| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අට්‌ඨකථා • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
3. තතියනයො අසඞ්‌ගහිතෙනසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා
3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
179. ඉදානි අසඞ්‌ගහිතෙනසඞ්‌ගහිතපදං භාජෙතුං වෙදනාක්‌ඛන්‌ධෙනාතිආදි ආරද්‌ධං. තත්‍රිදං ලක්‌ඛණං – ඉමස්‌මිඤ්‌හි වාරෙ යං ඛන්‌ධපදෙන අසඞ්‌ගහිතං හුත්‌වා ආයතනධාතුපදෙහි සඞ්‌ගහිතං, තස්‌ස ඛන්‌ධාදීහි සඞ්‌ගහං පුච්‌ඡිත්‌වා විස්‌සජ්‌ජනං කතං. තං පන රූපක්‌ඛන්‌ධවිඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධචක්‌ඛායතනාදීසු න යුජ්‌ජති. රූපක්‌ඛන්‌ධෙන හි චත්‌තාරො ඛන්‌ධා ඛන්‌ධසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතා. තෙසු තෙන එකධම්‌මොපි ආයතනධාතුසඞ්‌ගහෙන සඞ්‌ගහිතො නාම නත්‌ථි. නනු ච වෙදනාදයො ධම්‌මායතනෙන සඞ්‌ගහිතාති? සඞ්‌ගහිතා. න පන රූපක්‌ඛන්‌ධොව ධම්‌මායතනං, රූපක්‌ඛන්‌ධතො හි සුඛුමරූපමත්‌තං ධම්‌මායතනං භජති. තස්‌මා යෙ ධම්‌මායතනෙන සඞ්‌ගහිතා, න තෙ රූපක්‌ඛන්‌ධෙන සඞ්‌ගහිතා නාම. විඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධෙනපි ඉතරෙ චත්‌තාරො ඛන්‌ධා අසඞ්‌ගහිතා. තෙසු තෙන එකොපි ආයතනධාතුසඞ්‌ගහෙන සඞ්‌ගහිතො නාම නත්‌ථි. එවං සඞ්‌ගහිතතාය අභාවතො එතානි අඤ්‌ඤානි ච එවරූපානි චක්‌ඛායතනාදීනි පදානි ඉමස්‌මිං වාරෙ න ගහිතානි. යානි පන පදානි විඤ්‌ඤාණෙන වා ඔළාරිකරූපෙන වා අසම්‌මිස්‌සං ධම්‌මායතනෙකදෙසං දීපෙන්‌ති, තානි ඉධ ගහිතානි. තෙසං ඉදමුද්‌දානං –
179. Idāni asaṅgahitenasaṅgahitapadaṃ bhājetuṃ vedanākkhandhenātiādi āraddhaṃ. Tatridaṃ lakkhaṇaṃ – imasmiñhi vāre yaṃ khandhapadena asaṅgahitaṃ hutvā āyatanadhātupadehi saṅgahitaṃ, tassa khandhādīhi saṅgahaṃ pucchitvā vissajjanaṃ kataṃ. Taṃ pana rūpakkhandhaviññāṇakkhandhacakkhāyatanādīsu na yujjati. Rūpakkhandhena hi cattāro khandhā khandhasaṅgahena asaṅgahitā. Tesu tena ekadhammopi āyatanadhātusaṅgahena saṅgahito nāma natthi. Nanu ca vedanādayo dhammāyatanena saṅgahitāti? Saṅgahitā. Na pana rūpakkhandhova dhammāyatanaṃ, rūpakkhandhato hi sukhumarūpamattaṃ dhammāyatanaṃ bhajati. Tasmā ye dhammāyatanena saṅgahitā, na te rūpakkhandhena saṅgahitā nāma. Viññāṇakkhandhenapi itare cattāro khandhā asaṅgahitā. Tesu tena ekopi āyatanadhātusaṅgahena saṅgahito nāma natthi. Evaṃ saṅgahitatāya abhāvato etāni aññāni ca evarūpāni cakkhāyatanādīni padāni imasmiṃ vāre na gahitāni. Yāni pana padāni viññāṇena vā oḷārikarūpena vā asammissaṃ dhammāyatanekadesaṃ dīpenti, tāni idha gahitāni. Tesaṃ idamuddānaṃ –
‘‘තයො ඛන්‌ධා තථා සච්‌චා, ඉන්‌ද්‍රියානි ච සොළස;
‘‘Tayo khandhā tathā saccā, indriyāni ca soḷasa;
පදානි පච්‌චයාකාරෙ, චුද්‌දසූපරි චුද්‌දස.
Padāni paccayākāre, cuddasūpari cuddasa.
‘‘සමතිංස පදා හොන්‌ති, ගොච්‌ඡකෙසු දසස්‌වථ;
‘‘Samatiṃsa padā honti, gocchakesu dasasvatha;
දුවෙ චූළන්‌තරදුකා, අට්‌ඨ හොන්‌ති මහන්‌තරා’’ති.
Duve cūḷantaradukā, aṭṭha honti mahantarā’’ti.
එතෙසු පන පදෙසු සදිසවිස්‌සජ්‌ජනානි පදානි එකතො කත්‌වා සබ්‌බෙපි ද්‌වාදස පඤ්‌හා වුත්‌තා. තෙසු එවං ඛන්‌ධවිභාගො වෙදිතබ්‌බො. ආයතනධාතූසු පන භෙදො නත්‌ථි. තත්‌ථ පඨමපඤ්‌හෙ තාව – තීහි ඛන්‌ධෙහීති රූපසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධෙහි. ආයතනධාතුයො පන ධම්‌මායතනධම්‌මධාතුවසෙන වෙදිතබ්‌බා.
Etesu pana padesu sadisavissajjanāni padāni ekato katvā sabbepi dvādasa pañhā vuttā. Tesu evaṃ khandhavibhāgo veditabbo. Āyatanadhātūsu pana bhedo natthi. Tattha paṭhamapañhe tāva – tīhi khandhehīti rūpasaññāsaṅkhārakkhandhehi. Āyatanadhātuyo pana dhammāyatanadhammadhātuvasena veditabbā.
තත්‍රායං නයො – වෙදනාක්‌ඛන්‌ධෙන හි නිබ්‌බානඤ්‌ච සුඛුමරූපසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාරා ච ඛන්‌ධසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතා හුත්‌වා ආයතනධාතුසඞ්‌ගහෙන සඞ්‌ගහිතා. තෙසු නිබ්‌බානං ඛන්‌ධසඞ්‌ගහං න ගච්‌ඡති, සෙසා රූපසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධෙහි සඞ්‌ගහං ගච්‌ඡන්‌ති. ආයතනධාතුසඞ්‌ගහං පන නිබ්‌බානම්‌පි ගච්‌ඡතෙව. තෙන වුත්‌තං – ‘‘අසඞ්‌ඛතං ඛන්‌ධතො ඨපෙත්‌වා තීහි ඛන්‌ධෙහි, එකෙනායතනෙන, එකාය ධාතුයා සඞ්‌ගහිතා’’ති. සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධපක්‌ඛෙ පනෙත්‌ථ සඤ්‌ඤං අපනෙත්‌වා වෙදනාය සද්‌ධිං තයො ඛන්‌ධා සඞ්‌ඛාරාදීසු සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධං අපනෙත්‌වා රූපවෙදනාසඤ්‌ඤාවසෙන තයො ඛන්‌ධා වෙදිතබ්‌බා.
Tatrāyaṃ nayo – vedanākkhandhena hi nibbānañca sukhumarūpasaññāsaṅkhārā ca khandhasaṅgahena asaṅgahitā hutvā āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā. Tesu nibbānaṃ khandhasaṅgahaṃ na gacchati, sesā rūpasaññāsaṅkhārakkhandhehi saṅgahaṃ gacchanti. Āyatanadhātusaṅgahaṃ pana nibbānampi gacchateva. Tena vuttaṃ – ‘‘asaṅkhataṃ khandhato ṭhapetvā tīhi khandhehi, ekenāyatanena, ekāya dhātuyā saṅgahitā’’ti. Saññākkhandhapakkhe panettha saññaṃ apanetvā vedanāya saddhiṃ tayo khandhā saṅkhārādīsu saṅkhārakkhandhaṃ apanetvā rūpavedanāsaññāvasena tayo khandhā veditabbā.
180. දුතියෙ – චතූහි ඛන්‌ධෙහීති විඤ්‌ඤාණවජ්‌ජෙහි. තෙ හි නිරොධෙන ඛන්‌ධසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතා හුත්‌වා ආයතනධාතුසඞ්‌ගහෙන සඞ්‌ගහිතා.
180. Dutiye – catūhi khandhehīti viññāṇavajjehi. Te hi nirodhena khandhasaṅgahena asaṅgahitā hutvā āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā.
181. තතියෙ – ද්‌වීහීති වෙදනාසඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධෙහි. රූපාරූපජීවිතින්‌ද්‍රියෙන හි වෙදනාසඤ්‌ඤාවිඤ්‌ඤාණක්‌ඛන්‌ධා ච ඛන්‌ධසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතා. තෙසු පන වෙදනාසඤ්‌ඤාව ආයතනධාතුසඞ්‌ගහෙන සඞ්‌ගහිතා. තෙන වුත්‌තං – ‘‘වෙදනාසඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධෙහී’’ති. ඉමිනා උපායෙන සබ්‌බත්‌ථ ඛන්‌ධභෙදො වෙදිතබ්‌බො. ඉතො පරඤ්‌හි ඛන්‌ධානං නාමමත්‌තමෙව වක්‌ඛාම.
181. Tatiye – dvīhīti vedanāsaññākkhandhehi. Rūpārūpajīvitindriyena hi vedanāsaññāviññāṇakkhandhā ca khandhasaṅgahena asaṅgahitā. Tesu pana vedanāsaññāva āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā. Tena vuttaṃ – ‘‘vedanāsaññākkhandhehī’’ti. Iminā upāyena sabbattha khandhabhedo veditabbo. Ito parañhi khandhānaṃ nāmamattameva vakkhāma.
182. චතුත්‌ථෙ – තීහි ඛන්‌ධෙහීති ඉත්‌ථින්‌ද්‍රියපුරිසින්‌ද්‍රියෙසු වෙදනාසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාරෙහි, වෙදනාපඤ්‌චකෙ රූපසඤ්‌ඤාසඞ්‌ඛාරෙහි; සද්‌ධින්‌ද්‍රියාදීසු ඵස්‌සපරියොසානෙසු රූපවෙදනාසඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධෙහි. වෙදනාය වෙදනාක්‌ඛන්‌ධසදිසොව තණ්‌හුපාදානකම්‌මභවෙසු සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධසදිසොව විනිච්‌ඡයො.
182. Catutthe – tīhi khandhehīti itthindriyapurisindriyesu vedanāsaññāsaṅkhārehi, vedanāpañcake rūpasaññāsaṅkhārehi; saddhindriyādīsu phassapariyosānesu rūpavedanāsaññākkhandhehi. Vedanāya vedanākkhandhasadisova taṇhupādānakammabhavesu saṅkhārakkhandhasadisova vinicchayo.
183. පඤ්‌චමෙ – ජාතිජරාමරණෙසු ජීවිතින්‌ද්‍රියසදිසොව. ඣානෙන පන නිබ්‌බානං සුඛුමරූපං සඤ්‌ඤා ච ඛන්‌ධසඞ්‌ගහෙන අසඞ්‌ගහිතා හුත්‌වා ආයතනධාතුසඞ්‌ගහෙන සඞ්‌ගහිතා. තස්‌මා තං සන්‌ධාය රූපක්‌ඛන්‌ධසඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධානං වසෙන ද්‌වෙ ඛන්‌ධා වෙදිතබ්‌බා.
183. Pañcame – jātijarāmaraṇesu jīvitindriyasadisova. Jhānena pana nibbānaṃ sukhumarūpaṃ saññā ca khandhasaṅgahena asaṅgahitā hutvā āyatanadhātusaṅgahena saṅgahitā. Tasmā taṃ sandhāya rūpakkhandhasaññākkhandhānaṃ vasena dve khandhā veditabbā.
184. ඡට්‌ඨෙ – සොකාදිත්‌තයෙ වෙදනාය සදිසො. උපායාසාදීසු සඞ්‌ඛාරසදිසො. පුන වෙදනාය වෙදනාක්‌ඛන්‌ධසදිසො, සඤ්‌ඤාය සඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධසදිසො, චෙතනාදීසු සඞ්‌ඛාරක්‌ඛන්‌ධසදිසො විනිච්‌ඡයො. ඉමිනා උපායෙන සත්‌තමපඤ්‌හාදීසුපි සඞ්‌ගහාසඞ්‌ගහො වෙදිතබ්‌බොති.
184. Chaṭṭhe – sokādittaye vedanāya sadiso. Upāyāsādīsu saṅkhārasadiso. Puna vedanāya vedanākkhandhasadiso, saññāya saññākkhandhasadiso, cetanādīsu saṅkhārakkhandhasadiso vinicchayo. Iminā upāyena sattamapañhādīsupi saṅgahāsaṅgaho veditabboti.
අසඞ්‌ගහිතෙනසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා.
Asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / ධාතුකථාපාළි • Dhātukathāpāḷi / 3. අසඞ්‌ගහිතෙනසඞ්‌ගහිතපදනිද්‌දෙසො • 3. Asaṅgahitenasaṅgahitapadaniddeso
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 3. තතියනයො අසඞ්‌ගහිතෙනසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා • 3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 3. තතියනයො අසඞ්‌ගහිතෙනසඞ්‌ගහිතපදවණ්‌ණනා • 3. Tatiyanayo asaṅgahitenasaṅgahitapadavaṇṇanā
