| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อิติวุตฺตก-อฎฺฐกถา • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
๖. ตณฺหุปฺปาทสุตฺตวณฺณนา
6. Taṇhuppādasuttavaṇṇanā
๑๐๕. ฉเฎฺฐ ตณฺหุปฺปาทาติ เอตฺถ อุปฺปชฺชติ เอเตสูติ อุปฺปาทาฯ กา อุปฺปชฺชติ? ตณฺหาฯ ตณฺหาย อุปฺปาทา ตณฺหุปฺปาทา, ตณฺหาวตฺถูนิ ตณฺหาการณานีติ อโตฺถฯ ยตฺถาติ เยสุ นิมิตฺตภูเตสุ ฯ อุปฺปชฺชมานาติ อุปฺปชฺชนสีลาฯ จีวรเหตูติ ‘‘กตฺถ มนาปํ จีวรํ ลภิสฺสามี’’ติ จีวรการณา อุปฺปชฺชติฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ อิติภวาภวเหตูติ เอตฺถ ปน อิตีติ นิทสฺสนเตฺถ นิปาโตฯ ยถา จีวราทิเหตุ, เอวํ ภวาภวเหตุปีติ อโตฺถฯ ภวาภวาติ เจตฺถ ปณีตปฺปณีตานิ สปฺปินวนีตาทีนิ อธิเปฺปตานิ ภวติ อาโรคฺยํ เอเตนาติ กตฺวาฯ ‘‘สมฺปตฺติภเวสุ ปณีตปฺปณีตตโร ภวาภโว’’ติปิ วทนฺติฯ ภโวติ วา สมฺปตฺติ, อภโวติ วิปตฺติฯ ภโวติ วุฑฺฒิ, อภโวติ หานิฯ ตํ นิมิตฺตญฺจ ตณฺหา อุปฺปชฺชตีติ วุตฺตํ ‘‘ภวาภวเหตุ วา’’ติฯ
105. Chaṭṭhe taṇhuppādāti ettha uppajjati etesūti uppādā. Kā uppajjati? Taṇhā. Taṇhāya uppādā taṇhuppādā, taṇhāvatthūni taṇhākāraṇānīti attho. Yatthāti yesu nimittabhūtesu . Uppajjamānāti uppajjanasīlā. Cīvarahetūti ‘‘kattha manāpaṃ cīvaraṃ labhissāmī’’ti cīvarakāraṇā uppajjati. Sesapadesupi eseva nayo. Itibhavābhavahetūti ettha pana itīti nidassanatthe nipāto. Yathā cīvarādihetu, evaṃ bhavābhavahetupīti attho. Bhavābhavāti cettha paṇītappaṇītāni sappinavanītādīni adhippetāni bhavati ārogyaṃ etenāti katvā. ‘‘Sampattibhavesu paṇītappaṇītataro bhavābhavo’’tipi vadanti. Bhavoti vā sampatti, abhavoti vipatti. Bhavoti vuḍḍhi, abhavoti hāni. Taṃ nimittañca taṇhā uppajjatīti vuttaṃ ‘‘bhavābhavahetu vā’’ti.
คาถา เหฎฺฐา วุตฺตตฺถา เอวฯ อปิจ ตณฺหาทุติโยติ ตณฺหาสหาโยฯ อยญฺหิ สโตฺต อนมตเคฺค สํสารวเฎฺฎ สํสรโนฺต น เอกโกว สํสรติ, ตณฺหํ ปน ทุติยิกํ สหายิกํ ลภิตฺวาว สํสรติฯ ตถา หิ ตํ ปปาตปาตํ อจิเนฺตตฺวา มธุคณฺหนกลุทฺทกํ วิย อเนกาทีนวากุเลสุปิ ภเวสุ อานิสํสเมว ทเสฺสนฺตี อนตฺถชาเล สา ปริพฺภมาเปติฯ เอตมาทีนวํ ญตฺวาติ เอตํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปเนฺนสุ ขเนฺธสุ อิตฺถภาวญฺญถาภาวสญฺญิตํ อาทีนวํ ชานิตฺวาฯ ตณฺหํ ทุกฺขสฺส สมฺภวนฺติ ‘‘ตณฺหา จายํ วฎฺฎทุกฺขสฺส สมฺภโว ปภโว การณ’’นฺติ ชานิตฺวาฯ เอตฺตาวตา จ เอกสฺส ภิกฺขุโน วิปสฺสนํ วเฑฺฒตฺวา อรหตฺตุปฺปตฺติ ทสฺสิตาฯ อิทานิ ตํ ขีณาสวํ โถเมโนฺต ‘‘วีตตโณฺห’’ติอาทิมาหฯ ยํ ปเนตฺถ อวุตฺตํ, ตํ เหฎฺฐา วุตฺตนยเมวฯ
Gāthā heṭṭhā vuttatthā eva. Apica taṇhādutiyoti taṇhāsahāyo. Ayañhi satto anamatagge saṃsāravaṭṭe saṃsaranto na ekakova saṃsarati, taṇhaṃ pana dutiyikaṃ sahāyikaṃ labhitvāva saṃsarati. Tathā hi taṃ papātapātaṃ acintetvā madhugaṇhanakaluddakaṃ viya anekādīnavākulesupi bhavesu ānisaṃsameva dassentī anatthajāle sā paribbhamāpeti. Etamādīnavaṃ ñatvāti etaṃ atītānāgatapaccuppannesu khandhesu itthabhāvaññathābhāvasaññitaṃ ādīnavaṃ jānitvā. Taṇhaṃ dukkhassa sambhavanti ‘‘taṇhā cāyaṃ vaṭṭadukkhassa sambhavo pabhavo kāraṇa’’nti jānitvā. Ettāvatā ca ekassa bhikkhuno vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattuppatti dassitā. Idāni taṃ khīṇāsavaṃ thomento ‘‘vītataṇho’’tiādimāha. Yaṃ panettha avuttaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.
ฉฎฺฐสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Chaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อิติวุตฺตกปาฬิ • Itivuttakapāḷi / ๖. ตณฺหุปฺปาทสุตฺตํ • 6. Taṇhuppādasuttaṃ
