Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ပဉ္စပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
၃. တတိယနယော အသင္ဂဟိတေနသင္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ
3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
၁၇၉. ဣဒာနိ အသင္ဂဟိတေနသင္ဂဟိတပဒံ ဘာဇေတုံ ဝေဒနာက္ခန္ဓေနာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ရိဒံ လက္ခဏံ – ဣမသ္မိဉ္ဟိ ဝာရေ ယံ ခန္ဓပဒေန အသင္ဂဟိတံ ဟုတ္ဝာ အာယတနဓာတုပဒေဟိ သင္ဂဟိတံ, တသ္သ ခန္ဓာဒီဟိ သင္ဂဟံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ ဝိသ္သဇ္ဇနံ ကတံ။ တံ ပန ရူပက္ခန္ဓဝိညာဏက္ခန္ဓစက္ခာယတနာဒီသု န ယုဇ္ဇတိ။ ရူပက္ခန္ဓေန ဟိ စတ္တာရော ခန္ဓာ ခန္ဓသင္ဂဟေန အသင္ဂဟိတာ။ တေသု တေန ဧကဓမ္မောပိ အာယတနဓာတုသင္ဂဟေန သင္ဂဟိတော နာမ နတ္ထိ။ နနု စ ဝေဒနာဒယော ဓမ္မာယတနေန သင္ဂဟိတာတိ? သင္ဂဟိတာ။ န ပန ရူပက္ခန္ဓောဝ ဓမ္မာယတနံ, ရူပက္ခန္ဓတော ဟိ သုခုမရူပမတ္တံ ဓမ္မာယတနံ ဘဇတိ။ တသ္မာ ယေ ဓမ္မာယတနေန သင္ဂဟိတာ, န တေ ရူပက္ခန္ဓေန သင္ဂဟိတာ နာမ။ ဝိညာဏက္ခန္ဓေနပိ ဣတရေ စတ္တာရော ခန္ဓာ အသင္ဂဟိတာ။ တေသု တေန ဧကောပိ အာယတနဓာတုသင္ဂဟေန သင္ဂဟိတော နာမ နတ္ထိ။ ဧဝံ သင္ဂဟိတတာယ အဘာဝတော ဧတာနိ အညာနိ စ ဧဝရူပာနိ စက္ခာယတနာဒီနိ ပဒာနိ ဣမသ္မိံ ဝာရေ န ဂဟိတာနိ။ ယာနိ ပန ပဒာနိ ဝိညာဏေန ဝာ ဩဠာရိကရူပေန ဝာ အသမ္မိသ္သံ ဓမ္မာယတနေကဒေသံ ဒီပေန္တိ, တာနိ ဣဓ ဂဟိတာနိ။ တေသံ ဣဒမုဒ္ဒာနံ –
179. Idāni asaṅgahitenasaṅgahitapadaṃ bhājetuṃ vedanākkhandhenātiādi āraddhaṃ. Tatridaṃ lakkhaṇaṃ – imasmiñhi vāre yaṃ khandhapadena asaṅgahitaṃ hutvā āyatanadhātupadehi saṅgahitaṃ, tassa khandhādīhi saṅgahaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ. Taṃ pana rūpakkhandhaviññāṇakkhandhacakkhāyatanādīsu na yujjati. Rūpakkhandhena hi cattāro khandhā khandhasaṅgahena asaṅgahitā. Tesu tena ekadhammopi āyatanadhātusaṅgahena saṅgahito nāma natthi. Nanu ca vedanādayo dhammāyatanena saṅgahitāti? Saṅgahitā. Na pana rūpakkhandhova dhammāyatanaṃ, rūpakkhandhato hi sukhumarūpamattaṃ dhammāyatanaṃ bhajati. Tasmā ye dhammāyatanena saṅgahitā, na te rūpakkhandhena saṅgahitā nāma. Viññāṇakkhandhenapi itare cattāro khandhā asaṅgahitā. Tesu tena ekopi āyatanadhātusaṅgahena saṅgahito nāma natthi. Evaṃ saṅgahitatāya abhāvato etāni aññāni ca evarūpāni cakkhāyatanādīni padāni imasmiṃ vāre na gahitāni. Yāni pana padāni viññāṇena vā oḷārikarūpena vā asammissaṃ dhammāyatanekadesaṃ dīpenti, tāni idha gahitāni. Tesaṃ idamuddānaṃ –
‘‘တယော ခန္ဓာ တထာ သစ္စာ၊ ဣန္ဒ္ရိယာနိ စ သောဠသ။
‘‘Tayo khandhā tathā saccā, indriyāni ca soḷasa;
ပဒာနိ ပစ္စယာကာရေ၊ စုဒ္ဒသူပရိ စုဒ္ဒသ။
Padāni paccayākāre, cuddasūpari cuddasa.
‘‘သမတိံသ ပဒာ ဟောန္တိ၊ ဂောစ္ဆကေသု ဒသသ္ဝထ။
‘‘Samatiṃsa padā honti, gocchakesu dasasvatha;
ဒုဝေ စူဠန္တရဒုကာ၊ အဋ္ဌ ဟောန္တိ မဟန္တရာ’’တိ။
Duve cūḷantaradukā, aṭṭha honti mahantarā’’ti.
ဧတေသု ပန ပဒေသု သဒိသဝိသ္သဇ္ဇနာနိ ပဒာနိ ဧကတော ကတ္ဝာ သဗ္ဗေပိ ဒ္ဝာဒသ ပဉ္ဟာ ဝုတ္တာ။ တေသု ဧဝံ ခန္ဓဝိဘာဂော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာယတနဓာတူသု ပန ဘေဒော နတ္ထိ။ တတ္ထ ပဌမပဉ္ဟေ တာဝ – တီဟိ ခန္ဓေဟီတိ ရူပသညာသင္ခာရက္ခန္ဓေဟိ။ အာယတနဓာတုယော ပန ဓမ္မာယတနဓမ္မဓာတုဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Etesu pana padesu sadisavissajjanāni padāni ekato katvā sabbepi dvādasa pañhā vuttā. Tesu evaṃ khandhavibhāgo veditabbo. Āyatanadhātūsu pana bhedo natthi. Tattha paṭhamapañhe tāva – tīhi khandhehīti rūpasaññāsaṅkhārakkhandhehi. Āyatanadhātuyo pana dhammāyatanadhammadhātuvasena veditabbā.
တတ္ရာယံ နယော – ဝေဒနာက္ခန္ဓေန ဟိ နိဗ္ဗာနဉ္စ သုခုမရူပသညာသင္ခာရာ စ ခန္ဓသင္ဂဟေန အသင္ဂဟိတာ ဟုတ္ဝာ အာယတနဓာတုသင္ဂဟေန သင္ဂဟိတာ။ တေသု နိဗ္ဗာနံ ခန္ဓသင္ဂဟံ န ဂစ္ဆတိ, သေသာ ရူပသညာသင္ခာရက္ခန္ဓေဟိ သင္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ။ အာယတနဓာတုသင္ဂဟံ ပန နိဗ္ဗာနမ္ပိ ဂစ္ဆတေဝ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အသင္ခတံ ခန္ဓတော ဌပေတ္ဝာ တီဟိ ခန္ဓေဟိ, ဧကေနာယတနေန, ဧကာယ ဓာတုယာ သင္ဂဟိတာ’’တိ။ သညာက္ခန္ဓပက္ခေ ပနေတ္ထ သညံ အပနေတ္ဝာ ဝေဒနာယ သဒ္ဓိံ တယော ခန္ဓာ သင္ခာရာဒီသု သင္ခာရက္ခန္ဓံ အပနေတ္ဝာ ရူပဝေဒနာသညာဝသေန တယော ခန္ဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Tatrāyaṃ nayo – vedanākkhandhena hi nibbānañca sukhumarūpasaññāsaṅkhārā ca khandhasaṅgahena asaṅgahitā hutvā āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā. Tesu nibbānaṃ khandhasaṅgahaṃ na gacchati, sesā rūpasaññāsaṅkhārakkhandhehi saṅgahaṃ gacchanti. Āyatanadhātusaṅgahaṃ pana nibbānampi gacchateva. Tena vuttaṃ – ‘‘asaṅkhataṃ khandhato ṭhapetvā tīhi khandhehi, ekenāyatanena, ekāya dhātuyā saṅgahitā’’ti. Saññākkhandhapakkhe panettha saññaṃ apanetvā vedanāya saddhiṃ tayo khandhā saṅkhārādīsu saṅkhārakkhandhaṃ apanetvā rūpavedanāsaññāvasena tayo khandhā veditabbā.
၁၈၀. ဒုတိယေ – စတူဟိ ခန္ဓေဟီတိ ဝိညာဏဝဇ္ဇေဟိ။ တေ ဟိ နိရောဓေန ခန္ဓသင္ဂဟေန အသင္ဂဟိတာ ဟုတ္ဝာ အာယတနဓာတုသင္ဂဟေန သင္ဂဟိတာ။
180. Dutiye – catūhi khandhehīti viññāṇavajjehi. Te hi nirodhena khandhasaṅgahena asaṅgahitā hutvā āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā.
၁၈၁. တတိယေ – ဒ္ဝီဟီတိ ဝေဒနာသညာက္ခန္ဓေဟိ။ ရူပာရူပဇီဝိတိန္ဒ္ရိယေန ဟိ ဝေဒနာသညာဝိညာဏက္ခန္ဓာ စ ခန္ဓသင္ဂဟေန အသင္ဂဟိတာ။ တေသု ပန ဝေဒနာသညာဝ အာယတနဓာတုသင္ဂဟေန သင္ဂဟိတာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝေဒနာသညာက္ခန္ဓေဟီ’’တိ။ ဣမိနာ ဥပာယေန သဗ္ဗတ္ထ ခန္ဓဘေဒော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတော ပရဉ္ဟိ ခန္ဓာနံ နာမမတ္တမေဝ ဝက္ခာမ။
181. Tatiye – dvīhīti vedanāsaññākkhandhehi. Rūpārūpajīvitindriyena hi vedanāsaññāviññāṇakkhandhā ca khandhasaṅgahena asaṅgahitā. Tesu pana vedanāsaññāva āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā. Tena vuttaṃ – ‘‘vedanāsaññākkhandhehī’’ti. Iminā upāyena sabbattha khandhabhedo veditabbo. Ito parañhi khandhānaṃ nāmamattameva vakkhāma.
၁၈၂. စတုတ္ထေ – တီဟိ ခန္ဓေဟီတိ ဣတ္ထိန္ဒ္ရိယပုရိသိန္ဒ္ရိယေသု ဝေဒနာသညာသင္ခာရေဟိ, ဝေဒနာပဉ္စကေ ရူပသညာသင္ခာရေဟိ; သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယာဒီသု ဖသ္သပရိယောသာနေသု ရူပဝေဒနာသညာက္ခန္ဓေဟိ။ ဝေဒနာယ ဝေဒနာက္ခန္ဓသဒိသောဝ တဏ္ဟုပာဒာနကမ္မဘဝေသု သင္ခာရက္ခန္ဓသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။
182. Catutthe – tīhi khandhehīti itthindriyapurisindriyesu vedanāsaññāsaṅkhārehi, vedanāpañcake rūpasaññāsaṅkhārehi; saddhindriyādīsu phassapariyosānesu rūpavedanāsaññākkhandhehi. Vedanāya vedanākkhandhasadisova taṇhupādānakammabhavesu saṅkhārakkhandhasadisova vinicchayo.
၁၈၃. ပဉ္စမေ – ဇာတိဇရာမရဏေသု ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယသဒိသောဝ။ ဈာနေန ပန နိဗ္ဗာနံ သုခုမရူပံ သညာ စ ခန္ဓသင္ဂဟေန အသင္ဂဟိတာ ဟုတ္ဝာ အာယတနဓာတုသင္ဂဟေန သင္ဂဟိတာ။ တသ္မာ တံ သန္ဓာယ ရူပက္ခန္ဓသညာက္ခန္ဓာနံ ဝသေန ဒ္ဝေ ခန္ဓာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
183. Pañcame – jātijarāmaraṇesu jīvitindriyasadisova. Jhānena pana nibbānaṃ sukhumarūpaṃ saññā ca khandhasaṅgahena asaṅgahitā hutvā āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā. Tasmā taṃ sandhāya rūpakkhandhasaññākkhandhānaṃ vasena dve khandhā veditabbā.
၁၈၄. ဆဋ္ဌေ – သောကာဒိတ္တယေ ဝေဒနာယ သဒိသော။ ဥပာယာသာဒီသု သင္ခာရသဒိသော။ ပုန ဝေဒနာယ ဝေဒနာက္ခန္ဓသဒိသော, သညာယ သညာက္ခန္ဓသဒိသော, စေတနာဒီသု သင္ခာရက္ခန္ဓသဒိသော ဝိနိစ္ဆယော။ ဣမိနာ ဥပာယေန သတ္တမပဉ္ဟာဒီသုပိ သင္ဂဟာသင္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
184. Chaṭṭhe – sokādittaye vedanāya sadiso. Upāyāsādīsu saṅkhārasadiso. Puna vedanāya vedanākkhandhasadiso, saññāya saññākkhandhasadiso, cetanādīsu saṅkhārakkhandhasadiso vinicchayo. Iminā upāyena sattamapañhādīsupi saṅgahāsaṅgaho veditabboti.
အသင္ဂဟိတေနသင္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ။
Asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / အဘိဓမ္မပိဋက • Abhidhammapiṭaka / ဓာတုကထာပာဠိ • Dhātukathāpāḷi / ၃. အသင္ဂဟိတေနသင္ဂဟိတပဒနိဒ္ဒေသော • 3. Asaṅgahitenasaṅgahitapadaniddeso
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ပဉ္စပကရဏ-မူလဋီကာ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ၃. တတိယနယော အသင္ဂဟိတေနသင္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ • 3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / အဘိဓမ္မပိဋက (ဋီကာ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ပဉ္စပကရဏ-အနုဋီကာ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ၃. တတိယနယော အသင္ဂဟိတေနသင္ဂဟိတပဒဝဏ္ဏနာ • 3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā