Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఉదాన-అట్ఠకథా • Udāna-aṭṭhakathā |
౬. తతియనానాతిత్థియసుత్తవణ్ణనా
6. Tatiyanānātitthiyasuttavaṇṇanā
౫౬. ఛట్ఠే సబ్బం హేట్ఠా వుత్తనయమేవ. ఇమం ఉదానన్తి ఏత్థ పన దిట్ఠితణ్హామానేసు దోసం దిస్వా తే దూరతో వజ్జేత్వా సఙ్ఖారే యథాభూతం పస్సతో చ తత్థ అనాదీనవదస్సితాయ మిచ్ఛాభినివిట్ఠస్స యథాభూతం అపస్సతో చ యథాక్కమం సంసారతో అతివత్తనానతివత్తనదీపకం ఇమం ఉదానం ఉదానేసీతి అత్థో యోజేతబ్బో.
56. Chaṭṭhe sabbaṃ heṭṭhā vuttanayameva. Imaṃ udānanti ettha pana diṭṭhitaṇhāmānesu dosaṃ disvā te dūrato vajjetvā saṅkhāre yathābhūtaṃ passato ca tattha anādīnavadassitāya micchābhiniviṭṭhassa yathābhūtaṃ apassato ca yathākkamaṃ saṃsārato ativattanānativattanadīpakaṃ imaṃ udānaṃ udānesīti attho yojetabbo.
తత్థ అహఙ్కారపసుతాయం పజాతి ‘‘సయంకతో అత్తా చ లోకో చా’’తి ఏవం వుత్తసయంకారసఙ్ఖాతం అహఙ్కారం తథాపవత్తం దిట్ఠిం పసుతా అనుయుత్తా అయం పజా మిచ్ఛాభినివిట్ఠో సత్తకాయో. పరంకారూపసంహితాతి పరో అఞ్ఞో ఇస్సరాదికో సబ్బం కరోతీతి ఏవం పవత్తపరంకారదిట్ఠిసన్నిస్సితా తాయ ఉపసంహితాతి పరంకారూపసంహితా. ఏతదేకే నాబ్భఞ్ఞంసూతి ఏతం దిట్ఠిద్వయం ఏకే సమణబ్రాహ్మణా తత్థ దోసదస్సినో హుత్వా నానుజానింసు. కథం? సతి హి సయంకారే కామకారతో సత్తానం ఇట్ఠేనేవ భవితబ్బం, న అనిట్ఠేన. న హి కోచి అత్తనో దుక్ఖం ఇచ్ఛతి, భవతి చ అనిట్ఠం, తస్మా న సయంకారో. పరంకారోపి యది ఇస్సరహేతుకో, స్వాయం ఇస్సరో అత్తత్థం వా కరేయ్య పరత్థం వా. తత్థ యది అత్తత్థం, అత్తనా అకతకిచ్చో సియా అసిద్ధస్స సాధనతో. అథ వా పరత్థం సబ్బేసం హితసుఖమేవ నిప్ఫజ్జేయ్య, న అహితం దుక్ఖం నిప్ఫజ్జతి, తస్మా ఇస్సరవసేన న పరంకారో సిజ్ఝతి. యది చ ఇస్సరసఙ్ఖాతం అఞ్ఞనిరపేక్ఖం నిచ్చమేకకారణం పవత్తియా సియా, కమ్మేన ఉప్పత్తి న సియా, సబ్బేహేవ ఏకజ్ఝం ఉప్పజ్జితబ్బం కారణస్స సన్నిహితత్తా. అథస్స అఞ్ఞమ్పి సహకారీకారణం ఇచ్ఛితం, తఞ్ఞేవ హేతు, కిం ఇస్సరేన అపరినిట్ఠితసామత్థియేన పరికప్పితేన. యథా చ ఇస్సరహేతుకో పరంకారో న సిజ్ఝతి, ఏవం పజాపతిపురిసపకతిబ్రహ్మకాలాదిహేతుతోపి న సిజ్ఝతేవ తేసమ్పి అసిద్ధత్తా వుత్తదోసానతివత్తనతో చ. తేన వుత్తం ‘‘ఏతదేకే నాబ్భఞ్ఞంసూ’’తి. యే పన యథావుత్తే సయంకారపరంకారే నానుజానన్తాపి అధిచ్చసముప్పన్నం అత్తానఞ్చ లోకఞ్చ పఞ్ఞపేన్తి, తేపి న నం సల్లన్తి అద్దసుం అధిచ్చసముప్పన్నన్తివాదినోపి మిచ్ఛాభినివేసం అనతిక్కమనతో యథాభూతం అజానన్తానం దిట్ఠిగతం తత్థ తత్థ దుక్ఖుప్పాదనతో విజ్ఝనట్ఠేన ‘‘సల్ల’’న్తి న పస్సింసు.
Tattha ahaṅkārapasutāyaṃ pajāti ‘‘sayaṃkato attā ca loko cā’’ti evaṃ vuttasayaṃkārasaṅkhātaṃ ahaṅkāraṃ tathāpavattaṃ diṭṭhiṃ pasutā anuyuttā ayaṃ pajā micchābhiniviṭṭho sattakāyo. Paraṃkārūpasaṃhitāti paro añño issarādiko sabbaṃ karotīti evaṃ pavattaparaṃkāradiṭṭhisannissitā tāya upasaṃhitāti paraṃkārūpasaṃhitā. Etadeke nābbhaññaṃsūti etaṃ diṭṭhidvayaṃ eke samaṇabrāhmaṇā tattha dosadassino hutvā nānujāniṃsu. Kathaṃ? Sati hi sayaṃkāre kāmakārato sattānaṃ iṭṭheneva bhavitabbaṃ, na aniṭṭhena. Na hi koci attano dukkhaṃ icchati, bhavati ca aniṭṭhaṃ, tasmā na sayaṃkāro. Paraṃkāropi yadi issarahetuko, svāyaṃ issaro attatthaṃ vā kareyya paratthaṃ vā. Tattha yadi attatthaṃ, attanā akatakicco siyā asiddhassa sādhanato. Atha vā paratthaṃ sabbesaṃ hitasukhameva nipphajjeyya, na ahitaṃ dukkhaṃ nipphajjati, tasmā issaravasena na paraṃkāro sijjhati. Yadi ca issarasaṅkhātaṃ aññanirapekkhaṃ niccamekakāraṇaṃ pavattiyā siyā, kammena uppatti na siyā, sabbeheva ekajjhaṃ uppajjitabbaṃ kāraṇassa sannihitattā. Athassa aññampi sahakārīkāraṇaṃ icchitaṃ, taññeva hetu, kiṃ issarena apariniṭṭhitasāmatthiyena parikappitena. Yathā ca issarahetuko paraṃkāro na sijjhati, evaṃ pajāpatipurisapakatibrahmakālādihetutopi na sijjhateva tesampi asiddhattā vuttadosānativattanato ca. Tena vuttaṃ ‘‘etadeke nābbhaññaṃsū’’ti. Ye pana yathāvutte sayaṃkāraparaṃkāre nānujānantāpi adhiccasamuppannaṃ attānañca lokañca paññapenti, tepi na naṃ sallanti addasuṃ adhiccasamuppannantivādinopi micchābhinivesaṃ anatikkamanato yathābhūtaṃ ajānantānaṃ diṭṭhigataṃ tattha tattha dukkhuppādanato vijjhanaṭṭhena ‘‘salla’’nti na passiṃsu.
ఏతఞ్చ సల్లం పటికచ్చ పస్సతోతి యో పన ఆరద్ధవిపస్సకో పఞ్చపి ఉపాదానక్ఖన్ధే అనిచ్చతో దుక్ఖతో అనత్తతో సమనుపస్సతి, సో ఏతఞ్చ తివిధం విపరీతదస్సనం అఞ్ఞఞ్చ సకలం మిచ్ఛాభినివేసం తేసఞ్చ నిస్సయభూతే పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధేపి తుజ్జనతో దురుద్ధారతో చ ‘‘సల్ల’’న్తి పటికచ్చ పుబ్బేయేవ విపస్సనాపఞ్ఞాయ పస్సతి. ఏవం పస్సతో అరియమగ్గక్ఖణే ఏకన్తేనేవ అహం కరోమీతి న తస్స హోతి. యథా చ అత్తనో కారకభావో తస్స న ఉపట్ఠాతి, ఏవం పరో కరోతీతి న తస్స హోతి, కేవలం పన అనిచ్చసఙ్ఖాతం పటిచ్చసముప్పన్నధమ్మమత్తమేవ హోతి. ఏత్తావతా సమ్మాపటిపన్నస్స సబ్బథాపి దిట్ఠిమానాభావోవ దస్సితో. తేన చ అరహత్తప్పత్తియా సంసారసమతిక్కమో పకాసితో హోతి.
Etañca sallaṃ paṭikacca passatoti yo pana āraddhavipassako pañcapi upādānakkhandhe aniccato dukkhato anattato samanupassati, so etañca tividhaṃ viparītadassanaṃ aññañca sakalaṃ micchābhinivesaṃ tesañca nissayabhūte pañcupādānakkhandhepi tujjanato duruddhārato ca ‘‘salla’’nti paṭikacca pubbeyeva vipassanāpaññāya passati. Evaṃ passato ariyamaggakkhaṇe ekanteneva ahaṃ karomīti na tassa hoti. Yathā ca attano kārakabhāvo tassa na upaṭṭhāti, evaṃ paro karotīti na tassa hoti, kevalaṃ pana aniccasaṅkhātaṃ paṭiccasamuppannadhammamattameva hoti. Ettāvatā sammāpaṭipannassa sabbathāpi diṭṭhimānābhāvova dassito. Tena ca arahattappattiyā saṃsārasamatikkamo pakāsito hoti.
ఇదాని యో దిట్ఠిగతే అల్లీనో, న సో సంసారతో సీసం ఉక్ఖిపితుం సక్కోతి, తం దస్సేతుం ‘‘మానుపేతా’’తి గాథమాహ. తత్థ మానుపేతా అయం పజాతి అయం సబ్బాపి దిట్ఠిగతికసఙ్ఖాతా పజా సత్తకాయో ‘‘మయ్హం దిట్ఠి సున్దరా, మయ్హం ఆదానో సున్దరో’’తి అత్తనో గాహస్స సంపగ్గహలక్ఖణేన మానేన ఉపేతా సమన్నాగతా. మానగన్థా మానవినిబద్ధాతి తతో ఏవ తేన అపరాపరం ఉప్పజ్జమానేన యథా తం దిట్ఠిం న పటినిస్సజ్జతి, ఏవం అత్తనో సన్తానస్స గన్థితత్తా వినిబద్ధత్తా చ మానగన్థా మానవినిబద్ధా. దిట్ఠీసు సారమ్భకథా, సంసారం నాతివత్తతీతి ‘‘ఇదమేవ సచ్చం మోఘమఞ్ఞ’’న్తి అత్తుక్కంసనపరవమ్భనవసేన అత్తనో దిట్ఠాభినివేసేన పరేసం దిట్ఠీసు సారమ్భకథా విరోధకథా సంసారనాయికానం అవిజ్జాతణ్హానం అప్పహానతో సంసారం నాతివత్తతి, న అతిక్కమతీతి అత్థో.
Idāni yo diṭṭhigate allīno, na so saṃsārato sīsaṃ ukkhipituṃ sakkoti, taṃ dassetuṃ ‘‘mānupetā’’ti gāthamāha. Tattha mānupetā ayaṃ pajāti ayaṃ sabbāpi diṭṭhigatikasaṅkhātā pajā sattakāyo ‘‘mayhaṃ diṭṭhi sundarā, mayhaṃ ādāno sundaro’’ti attano gāhassa saṃpaggahalakkhaṇena mānena upetā samannāgatā. Mānaganthā mānavinibaddhāti tato eva tena aparāparaṃ uppajjamānena yathā taṃ diṭṭhiṃ na paṭinissajjati, evaṃ attano santānassa ganthitattā vinibaddhattā ca mānaganthā mānavinibaddhā. Diṭṭhīsu sārambhakathā, saṃsāraṃ nātivattatīti ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti attukkaṃsanaparavambhanavasena attano diṭṭhābhinivesena paresaṃ diṭṭhīsu sārambhakathā virodhakathā saṃsāranāyikānaṃ avijjātaṇhānaṃ appahānato saṃsāraṃ nātivattati, na atikkamatīti attho.
ఛట్ఠసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Chaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఉదానపాళి • Udānapāḷi / ౬. తతియనానాతిత్థియసుత్తం • 6. Tatiyanānātitthiyasuttaṃ