපෙතීති විනිච්‌ඡයො, අස්‌සාදානුපස්‌සනා තණ්‌හා. දිට්‌ඨියාපි එවමෙව විනිච්‌ඡයභාවො වෙදිතබ්‌බො. ඉමස්‌මිං පන සුත්‌තෙ විතක්‌කොයෙව ආගතොති යොජනා. ඉමස්‌මිං පන සුත්‌තෙති සක්‌කපඤ්‌හසුත්‌තෙ (දී. නි. 2.358). තත්‌ථ හි ‘‘ඡන්‌දො ඛො, දෙවානමින්‌ද, විතක්‌කනිදානො’’ති ආගතං. ඉධාති ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ. විතක්‌කෙනෙව විනිච්‌ඡිනන්‌තීති එතෙන ‘‘විනිච්‌ඡිනති එතෙනාති විනිච්‌ඡයො’’ති විනිච්‌ඡයසද්‌දස්‌ස කරණසාධනමාහ. එත්‌තකන්‌තිආදි විනිච්‌ඡයනාකාරදස්‌සනං.
Sukhavinicchayanti sukhaṃ visesato nicchinotīti sukhavinicchayo. Sukhaṃ sabhāvato samudayato atthaṅgamato ādīnavato nissaraṇato ca yāthāvato jānitvā pavattañāṇaṃva sukhavinicchayaṃ. Jaññāti jāneyya. ‘‘Subhaṃ sukha’’ntiādikaṃ ārammaṇe abhūtākāraṃ vividhaṃ ninnabhāvena cinoti āropetīti vinicchayo, assādānupassanā taṇhā. Diṭṭhiyāpi evameva vinicchayabhāvo veditabbo. Imasmiṃ pana sutte vitakkoyeva āgatoti yojanā. Imasmiṃ pana sutteti sakkapañhasutte (dī. ni. 2.358). Tattha hi ‘‘chando kho, devānaminda, vitakkanidāno’’ti āgataṃ. Idhāti imasmiṃ sutte. Vitakkeneva vinicchinantīti etena ‘‘vinicchinati etenāti vinicchayo’’ti vinicchayasaddassa karaṇasādhanamāha. Ettakantiādi vinicchayanākāradassanaṃ.
ඡන්‌දනට්‌ඨෙන ඡන්‌දො, එවං රඤ්‌ජනට්‌ඨෙන රාගොති ඡන්‌දරාගො. ස්‌වායං අනාසෙවනතාය මන්‌දො හුත්‌වා පවත්‌තො ඉධාධිප්‌පෙතොති ආහ ‘‘දුබ්‌බලරාගස්‌සාධිවචන’’න්‌ති. අජ්‌ඣොසානන්‌ති තණ්‌හාදිට්‌ඨිවසෙන අභිනිවෙසනං. ‘‘මය්‌හං ඉද’’න්‌ති හි තණ්‌හාගාහො යෙභුය්‍යෙන අත්‌තග්‌ගාහසන්‌නිස්‌සයොව හොති. තෙනාහ ‘‘අහං මමන්‌තී’’ති. බලවසන්‌නිට්‌ඨානන්‌ති ච තෙසං ගාහානං ථිරභාවප්‌පත්‌තිමාහ. තණ්‌හාදිට්‌ඨිවසෙන පරිග්‌ගහකරණන්‌ති අහං මමන්‌ති බලවසන්‌නිට්‌ඨානවසෙන අභිනිවිට්‌ඨස්‌ස අත්‌තත්‌තනියග්‌ගාහවත්‌ථුනො අඤ්‌ඤාසාධාරණං විය කත්‌වා පරිග්‌ගහෙත්‌වා ඨානං, තථාපවත්‌තො ලොභසහගතචිත්‌තුප්‌පාදො. අත්‌තනා පරිග්‌ගහිතස්‌ස වත්‌ථුනො යස්‌ස වසෙන පරෙහි සාධාරණභාවස්‌ස අසහමානො හොති පුග්‌ගලො, සො ධම්‌මො අසහනතා. එවං වචනත්‌ථං වදන්‌ති නිරුත්‌තිනයෙන. සද්‌දලක්‌ඛණෙන පන යස්‌ස ධම්‌මස්‌ස වසෙන මච්‌ඡරියයොගතො පුග්‌ගලො මච්‌ඡරො , තස්‌ස භාවො, කම්‌මං වා මච්‌ඡරියං, මච්‌ඡරො ධම්‌මො. මච්‌ඡරියස්‌ස බලවභාවතො ආදරෙන රක්‌ඛණං ආරක්‌ඛොති ආහ ‘‘ද්‌වාර…පෙ.… සුට්‌ඨු රක්‌ඛණ’’න්‌ති.
Chandanaṭṭhena chando, evaṃ rañjanaṭṭhena rāgoti chandarāgo. Svāyaṃ anāsevanatāya mando hutvā pavatto idhādhippetoti āha ‘‘dubbalarāgassādhivacana’’nti. Ajjhosānanti taṇhādiṭṭhivasena abhinivesanaṃ. ‘‘Mayhaṃ ida’’nti hi taṇhāgāho yebhuyyena attaggāhasannissayova hoti. Tenāha ‘‘ahaṃ mamantī’’ti. Balavasanniṭṭhānanti ca tesaṃ gāhānaṃ thirabhāvappattimāha. Taṇhādiṭṭhivasena pariggahakaraṇanti ahaṃ mamanti balavasanniṭṭhānavasena abhiniviṭṭhassa attattaniyaggāhavatthuno aññāsādhāraṇaṃ viya katvā pariggahetvā ṭhānaṃ, tathāpavatto lobhasahagatacittuppādo. Attanā pariggahitassa vatthuno yassa vasena parehi sādhāraṇabhāvassa asahamāno hoti puggalo, so dhammo asahanatā. Evaṃ vacanatthaṃ vadanti niruttinayena. Saddalakkhaṇena pana yassa dhammassa vasena macchariyayogato puggalo maccharo , tassa bhāvo, kammaṃ vā macchariyaṃ, maccharo dhammo. Macchariyassa balavabhāvato ādarena rakkhaṇaṃ ārakkhoti āha ‘‘dvāra…pe… suṭṭhu rakkhaṇa’’nti.
අත්‌තනො ඵලං කරොතීති කරණං, යං කිඤ්‌චි කාරණං. අධිකං කරණන්‌ති අධිකරණං, විසෙසකාරණං. විසෙසකාරණඤ්‌ච භොගානං ආරක්‌ඛදණ්‌ඩාදානාදිඅනත්‌ථසම්‌භවස්‌සාති වුත්‌තං ‘‘ආරක්‌ඛාධිකරණ’’න්‌තිආදි. පරනිසෙධනත්‌ථන්‌ති මාරණාදිනා පරෙසං විබාධනත්‌ථං. ආදියන්‌ති එතෙනාති ආදානං, දණ්‌ඩස්‌ස ආදානං දණ්‌ඩාදානං, දණ්‌ඩං ආහරිත්‌වා පරවිහෙඨනචිත්‌තුප්‌පාදො. සත්‌ථාදානෙපි එසෙව නයො. හත්‌ථපරාමාසාදිවසෙන කායෙන කාතබ්‌බො කලහො කායකලහො. මම්‌මඝට්‌ටනාදිවසෙන වාචාය කාතබ්‌බො කලහො වාචාකලහො. විරුජ්‌ඣනවසෙන විරූපං ගණ්‌හාති එතෙනාති විග්‌ගහො. විරුද්‌ධං වදති එතෙනාති විවාදො. ‘‘තුවං තුව’’න්‌ති අගාරවවචනසහචරණතො තුවංතුවං. සබ්‌බෙපි තෙ තථාපවත්‌තදොසසහගතා චිත්‌තුප්‌පාදා වෙදිතබ්‌බා. තෙනාහ භගවා ‘‘අනෙකෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා සම්‌භවන්‌තී’’ති.
Attano phalaṃ karotīti karaṇaṃ, yaṃ kiñci kāraṇaṃ. Adhikaṃ karaṇanti adhikaraṇaṃ, visesakāraṇaṃ. Visesakāraṇañca bhogānaṃ ārakkhadaṇḍādānādianatthasambhavassāti vuttaṃ ‘‘ārakkhādhikaraṇa’’ntiādi. Paranisedhanatthanti māraṇādinā paresaṃ vibādhanatthaṃ. Ādiyanti etenāti ādānaṃ, daṇḍassa ādānaṃ daṇḍādānaṃ, daṇḍaṃ āharitvā paraviheṭhanacittuppādo. Satthādānepi eseva nayo. Hatthaparāmāsādivasena kāyena kātabbo kalaho kāyakalaho. Mammaghaṭṭanādivasena vācāya kātabbo kalaho vācākalaho. Virujjhanavasena virūpaṃ gaṇhāti etenāti viggaho. Viruddhaṃ vadati etenāti vivādo. ‘‘Tuvaṃ tuva’’nti agāravavacanasahacaraṇato tuvaṃtuvaṃ. Sabbepi te tathāpavattadosasahagatā cittuppādā veditabbā. Tenāha bhagavā ‘‘aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavantī’’ti.
තණ්‌හාමූලකසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Taṇhāmūlakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 3. තණ්‌හාමූලකසුත්‌තං • 3. Taṇhāmūlakasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 3. තණ්‌හාමූලකසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Taṇhāmūlakasuttavaṇṇanā
