| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-அனுடீகா • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ததியசித்தவண்ணனா
Tatiyacittavaṇṇanā
400. அபண்ணகபத³ங் விய அவிரஜ்ஜ²னகபத³ம்பி கதா³சி நியதபா⁴வங் தீ³பெய்யாதி அனியததங் தீ³பேதுங் ‘‘உப்பத்திஅரஹங்கா³னீ’’தி வுத்தங் மானஸ்ஸ அனியதத்தா. யதி³ ஹி மானோ நியதோ ஸியா, காமராக³ஸ்ஸ மானரஹிதா பவத்தி ந ஸியா, ததா² ப⁴வராக³ஸ்ஸ. ஏவங் ஸதி பட்டா²னே சதுக்க²த்துங் காமராகே³ன யோஜனா ந ஸியா, திக்க²த்துங்யேவ ஸியா, ப⁴வராக³மூலிகா ச ந ஸியா, ஏவஞ்ச ஸங்யோஜனானங் ஸங்யோஜனேஹி அட்ட²விதே⁴ன யோஜனா ஸியா, ந த³ஸவிதா⁴ த³ஸ்ஸிதாதி யதா²வுத்தாஹி யோஜனாஹி மானஸ்ஸ அனியதபா⁴வோ பகாஸிதோ. அத² வா மானேன ஸத்³தி⁴ங் பஞ்ச ஹொந்தி யதா²வுத்தானி அபண்ணகங்கா³னி, கிங் பன ஹொந்தீதி அபெக்கா²யங் யேவாபனகாதி விதி³தோவாயமத்தோ². யேவாபனகானஞ்ஹி பஞ்சபா⁴வோ இத⁴ விதீ⁴யதி, ந அபண்ணகங்கா³னந்தி ஸோ யதா² ஹோதி , ததா² யோஜேதப்³ப³ங். கிலேஸது³கே படிச்சவாராதீ³ஸு ‘‘கிலேஸங் த⁴ம்மங் படிச்ச கிலேஸோ த⁴ம்மோ உப்பஜ்ஜதி ஹேதுபச்சயா’’திஆதீ³ஸு ‘‘லோப⁴ங் படிச்ச மோஹோ மானோ தி²னங் உத்³த⁴ச்சங் அஹிரிகங் அனொத்தப்பங். லோப⁴ங் படிச்ச மோஹோ மானோ உத்³த⁴ச்சங் அஹிரிகங் அனொத்தப்பங். லோப⁴ங் படிச்ச மோஹோ தி²னங் உத்³த⁴ச்சங் அஹிரிகங் அனொத்தப்பங். லோப⁴ங் படிச்ச மோஹோ உத்³த⁴ச்சங் அஹிரிகங் அனொத்தப்ப’’ந்தி விப⁴த்தத்தா ‘‘ததா² கிலேஸது³கேபீ’’தி வுத்தங். தி³ட்டி²விப்பயுத்தஸஸங்கா²ரிகாஸங்கா²ரிகசித்தவஸேன ஹி அயங் பாட²பே⁴தோ³தி.
400. Apaṇṇakapadaṃ viya avirajjhanakapadampi kadāci niyatabhāvaṃ dīpeyyāti aniyatataṃ dīpetuṃ ‘‘uppattiarahaṅgānī’’ti vuttaṃ mānassa aniyatattā. Yadi hi māno niyato siyā, kāmarāgassa mānarahitā pavatti na siyā, tathā bhavarāgassa. Evaṃ sati paṭṭhāne catukkhattuṃ kāmarāgena yojanā na siyā, tikkhattuṃyeva siyā, bhavarāgamūlikā ca na siyā, evañca saṃyojanānaṃ saṃyojanehi aṭṭhavidhena yojanā siyā, na dasavidhā dassitāti yathāvuttāhi yojanāhi mānassa aniyatabhāvo pakāsito. Atha vā mānena saddhiṃ pañca honti yathāvuttāni apaṇṇakaṅgāni, kiṃ pana hontīti apekkhāyaṃ yevāpanakāti viditovāyamattho. Yevāpanakānañhi pañcabhāvo idha vidhīyati, na apaṇṇakaṅgānanti so yathā hoti , tathā yojetabbaṃ. Kilesaduke paṭiccavārādīsu ‘‘kilesaṃ dhammaṃ paṭicca kileso dhammo uppajjati hetupaccayā’’tiādīsu ‘‘lobhaṃ paṭicca moho māno thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappaṃ. Lobhaṃ paṭicca moho māno uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappaṃ. Lobhaṃ paṭicca moho thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappaṃ. Lobhaṃ paṭicca moho uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappa’’nti vibhattattā ‘‘tathā kilesadukepī’’ti vuttaṃ. Diṭṭhivippayuttasasaṅkhārikāsaṅkhārikacittavasena hi ayaṃ pāṭhabhedoti.
‘‘காமராகோ³ சதுதா⁴ ஏகதோ உப்பஜ்ஜதி, படிகோ⁴ திதா⁴, மானோ ஏகதா⁴, ததா² விசிகிச்சா² ப⁴வராகோ³தி உத்³தி³ஸித்வா காமராகோ³ மானஸங்யோஜனஅவிஜ்ஜாஸங்யோஜனேஹி சேவ அவிஜ்ஜாஸங்யோஜனமத்தேனேவ ச ஸத்³தி⁴ங் மானோ ப⁴வராகா³விஜ்ஜாஸங்யோஜனேஹி ஸத்³தி⁴ங் ப⁴வராகோ³ அவிஜ்ஜாஸங்யோஜனேன ஸத்³தி⁴’’ந்தி அட்ட²கதா²கண்ட³வண்ணனாயங் (த⁴॰ ஸ॰ அட்ட²॰ 1485) வக்க²மானத்தா ‘‘இத⁴ ச வக்க²தீ’’திஆதி³ வுத்தங். தத்தே²வ ‘‘லோபோ⁴ ச²தா⁴ ஏகதோ உப்பஜ்ஜதி, படிகோ⁴ த்³வேதா⁴, ததா² மோஹோ’’தி உத்³தி³ஸித்வா ‘‘லோபோ⁴ அஸங்கா²ரிகோ தி³ட்டி²விப்பயுத்தோ மோஹஉத்³த⁴ச்சஅஹிரிகானொத்தப்பேஹி, ஸஸங்கா²ரிகோ மோஹதி²னஉத்³த⁴ச்சஅஹிரிகானொத்தப்பேஹி, அஸங்கா²ரிகோ ஏவ மோஹமானஉத்³த⁴ச்சஅஹிரிகஅனொத்தப்பேஹி, ஸஸங்கா²ரிகோ ஏவ ச மோஹமானதி²னஉத்³த⁴ச்சஅஹிரிகஅனொத்தப்பேஹீ’’தி வக்க²மானத்தா ‘‘ததா²த³ஸவிதா⁴ கிலேஸான’’ந்தி வுத்தங். ‘‘அஹ’’ந்தி க³ஹணதாய அவங்கத்வா க³ஹணம்பி ‘‘ஸம்பக்³க³ஹோ’’தி வுத்தங்.
‘‘Kāmarāgo catudhā ekato uppajjati, paṭigho tidhā, māno ekadhā, tathā vicikicchā bhavarāgoti uddisitvā kāmarāgo mānasaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ceva avijjāsaṃyojanamatteneva ca saddhiṃ māno bhavarāgāvijjāsaṃyojanehi saddhiṃ bhavarāgo avijjāsaṃyojanena saddhi’’nti aṭṭhakathākaṇḍavaṇṇanāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1485) vakkhamānattā ‘‘idha ca vakkhatī’’tiādi vuttaṃ. Tattheva ‘‘lobho chadhā ekato uppajjati, paṭigho dvedhā, tathā moho’’ti uddisitvā ‘‘lobho asaṅkhāriko diṭṭhivippayutto mohauddhaccaahirikānottappehi, sasaṅkhāriko mohathinauddhaccaahirikānottappehi, asaṅkhāriko eva mohamānauddhaccaahirikaanottappehi, sasaṅkhāriko eva ca mohamānathinauddhaccaahirikaanottappehī’’ti vakkhamānattā ‘‘tathādasavidhā kilesāna’’nti vuttaṃ. ‘‘Aha’’nti gahaṇatāya avaṃkatvā gahaṇampi ‘‘sampaggaho’’ti vuttaṃ.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / த⁴ம்மஸங்க³ணீபாளி • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / த்³வாத³ஸ அகுஸலானி • Dvādasa akusalāni
அட்ட²கதா² • Aṭṭhakathā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (அட்ட²கதா²) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / த⁴ம்மஸங்க³ணி-அட்ட²கதா² • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ததியசித்தங் • Tatiyacittaṃ
டீகா • Tīkā / அபி⁴த⁴ம்மபிடக (டீகா) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / த⁴ம்மஸங்க³ணீ-மூலடீகா • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ததியசித்தவண்ணனா • Tatiyacittavaṇṇanā
