Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഉദാന-അട്ഠകഥാ • Udāna-aṭṭhakathā |
൩. തതിയനിബ്ബാനപടിസംയുത്തസുത്തവണ്ണനാ
3. Tatiyanibbānapaṭisaṃyuttasuttavaṇṇanā
൭൩. തതിയേ അഥ ഖോ ഭഗവാ ഏതമത്ഥം വിദിത്വാതി തദാ കിര ഭഗവതാ അനേകപരിയായേന സംസാരസ്സ ആദീനവം പകാസേത്വാ സന്ദസ്സനാദിവസേന നിബ്ബാനപടിസംയുത്തായ ധമ്മദേസനായ കതായ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതദഹോസി – ‘‘അയം സംസാരോ ഭഗവതാ അവിജ്ജാദീഹി കാരണേഹി സഹേതുകോ പകാസിതോ, നിബ്ബാനസ്സ പന തദുപസമസ്സ ന കിഞ്ചി കാരണം വുത്തം, തയിദം അഹേതുകം, കഥം സച്ചികട്ഠപരമത്ഥേന ഉപലബ്ഭതീ’’തി. അഥ ഭഗവാ തേസം ഭിക്ഖൂനം ഏതം യഥാവുത്തം പരിവിതക്കസങ്ഖാതം അത്ഥം വിദിത്വാ. ഇമം ഉദാനന്തി തേസം ഭിക്ഖൂനം വിമതിവിധമനത്ഥഞ്ചേവ ഇധ സമണബ്രാഹ്മണാനം ‘‘നിബ്ബാനം നിബ്ബാനന്തി വാചാവത്ഥുമത്തമേവ, നത്ഥി ഹി പരമത്ഥതോ നിബ്ബാനം നാമ അനുപലബ്ഭമാനസഭാവത്താ’’തി ലോകായതികാദയോ വിയ വിപ്പടിപന്നാനം ബഹിദ്ധാ ച പുഥുദിട്ഠിഗതികാനം മിച്ഛാവാദഭഞ്ജനത്ഥഞ്ച ഇമം അമതമഹാനിബ്ബാനസ്സ പരമത്ഥതോ അത്ഥിഭാവദീപനം ഉദാനം ഉദാനേസി.
73. Tatiye atha kho bhagavā etamatthaṃ viditvāti tadā kira bhagavatā anekapariyāyena saṃsārassa ādīnavaṃ pakāsetvā sandassanādivasena nibbānapaṭisaṃyuttāya dhammadesanāya katāya tesaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ saṃsāro bhagavatā avijjādīhi kāraṇehi sahetuko pakāsito, nibbānassa pana tadupasamassa na kiñci kāraṇaṃ vuttaṃ, tayidaṃ ahetukaṃ, kathaṃ saccikaṭṭhaparamatthena upalabbhatī’’ti. Atha bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ etaṃ yathāvuttaṃ parivitakkasaṅkhātaṃ atthaṃ viditvā. Imaṃ udānanti tesaṃ bhikkhūnaṃ vimatividhamanatthañceva idha samaṇabrāhmaṇānaṃ ‘‘nibbānaṃ nibbānanti vācāvatthumattameva, natthi hi paramatthato nibbānaṃ nāma anupalabbhamānasabhāvattā’’ti lokāyatikādayo viya vippaṭipannānaṃ bahiddhā ca puthudiṭṭhigatikānaṃ micchāvādabhañjanatthañca imaṃ amatamahānibbānassa paramatthato atthibhāvadīpanaṃ udānaṃ udānesi.
തത്ഥ അജാതം അഭൂതം അകതം അസങ്ഖതന്തി സബ്ബാനിപി പദാനി അഞ്ഞമഞ്ഞവേവചനാനി. അഥ വാ വേദനാദയോ വിയ ഹേതുപച്ചയസമവായസങ്ഖാതായ കാരണസാമഗ്ഗിയാ ന ജാതം ന നിബ്ബത്തന്തി അജാതം, കാരണേന വിനാ, സയമേവ വാ ന ഭൂതം ന പാതുഭൂതം ന ഉപ്പന്നന്തി അഭൂതം, ഏവം അജാതത്താ അഭൂതത്താ ച യേന കേനചി കാരണേന ന കതന്തി അകതം, ജാതഭൂതകതസഭാവോ ച നാമരൂപാനം സങ്ഖതധമ്മാനം ഹോതി, ന അസങ്ഖതസഭാവസ്സ നിബ്ബാനസ്സാതി ദസ്സനത്ഥം അസങ്ഖതന്തി വുത്തം. പടിലോമതോ വാ സമേച്ച സമ്ഭൂയ പച്ചയേഹി കതന്തി സങ്ഖതം, തഥാ ന സങ്ഖതം സങ്ഖതലക്ഖണരഹിതന്തി അസങ്ഖതന്തി. ഏവം അനേകേഹി കാരണേഹി നിബ്ബത്തിതഭാവേ പടിസിദ്ധേ ‘‘സിയാ നു ഖോ ഏകേനേവ കാരണേന കത’’ന്തി ആസങ്കായ ‘‘ന യേന കേനചി കത’’ന്തി ദസ്സനത്ഥം ‘‘അകത’’ന്തി വുത്തം. ഏവം അപച്ചയമ്പി സമാനം ‘‘സയമേവ നു ഖോ ഇദം ഭൂതം പാതുഭൂത’’ന്തി ആസങ്കായ തന്നിവത്തനത്ഥം ‘‘അഭൂത’’ന്തി വുത്തം. ‘‘അയഞ്ചേതസ്സ അസങ്ഖതാകതാഭൂതഭാവോ സബ്ബേന സബ്ബം അജാതിധമ്മത്താ’’തി ദസ്സേതും ‘‘അജാത’’ന്തി വുത്തം. ഏവമേതേസം ചതുന്നമ്പി പദാനം സാത്ഥകഭാവം വിദിത്വാ ‘‘തയിദം നിബ്ബാനം അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ’’തി പരമത്ഥതോ നിബ്ബാനസ്സ അത്ഥിഭാവോ പകാസിതോതി വേദിതബ്ബോ. ഏത്ഥ ഉദാനേന്തേന ഭഗവതാ, ‘‘ഭിക്ഖവേ’’തി ആലപനേ കാരണം ഹേട്ഠാ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബം.
Tattha ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhatanti sabbānipi padāni aññamaññavevacanāni. Atha vā vedanādayo viya hetupaccayasamavāyasaṅkhātāya kāraṇasāmaggiyā na jātaṃ na nibbattanti ajātaṃ, kāraṇena vinā, sayameva vā na bhūtaṃ na pātubhūtaṃ na uppannanti abhūtaṃ, evaṃ ajātattā abhūtattā ca yena kenaci kāraṇena na katanti akataṃ, jātabhūtakatasabhāvo ca nāmarūpānaṃ saṅkhatadhammānaṃ hoti, na asaṅkhatasabhāvassa nibbānassāti dassanatthaṃ asaṅkhatanti vuttaṃ. Paṭilomato vā samecca sambhūya paccayehi katanti saṅkhataṃ, tathā na saṅkhataṃ saṅkhatalakkhaṇarahitanti asaṅkhatanti. Evaṃ anekehi kāraṇehi nibbattitabhāve paṭisiddhe ‘‘siyā nu kho ekeneva kāraṇena kata’’nti āsaṅkāya ‘‘na yena kenaci kata’’nti dassanatthaṃ ‘‘akata’’nti vuttaṃ. Evaṃ apaccayampi samānaṃ ‘‘sayameva nu kho idaṃ bhūtaṃ pātubhūta’’nti āsaṅkāya tannivattanatthaṃ ‘‘abhūta’’nti vuttaṃ. ‘‘Ayañcetassa asaṅkhatākatābhūtabhāvo sabbena sabbaṃ ajātidhammattā’’ti dassetuṃ ‘‘ajāta’’nti vuttaṃ. Evametesaṃ catunnampi padānaṃ sātthakabhāvaṃ viditvā ‘‘tayidaṃ nibbānaṃ atthi, bhikkhave’’ti paramatthato nibbānassa atthibhāvo pakāsitoti veditabbo. Ettha udānentena bhagavatā, ‘‘bhikkhave’’ti ālapane kāraṇaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
ഇതി സത്ഥാ ‘‘അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അജാതം അഭൂതം അകതം അസങ്ഖത’’ന്തി വത്വാ തത്ഥ ഹേതും ദസ്സേന്തോ ‘‘നോ ചേതം, ഭിക്ഖവേ’’തിആദിമാഹ. തസ്സായം സങ്ഖേപത്ഥോ – ഭിക്ഖവേ, യദി അജാതാദിസഭാവാ അസങ്ഖതാ ധാതു ന അഭവിസ്സ ന സിയാ, ഇധ ലോകേ ജാതാദിസഭാവസ്സ രൂപാദിക്ഖന്ധപഞ്ചകസങ്ഖാതസ്സ സങ്ഖതസ്സ നിസ്സരണം അനവസേസവൂപസമോ ന പഞ്ഞായേയ്യ ന ഉപലബ്ഭേയ്യ ന സമ്ഭവേയ്യ. നിബ്ബാനഞ്ഹി ആരമ്മണം കത്വാ പവത്തമാനാ സമ്മാദിട്ഠിആദയോ അരിയമഗ്ഗധമ്മാ അനവസേസകിലേസേ സമുച്ഛിന്ദന്തി. തേനേത്ഥ സബ്ബസ്സപി വട്ടദുക്ഖസ്സ അപ്പവത്തി അപഗമോ നിസ്സരണം പഞ്ഞായതി.
Iti satthā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti vatvā tattha hetuṃ dassento ‘‘no cetaṃ, bhikkhave’’tiādimāha. Tassāyaṃ saṅkhepattho – bhikkhave, yadi ajātādisabhāvā asaṅkhatā dhātu na abhavissa na siyā, idha loke jātādisabhāvassa rūpādikkhandhapañcakasaṅkhātassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ anavasesavūpasamo na paññāyeyya na upalabbheyya na sambhaveyya. Nibbānañhi ārammaṇaṃ katvā pavattamānā sammādiṭṭhiādayo ariyamaggadhammā anavasesakilese samucchindanti. Tenettha sabbassapi vaṭṭadukkhassa appavatti apagamo nissaraṇaṃ paññāyati.
ഏവം ബ്യതിരേകവസേന നിബ്ബാനസ്സ അത്ഥിഭാവം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി അന്വയവസേനപി തം ദസ്സേതും, ‘‘യസ്മാ ച ഖോ’’തിആദി വുത്തം. തം വുത്തത്ഥമേവ. ഏത്ഥ ച യസ്മാ ‘‘അപച്ചയാ ധമ്മാ, അസങ്ഖതാ ധമ്മാ (ധ॰ സ॰ ദുകമാതികാ ൭, ൮), അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, തദായതനം, യത്ഥ നേവ പഥവീ (ഉദാ॰ ൭൧), ഇദമ്പി ഖോ ഠാനം ദുദ്ദസം, യദിദം സബ്ബസങ്ഖാരസമഥോ സബ്ബൂപധിപടിനിസ്സഗ്ഗോ (മഹാവ॰ ൮; മ॰ നി॰ ൧.൨൮൧; ൨.൩൩൭), അസങ്ഖതഞ്ച വോ, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മം ദേസേസ്സാമി അസങ്ഖതഗാമിനിഞ്ച പടിപദ’’ന്തിആദീഹി (സം॰ നി॰ ൪.൩൬൬-൩൬൭) അനേകേഹി സുത്തപദേഹി, ‘‘അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അജാത’’ന്തി ഇമിനാപി ച സുത്തേന നിബ്ബാനധാതുയാ പരമത്ഥതോ സമ്ഭവോ സബ്ബലോകം അനുകമ്പമാനേന സമ്മാസമ്ബുദ്ധേന ദേസിതോ, തസ്മാ യദിപി തത്ഥ അപച്ചക്ഖകാരീനമ്പി വിഞ്ഞൂനം കങ്ഖാ വാ വിമതി വാ നത്ഥിയേവ. യേ പന പരനേയ്യബുദ്ധിനോ പുഗ്ഗലാ, തേസം വിമതിവിനോദനത്ഥം അയമേത്ഥ അധിപ്പായനിദ്ധാരണമുഖേന യുത്തിവിചാരണാ – യഥാ പരിഞ്ഞേയ്യതായ സഉത്തരാനം കാമാനം രൂപാദീനഞ്ച പടിപക്ഖഭൂതം തബ്ബിധുരസഭാവം നിസ്സരണം പഞ്ഞായതി, ഏവം തംസഭാവാനം സബ്ബേസമ്പി സങ്ഖതധമ്മാനം പടിപക്ഖഭൂതേന തബ്ബിധുരസഭാവേന നിസ്സരണേന ഭവിതബ്ബം. യഞ്ചേതം നിസ്സരണം, സാ അസങ്ഖതാ ധാതു. കിഞ്ച ഭിയ്യോ സങ്ഖതധമ്മാരമ്മണം വിപസ്സനാഞാണം അപി അനുലോമഞാണം കിലേസേ സമുച്ഛേദവസേന പജഹിതും ന സക്കോതി. തഥാ സമ്മുതിസച്ചാരമ്മണം പഠമജ്ഝാനാദീസു ഞാണം വിക്ഖമ്ഭനവസേനേവ കിലേസേ പജഹതി, ന സമുച്ഛേദവസേന. ഇതി സങ്ഖതധമ്മാരമ്മണസ്സ സമ്മുതിസച്ചാരമ്മണസ്സ ച ഞാണസ്സ കിലേസാനം സമുച്ഛേദപ്പഹാനേ അസമത്ഥഭാവതോ തേസം സമുച്ഛേദപ്പഹാനകരസ്സ അരിയമഗ്ഗഞാണസ്സ തദുഭയവിപരീതസഭാവേന ആരമ്മണേന ഭവിതബ്ബം , സാ അസങ്ഖതാ ധാതു. തഥാ ‘‘അത്ഥി, ഭിക്ഖവേ, അജാതം അഭൂതം അകതം അസങ്ഖത’’ന്തി ഇദം നിബ്ബാനപദസ്സ പരമത്ഥതോ അത്ഥിഭാവജോതകം വചനം അവിപരീതത്ഥം ഭഗവതാ ഭാസിതത്താ. യഞ്ഹി ഭഗവതാ ഭാസിതം, തം അവിപരീതത്ഥം പരമത്ഥം യഥാ തം ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ, സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ, സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി (അ॰ നി॰ ൩.൧൩൭; മഹാനി॰ ൨൭), തഥാ നിബ്ബാനസദ്ദോ കത്ഥചി വിസയേ യഥാഭൂതപരമത്ഥവിസയോ ഉപചാരമത്തവുത്തിസബ്ഭാവതോ സേയ്യഥാപി സീഹസദ്ദോ. അഥ വാ അത്ഥേവ പരമത്ഥതോ അസങ്ഖതാ ധാതു, ഇതരതബ്ബിപരീതവിനിമുത്തസഭാവത്താ സേയ്യഥാപി പഥവീധാതു വേദനാതി. ഏവമാദീഹി നയേഹി യുത്തിതോപി അസങ്ഖതായ ധാതുയാ പരമത്ഥതോ അത്ഥിഭാവോ വേദിതബ്ബോ.
Evaṃ byatirekavasena nibbānassa atthibhāvaṃ dassetvā idāni anvayavasenapi taṃ dassetuṃ, ‘‘yasmā ca kho’’tiādi vuttaṃ. Taṃ vuttatthameva. Ettha ca yasmā ‘‘apaccayā dhammā, asaṅkhatā dhammā (dha. sa. dukamātikā 7, 8), atthi, bhikkhave, tadāyatanaṃ, yattha neva pathavī (udā. 71), idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ, yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo (mahāva. 8; ma. ni. 1.281; 2.337), asaṅkhatañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi asaṅkhatagāminiñca paṭipada’’ntiādīhi (saṃ. ni. 4.366-367) anekehi suttapadehi, ‘‘atthi, bhikkhave, ajāta’’nti imināpi ca suttena nibbānadhātuyā paramatthato sambhavo sabbalokaṃ anukampamānena sammāsambuddhena desito, tasmā yadipi tattha apaccakkhakārīnampi viññūnaṃ kaṅkhā vā vimati vā natthiyeva. Ye pana paraneyyabuddhino puggalā, tesaṃ vimativinodanatthaṃ ayamettha adhippāyaniddhāraṇamukhena yuttivicāraṇā – yathā pariññeyyatāya sauttarānaṃ kāmānaṃ rūpādīnañca paṭipakkhabhūtaṃ tabbidhurasabhāvaṃ nissaraṇaṃ paññāyati, evaṃ taṃsabhāvānaṃ sabbesampi saṅkhatadhammānaṃ paṭipakkhabhūtena tabbidhurasabhāvena nissaraṇena bhavitabbaṃ. Yañcetaṃ nissaraṇaṃ, sā asaṅkhatā dhātu. Kiñca bhiyyo saṅkhatadhammārammaṇaṃ vipassanāñāṇaṃ api anulomañāṇaṃ kilese samucchedavasena pajahituṃ na sakkoti. Tathā sammutisaccārammaṇaṃ paṭhamajjhānādīsu ñāṇaṃ vikkhambhanavaseneva kilese pajahati, na samucchedavasena. Iti saṅkhatadhammārammaṇassa sammutisaccārammaṇassa ca ñāṇassa kilesānaṃ samucchedappahāne asamatthabhāvato tesaṃ samucchedappahānakarassa ariyamaggañāṇassa tadubhayaviparītasabhāvena ārammaṇena bhavitabbaṃ , sā asaṅkhatā dhātu. Tathā ‘‘atthi, bhikkhave, ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhata’’nti idaṃ nibbānapadassa paramatthato atthibhāvajotakaṃ vacanaṃ aviparītatthaṃ bhagavatā bhāsitattā. Yañhi bhagavatā bhāsitaṃ, taṃ aviparītatthaṃ paramatthaṃ yathā taṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe saṅkhārā dukkhā, sabbe dhammā anattā’’ti (a. ni. 3.137; mahāni. 27), tathā nibbānasaddo katthaci visaye yathābhūtaparamatthavisayo upacāramattavuttisabbhāvato seyyathāpi sīhasaddo. Atha vā attheva paramatthato asaṅkhatā dhātu, itaratabbiparītavinimuttasabhāvattā seyyathāpi pathavīdhātu vedanāti. Evamādīhi nayehi yuttitopi asaṅkhatāya dhātuyā paramatthato atthibhāvo veditabbo.
തതിയസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഉദാനപാളി • Udānapāḷi / ൩. തതിയനിബ്ബാനപടിസംയുത്തസുത്തം • 3. Tatiyanibbānapaṭisaṃyuttasuttaṃ