| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
३. ततियनयो असङ्गहितेनसङ्गहितपदवण्णना
3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
१७९. असङ्गहितेनसङ्गहितपदनिद्देसे रूपक्खन्धेन खन्धसङ्गहेन असङ्गहितेसु वेदनादीनं तिण्णं खन्धानं निब्बानस्स च सुखुमरूपेन सह आयतनधातुसभागत्ते सतिपि न सुखुमरूपमेव रूपक्खन्धोति रूपक्खन्धेन आयतनधातुसभागत्तं नत्थि, तस्मा न तेन तानि आयतनधातुसङ्गहेहि सङ्गहितानि। न केवलं सङ्गहितानेव, असङ्गहितानिपि तेन तानि तेहि सङ्गहेहि न होन्तेव तदेकदेसेन सुखुमरूपेन आयतनधातुसभागत्ता, सङ्गहिताभावो एव पन इधाधिप्पेतो, विञ्ञाणक्खन्धचक्खायतनादीहि पन असङ्गहिता न ते तेहि कथञ्चि सम्मिस्साति सब्बथा ते तेहि न सङ्गहिता। दुक्खसच्चादीहि च पञ्चक्खन्धसमुदायभूतेहि खन्धसङ्गहेन असङ्गहितं निब्बानं रूपक्खन्धेन विय आयतनधातुसङ्गहेहि सङ्गहितं तेहि न होति, तस्मा सङ्गाहकत्ताभावतो एव एवरूपानं असङ्गाहकभावेन अग्गहणं वेदितब्बं, सनिब्बानपञ्चक्खन्धसमुदायभूतानं पन अब्याकतधम्मादीनं असङ्गाहकत्ताभावतोव। न हि तं कञ्चि अत्थि, यस्स ते खन्धसङ्गहेन असङ्गाहका सियुं, न च अत्तनो एकदेसो अत्तेकदेससभागो च अत्तना असङ्गहितो होतीति अत्तना असङ्गहितसङ्गाहकत्ता पन वेदनाक्खन्धादीनं गहणं कतन्ति।
179. Asaṅgahitenasaṅgahitapadaniddese rūpakkhandhena khandhasaṅgahena asaṅgahitesu vedanādīnaṃ tiṇṇaṃ khandhānaṃ nibbānassa ca sukhumarūpena saha āyatanadhātusabhāgatte satipi na sukhumarūpameva rūpakkhandhoti rūpakkhandhena āyatanadhātusabhāgattaṃ natthi, tasmā na tena tāni āyatanadhātusaṅgahehi saṅgahitāni. Na kevalaṃ saṅgahitāneva, asaṅgahitānipi tena tāni tehi saṅgahehi na honteva tadekadesena sukhumarūpena āyatanadhātusabhāgattā, saṅgahitābhāvo eva pana idhādhippeto, viññāṇakkhandhacakkhāyatanādīhi pana asaṅgahitā na te tehi kathañci sammissāti sabbathā te tehi na saṅgahitā. Dukkhasaccādīhi ca pañcakkhandhasamudāyabhūtehi khandhasaṅgahena asaṅgahitaṃ nibbānaṃ rūpakkhandhena viya āyatanadhātusaṅgahehi saṅgahitaṃ tehi na hoti, tasmā saṅgāhakattābhāvato eva evarūpānaṃ asaṅgāhakabhāvena aggahaṇaṃ veditabbaṃ, sanibbānapañcakkhandhasamudāyabhūtānaṃ pana abyākatadhammādīnaṃ asaṅgāhakattābhāvatova. Na hi taṃ kañci atthi, yassa te khandhasaṅgahena asaṅgāhakā siyuṃ, na ca attano ekadeso attekadesasabhāgo ca attanā asaṅgahito hotīti attanā asaṅgahitasaṅgāhakattā pana vedanākkhandhādīnaṃ gahaṇaṃ katanti.
यं पन अट्ठकथायं वुत्तं ‘‘ये धम्मायतनेन सङ्गहिता’’ति, तं न सक्का वत्तुं। धम्मायतनेन हि न कोचि धम्मो केनचि सङ्गहेन सङ्गहितो अत्थि विसभागक्खन्धनिब्बानसमुदायत्ता , खन्धसङ्गहेन सयमेव अत्तनो सङ्गाहकं न होतीति आयतनधातुसङ्गहेहि च सङ्गाहकत्ताभावतोति दस्सितोयं नयोति एतस्स धम्मायतनगणनेन गणिताति अत्थो। यानि…पे॰… गहितानीति एतेन विञ्ञाणसम्मिस्सं धम्मायतनेकदेसं दीपेन्तानि इद्धिपादादिपदानि, ओळारिकरूपसम्मिस्सं दीपेन्तानि रूपक्खन्धादिपदानि, सब्बेन सब्बं धम्मायतनं अदीपेन्तानि विञ्ञाणक्खन्धचक्खायतनादिपदानि, सकलधम्मायतनदीपकानि धम्मायतनादिपदानि च वज्जेत्वा धम्मायतनेकदेसं अञ्ञायतनेन असम्मिस्सं दीपेन्तानि गहितानीति दस्सेति।
Yaṃ pana aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ ‘‘ye dhammāyatanena saṅgahitā’’ti, taṃ na sakkā vattuṃ. Dhammāyatanena hi na koci dhammo kenaci saṅgahena saṅgahito atthi visabhāgakkhandhanibbānasamudāyattā , khandhasaṅgahena sayameva attano saṅgāhakaṃ na hotīti āyatanadhātusaṅgahehi ca saṅgāhakattābhāvatoti dassitoyaṃ nayoti etassa dhammāyatanagaṇanena gaṇitāti attho. Yāni…pe… gahitānīti etena viññāṇasammissaṃ dhammāyatanekadesaṃ dīpentāni iddhipādādipadāni, oḷārikarūpasammissaṃ dīpentāni rūpakkhandhādipadāni, sabbena sabbaṃ dhammāyatanaṃ adīpentāni viññāṇakkhandhacakkhāyatanādipadāni, sakaladhammāyatanadīpakāni dhammāyatanādipadāni ca vajjetvā dhammāyatanekadesaṃ aññāyatanena asammissaṃ dīpentāni gahitānīti dasseti.
ततियनयअसङ्गहितेनसङ्गहितपदवण्णना निट्ठिता।
Tatiyanayaasaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / धातुकथापाळि • Dhātukathāpāḷi / ३. असङ्गहितेनसङ्गहितपदनिद्देसो • 3. Asaṅgahitenasaṅgahitapadaniddeso
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ३. ततियनयो असङ्गहितेनसङ्गहितपदवण्णना • 3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ३. ततियनयो असङ्गहितेनसङ्गहितपदवण्णना • 3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
