| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
९. ततियअनागतभयसुत्तवण्णना
9. Tatiyaanāgatabhayasuttavaṇṇanā
७९. नवमे पाळिगम्भीराति (सं॰ नि॰ टी॰ २.२.२२९) पाळिवसेन गम्भीरा अगाधा दुक्खोगाहा सल्लसुत्तसदिसा। सल्लसुत्तञ्हि (सु॰ नि॰ ५७९) ‘‘अनिमित्तमनञ्ञात’’न्तिआदिना पाळिवसेन गम्भीरं, न अत्थगम्भीरं। तथा हि तत्थ ता ता गाथा दुविञ्ञेय्यरूपा तिट्ठन्ति। दुविञ्ञेय्यञ्हि ञाणेन दुक्खोगाहन्ति कत्वा ‘‘गम्भीर’’न्ति वुच्चति। पुब्बापरंपेत्थ कासञ्चि गाथानं दुविञ्ञेय्यताय दुक्खोगाहमेव, तस्मा पाळिवसेन गम्भीरं। अत्थगम्भीराति अत्थवसेन गम्भीरा महावेदल्लसुत्तसदिसा, महावेदल्लसुत्तस्स (म॰ नि॰ १.४४९ आदयो) अत्थवसेन गम्भीरता पाकटायेव। लोकं उत्तरतीति लोकुत्तरो, सो अत्थभूतो एतेसं अत्थीति लोकुत्तरा। तेनाह – ‘‘लोकुत्तरधम्मदीपका’’ति। सुञ्ञतापटिसंयुत्ताति सत्तसुञ्ञधम्मप्पकासका । तेनाह ‘‘खन्धधातुआयतनपच्चयाकारप्पटिसंयुत्ता’’ति। उग्गहेतब्बं परियापुणितब्बन्ति च लिङ्गवचनविपल्लासेन वुत्तन्ति आह ‘‘उग्गहेतब्बे चेव वळञ्जेतब्बे चा’’ति। कविनो कम्मं कविता। यस्स पन यं कम्मं, तं तेन कतन्ति वुच्चतीति आह ‘‘कविताति कवीहि कता’’ति। कावेय्यन्ति कब्यं, कब्यन्ति च कविना वुत्तन्ति अत्थो। तेनाह ‘‘तस्सेव वेवचन’’न्ति। चित्तक्खराति चित्राकारअक्खरा। इतरं तस्सेव वेवचनं। सासनतो बहिद्धा ठिताति न सासनावचरा। बाहिरकसावकेहीति ‘‘बुद्धा’’ति अप्पञ्ञातानं येसं केसञ्चि सावकेहि। सुस्सूसिस्सन्तीति अक्खरचित्तताय चेव सरसम्पत्तिया च अत्तमना हुत्वा सामणेरदहरभिक्खुमातुगाममहागहपतिकादयो ‘‘एस धम्मकथिको’’ति सन्निपतित्वा सोतुकामा भविस्सन्ति।
79. Navame pāḷigambhīrāti (saṃ. ni. ṭī. 2.2.229) pāḷivasena gambhīrā agādhā dukkhogāhā sallasuttasadisā. Sallasuttañhi (su. ni. 579) ‘‘animittamanaññāta’’ntiādinā pāḷivasena gambhīraṃ, na atthagambhīraṃ. Tathā hi tattha tā tā gāthā duviññeyyarūpā tiṭṭhanti. Duviññeyyañhi ñāṇena dukkhogāhanti katvā ‘‘gambhīra’’nti vuccati. Pubbāparaṃpettha kāsañci gāthānaṃ duviññeyyatāya dukkhogāhameva, tasmā pāḷivasena gambhīraṃ. Atthagambhīrāti atthavasena gambhīrā mahāvedallasuttasadisā, mahāvedallasuttassa (ma. ni. 1.449 ādayo) atthavasena gambhīratā pākaṭāyeva. Lokaṃ uttaratīti lokuttaro, so atthabhūto etesaṃ atthīti lokuttarā. Tenāha – ‘‘lokuttaradhammadīpakā’’ti. Suññatāpaṭisaṃyuttāti sattasuññadhammappakāsakā . Tenāha ‘‘khandhadhātuāyatanapaccayākārappaṭisaṃyuttā’’ti. Uggahetabbaṃ pariyāpuṇitabbanti ca liṅgavacanavipallāsena vuttanti āha ‘‘uggahetabbe ceva vaḷañjetabbe cā’’ti. Kavino kammaṃ kavitā. Yassa pana yaṃ kammaṃ, taṃ tena katanti vuccatīti āha ‘‘kavitāti kavīhi katā’’ti. Kāveyyanti kabyaṃ, kabyanti ca kavinā vuttanti attho. Tenāha ‘‘tasseva vevacana’’nti. Cittakkharāti citrākāraakkharā. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Sāsanato bahiddhā ṭhitāti na sāsanāvacarā. Bāhirakasāvakehīti ‘‘buddhā’’ti appaññātānaṃ yesaṃ kesañci sāvakehi. Sussūsissantīti akkharacittatāya ceva sarasampattiyā ca attamanā hutvā sāmaṇeradaharabhikkhumātugāmamahāgahapatikādayo ‘‘esa dhammakathiko’’ti sannipatitvā sotukāmā bhavissanti.
ततियअनागतभयसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Tatiyaanāgatabhayasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ९. ततियअनागतभयसुत्तं • 9. Tatiyaanāgatabhayasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ९. ततियअनागतभयसुत्तवण्णना • 9. Tatiyaanāgatabhayasuttavaṇṇanā
