| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ततियज्झानकथावण्णना
Tatiyajjhānakathāvaṇṇanā
१६३. परिसुद्धपकति खीणासवपकति निक्किलेसता। उपेक्खानिमित्तन्ति एत्थ लीनुद्धच्चपक्खपातरहितं मज्झत्तं वीरियं ‘‘उपेक्खा’’ति वुत्तं, तदेव तं आकारं गहेत्वा पवत्तेतब्बस्स तादिसस्स वीरियस्स निमित्तभावतो उपेक्खानिमित्तं। पठमज्झानप्पटिलाभत्थाय नीवरणे…पे॰… नेवसञ्ञानासञ्ञायतनसमापत्तिपटिलाभत्थाय आकिञ्चञ्ञायतनसञ्ञं पटिसङ्खासन्तिट्ठनापञ्ञासङ्खारुपेक्खासु ञाणन्ति इमा अट्ठ समापत्तिवसेन उप्पज्जन्ति। सोतापत्तिमग्गपटिलाभत्थाय उप्पादं पवत्तं निमित्तं आयूहनं पटिसन्धिं गतिं निब्बत्तिं उपपत्तिं जातिं जरामरणसोकपरिदेवदुक्खदोमनस्सउपायासे। सोतापत्तिफलसमापत्तत्थाय उप्पादं…पे॰… उपायासे…पे॰… अरहत्तमग्गपटिलाभत्थाय उप्पादं…पे॰… उपायासे। अरहत्तफलसमापत्तत्थाय…पे॰… सुञ्ञतविहारसमापत्तत्थाय…पे॰… अनिमित्तविहारसमापत्तत्थाय उप्पादं पवत्तं आयूहनं पटिसन्धिं…पे॰… पटिसङ्खासन्तिट्ठना पञ्ञा सङ्खारुपेक्खासु ञाणन्ति इमा दस विपस्सनावसेन उप्पज्जन्ति।
163. Parisuddhapakati khīṇāsavapakati nikkilesatā. Upekkhānimittanti ettha līnuddhaccapakkhapātarahitaṃ majjhattaṃ vīriyaṃ ‘‘upekkhā’’ti vuttaṃ, tadeva taṃ ākāraṃ gahetvā pavattetabbassa tādisassa vīriyassa nimittabhāvato upekkhānimittaṃ. Paṭhamajjhānappaṭilābhatthāya nīvaraṇe…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattipaṭilābhatthāya ākiñcaññāyatanasaññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanāpaññāsaṅkhārupekkhāsu ñāṇanti imā aṭṭha samāpattivasena uppajjanti. Sotāpattimaggapaṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jarāmaraṇasokaparidevadukkhadomanassaupāyāse. Sotāpattiphalasamāpattatthāya uppādaṃ…pe… upāyāse…pe… arahattamaggapaṭilābhatthāya uppādaṃ…pe… upāyāse. Arahattaphalasamāpattatthāya…pe… suññatavihārasamāpattatthāya…pe… animittavihārasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ…pe… paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇanti imā dasa vipassanāvasena uppajjanti.
यदत्थि यं भूतन्ति खन्धपञ्चकं, तं मुञ्चितुकम्यताञाणेन पजहति। दिट्ठसोवत्थिकत्तयस्स सप्पलक्खणविचिनने विय दिट्ठलक्खणत्तयस्स भूतस्स सङ्खारलक्खणविचिनने उपेक्खं पटिलभति। अनाभोगरसाति पणीतसुखेपि तस्मिं अवनति पटिपक्खकिच्चाति अत्थो। नामकायेन चेतसिकसुखं कायिकसुखहेतु रूपसमुट्ठापनेन कायिकसुखञ्च झानसमङ्गी पटिसंवेदेतीति वुच्चति। फुटत्ता ब्यापितत्ता। यथा हि उदकेन फुटसरीरस्स तादिसे नातिपच्चनीके वातादिके फोट्ठब्बे फुट्ठे सुखं उप्पज्जति, एवं एतेहि फुटसरीरस्सपि।
Yadatthi yaṃ bhūtanti khandhapañcakaṃ, taṃ muñcitukamyatāñāṇena pajahati. Diṭṭhasovatthikattayassa sappalakkhaṇavicinane viya diṭṭhalakkhaṇattayassa bhūtassa saṅkhāralakkhaṇavicinane upekkhaṃ paṭilabhati. Anābhogarasāti paṇītasukhepi tasmiṃ avanati paṭipakkhakiccāti attho. Nāmakāyena cetasikasukhaṃ kāyikasukhahetu rūpasamuṭṭhāpanena kāyikasukhañca jhānasamaṅgī paṭisaṃvedetīti vuccati. Phuṭattā byāpitattā. Yathā hi udakena phuṭasarīrassa tādise nātipaccanīke vātādike phoṭṭhabbe phuṭṭhe sukhaṃ uppajjati, evaṃ etehi phuṭasarīrassapi.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / धम्मसङ्गणीपाळि • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / रूपावचरकुसलं • Rūpāvacarakusalaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / धम्मसङ्गणि-अट्ठकथा • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ततियज्झानं • Tatiyajjhānaṃ
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ततियज्झानकथावण्णना • Tatiyajjhānakathāvaṇṇanā
