| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อนุฎีกา • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
๓. ตติยนโย อสงฺคหิเตนสงฺคหิตปทวณฺณนา
3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
๑๗๙. รูปกฺขเนฺธน ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิเตสูติ นิทฺธารเณ ภุมฺมํฯ ตสฺมาติ ยสฺมา เอกเทสสภาคตา สมุทายสภาคตา น โหติ, ตสฺมาฯ เตนาติ รูปกฺขเนฺธนฯ ตานีติ เวทนาทิกฺขนฺธตฺตยนิพฺพานานิฯ ยถา จ เอกเทสวิสภาคตาย น สงฺคหิตตา, เอวํ เอกเทสสภาคตาย อสงฺคหิตตาปิ นตฺถีติ ทเสฺสโนฺต ‘‘น เกวล’’นฺติอาทิมาหฯ สงฺคหิตาเนว น น โหนฺตีติ โยชนาฯ เตติ เวทนาทิกฺขนฺธตฺตยนิพฺพานสุขุมรูปธมฺมาฯ เตหีติ วิญฺญาณกฺขนฺธจกฺขายตนาทีหิฯ น กถญฺจิ สมฺมิสฺสาติ เกนจิปิ ปกาเรน น สมฺมิสฺสาติ อสมฺมิสฺสตาย สงฺคหิตตฺตาภาวํ สาเธติฯ รูปกฺขเนฺธน วิย…เป.… น โหตีติ ยถา รูปกฺขเนฺธน สภาคตาภาวโต นิพฺพานํ น เกนจิปิ สงฺคหเณน สงฺคหิตํ, เอวํ วิญฺญาณกฺขนฺธจกฺขายตนาทีหิ ตํ อายตนธาตุสงฺคเหหิ สงฺคหิตํ น โหตีติ ขนฺธสงฺคหาภาโว ปากโฎ วุโตฺตวาติ เอวํ วุตฺตํฯ
179. Rūpakkhandhenakhandhasaṅgahena asaṅgahitesūti niddhāraṇe bhummaṃ. Tasmāti yasmā ekadesasabhāgatā samudāyasabhāgatā na hoti, tasmā. Tenāti rūpakkhandhena. Tānīti vedanādikkhandhattayanibbānāni. Yathā ca ekadesavisabhāgatāya na saṅgahitatā, evaṃ ekadesasabhāgatāya asaṅgahitatāpi natthīti dassento ‘‘na kevala’’ntiādimāha. Saṅgahitāneva na na hontīti yojanā. Teti vedanādikkhandhattayanibbānasukhumarūpadhammā. Tehīti viññāṇakkhandhacakkhāyatanādīhi. Na kathañci sammissāti kenacipi pakārena na sammissāti asammissatāya saṅgahitattābhāvaṃ sādheti. Rūpakkhandhena viya…pe… na hotīti yathā rūpakkhandhena sabhāgatābhāvato nibbānaṃ na kenacipi saṅgahaṇena saṅgahitaṃ, evaṃ viññāṇakkhandhacakkhāyatanādīhi taṃ āyatanadhātusaṅgahehi saṅgahitaṃ na hotīti khandhasaṅgahābhāvo pākaṭo vuttovāti evaṃ vuttaṃ.
เอวรูปานนฺติ รูปกฺขนฺธวิญฺญาณกฺขนฺธจกฺขายตนาทีนํฯ น หิ นิพฺพานํ สนฺธาย ‘‘รูปกฺขเนฺธน วิญฺญาณกฺขเนฺธน จกฺขายตเนน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา, อายตนธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา’’ติ สกฺกา วตฺตุํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘สงฺคาหกตฺตาภาวโต เอวา’’ติฯ ตถา ‘‘อพฺยากเตหิ ธเมฺมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา, อายตนธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา’’ติอาทิ น สกฺกา วตฺตุํ ตาทิสสฺส ธมฺมสฺส อภาวโตติ อาห ‘‘สนิพฺพาน…เป.… ภาวโตวา’’ติฯ อคฺคหณํ เวทิตพฺพนฺติ โยชนาฯ เตนาห ‘‘น หี’’ติอาทิฯ กญฺจีติ กญฺจิ ธมฺมชาตํฯ เตติ อพฺยากตธมฺมาทโยฯ อตฺตโนติ อพฺยากตธมฺมาทิํ สนฺธายาหฯ เอกเทโสติ รูปกฺขนฺธาทิฯ อเตฺตกเทสสภาโคติ นิพฺพานํฯ ตญฺหิ ธมฺมายตนธมฺมธาตุปริยาปนฺนตาย ตเทกเทสสภาโคฯ อสงฺคหิตสงฺคาหกตฺตาติ ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตานํ สญฺญากฺขนฺธาทีนํ อายตนธาตุสงฺคเหน สงฺคาหกตฺตาติ อโตฺถฯ
Evarūpānanti rūpakkhandhaviññāṇakkhandhacakkhāyatanādīnaṃ. Na hi nibbānaṃ sandhāya ‘‘rūpakkhandhena viññāṇakkhandhena cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena asaṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā’’ti sakkā vattuṃ. Tena vuttaṃ ‘‘saṅgāhakattābhāvato evā’’ti. Tathā ‘‘abyākatehi dhammehi ye dhammā khandhasaṅgahena asaṅgahitā, āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā’’tiādi na sakkā vattuṃ tādisassa dhammassa abhāvatoti āha ‘‘sanibbāna…pe… bhāvatovā’’ti. Aggahaṇaṃ veditabbanti yojanā. Tenāha ‘‘na hī’’tiādi. Kañcīti kañci dhammajātaṃ. Teti abyākatadhammādayo. Attanoti abyākatadhammādiṃ sandhāyāha. Ekadesoti rūpakkhandhādi. Attekadesasabhāgoti nibbānaṃ. Tañhi dhammāyatanadhammadhātupariyāpannatāya tadekadesasabhāgo. Asaṅgahitasaṅgāhakattāti khandhasaṅgahena asaṅgahitānaṃ saññākkhandhādīnaṃ āyatanadhātusaṅgahena saṅgāhakattāti attho.
วิสภาคกฺขนฺธนิพฺพานสมุทายตฺตา ขนฺธสงฺคเหน ธมฺมายตเนน น โกจิ ธโมฺม สงฺคหิโต อตฺถีติ โยชนาฯ เอตสฺสาติ ‘‘ธมฺมายตเนน สงฺคหิตา’’ติ เอตสฺส ปทสฺส ธมฺมายตนคณเนน สงฺคหิตาติ อโตฺถฯ โอฬาริกรูปสมฺมิสฺสํ ธมฺมายตเนกเทสํฯ
Visabhāgakkhandhanibbānasamudāyattā khandhasaṅgahena dhammāyatanena na koci dhammo saṅgahito atthīti yojanā. Etassāti ‘‘dhammāyatanena saṅgahitā’’ti etassa padassa dhammāyatanagaṇanena saṅgahitāti attho. Oḷārikarūpasammissaṃ dhammāyatanekadesaṃ.
ตติยนยอสงฺคหิเตนสงฺคหิตปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Tatiyanayaasaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ธาตุกถาปาฬิ • Dhātukathāpāḷi / ๓. อสงฺคหิเตนสงฺคหิตปทนิเทฺทโส • 3. Asaṅgahitenasaṅgahitapadaniddeso
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / อภิธมฺมปิฎก (อฎฺฐกถา) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ๓. ตติยนโย อสงฺคหิเตนสงฺคหิตปทวณฺณนา • 3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ปญฺจปกรณ-มูลฎีกา • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ๓. ตติยนโย อสงฺคหิเตนสงฺคหิตปทวณฺณนา • 3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
