| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ธมฺมสงฺคณี-มูลฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ตติยชฺฌานกถาวณฺณนา
Tatiyajjhānakathāvaṇṇanā
๑๖๓. ปริสุทฺธปกติ ขีณาสวปกติ นิกฺกิเลสตาฯ อุเปกฺขานิมิตฺตนฺติ เอตฺถ ลีนุทฺธจฺจปกฺขปาตรหิตํ มชฺฌตฺตํ วีริยํ ‘‘อุเปกฺขา’’ติ วุตฺตํ, ตเทว ตํ อาการํ คเหตฺวา ปวเตฺตตพฺพสฺส ตาทิสสฺส วีริยสฺส นิมิตฺตภาวโต อุเปกฺขานิมิตฺตํฯ ปฐมชฺฌานปฺปฎิลาภตฺถาย นีวรเณ…เป.… เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติปฎิลาภตฺถาย อากิญฺจญฺญายตนสญฺญํ ปฎิสงฺขาสนฺติฎฺฐนาปญฺญาสงฺขารุเปกฺขาสุ ญาณนฺติ อิมา อฎฺฐ สมาปตฺติวเสน อุปฺปชฺชนฺติฯ โสตาปตฺติมคฺคปฎิลาภตฺถาย อุปฺปาทํ ปวตฺตํ นิมิตฺตํ อายูหนํ ปฎิสนฺธิํ คติํ นิพฺพตฺติํ อุปปตฺติํ ชาติํ ชรามรณโสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสอุปายาเสฯ โสตาปตฺติผลสมาปตฺตตฺถาย อุปฺปาทํ…เป.… อุปายาเส…เป.… อรหตฺตมคฺคปฎิลาภตฺถาย อุปฺปาทํ…เป.… อุปายาเสฯ อรหตฺตผลสมาปตฺตตฺถาย…เป.… สุญฺญตวิหารสมาปตฺตตฺถาย…เป.… อนิมิตฺตวิหารสมาปตฺตตฺถาย อุปฺปาทํ ปวตฺตํ อายูหนํ ปฎิสนฺธิํ…เป.… ปฎิสงฺขาสนฺติฎฺฐนา ปญฺญา สงฺขารุเปกฺขาสุ ญาณนฺติ อิมา ทส วิปสฺสนาวเสน อุปฺปชฺชนฺติฯ
163. Parisuddhapakati khīṇāsavapakati nikkilesatā. Upekkhānimittanti ettha līnuddhaccapakkhapātarahitaṃ majjhattaṃ vīriyaṃ ‘‘upekkhā’’ti vuttaṃ, tadeva taṃ ākāraṃ gahetvā pavattetabbassa tādisassa vīriyassa nimittabhāvato upekkhānimittaṃ. Paṭhamajjhānappaṭilābhatthāya nīvaraṇe…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattipaṭilābhatthāya ākiñcaññāyatanasaññaṃ paṭisaṅkhāsantiṭṭhanāpaññāsaṅkhārupekkhāsu ñāṇanti imā aṭṭha samāpattivasena uppajjanti. Sotāpattimaggapaṭilābhatthāya uppādaṃ pavattaṃ nimittaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ gatiṃ nibbattiṃ upapattiṃ jātiṃ jarāmaraṇasokaparidevadukkhadomanassaupāyāse. Sotāpattiphalasamāpattatthāya uppādaṃ…pe… upāyāse…pe… arahattamaggapaṭilābhatthāya uppādaṃ…pe… upāyāse. Arahattaphalasamāpattatthāya…pe… suññatavihārasamāpattatthāya…pe… animittavihārasamāpattatthāya uppādaṃ pavattaṃ āyūhanaṃ paṭisandhiṃ…pe… paṭisaṅkhāsantiṭṭhanā paññā saṅkhārupekkhāsu ñāṇanti imā dasa vipassanāvasena uppajjanti.
ยทตฺถิ ยํ ภูตนฺติ ขนฺธปญฺจกํ, ตํ มุญฺจิตุกมฺยตาญาเณน ปชหติฯ ทิฎฺฐโสวตฺถิกตฺตยสฺส สปฺปลกฺขณวิจินเน วิย ทิฎฺฐลกฺขณตฺตยสฺส ภูตสฺส สงฺขารลกฺขณวิจินเน อุเปกฺขํ ปฎิลภติฯ อนาโภครสาติ ปณีตสุเขปิ ตสฺมิํ อวนติ ปฎิปกฺขกิจฺจาติ อโตฺถฯ นามกาเยน เจตสิกสุขํ กายิกสุขเหตุ รูปสมุฎฺฐาปเนน กายิกสุขญฺจ ฌานสมงฺคี ปฎิสํเวเทตีติ วุจฺจติฯ ผุฎตฺตา พฺยาปิตตฺตาฯ ยถา หิ อุทเกน ผุฎสรีรสฺส ตาทิเส นาติปจฺจนีเก วาตาทิเก โผฎฺฐเพฺพ ผุเฎฺฐ สุขํ อุปฺปชฺชติ, เอวํ เอเตหิ ผุฎสรีรสฺสปิฯ
Yadatthi yaṃ bhūtanti khandhapañcakaṃ, taṃ muñcitukamyatāñāṇena pajahati. Diṭṭhasovatthikattayassa sappalakkhaṇavicinane viya diṭṭhalakkhaṇattayassa bhūtassa saṅkhāralakkhaṇavicinane upekkhaṃ paṭilabhati. Anābhogarasāti paṇītasukhepi tasmiṃ avanati paṭipakkhakiccāti attho. Nāmakāyena cetasikasukhaṃ kāyikasukhahetu rūpasamuṭṭhāpanena kāyikasukhañca jhānasamaṅgī paṭisaṃvedetīti vuccati. Phuṭattā byāpitattā. Yathā hi udakena phuṭasarīrassa tādise nātipaccanīke vātādike phoṭṭhabbe phuṭṭhe sukhaṃ uppajjati, evaṃ etehi phuṭasarīrassapi.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ธมฺมสงฺคณีปาฬิ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / รูปาวจรกุสลํ • Rūpāvacarakusalaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ธมฺมสงฺคณิ-อฎฺฐกถา • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ตติยชฺฌานํ • Tatiyajjhānaṃ
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ธมฺมสงฺคณี-อนุฎีกา • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ตติยชฺฌานกถาวณฺณนา • Tatiyajjhānakathāvaṇṇanā
