| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
३. ततियकथिनसिक्खापदवण्णना
3. Tatiyakathinasikkhāpadavaṇṇanā
४९७. ततिये पाळियं चीवरपच्चासा निक्खिपितुन्ति चीवरपच्चासाय सतिया निक्खिपितुन्ति अत्थो। निट्ठितचीवरस्मिं भिक्खुनाति एत्थ दुतियकथिने विय सामिवसेनेव करणवचनस्स अत्थो वेदितब्बो।
497. Tatiye pāḷiyaṃ cīvarapaccāsā nikkhipitunti cīvarapaccāsāya satiyā nikkhipitunti attho. Niṭṭhitacīvarasmiṃ bhikkhunāti ettha dutiyakathine viya sāmivaseneva karaṇavacanassa attho veditabbo.
४९९-५००. तुय्हं दम्मीति दिन्नन्ति ‘‘तुय्हं, भन्ते, अकालचीवरं दम्मी’’ति एवं दिन्नं, एतम्पि काले आदिस्स दिन्नं नाम होतीति अधिप्पायो। इदं पन अट्ठकथावचनं, पाळियं ‘‘कालेपि आदिस्स दिन्न’’न्ति इदञ्च ‘‘अकालचीवर’’न्ति वचनसामञ्ञतो लब्भमानं सब्बम्पि दस्सेतुं अत्थुद्धारवसेन वुत्तं पठमअनियते सोतस्स रहो विय। सङ्घस्स हि कालेपि आदिस्स दिन्नं अकाले उप्पन्नचीवरं विय सम्मुखीभूतेहि वुत्थवस्सेहि, अवुत्थवस्सेहि च सब्बेहिपि भाजेतब्बतासामञ्ञेन अकालचीवरं नाम होतीति दस्सनत्थं अत्थुद्धारवसेन पाळियं ‘‘कालेपि आदिस्स दिन्न’’न्ति वुत्तं, न पन ‘‘ततो भाजेत्वा लद्धचीवरम्पि अकाले लद्धचीवरम्पि वुत्थवस्सानं एकमासपरिहारं, पञ्चमासपरिहारं वा न लभति, पच्चासाचीवरे असति दसाहपरिहारमेव लभती’’ति दस्सनत्थं वुत्तं, अट्ठकथायम्पि ‘‘आदिस्स दिन्न’’न्ति वचनसामञ्ञतो लब्भमानं सब्बं अत्थुद्धारवसेन दस्सेतुं ‘‘एकपुग्गलस्स वा इदं तुय्हं दम्मीति दिन्न’’न्ति वुत्तं, न पन तथालद्धं वा अकाले लद्धं वा अनत्थतकथिनानं दसाहब्भन्तरे अधिट्ठातब्बन्ति दस्सेतुन्ति वेदितब्बं इतरथा पाळिअट्ठकथाहि विरुज्झनतो। तथा हि अच्चेकचीवरसिक्खापदे अकाले उप्पन्नम्पि अच्चेकचीवरं ‘‘यावचीवरकालसमयं निक्खिपितब्ब’’न्ति (पारा॰ ६४८) वुत्तं, तस्स अट्ठकथायञ्च ‘‘पवारणमासस्स जुण्हपक्खपञ्चमियं उप्पन्नस्स अच्चेकचीवरस्स अनत्थते कथिने एकादसदिवसाधिको मासो, अत्थते कथिने एकादसदिवसाधिका पञ्च मासा च परिहारो वुत्तो, तमेव परिहारं सन्धाय ‘छट्ठितो पट्ठाय पन उप्पन्नं अनच्चेकचीवरम्पि पच्चुद्धरित्वा ठपितचीवरम्पि एतं परिहारं लभतियेवा’ति (पारा॰ अट्ठ॰ २.६४६-६४९) वुत्तं। तस्मा कालेपि अकालेपि च यथातथा लद्धं अतिरेकचीवरं वुत्थवस्सानं एकमासं, पञ्चमासं वा यथारहं परिहारं लभति एवाति गहेतब्बं।
499-500.Tuyhaṃ dammīti dinnanti ‘‘tuyhaṃ, bhante, akālacīvaraṃ dammī’’ti evaṃ dinnaṃ, etampi kāle ādissa dinnaṃ nāma hotīti adhippāyo. Idaṃ pana aṭṭhakathāvacanaṃ, pāḷiyaṃ ‘‘kālepi ādissa dinna’’nti idañca ‘‘akālacīvara’’nti vacanasāmaññato labbhamānaṃ sabbampi dassetuṃ atthuddhāravasena vuttaṃ paṭhamaaniyate sotassa raho viya. Saṅghassa hi kālepi ādissa dinnaṃ akāle uppannacīvaraṃ viya sammukhībhūtehi vutthavassehi, avutthavassehi ca sabbehipi bhājetabbatāsāmaññena akālacīvaraṃ nāma hotīti dassanatthaṃ atthuddhāravasena pāḷiyaṃ ‘‘kālepi ādissa dinna’’nti vuttaṃ, na pana ‘‘tato bhājetvā laddhacīvarampi akāle laddhacīvarampi vutthavassānaṃ ekamāsaparihāraṃ, pañcamāsaparihāraṃ vā na labhati, paccāsācīvare asati dasāhaparihārameva labhatī’’ti dassanatthaṃ vuttaṃ, aṭṭhakathāyampi ‘‘ādissa dinna’’nti vacanasāmaññato labbhamānaṃ sabbaṃ atthuddhāravasena dassetuṃ ‘‘ekapuggalassa vā idaṃ tuyhaṃ dammīti dinna’’nti vuttaṃ, na pana tathāladdhaṃ vā akāle laddhaṃ vā anatthatakathinānaṃ dasāhabbhantare adhiṭṭhātabbanti dassetunti veditabbaṃ itarathā pāḷiaṭṭhakathāhi virujjhanato. Tathā hi accekacīvarasikkhāpade akāle uppannampi accekacīvaraṃ ‘‘yāvacīvarakālasamayaṃ nikkhipitabba’’nti (pārā. 648) vuttaṃ, tassa aṭṭhakathāyañca ‘‘pavāraṇamāsassa juṇhapakkhapañcamiyaṃ uppannassa accekacīvarassa anatthate kathine ekādasadivasādhiko māso, atthate kathine ekādasadivasādhikā pañca māsā ca parihāro vutto, tameva parihāraṃ sandhāya ‘chaṭṭhito paṭṭhāya pana uppannaṃ anaccekacīvarampi paccuddharitvā ṭhapitacīvarampi etaṃ parihāraṃ labhatiyevā’ti (pārā. aṭṭha. 2.646-649) vuttaṃ. Tasmā kālepi akālepi ca yathātathā laddhaṃ atirekacīvaraṃ vutthavassānaṃ ekamāsaṃ, pañcamāsaṃ vā yathārahaṃ parihāraṃ labhati evāti gahetabbaṃ.
एवं पन अवत्वा पदभाजनं वुत्तन्ति सम्बन्धो। तत्थ एवन्ति यं अट्ठकथायं ‘‘ततो चे उत्तरी’’ति इमस्स मासपरमतो उत्तरीति अत्थो वुत्तो, तं परामसति। पदभाजनियं एवमत्थं अवत्वा अञ्ञथा अत्थो वुत्तोति अधिप्पायो। ताव उप्पन्नं पच्चासाचीवरन्ति पच्चत्तवचनं। ‘‘मूलचीवर’’न्ति इदं उपयोगवचनं। अत्तनो गतिकं करोतीति अनन्तरा दुतियदिवसादीसु उप्पन्नं पच्चासाचीवरं मासपरमं मूलचीवरं ठपेतुं अदत्वा अत्तनो दसाहपरमताय एव पतिट्ठापेतीति अत्तनो गतिकं करोतीति। ततो उद्धं मूलचीवरन्ति एत्थ पन मूलचीवरन्ति पच्चत्तवचनं। तञ्हि वीसतिमदिवसतो उद्धं द्वावीसतिमदिवसादीसु उप्पन्नं पच्चासाचीवरं अत्तना सद्धिं एकतो सिब्बेत्वा घटितं दसाहपरमं गन्तुं अदत्वा नवाहपरमतादिवसेन अत्तनो गतिकं करोति, एकतो असिब्बेत्वा विसुं ठपितं पन पच्चासाचीवरं दसाहपरममेव।
Evaṃ pana avatvā padabhājanaṃ vuttanti sambandho. Tattha evanti yaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘tato ce uttarī’’ti imassa māsaparamato uttarīti attho vutto, taṃ parāmasati. Padabhājaniyaṃ evamatthaṃ avatvā aññathā attho vuttoti adhippāyo. Tāva uppannaṃ paccāsācīvaranti paccattavacanaṃ. ‘‘Mūlacīvara’’nti idaṃ upayogavacanaṃ. Attano gatikaṃ karotīti anantarā dutiyadivasādīsu uppannaṃ paccāsācīvaraṃ māsaparamaṃ mūlacīvaraṃ ṭhapetuṃ adatvā attano dasāhaparamatāya eva patiṭṭhāpetīti attano gatikaṃ karotīti. Tato uddhaṃ mūlacīvaranti ettha pana mūlacīvaranti paccattavacanaṃ. Tañhi vīsatimadivasato uddhaṃ dvāvīsatimadivasādīsu uppannaṃ paccāsācīvaraṃ attanā saddhiṃ ekato sibbetvā ghaṭitaṃ dasāhaparamaṃ gantuṃ adatvā navāhaparamatādivasena attano gatikaṃ karoti, ekato asibbetvā visuṃ ṭhapitaṃ pana paccāsācīvaraṃ dasāhaparamameva.
पाळियं दसाहाति दसाहेन। एकादसे उप्पन्नेतिआदीसु एकादसाहे उप्पन्नेतिआदिना अत्थो, अयमेव वा पाठो गहेतब्बो। एकवीसे उप्पन्ने…पे॰… नवाहा कारेतब्बन्तिआदि पच्चासाचीवरस्स उप्पन्नदिवसं ठपेत्वा वुत्तं। तेनेव ‘‘तिंसे…पे॰… तदहेव अधिट्ठातब्ब’’न्ति वुत्तं। ‘‘अञ्ञं पच्चासाचीवरं…पे॰… कारेतब्ब’’न्ति इदं सतिया एव पच्चासाय वुत्तं। सचे पन ‘‘इतो पट्ठाय चीवरं न लभिस्सामी’’ति इच्छितट्ठानतो पच्चासाय उपच्छिन्नाय अञ्ञत्थापि येन केनचि उपायेन पच्चासं उप्पादेति, मूलचीवरं न अधिट्ठातब्बं, सब्बथा पच्चासाय उपच्छिन्नाय दसाहातिक्कन्तं मूलचीवरं तदहेव अधिट्ठातब्बं। पच्चासाचीवरम्पि परिक्खारचोळं अधिट्ठातब्बन्ति पठमतरं उप्पन्नं विसभागं सन्धाय वदति। अञ्ञमञ्ञन्ति अञ्ञं अञ्ञं, अयमेव वा पाठो। अङ्गं पनेत्थ पठमकथिने वुत्तसदिसमेव। केवलञ्हि तत्थ दसाहातिक्कमो, इध मासातिक्कमोति अयं विसेसो।
Pāḷiyaṃ dasāhāti dasāhena. Ekādase uppannetiādīsu ekādasāhe uppannetiādinā attho, ayameva vā pāṭho gahetabbo. Ekavīse uppanne…pe… navāhā kāretabbantiādi paccāsācīvarassa uppannadivasaṃ ṭhapetvā vuttaṃ. Teneva ‘‘tiṃse…pe… tadaheva adhiṭṭhātabba’’nti vuttaṃ. ‘‘Aññaṃ paccāsācīvaraṃ…pe… kāretabba’’nti idaṃ satiyā eva paccāsāya vuttaṃ. Sace pana ‘‘ito paṭṭhāya cīvaraṃ na labhissāmī’’ti icchitaṭṭhānato paccāsāya upacchinnāya aññatthāpi yena kenaci upāyena paccāsaṃ uppādeti, mūlacīvaraṃ na adhiṭṭhātabbaṃ, sabbathā paccāsāya upacchinnāya dasāhātikkantaṃ mūlacīvaraṃ tadaheva adhiṭṭhātabbaṃ. Paccāsācīvarampi parikkhāracoḷaṃ adhiṭṭhātabbanti paṭhamataraṃ uppannaṃ visabhāgaṃ sandhāya vadati. Aññamaññanti aññaṃ aññaṃ, ayameva vā pāṭho. Aṅgaṃ panettha paṭhamakathine vuttasadisameva. Kevalañhi tattha dasāhātikkamo, idha māsātikkamoti ayaṃ viseso.
ततियकथिनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Tatiyakathinasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ३. ततियकथिनसिक्खापदं • 3. Tatiyakathinasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ३. ततियकथिनसिक्खापदवण्णना • 3. Tatiyakathinasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ३. ततियकथिनसिक्खापदवण्णना • 3. Tatiyakathinasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ३. ततियकथिनसिक्खापदवण्णना • 3. Tatiyakathinasikkhāpadavaṇṇanā
