| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ತತಿಯಜ್ಝಾನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Tatiyajjhānakathāvaṇṇanā
ತದಧಿಗಮಾಯಾತಿ ತತಿಯಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಾಯ। ಉಪಪತ್ತಿತೋ ಇಕ್ಖತೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಹಚರಣಪರಿಚಯೇನ ಯಥಾ ಸಮವಾಹಿಭಾವೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಯುತ್ತಿತೋ ಪಸ್ಸತಿ। ವಿಪುಲಾಯಾತಿ ಮಹಗ್ಗತಭಾವಪ್ಪತ್ತಾಯ। ಥಾಮಗತಾಯಾತಿ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತಿವಿಗಮೇನ ಥಿರಭಾವಪ್ಪತ್ತಿಯಾ, ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಪೀತೀಹಿ ಅನಭಿಭೂತತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ। (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೧ ತತಿಯಜ್ಝಾನಕಥಾ)। ಉಪೇಕ್ಖಾಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಂ ಉಪೇಕ್ಖಂ ಪಕಾಸೇತುಂ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಪನಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾವ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಛಳಾರಮ್ಮಣಾಪಾಥೇ ಪರಿಸುದ್ಧಪಕತಿಭಾವಾವಿಜಹನಾಕಾರೇನ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನತೋ ‘‘ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ’’ತಿ ಚ, ಸತ್ತೇಸು ಮಜ್ಝತ್ತಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರುಪೇಕ್ಖಾ’’ತಿ ಚ, ಸಹಜಾತಧಮ್ಮಾನಂ ಮಜ್ಝತ್ತಾಕಾರಭೂತಾ ‘‘ಬೋಜ್ಝಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ’’ತಿ ಚ, ಕೇವಲಾ ‘‘ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತುಪೇಕ್ಖಾ’’ತಿ ಚ, ತತಿಯಜ್ಝಾನಸಹಗತಾ ಅಗ್ಗಸುಖೇಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅಪಕ್ಖಪಾತಭೂತಾ ‘‘ಝಾನುಪೇಕ್ಖಾ’’ತಿ ಚ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಹಗತಾ ಸಬ್ಬಪಚ್ಚನೀಕಪರಿಸುದ್ಧಿತಾಯ ‘‘ಪಾರಿಸುದ್ಧುಪೇಕ್ಖಾ’’ತಿ ಚ ತೇನ ತೇನ ಅವತ್ಥಾಭೇದೇನ ಛಧಾ ವುತ್ತಾ।
Tadadhigamāyāti tatiyamaggādhigamāya. Upapattito ikkhatīti paññāya sahacaraṇaparicayena yathā samavāhibhāvo hoti, evaṃ yuttito passati. Vipulāyāti mahaggatabhāvappattāya. Thāmagatāyāti vitakkavicārapītivigamena thirabhāvappattiyā, teneva vakkhati ‘‘vitakkavicārapītīhi anabhibhūtattā’’tiādi. (Pārā. aṭṭha. 1.11 tatiyajjhānakathā). Upekkhābhedaṃ dassetvā idhādhippetaṃ upekkhaṃ pakāsetuṃ upekkhā panātiādi vuttaṃ. Tattha tatramajjhattatāva khīṇāsavānaṃ iṭṭhāniṭṭhachaḷārammaṇāpāthe parisuddhapakatibhāvāvijahanākārena ajjhupekkhanato ‘‘chaḷaṅgupekkhā’’ti ca, sattesu majjhattākārappavattattā ‘‘brahmavihārupekkhā’’ti ca, sahajātadhammānaṃ majjhattākārabhūtā ‘‘bojjhaṅgupekkhā’’ti ca, kevalā ‘‘tatramajjhattupekkhā’’ti ca, tatiyajjhānasahagatā aggasukhepi tasmiṃ apakkhapātabhūtā ‘‘jhānupekkhā’’ti ca, catutthajjhānasahagatā sabbapaccanīkaparisuddhitāya ‘‘pārisuddhupekkhā’’ti ca tena tena avatthābhedena chadhā vuttā.
ವೀರಿಯಮೇವ ಪನ ಅನಚ್ಚಾರದ್ಧಅನತಿಸಿಥಿಲೇಸು ಸಹಜಾತೇಸು ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉಪೇಕ್ಖನಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಂ ‘‘ವೀರಿಯುಪೇಕ್ಖಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಟ್ಠನ್ನಂ ರೂಪಾರೂಪಜ್ಝಾನಾನಂ ಪಟಿಲಾಭತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಏವ ನೀವರಣವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾದೀನಂ ಪಹಾನಾಭಿಮುಖೀಭೂತತ್ತಾ ತೇಸಂ ಪಹಾನೇಪಿ ಅಬ್ಯಾಪಾರಭಾವೂಪಗಮನೇನ ಮಜ್ಝತ್ತಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ಸಮಾಧಿವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅಟ್ಠ ಪಞ್ಞಾ ಚೇವ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಭೂತೇಸು ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಚತುನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅಧಿಗಮಾಯ ಚತಸ್ಸೋ ಚತುನ್ನಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅಧಿಗಮಾಯ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಚತಸ್ಸೋ ಸುಞ್ಞತಅನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖವಸೇನ ದ್ವೇತಿ ದಸ ಪಞ್ಞಾ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಅಟ್ಠಾರಸ ಪಞ್ಞಾ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ನಾಮ। ಯಥಾವುತ್ತವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾವ ಲಕ್ಖಣವಿಚಿನನೇಪಿ ಮಜ್ಝತ್ತಭೂತಾ ವಿಪಸ್ಸನುಪೇಕ್ಖಾ ನಾಮ। ಅದುಕ್ಖಮಸುಖವೇದನಾ ವೇದನುಪೇಕ್ಖಾ ನಾಮ। ಇಮಾಸಂ ಪನ ದಸನ್ನಮ್ಪಿ ಉಪೇಕ್ಖಾನಂ ‘‘ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆಗತನಯತೋ ವಿಭಾಗೋ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ಏವಮಯಂ ದಸವಿಧಾಪೀತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆಗತನಯತೋತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಹಿ ತಾಸಂ ವಿಭಾಗದಸ್ಸನಸ್ಸ ಭೂಮಿಪುಗ್ಗಲಾದಿಪದಂ ವಿಯ ವಿಸುಂ ಮಾತಿಕಾಪದವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ಭೂಮಿಪುಗ್ಗಲಾದಿವಸೇನ ವಿಭಾಗದಸ್ಸನಸ್ಸ ಆಗತಟ್ಠಾನಪರಾಮಸನಂ ಆಗತಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಾತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಾರತ್ಥದೀಪನಿಯಂ (ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೧.೧೧ ತತಿಯಜ್ಝಾನಕಥಾ) ಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇಮಾಸಂ ಪನ ದಸನ್ನಮ್ಪಿ ಉಪೇಕ್ಖಾನಂ ಭೂಮಿಪುಗ್ಗಲಾದಿವಸೇನ ವಿಭಾಗೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ಏವಮಯಂ ದಸವಿಧಾತಿಆದೀ’’ತಿ, ತಂ ಅಮನಸಿಕತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆಗತನಯತೋತಿ ‘‘ಇಧ (ಖೀಣಾಸವೋ) ಭಿಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ನೇವ ಸುಮನೋ ಹೋತಿ, ನ ದುಮ್ಮನೋ, ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ವಿಹರತಿ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ’’ತಿಆದಿನಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೪೮; ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೧) ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ಆಗತಾ, ‘‘ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೦೮; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೭೭; ೨.೩೦೯; ೩.೨೩೦) ಏವಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಆಗತಾತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ದಸನ್ನಮ್ಪಿ ಉಪೇಕ್ಖಾನಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವುತ್ತಪದೇಸೇಸು ಆಗತನಯದಸ್ಸನತೋ ಚ ಅಯಂ ದಸವಿಧಾಪಿ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Vīriyameva pana anaccāraddhaanatisithilesu sahajātesu saṅkhāresu upekkhanākārena pavattaṃ ‘‘vīriyupekkhā’’ti vuttaṃ. Aṭṭhannaṃ rūpārūpajjhānānaṃ paṭilābhato pubbabhāge eva nīvaraṇavitakkavicārādīnaṃ pahānābhimukhībhūtattā tesaṃ pahānepi abyāpārabhāvūpagamanena majjhattākārappavattā samādhivasena uppannā aṭṭha paññā ceva upādānakkhandhabhūtesu saṅkhāresu ajjhupekkhanākārappavattā vipassanāvasena uppannā catunnaṃ maggānaṃ pubbabhāge tassa tassa adhigamāya catasso catunnaṃ phalasamāpattīnaṃ pubbabhāge tassa tassa adhigamāya appaṇihitavimokkhavasena pavattā catasso suññataanimittavimokkhavasena dveti dasa paññā cāti ime aṭṭhārasa paññā saṅkhārupekkhā nāma. Yathāvuttavipassanāpaññāva lakkhaṇavicinanepi majjhattabhūtā vipassanupekkhā nāma. Adukkhamasukhavedanā vedanupekkhā nāma. Imāsaṃ pana dasannampi upekkhānaṃ ‘‘tattha tattha āgatanayato vibhāgo dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ vuttanayena veditabbo’’ti dassento āha evamayaṃ dasavidhāpītiādi. Tattha tattha āgatanayatoti idampi hi tāsaṃ vibhāgadassanassa bhūmipuggalādipadaṃ viya visuṃ mātikāpadavasena vuttaṃ, na pana bhūmipuggalādivasena vibhāgadassanassa āgataṭṭhānaparāmasanaṃ āgataṭṭhānassa aṭṭhasāliniyātiādinā vuttattā, tasmā sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. 1.11 tatiyajjhānakathā) yaṃ vuttaṃ ‘‘imāsaṃ pana dasannampi upekkhānaṃ bhūmipuggalādivasena vibhāgo tattha tattha vuttanayeneva veditabboti dassento āha evamayaṃ dasavidhātiādī’’ti, taṃ amanasikatvā vuttanti gahetabbaṃ. Tattha tattha āgatanayatoti ‘‘idha (khīṇāsavo) bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti, na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno’’tiādinā (dī. ni. 3.348; a. ni. 6.1) chaḷaṅgupekkhā āgatā, ‘‘upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’ti (dī. ni. 3.308; ma. ni. 1.77; 2.309; 3.230) evaṃ brahmavihārupekkhā āgatāti iminā nayena dasannampi upekkhānaṃ tattha tattha vuttapadesesu āgatanayadassanato ca ayaṃ dasavidhāpi upekkhā dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva veditabbāti sambandho.
ಭೂಮೀತಿಆದೀಸು ಪನ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ಕಾಮಾವಚರಾ, ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರುಪೇಕ್ಖಾ ರೂಪಾವಚರಾತಿಆದಿನಾ ಭೂಮಿತೋ ಚ, ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ಅಸೇಕ್ಖಾನಮೇವ, ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಪುಗ್ಗಲಾನನ್ತಿಆದಿನಾ ಪುಗ್ಗಲತೋ ಚ, ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾತಿಆದಿನಾ ಚಿತ್ತತೋ ಚ, ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ಛಳಾರಮ್ಮಣಾತಿಆದಿನಾ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಚ, ‘‘ವೇದನುಪೇಕ್ಖಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೇನ ಸಙ್ಗಹಿತಾ, ಇತರಾ ನವ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೇನಾ’’ತಿ ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹವಸೇನ ಚ, ‘‘ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಬೋಜ್ಝಙ್ಗಝಾನ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತುಪೇಕ್ಖಾ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಾ। ತಸ್ಮಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಚ ತಾಸು ಏಕಾಯ ಸತಿ ಇತರಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಥಾ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ವಿಪಸ್ಸನುಪೇಕ್ಖಾಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ವೇದನಾವೀರಿಯುಪೇಕ್ಖಾನಮೇಕಕ್ಖಣೇ ಸಿಯಾ ಉಪ್ಪತ್ತೀ’’ತಿ ಏಕಕ್ಖಣವಸೇನ ಚ, ‘‘ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಾ, ತಥಾ ಸೇಸಾ। ವೇದನುಪೇಕ್ಖಾ ಪನ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಾಪೀ’’ತಿ ಏವಂ ಕುಸಲತ್ತಿಕವಸೇನ ಚ, ‘‘ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಧಮ್ಮಾ ವೀರಿಯವೇದನಾತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾಞಾಣವಸೇನಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸಙ್ಖೇಪವಸೇನ ಚ ಅಯಂ ದಸವಿಧಾಪಿ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ।
Bhūmītiādīsu pana chaḷaṅgupekkhā kāmāvacarā, brahmavihārupekkhā rūpāvacarātiādinā bhūmito ca, chaḷaṅgupekkhā asekkhānameva, brahmavihārupekkhā puthujjanādīnaṃ tiṇṇampi puggalānantiādinā puggalato ca, chaḷaṅgupekkhā somanassupekkhāsahagatacittasampayuttātiādinā cittato ca, chaḷaṅgupekkhā chaḷārammaṇātiādinā ārammaṇato ca, ‘‘vedanupekkhā vedanākkhandhena saṅgahitā, itarā nava saṅkhārakkhandhenā’’ti khandhasaṅgahavasena ca, ‘‘chaḷaṅgupekkhā brahmavihārabojjhaṅgajhāna pārisuddhitatramajjhattupekkhā ca atthato ekā. Tasmā ekakkhaṇe ca tāsu ekāya sati itarā na uppajjanti, tathā saṅkhārupekkhā vipassanupekkhāpi veditabbā. Vedanāvīriyupekkhānamekakkhaṇe siyā uppattī’’ti ekakkhaṇavasena ca, ‘‘chaḷaṅgupekkhā abyākatā brahmavihārupekkhā kusalābyākatā, tathā sesā. Vedanupekkhā pana siyā akusalāpī’’ti evaṃ kusalattikavasena ca, ‘‘saṅkhepato cattāro ca dhammā vīriyavedanātatramajjhattatāñāṇavasenā’’ti evaṃ saṅkhepavasena ca ayaṃ dasavidhāpi upekkhā dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva veditabbāti yojanā.
ಏತ್ಥ ಚೇತಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ ಭೂಮಿಪುಗ್ಗಲಾದಿವಸೇನ ಸರೂಪತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ನ ವುತ್ತಾ, ತಥಾಪಿ ತತ್ಥ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇಹೇವ ತಾಸಂ ಭೂಮಿಪುಗ್ಗಲಾದಿವಿಭಾಗೋ ನಯತೋ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುನ್ತಿ ತತ್ಥ ಸರೂಪತೋ ವುತ್ತಞ್ಚ ಅವುತ್ತಞ್ಚ ಏಕತೋ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆಗತನಯತೋತಿಆದೀಹಿ ನವಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ಅತಿದೇಸೋ ಕತೋ, ತೇನೇವ ‘‘ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತವಸೇನಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ವುತ್ತನಯೇನೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಥಾಹಿ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು ಚಕ್ಖುನಾ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾತಿ ಆದಿಮ್ಹಿ ವುತ್ತೇ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣತಾಯ ಭೂಮಿತೋ ಕಾಮಾವಚರಾ ಚ ಪುಗ್ಗಲತೋ ಅಸೇಕ್ಖಾನಮೇವ ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಚಿತ್ತತೋ ಸೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ, ಆರಮ್ಮಣತೋ ಛಳಾರಮ್ಮಣಾ, ಕುಸಲತ್ತಿಕತೋ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಚಾತಿ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುಂ, ತಥಾ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ ಚ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಚ ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತುಪೇಕ್ಖಾ ಚ ಝಾನುಪೇಕ್ಖಾ ಚ ಪಾರಿಸುದ್ಧುಪೇಕ್ಖಾ ಚ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಾತಿಆದಿಮ್ಹಿ ವುತ್ತೇ ಪನಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರುಪೇಕ್ಖಾದೀಹಿ ಸಹ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿಆದಯೋ ಚ ಸಕ್ಕಾ ಞಾತುಂ, ಯಥಾ ಚ ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾ, ಏವಂ ಸೇಸಾನಮ್ಪಿ ಯಥಾರಹಂ ಅಟ್ಠಸಾಲಿನಿಯಂ ವುತ್ತನಯತೋ ಭೂಮಿಆದಿವಿಭಾಗುದ್ಧಾರನಯೋ ಞಾತಬ್ಬೋ। ಅನಾಭೋಗರಸಾತಿ ಪಣೀತಸುಖೇಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅವನತಿಪಟಿಪಕ್ಖಕಿಚ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Ettha cetā kiñcāpi aṭṭhasāliniyaṃ bhūmipuggalādivasena sarūpato uddharitvā na vuttā, tathāpi tattha vuttappakāreheva tāsaṃ bhūmipuggalādivibhāgo nayato uddharitvā sakkā ñātunti tattha sarūpato vuttañca avuttañca ekato saṅgahetvā tattha tattha āgatanayatotiādīhi navahi pakārehi atideso kato, teneva ‘‘dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ vuttavasenā’’ti avatvā ‘‘vuttanayenevā’’ti vuttaṃ. Tathāhi khīṇāsavo bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvāti ādimhi vutte chaḷaṅgupekkhā rūpādiārammaṇatāya bhūmito kāmāvacarā ca puggalato asekkhānameva ca uppajjati, cittato somanassupekkhācittasampayuttā, ārammaṇato chaḷārammaṇā, kusalattikato abyākatā cāti paṇḍitehi sakkā ñātuṃ, tathā chaḷaṅgupekkhā ca brahmavihārupekkhā ca tatramajjhattupekkhā ca jhānupekkhā ca pārisuddhupekkhā ca atthato ekātiādimhi vutte panassa saṅkhārakkhandhasaṅgahitattā brahmavihārupekkhādīhi saha ekakkhaṇe anuppattiādayo ca sakkā ñātuṃ, yathā ca chaḷaṅgupekkhā, evaṃ sesānampi yathārahaṃ aṭṭhasāliniyaṃ vuttanayato bhūmiādivibhāguddhāranayo ñātabbo. Anābhogarasāti paṇītasukhepi tasmiṃ avanatipaṭipakkhakiccāti attho.
ಪುಗ್ಗಲೇನಾತಿ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನೇನ। ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಆರಕ್ಖಾ। ತೀರಣಂ ಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಪಾರಗಮನಂ। ಪವಿಚಯೋ ವೀಮಂಸಾ। ಇದನ್ತಿ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ। ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ನಾಮಕಾಯೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಸುಖನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ತಸ್ಮಾ ಏತಮತ್ಥನ್ತಿಆದಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಸ್ಸಾತಿ ಝಾನಸಮಙ್ಗಿನೋ। ತಂಸಮುಟ್ಠಾನೇನಾತಿ ತಂ ಯಥಾವುತ್ತನಾಮಕಾಯಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಸುಖಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಾರಣಂ ಯಸ್ಸ ರೂಪಸ್ಸ ತೇನ ತಂಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ರೂಪೇನ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಯೋಗಿನೋ। ಯಸ್ಸಾತಿ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ। ಫುಟತ್ತಾತಿ ಅತಿಪಣೀತೇನ ರೂಪೇನ ಫುಟತ್ತಾ। ಏತಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋತಿ ಕಾಯಿಕಸುಖಹೇತುಭೂತರೂಪಸಮುಟ್ಠಾಪಕನಾಮಕಾಯಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದಿಯಮಾನೋ ಏವ ಝಾನಸಮಙ್ಗಿತಾಕರಣೇ ಕಾರಿಯೋಪಚಾರತೋ ‘‘ಸುಖಞ್ಚ ಕಾಯೇನ ಪಟಿಸಂವೇದೇತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯನ್ತಿ ಹೇತುಅತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಯಂಝಾನಹೇತೂ’’ತಿ। ಸುಖಪಾರಮಿಪ್ಪತ್ತೇತಿ ಸುಖಸ್ಸ ಉಕ್ಕಂಸಪರಿಯನ್ತಂ ಪತ್ತೇ। ಏವಮೇತೇಸಂ ಪಹಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಝಾನೇಸ್ವೇವ ನಿರೋಧೋ ವುತ್ತೋತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Puggalenāti puggalādhiṭṭhānena. Kilesehi sampayuttānaṃ ārakkhā. Tīraṇaṃ kiccassa pāragamanaṃ. Pavicayo vīmaṃsā. Idanti satisampajaññaṃ. Yasmā tassa nāmakāyena sampayuttaṃ sukhanti imassa tasmā etamatthantiādinā sambandho. Tassāti jhānasamaṅgino. Taṃsamuṭṭhānenāti taṃ yathāvuttanāmakāyasampayuttaṃ sukhaṃ samuṭṭhānaṃ kāraṇaṃ yassa rūpassa tena taṃsamuṭṭhānena rūpena. Assāti yogino. Yassāti rūpakāyassa. Phuṭattāti atipaṇītena rūpena phuṭattā. Etamatthaṃ dassentoti kāyikasukhahetubhūtarūpasamuṭṭhāpakanāmakāyasukhaṃ paṭisaṃvediyamāno eva jhānasamaṅgitākaraṇe kāriyopacārato ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedetī’’ti vuccatīti imamatthaṃ dassentoti attho. Yanti hetuatthe nipātoti āha ‘‘yaṃjhānahetū’’ti. Sukhapāramippatteti sukhassa ukkaṃsapariyantaṃ patte. Evametesaṃ pahānaṃ veditabbanti sambandho. Atha kasmā jhānesveva nirodho vuttoti sambandho.
