| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯ-ಟೀಕಾ • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Tatiyapārājikakathāvaṇṇanā
೨೪೧-೨. ಏವಮತಿಸುಖುಮನಯಸಮಾಕುಲಂ ದುತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಮನುಸ್ಸಜಾತಿ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿನ್ತಿ ಜಾಯತೀತಿ ಜಾತಿ, ರೂಪಾರೂಪಪಟಿಸನ್ಧಿ, ಮನುಸ್ಸೇಸು ಜಾತಿ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿ, ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಂ।
241-2. Evamatisukhumanayasamākulaṃ dutiyapārājikaṃ dassetvā idāni tatiyapārājikaṃ dassetumāha ‘‘manussajāti’’ntiādi. Tattha manussajātinti jāyatīti jāti, rūpārūpapaṭisandhi, manussesu jāti yassa so manussajāti, manussajātiko manussaviggahoti vuttaṃ hoti, taṃ manussajātiṃ.
ಏತ್ಥ ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸೂತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಮನಸ್ಸ ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಸಙ್ಖಾತೇಸು ನರೇಸು। ‘‘ಯಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೭೨) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಞ್ಚ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರಸಙ್ಖಾತಖನ್ಧತ್ತಯಞ್ಚ ತಂಸಹಜಾತಾನಿ –
Ettha ca manussesūti kusalākusalamanassa ussannattā manussasaṅkhātesu naresu. ‘‘Yaṃ mātukucchismiṃ paṭhamaṃ cittaṃ uppanna’’nti (pārā. 172) padabhājane vuttanayena mātukucchimhi paṭhamaṃ uppajjamānapaṭisandhicittañca taṃsampayuttavedanāsaññāsaṅkhārasaṅkhātakhandhattayañca taṃsahajātāni –
‘‘ತಿಲತೇಲಸ್ಸ ಯಥಾ ಬಿನ್ದು, ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೋ ಅನಾವಿಲೋ।
‘‘Tilatelassa yathā bindu, sappimaṇḍo anāvilo;
ಏವಂ ವಣ್ಣಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ, ‘ಕಲಲ’ನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೭೨; ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೬) –
Evaṃ vaṇṇappaṭibhāgaṃ, ‘kalala’nti pavuccatī’’ti. (pārā. aṭṭha. 2.172; vibha. aṭṭha. 26) –
ವುತ್ತಾನಿ ಜಾತಿಉಣ್ಣಂಸುಮ್ಹಿ ಪಸನ್ನತಿಲತೇಲೇ ವಾ ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೇ ವಾ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಧುನಿತೇ ಅಗ್ಗೇ ಲಮ್ಬಮಾನಬಿನ್ದುಪ್ಪಮಾಣಕಲಲಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಸಭಾವಕಾನಂ ಕಾಯಭಾವವತ್ಥುದಸಕವಸೇನ ತಿಂಸ ರೂಪಾನಿ ಚ ಅಭಾವಕಾನಂ ಕಾಯವತ್ಥುದಸಕವಸೇನ ವೀಸತಿ ರೂಪಾನಿ ಚಾತಿ ಅಯಂ ನಾಮರೂಪಪಟಿಸನ್ಧಿ ಇಧ ‘‘ಜಾತೀ’’ತಿ ಗಹಿತಾ। ‘‘ಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಞ್ಞಪದೇನ ‘‘ಯಾವ ಮರಣಕಾಲಾ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಏಸೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋ ನಾಮಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೭೨) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಠಮಭವಙ್ಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚುತಿಚಿತ್ತಾಸನ್ನಭವಙ್ಗಪರಿಯನ್ತಸನ್ತಾನಸಙ್ಖಾತಸತ್ತೋ ಗಹಿತೋ। ಇಮಿನಾ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
Vuttāni jātiuṇṇaṃsumhi pasannatilatele vā sappimaṇḍe vā otāretvā ukkhipitvā vidhunite agge lambamānabinduppamāṇakalalasaṅkhātāni sabhāvakānaṃ kāyabhāvavatthudasakavasena tiṃsa rūpāni ca abhāvakānaṃ kāyavatthudasakavasena vīsati rūpāni cāti ayaṃ nāmarūpapaṭisandhi idha ‘‘jātī’’ti gahitā. ‘‘Yassā’’ti iminā aññapadena ‘‘yāva maraṇakālā etthantare eso manussaviggaho nāmā’’ti (pārā. 172) padabhājane vuttanayena paṭhamabhavaṅgato paṭṭhāya cuticittāsannabhavaṅgapariyantasantānasaṅkhātasatto gahito. Iminā manussaviggahassa paṭisandhito paṭṭhāya pārājikavatthubhāvaṃ dasseti.
ಜಾನನ್ತೋತಿ ‘‘ಸತ್ತೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಜಾನನ್ತೋ। ಜೀವಿತಾ ಯೋ ವಿಯೋಜಯೇತಿ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾ ವಿಯೋಜೇಯ್ಯ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ ಉಪರೋಧೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯಾತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ ಉಪರೋಧೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೭೨)।
Jānantoti ‘‘satto aya’’nti jānanto. Jīvitā yo viyojayeti yo bhikkhu jīvitindriyā viyojeyya voropeyya, tassa jīvitindriyaṃ upacchindeyya uparodheyyāti vuttaṃ hoti. Tenāha padabhājane ‘‘jīvitā voropeyyāti jīvitindriyaṃ upacchindati uparodhetī’’ti (pārā. 172).
ತಞ್ಚ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ರೂಪಾರೂಪವಸೇನ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅವಿಗ್ಗಹತ್ತಾ ಉಪಕ್ಕಮವಿಸಯಂ ನ ಹೋತಿ। ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದೇನ ಪನ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ತಂಸಮಕಾಲಮೇವ ಓಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನತಾಯ ಏತ್ಥ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಇದಞ್ಚ ಅತೀತಾನಾಗತಂ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ತಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ। ಉಪಕ್ಕಮವಿಸಯಾರಹಂ ಪನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಮೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ತಞ್ಚ ಖಣಸನ್ತತಿಅದ್ಧಾವಸೇನ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ।
Tañca jīvitindriyaṃ rūpārūpavasena duvidhaṃ hoti. Tattha arūpajīvitindriyaṃ aviggahattā upakkamavisayaṃ na hoti. Rūpajīvitindriyupacchedena pana tadāyattavuttitāya taṃsamakālameva occhijjamānatāya ettha sāmaññena ubhayampi gahetabbaṃ. Idañca atītānāgataṃ na gahetabbaṃ tassa avijjamānattā. Upakkamavisayārahaṃ pana paccuppannameva gahetabbaṃ. Tañca khaṇasantatiaddhāvasena tividhaṃ hoti.
ತತ್ಥ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿಭಙ್ಗವಸೇನ ಖಣತ್ತಯಪರಿಯಾಪನ್ನೋ ಭಾವೋ ಖಣಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ। ತಂ ಸರಸಭಙ್ಗಭೂತತ್ತಾ ಸಯಂ ಭಿಜ್ಜಮಾನಂ ಉಪಕ್ಕಮಸಾಧಿಯಂ ವಿನಾಸವನ್ತಂ ನ ಹೋತಿ। ಆತಪೇ ಠತ್ವಾ ಗಬ್ಭಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಅನ್ಧಕಾರವಿಗಮನ್ತರಞ್ಚ ಸೀತೇನ ಓವರಕಂ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ವಿಸಭಾಗಉತುಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ಸೀತಪನೂದನ್ತರಞ್ಚ ರೂಪಸನ್ತತಿ ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಚುತೀನಮನ್ತರಾಳಪ್ಪವತ್ತಿ ಖನ್ಧಸನ್ತತಿ ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ದ್ವಯೇ ಉಪಕ್ಕಮಸಮ್ಭವೋ, ತಂವಸೇನ ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಸನ್ತಾನಪರಿಹಾನಿಪಚ್ಚಯಭಾವತೋ ಸನ್ತತಿಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನದ್ವಯಂ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲಮಪ್ಪತ್ವಾ ಉಪಕ್ಕಮವಸೇನ ಅನ್ತರಾಯೇವ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸನ್ತತಿಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ ತಂನಿರೋಧೇನ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚಾತಿ ಉಭಯಂ ಏತ್ಥ ‘‘ಜೀವಿತಾ’’ತಿ ಗಹಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇದಮೇವ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಸನ್ತತಿಂ ವಿಕೋಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೭೨)।
Tattha uppādaṭṭhitibhaṅgavasena khaṇattayapariyāpanno bhāvo khaṇapaccuppannaṃ nāma. Taṃ sarasabhaṅgabhūtattā sayaṃ bhijjamānaṃ upakkamasādhiyaṃ vināsavantaṃ na hoti. Ātape ṭhatvā gabbhaṃ paviṭṭhassa andhakāravigamantarañca sītena ovarakaṃ paviṭṭhassa visabhāgautusamuṭṭhānena sītapanūdantarañca rūpasantati santatipaccuppannaṃ nāma. Paṭisandhicutīnamantarāḷappavatti khandhasantati addhāpaccuppannaṃ nāma. Imasmiṃ dvaye upakkamasambhavo, taṃvasena upacchijjamānaṃ jīvitaṃ santānaparihānipaccayabhāvato santatiaddhāpaccuppannadvayaṃ yathāparicchinnakālamappatvā upakkamavasena antarāyeva nirujjhati, tasmā santatiaddhāpaccuppannarūpajīvitindriyañca taṃnirodhena nirujjhamānaarūpajīvitindriyañcāti ubhayaṃ ettha ‘‘jīvitā’’ti gahitanti veditabbaṃ. Idameva sandhāyāha padabhājane ‘‘santatiṃ vikopetī’’ti (pārā. 172).
ಇಮಿಸ್ಸಾವ ಪಾಣಾತಿಪಾತಭಾವೇ ಆಪತ್ತಿಭಾವತೋ ಏತ್ಥ ಠತ್ವಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೭೨) ಪಾಣಪಾಣಾತಿಪಾತಪಾಣಾತಿಪಾತೀಪಾಣಾತಿಪಾತಪ್ಪಯೋಗಾನಂ ವಿಭಾಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ತತ್ಥ ಪಾಣೋತಿ ವೋಹಾರತೋ ಸತ್ತೋ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜಮಾನಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ತಂ ‘‘ಜೀವಿತಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವುತ್ತಂ। ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ನಾಮ ವಧಕಚೇತನಾ, ಸೋ ಚ ‘‘ವಿಯೋಜಯೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ। ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ ನಾಮ ಪುಗ್ಗಲೋ, ಸೋ ಚ ‘‘ಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ। ಪಾಣಾತಿಪಾತಪ್ಪಯೋಗೋ ಪನ –
Imissāva pāṇātipātabhāve āpattibhāvato ettha ṭhatvā aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.172) pāṇapāṇātipātapāṇātipātīpāṇātipātappayogānaṃ vibhāgo dassito. Tattha pāṇoti vohārato satto, paramatthato upacchijjamānaṃ jīvitindriyaṃ, taṃ ‘‘jīvitā’’ti iminā vuttaṃ. Pāṇātipāto nāma vadhakacetanā, so ca ‘‘viyojaye’’ti iminā sandassito. Pāṇātipātī nāma puggalo, so ca ‘‘yo’’ti iminā sandassito. Pāṇātipātappayogo pana –
‘‘ವುತ್ತಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ।
‘‘Vuttā pāṇātipātassa;
ಪಯೋಗಾ ಛ ಮಹೇಸಿನಾ’’ತಿ –
Payogā cha mahesinā’’ti –
ಆದಿನಾ ನಯೇನ ಇಧೇವ ವಕ್ಖಮಾನವಿಭಾಗತ್ತಾ ವಕ್ಖಮಾನನಯೇನೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
Ādinā nayena idheva vakkhamānavibhāgattā vakkhamānanayeneva daṭṭhabbo.
ಅಸ್ಸ ಸತ್ಥಂ ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಸ್ಸ। ‘‘ಹತ್ಥಪಾಸೇ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ। ಹತ್ಥಪಾಸೋ ನಾಮ ಸಮೀಪೋತಿ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮೀಪಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಸಾಮಿವಚನಂ। ಸತ್ಥನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಜೀವಿತವಿಹಿಂ ಸನುಪಕರಣಭಾವೇನ ಸಮ್ಮತಾ ಧಾರಾವನ್ತಅಸಿಆದಿ ಚ ಧಾರಾರಹಿತಯಟ್ಠಿಭಿನ್ದಿವಾಲಲಗುಳಾದಿ ಚ ಉಪಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಾ। ಸಸತಿ ಹಿಂಸತೀತಿ ಸತ್ಥಂ। ತೇನೇವಾಹ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಅಸಿಂ ವಾ ಸತ್ತಿಂ ವಾ ಭಿನ್ದಿವಾಲಂ ವಾ ಲಗುಳಂ ವಾ ಪಾಸಾಣಂ ವಾ ಸತ್ಥಂ ವಾ ವಿಸಂ ವಾ ರಜ್ಜುಂ ವಾ’’ತಿ। ಇಧಾವುತ್ತಂ ಕರಪಾಲಿಕಾಛುರಿಕಾದಿ ಸಮುಖಂ ‘‘ಸತ್ಥಂ ವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಙ್ಗಹಿತಂ। ನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾ ಭೋಗಹೇತುಂ ಲಭತಿ, ತಥಾ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ, ಅತ್ತವಧಾಯ ಇಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇ ಯಥಾ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಥಾ ಸಮೀಪೇ ತೇನೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಠಪೇಯ್ಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇಮಿನಾ ಥಾವರಪ್ಪಯೋಗೋ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ।
Assa satthaṃ nikkhipeyya vāti yojanā. Assāti manussajātikassa. ‘‘Hatthapāse’’ti pāṭhaseso. Hatthapāso nāma samīpoti. Assāti samīpasambandhe sāmivacanaṃ. Satthanti ettha jīvitavihiṃ sanupakaraṇabhāvena sammatā dhārāvantaasiādi ca dhārārahitayaṭṭhibhindivālalaguḷādi ca upalakkhaṇavasena gahetabbā. Sasati hiṃsatīti satthaṃ. Tenevāha padabhājane ‘‘asiṃ vā sattiṃ vā bhindivālaṃ vā laguḷaṃ vā pāsāṇaṃ vā satthaṃ vā visaṃ vā rajjuṃ vā’’ti. Idhāvuttaṃ karapālikāchurikādi samukhaṃ ‘‘satthaṃ vā’’ti iminā saṅgahitaṃ. Nikkhipeyyāti yathā bhogahetuṃ labhati, tathā upanikkhipeyya, attavadhāya icchitakkhaṇe yathā gaṇhāti, tathā samīpe teneva cittena ṭhapeyyāti vuttaṃ hoti. Iminā thāvarappayogo sandassito.
ಮರಣೇ ಗುಣಂ ವಾ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ, ಮರಣತ್ಥಾಯ ಮರಣೇ ಗುಣಂ ವಣ್ಣೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಜೀವಿತೇ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಮರಣೇ ಗುಣಂ ಭಣತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೭೨) ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಕಿಂ ತುಯ್ಹಿಮಿನಾ ಪಾಪಕೇನ ದುಜ್ಜೀವಿತೇನ, ಯೋ ತ್ವಂ ನ ಲಭಸಿ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜಿತು’’ಮಿಚ್ಚಾದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣತ್ಥಾಯ ಜೀವಿತೇ ಅವಣ್ಣಂ ವದನ್ತೋ ಚ ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ ಉಪಾಸಕ ಕತಕಲ್ಯಾಣೋ ಅಕತಪಾಪೋ, ಮತಂ ತೇ ಜೀವಿತಾ ಸೇಯ್ಯೋ, ಇತೋ ತ್ವಂ ಕಾಲಕತೋ ವಿವಿಧವಿಹಙ್ಗಮವಿಕೂಜಿತೇ ಪರಮಸುರಭಿಕುಸುಮಭೂಸಿತತರುವರನಿಚಿತೇ ಪರಮರತಿಕರಲಳಿತಗತಿಭಾಸಿತವಿಲಪಿತಸುರಯುವತಿಗಣವಿಚರಿತೇ ವರನನ್ದನೇ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಪರಿವಾರಿತೋ ವಿಚರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣತ್ಥಾಯ ಮರಣಾನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಚ ‘‘ಮರಣೇ ಗುಣಂ ವದೇಯ್ಯ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುಚ್ಚತಿ।
Maraṇe guṇaṃ vā vadeyyāti yojanā, maraṇatthāya maraṇe guṇaṃ vaṇṇetīti attho. ‘‘Jīvite ādīnavaṃ dasseti, maraṇe guṇaṃ bhaṇatī’’ti (pārā. 172) padabhājane vuttattā ‘‘kiṃ tuyhiminā pāpakena dujjīvitena, yo tvaṃ na labhasi paṇītabhojanāni bhuñjitu’’miccādinā nayena maraṇatthāya jīvite avaṇṇaṃ vadanto ca ‘‘tvaṃ khosi upāsaka katakalyāṇo akatapāpo, mataṃ te jīvitā seyyo, ito tvaṃ kālakato vividhavihaṅgamavikūjite paramasurabhikusumabhūsitataruvaranicite paramaratikaralaḷitagatibhāsitavilapitasurayuvatigaṇavicarite varanandane accharāsaṅghaparivārito vicarissasī’’tiādinā nayena maraṇatthāya maraṇānisaṃsaṃ dassento ca ‘‘maraṇe guṇaṃ vadeyya’’icceva vuccati.
ಮರಣೂಪಾಯಂ ದೇಸೇಯ್ಯಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನೇವ ‘‘ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರ, ವಿಸಂ ವಾ ಖಾದ, ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಉಬ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಕಾಲಙ್ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಪದಭಾಜನೇ ವುತ್ತಸತ್ಥಹರಣಾನಿ ಚ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ಸೋಬ್ಭನರಕಪಪಾತಾದೀಸು ಪಪತನಞ್ಚಾತಿ ಏವಮಾದಿಕಂ ಮರಣೂಪಾಯಂ ಆಚಿಕ್ಖೇಯ್ಯ। ‘‘ಹೋತಿ ಅಯಮ್ಪೀ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ, ಅಪೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತದ್ವಯಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ। ದ್ವೇಧಾ ಭಿನ್ನಸಿಲಾ ವಿಯ ಅಸನ್ಧೇಯ್ಯೋವ ಸೋ ಞೇಯ್ಯೋತಿ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ನಪಾಸಾಣೋ ವಿಯ ಭಗವತೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧಸಾಸನದ್ವಯೇನ ಸೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸನ್ಧಾತುಮಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋವಾತಿ ಞಾತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
Maraṇūpāyaṃ deseyyāti yojanā. Maraṇādhippāyeneva ‘‘satthaṃ vā āhara, visaṃ vā khāda, rajjuyā vā ubbandhitvā kālaṅkarohī’’ti padabhājane vuttasatthaharaṇāni ca avuttampi sobbhanarakapapātādīsu papatanañcāti evamādikaṃ maraṇūpāyaṃ ācikkheyya. ‘‘Hoti ayampī’’ti padacchedo, apīti pubbe vuttadvayaṃ samuccinoti. Dvedhā bhinnasilā viya asandheyyovaso ñeyyoti dvidhā bhinnapāsāṇo viya bhagavato paṭipattipaṭivedhasāsanadvayena so paccuppanne attabhāve sandhātumasakkuṇeyyovāti ñātabboti attho.
೨೪೩. ಥಾವರಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ವಿಜ್ಜಾಮಯಇದ್ಧಿಮಯಪಯೋಗದ್ವಯಂ ಸಙ್ಗಹಿತಂ।
243.Thāvarādayoti ādi-saddena vijjāmayaiddhimayapayogadvayaṃ saṅgahitaṃ.
೨೪೪. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಛಸು ಪಯೋಗೇಸು। ಸಕೋ ಹತ್ಥೋ ಸಹತ್ಥೋ, ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ, ಪಯೋಗೋ। ಇಧ ಹತ್ಥಗ್ಗಹಣಂ ಉಪಲಕ್ಖಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಹತ್ಥಾದಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೇನ ನಿಪ್ಫಾದಿತೋ ವಧಪ್ಪಯೋಗೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
244.Tatthāti tesu chasu payogesu. Sako hattho sahattho, tena nibbatto sāhatthiko, payogo. Idha hatthaggahaṇaṃ upalakkhaṇaṃ, tasmā hatthādinā attano aṅgapaccaṅgena nipphādito vadhappayogo sāhatthikoti veditabbo.
೨೪೫. ‘‘ತ್ವಂ ತಂ ಏವಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪರಸ್ಸ ಯಂ ಆಣಾಪನಂ, ಅಯಮಾಣತ್ತಿಕೋ ನಯೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಆಣತ್ತಿಕೋ ನಯೋತಿ ಆಣತ್ತಿಯೇವ ಆಣತ್ತಿಕೋ। ನೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ನಯೋ, ಪಯೋಗಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ।
245. ‘‘Tvaṃ taṃ evaṃ paharitvā mārehī’’ti bhikkhuno parassa yaṃ āṇāpanaṃ, ayamāṇattiko nayoti yojanā. Āṇattiko nayoti āṇattiyeva āṇattiko. Neti pavattetīti nayo, payogassetaṃ nāmaṃ.
೨೪೬. ದೂರನ್ತಿ ದೂರಟ್ಠಂ। ಕಾಯೇನ ಪಟಿಬದ್ಧೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಯೇಕದೇಸೋ ಹತ್ಥಾದಿ ಕಾಯೋ ಅವಯವೇ ಸಮುದಾಯೋಪಚಾರತೋ ‘‘ಗಾಮೋ ದಡ್ಢೋ’’ತಿ ಯಥಾ। ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧಂ ಚಾಪಾದಿಕಂ ಪಟಿಬದ್ಧಂ ನಾಮ ಪುಬ್ಬಪದಲೋಪೇನ ‘‘ದೇವದತ್ತೋ ದತ್ತೋ’’ತಿ ಯಥಾ। ವಾ-ಸದ್ದೋ ಲುತ್ತನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಉಸುಆದಿನಿಪಾತನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ವಿಧಾನಂ ವಿಧಿ, ಪಯೋಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
246.Dūranti dūraṭṭhaṃ. Kāyena paṭibaddhenāti ettha kāyekadeso hatthādi kāyo avayave samudāyopacārato ‘‘gāmo daḍḍho’’ti yathā. Kāyapaṭibaddhaṃ cāpādikaṃ paṭibaddhaṃ nāma pubbapadalopena ‘‘devadatto datto’’ti yathā. Vā-saddo luttaniddiṭṭho, kāyena vā kāyapaṭibaddhena vāti vuttaṃ hoti, ‘‘usuādinipātana’’nti iminā sambandho. Vidhānaṃ vidhi, payogoti attho.
೨೪೭. ಅಸಞ್ಚಾರಿಮುಪಾಯೇನಾತಿ ಅಸಞ್ಚಾರಿಮೇನ ನಿಚ್ಚಲೇನ ಉಪಾಯೇನ। ಓಪತನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಓಪಾತೋ, ಸೋ ಆದಿ ಯೇಸಂ ಅಪಸ್ಸೇನವಿಸಭೇಸಜ್ಜಸಂವಿಧಾನಾದೀನಂ ತೇ ಓಪಾತಾದಯೋ, ತೇಸಂ ವಿಧಾನಂ ಓಪಾತಾದಿವಿಧಾನಂ, ಓಪಾತಕ್ಖಣನಾದಿಕಿರಿಯಾ।
247.Asañcārimupāyenāti asañcārimena niccalena upāyena. Opatanti etthāti opāto, so ādi yesaṃ apassenavisabhesajjasaṃvidhānādīnaṃ te opātādayo, tesaṃ vidhānaṃ opātādividhānaṃ, opātakkhaṇanādikiriyā.
೨೪೮. ವಿಜ್ಜಾಯಾತಿ ಆಥಬ್ಬನವೇದಾಗತಮರಣಮನ್ತಸಙ್ಖಾತವಿಜ್ಜಾಯ। ಜಪ್ಪನನ್ತಿ ಯಥಾ ಪರೋ ನ ಸುಣಾತಿ, ತಥಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಚನಂ।
248.Vijjāyāti āthabbanavedāgatamaraṇamantasaṅkhātavijjāya. Jappananti yathā paro na suṇāti, tathā punappunaṃ vacanaṃ.
೨೪೯. ಮಾರಣೇ ಸಮತ್ಥಾ ಯಾ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾ ಇದ್ಧಿ, ಅಯಂ ಇದ್ಧಿಮಯೋ ಪಯೋಗೋ ನಾಮಾತಿ ಸಮುದೀರಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇ ಜಾತಾ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾ, ಇದ್ಧಿ, ಯಾ ‘‘ನಾಗಾನಂ ನಾಗಿದ್ಧಿ ಸುಪಣ್ಣಾನಂ ಸುಪಣ್ಣಿದ್ಧಿ ಯಕ್ಖಾನಂ ಯಕ್ಖಿದ್ಧೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೭೨) ಬಹುಧಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠದಟ್ಠಫುಟ್ಠವಿಸಾನಂ ನಾಗಾನಂ ದಿಸ್ವಾ, ಡಂಸಿತ್ವಾ, ಫುಸಿತ್ವಾ ಚ ಪರೂಪಘಾತಕರಣೇ ನಾಗಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ಸೇಸಾನಮ್ಪಿ। ಇದ್ಧಿಯೇವ ಇದ್ಧಿಮಯೋ, ಭಾವನಾಮಯೋ ಇದ್ಧಿಪ್ಪಯೋಗೋ ಪನೇತ್ಥ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ –
249. Māraṇe samatthā yā kammavipākajā iddhi, ayaṃ iddhimayo payogo nāmāti samudīritoti yojanā. Kammavipāke jātā kammavipākajā, iddhi, yā ‘‘nāgānaṃ nāgiddhi supaṇṇānaṃ supaṇṇiddhi yakkhānaṃ yakkhiddhī’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.172) bahudhā aṭṭhakathāyaṃ vuttā. Tattha diṭṭhadaṭṭhaphuṭṭhavisānaṃ nāgānaṃ disvā, ḍaṃsitvā, phusitvā ca parūpaghātakaraṇe nāgiddhi veditabbā. Evaṃ sesānampi. Iddhiyeva iddhimayo, bhāvanāmayo iddhippayogo panettha na gahetabbo. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ –
‘‘ಕೇಚಿ ಪನ ಭಾವನಾಮಯಿದ್ಧಿಯಾಪಿ ಪರೂಪಘಾತಕರಣಂ ವದನ್ತಿ। ಸಹ ಪರೂಪಘಾತಕರಣೇನ ಚ ಆದಿತ್ತಘರೂಪರಿ ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಉದಕಘಟಸ್ಸ ಭೇದನಂ ವಿಯ ಇದ್ಧಿವಿನಾಸಞ್ಚ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ಇಚ್ಛಾಮತ್ತಮೇವ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಕುಸಲವೇದನಾವಿತಕ್ಕಪರಿತ್ತತ್ತಿಕಾದೀಹಿ ನ ಸಮೇತಿ। ಕಥಂ? ಅಯಞ್ಹಿ ಭಾವನಾಮಯಿದ್ಧಿ ನಾಮ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಮಯಾ ಕುಸಲತ್ತಿಕೇ ಕುಸಲಾ ಚೇವ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಚ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಅಕುಸಲೋ। ವೇದನಾತ್ತಿಕೇ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ। ವಿತಕ್ಕತ್ತಿಕೇ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರೋ। ಪರಿತ್ತತ್ತಿಕೇ ಮಹಗ್ಗತಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಪರಿತ್ತೋಯೇವಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೭೨)।
‘‘Keci pana bhāvanāmayiddhiyāpi parūpaghātakaraṇaṃ vadanti. Saha parūpaghātakaraṇena ca ādittagharūpari khittassa udakaghaṭassa bhedanaṃ viya iddhivināsañca icchanti, taṃ tesaṃ icchāmattameva. Kasmā? Yasmā taṃ kusalavedanāvitakkaparittattikādīhi na sameti. Kathaṃ? Ayañhi bhāvanāmayiddhi nāma catutthajjhānamayā kusalattike kusalā ceva abyākatā ca, pāṇātipāto akusalo. Vedanāttike adukkhamasukhasampayuttā, pāṇātipāto dukkhasampayutto. Vitakkattike avitakkaavicārā, pāṇātipāto savitakkasavicāro. Parittattike mahaggatā, pāṇātipāto parittoyevā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.172).
೨೫೦. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಛಬ್ಬಿಧೇಸು ಪಯೋಗೇಸು। ಉದ್ದೇಸೋಪೀತಿ ಉದ್ದಿಸನಂ ಉದ್ದೇಸೋ, ತಂಸಹಿತೋ ಪಯೋಗೋಪಿ ಉದ್ದೇಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ‘‘ಕುನ್ತೇ ಪವೇಸೇಹೀ’’ತಿ ಯಥಾ। ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬತಾಯ ಚ ಅನುದ್ದೇಸೋತಿ ತಬ್ಬಿಪರೀತವಚನಮೇವ ಞಾಪಕನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥ ಏಕೇಕೋ ಉದ್ದೇಸೋಪಿ ಅನುದ್ದೇಸೋಪಿ ಹೋತೀತಿ ತೇಸಮಯಂ ಭೇದೋ ಪನ ದುವಿಧೋ ಹೋತೀತಿ ಪರಿದೀಪಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಇಮೇಸು ಛಸು ಪಯೋಗೇಸ್ವೇವ ಏಕೇಕಸ್ಸೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸಕಿರಿಯಮಾನತಾಯ ದುವಿಧಭಾವತೋ ತೇಸಂ ದ್ವಾದಸವಿಧೋ ಭೇದೋ ಪದಭಾಜನೇ ಚ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ದೀಪಿತೋ, ತತ್ಥ ವಿನಿಚ್ಛಯಮಿದಾನಿ ದಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
250.Tatthāti tesu chabbidhesu payogesu. Uddesopīti uddisanaṃ uddeso, taṃsahito payogopi uddesoti vuttaṃ hoti ‘‘kunte pavesehī’’ti yathā. Evaṃ vattabbatāya ca anuddesoti tabbiparītavacanameva ñāpakanti veditabbaṃ. Ettha ekeko uddesopi anuddesopi hotīti tesamayaṃ bhedo pana duvidho hotīti paridīpitoti yojanā. Imesu chasu payogesveva ekekasseva uddissānuddissakiriyamānatāya duvidhabhāvato tesaṃ dvādasavidho bhedo padabhājane ca aṭṭhakathāya ca dīpito, tattha vinicchayamidāni dassayissāmīti adhippāyo.
೨೫೧. ಬಹೂಸುಪೀತಿ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಬಹೂಸುಪಿ। ತೇನ ಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಪಹಾರದಾನಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಮ್ಮೇನ। ಬಜ್ಝತೀತಿ ಅಪಾಯಂ ನೇತುಂ ಕಮ್ಮಪಾಸೇನ ಕಮ್ಮನ್ತರಂ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ಬಜ್ಝತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
251.Bahūsupīti manussesu bahūsupi. Tena kammenāti pahāradānasaṅkhātena kammena. Bajjhatīti apāyaṃ netuṃ kammapāsena kammantaraṃ nivāretvā bajjhatīti attho.
೨೫೨. ಪಹಾರೇಪೀತಿ ಪಹರಣೇಪಿ। ದೇಹಿನೋತಿ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ। ತಸ್ಸಾತಿ ಪಹಟಸ್ಸ।
252.Pahārepīti paharaṇepi. Dehinoti manussaviggahassa. Tassāti pahaṭassa.
೨೫೩. ಪಹಟಮತ್ತೇ ವಾತಿ ಪಹಟಕ್ಖಣೇ ವಾ। ಪಚ್ಛಾತಿ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಕಾಲನ್ತರೇ ವಾ। ಉಭಯಥಾಪಿ ಚ ಮತೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಆಕಾರಾನಮಞ್ಞತರೇನ ಮತೇಪಿ। ಹನ್ತಾ ವಧಕೋ। ಪಹಟಮತ್ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಮರಣಾರಹಪಹಾರಸ್ಸ ಲದ್ಧಕ್ಖಣೇಯೇವ, ಮರಣತೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇಯೇವಾತಿ ಮತ್ತಸದ್ದೇನ ದೀಪೇತಿ। ಮರಣತ್ಥಾಯ ಚ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಯ ಚ ದಿನ್ನೇಸು ಅನೇಕೇಸು ಪಹಾರೇಸು ಮರಣತ್ಥಾಯ ದಿನ್ನಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಯದಾ ಕದಾಚಿ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಪಹಾರದಾನಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ। ಅಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ದಿನ್ನಪ್ಪಹಾರಬಲೇನ ಚೇ ಮರೇಯ್ಯ, ನ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ।
253.Pahaṭamatte vāti pahaṭakkhaṇe vā. Pacchāti tappaccayā kālantare vā. Ubhayathāpi ca mateti dvinnaṃ ākārānamaññatarena matepi. Hantā vadhako. Pahaṭamattasminti tasmiṃ maraṇārahapahārassa laddhakkhaṇeyeva, maraṇato pubbabhāgeyevāti mattasaddena dīpeti. Maraṇatthāya ca aññatthāya ca dinnesu anekesu pahāresu maraṇatthāya dinnappahāreneva yadā kadāci marissati, pahāradānakkhaṇeyeva pārājikaṃ hoti. Amaraṇādhippāyena dinnappahārabalena ce mareyya, na hotīti vuttaṃ hotīti.
೨೫೪. ದ್ವೇ ಪಯೋಗಾತಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸಕಿರಿಯಾಭೇದಭಿನ್ನಾ ಸಾಹತ್ಥಿಕಾಣತ್ತಿಕಾ ದ್ವೇ ಪಯೋಗಾ।
254.Dve payogāti uddissānuddissakiriyābhedabhinnā sāhatthikāṇattikā dve payogā.
೨೫೫. ಕರಣಸ್ಸಾತಿ ಕಿರಿಯಾಯ। ವಿಸೇಸೋತಿ ನಾನತ್ತಂ। ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕಾತಿ ಆಣತ್ತಿಂ ನಿಯಾಮೇನ್ತಿ ವವತ್ಥಾಪೇನ್ತೀತಿ ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕಾ।
255.Karaṇassāti kiriyāya. Visesoti nānattaṃ. Āṇattiniyāmakāti āṇattiṃ niyāmenti vavatthāpentīti āṇattiniyāmakā.
೨೫೬. ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕೇಸು ಛಸು ಆಕಾರೇಸು। ಯೋಬ್ಬನಾದಿ ಚಾತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಥಾವರಿಯಮನ್ದಖಿಡ್ಡವುದ್ಧಾದಿಅವತ್ಥಾವಿಸೇಸೋ ಸಙ್ಗಹಿತೋ।
256.Tatthāti tesu āṇattiniyāmakesu chasu ākāresu. Yobbanādi cāti ādi-saddena thāvariyamandakhiḍḍavuddhādiavatthāviseso saṅgahito.
೨೫೭. ಯಂ ಮಾತಿಕಾಯ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ಸತ್ಥಂ, ತಂ ಕತಮಂ?। ಸತ್ತಮಾರಣನ್ತಿ ಸತ್ತೇ ಮಾರೇನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸತ್ತಮಾರಣಂ, ಅಸಿಆದಿವಧೋಪಕರಣಂ।
257. Yaṃ mātikāya niddiṭṭhaṃ satthaṃ, taṃ katamaṃ?. Sattamāraṇanti satte mārenti etenāti sattamāraṇaṃ, asiādivadhopakaraṇaṃ.
೨೫೮. ವಿಜ್ಝನನ್ತಿ ಉಸುಆದೀಹಿ ವಿಜ್ಝನಂ। ಭೇದನನ್ತಿ ಕಕಚಾದೀಹಿ ದ್ವಿಧಾಕರಣಂ। ಛೇದನನ್ತಿ ಖಗ್ಗಾದೀಹಿ ದ್ವಿಧಾಕರಣಂ। ತಾಳನನ್ತಿ ಮುಗ್ಗರಾದೀಹಿ ಆಘಾತನಂ। ಏವಮಾದಿವಿಧೋತಿ ಏವಮಾದಿಪ್ಪಕಾರೋ। ಅನೇಕೋತಿ ಬಹುಕೋ ಭೇದೋ। ಕರಣಸ್ಸ ವಿಸೇಸೋ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
258.Vijjhananti usuādīhi vijjhanaṃ. Bhedananti kakacādīhi dvidhākaraṇaṃ. Chedananti khaggādīhi dvidhākaraṇaṃ. Tāḷananti muggarādīhi āghātanaṃ. Evamādividhoti evamādippakāro. Anekoti bahuko bhedo. Karaṇassa viseso kiriyāvisesoti attho.
೨೫೯-೬೦. ‘‘ಪುರತೋ ಪಹರಿತ್ವಾನ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಯೋ ಭಾಸಿತೋ ಆಣಾಪಕೇನ, ತೇನ ಆಣತ್ತೇನ ಪಚ್ಛತೋ…ಪೇ॰… ಮಾರಿತೇತಿ ಯೋಜನಾ। ವತ್ಥಾಣತ್ತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯಂ ‘ಮಾರೇಹೀ’ತಿ…ಪೇ॰… ತತೋ’’ತಿ ವತ್ಥುವಿಸಙ್ಕೇತೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ‘‘ಪುರತೋ…ಪೇ॰… ಮಾರಿತೇ’’ತಿ ಆಣತ್ತಿವಿಸಙ್ಕೇತೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಮೂಲಟ್ಠೋತಿ ಆಣಾಪಕೋ। ಮೂಲನ್ತಿ ಹಿ ಪುಬ್ಬಕಿರಿಯಾನುರೂಪಂ ಆಣಾಪನಂ, ತತ್ಥ ಠಿತೋತಿ ಮೂಲಟ್ಠೋ।
259-60. ‘‘Purato paharitvāna mārehī’’ti yo bhāsito āṇāpakena, tena āṇattena pacchato…pe… māriteti yojanā. Vatthāṇatti visaṅketāti ettha ‘‘yaṃ ‘mārehī’ti…pe… tato’’ti vatthuvisaṅketo dassito. ‘‘Purato…pe… mārite’’ti āṇattivisaṅketo dassito. Mūlaṭṭhoti āṇāpako. Mūlanti hi pubbakiriyānurūpaṃ āṇāpanaṃ, tattha ṭhitoti mūlaṭṭho.
೨೬೧. ಇಮಿನಾ ವಿಸಙ್ಕೇತೇ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಙ್ಕೇತೇ ಅವಿರಾಧಿತೇ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ವತ್ಥು’’ನ್ತಿಆದಿ। ತಂ ವತ್ಥುಂ ಅವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರಿತೇ ಉಭಯೇಸಂ…ಪೇ॰… ಉದೀರಿತೋ, ಯಥಾಣತ್ತಿ ಚ ಮಾರಿತೇ…ಪೇ॰… ಉದೀರಿತೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಮಾರಿತೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸಾಮತ್ಥಿಯಾ ಲಬ್ಭತಿ। ಉಭಯೇಸನ್ತಿ ಆಣಾಪಕಆಣತ್ತಾನಂ। ಯಥಾಕಾಲನ್ತಿ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣಂ, ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಮಾರಣಕ್ಖಣಞ್ಚ ಅನತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ। ಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧೋ, ಕಮ್ಮುನಾ ಬನ್ಧೋ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ। ಅಥ ವಾ ಬಜ್ಝತಿ ಏತೇನಾತಿ ಬನ್ಧೋ, ಕಮ್ಮಮೇವ ಬನ್ಧೋ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ।
261. Iminā visaṅkete āṇāpakassa anāpattiṃ dassetvā saṅkete avirādhite ubhinnampi pārājikaṃ dassetumāha ‘‘vatthu’’ntiādi. Taṃ vatthuṃ avirajjhitvā mārite ubhayesaṃ…pe… udīrito, yathāṇatti ca mārite…pe… udīritoti yojanā. Mārite vatthusminti sāmatthiyā labbhati. Ubhayesanti āṇāpakaāṇattānaṃ. Yathākālanti āṇāpakassa āṇattikkhaṇaṃ, āṇattassa māraṇakkhaṇañca anatikkamitvā. Bandhanaṃ bandho, kammunā bandho kammabandho. Atha vā bajjhati etenāti bandho, kammameva bandho kammabandho.
೨೬೪. ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನಾತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥಿ, ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಯಥಾಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
264.Visaṅketo nāti visaṅketo natthi, dvinnampi yathākālaparicchedaṃ kammabandhoyevāti attho.
೨೬೫. ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಕಾಲಭೇದೇಸು, ಸಬ್ಬಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇನ। ವಿಭಾವಿನಾತಿ ಪಣ್ಡಿತೇನ। ಸೋ ಹಿ ಅತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತೀತಿ ತಥಾ ವುತ್ತೋ।
265.Sabbasoti sabbesu kālabhedesu, sabbaso veditabboti vā sambandho. Sabbasoti sabbappakārena. Vibhāvināti paṇḍitena. So hi atthaṃ vibhāvetīti tathā vutto.
೨೬೬-೭-೮. ‘‘ಇಮಂ ಗಾಮೇ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ತಂ ಸಞ್ಜಾನಿತುಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಮಾರಣಕ್ಖಣಟ್ಠಾನನಿಯಮತ್ಥಾಯಾತಿ ‘‘ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸಾತಿ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ। ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸಂ ಆಣತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಗಾಮೇಯೇವ ಠಿತಂ ವೇರಿಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಸಾವಧಾರಣಂ ಆಣತ್ತೋ ವನೇ ಚೇ ಠಿತಂ ಮಾರೇತಿ ವಾ ‘‘ವನೇಯೇವ ಠಿತಂ ವೇರಿಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಸಾವಧಾರಣಂ ವುತ್ತೋ ಗಾಮೇ ಠಿತಂ ಚೇ ಮಾರೇತಿ ವಾತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಾವಧಾರಣ’’ನ್ತಿ ಚ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಲಿಖನ್ತಿ, ತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ವನೇ ವಾ ಸಾವಧಾರಣ’’ನ್ತಿ ಪಾಠೋಯೇವ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ವಿಗತೋ ಸಙ್ಕೇತೋ ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮೋ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ।
266-7-8.‘‘Imaṃ gāme ṭhita’’nti idaṃ taṃ sañjānituṃ vuttaṃ, na māraṇakkhaṇaṭṭhānaniyamatthāyāti ‘‘yattha katthaci ṭhita’’nti vatvāpi ‘‘natthi tassa visaṅketo’’ti āha. Tassāti āṇāpakassa. ‘‘Tatthā’’ti vā pāṭho, tassaṃ āṇattiyanti attho. ‘‘Gāmeyeva ṭhitaṃ veriṃ mārehī’’ti sāvadhāraṇaṃ āṇatto vane ce ṭhitaṃ māreti vā ‘‘vaneyeva ṭhitaṃ veriṃ mārehī’’ti sāvadhāraṇaṃ vutto gāme ṭhitaṃ ce māreti vāti yojanā. ‘‘Bhikkhunā sāvadhāraṇa’’nti ca potthakesu likhanti, taṃ aggahetvā ‘‘vane vāsāvadhāraṇa’’nti pāṭhoyeva gahetabbo. Vigato saṅketo āṇattiniyāmo etthāti visaṅketo.
೨೬೯. ಸಬ್ಬದೇಸೇಸೂತಿ ಗಾಮವನಅಙ್ಗಣಗೇಹಾದೀಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಠಾನೇಸು। ಭೇದತೋತಿ ನಾನತ್ತತೋ।
269.Sabbadesesūti gāmavanaaṅgaṇagehādīsu sabbesu ṭhānesu. Bhedatoti nānattato.
೨೭೦. ‘‘ಸತ್ಥೇನ ಪನ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಯೋ ಆಣತ್ತೋ, ತೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸತ್ಥೇನ ಮಾರಿತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥೀತಿ ಯೋಜನಾ।
270. ‘‘Satthena pana mārehī’’ti yena kenaci yo āṇatto, tena yena kenaci satthena mārite visaṅketo natthīti yojanā.
೨೭೧-೨. ಇಮಿನಾ ವಾಸಿನಾ ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಹೀತಿ ಪದಪೂರಣೇ। ‘‘ಇಮಿನಾ ಅಸಿನಾ ಮಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಅಸಿನಾ ಮಾರೇತಿ ವಾ ‘‘ತ್ವಂ ಇಮಸ್ಸ ಅಸಿಸ್ಸ ಏತಾಯ ಧಾರಾಯ ಮಾರಯ’’ ಇತಿ ವುತ್ತೋ ತಂ ವೇರಿಂ ಸಚೇ ಇತರಾಯ ಧಾರಾಯ ಮಾರೇತಿ ವಾ ಥರುನಾ ಮಾರೇತಿ ವಾ ತುಣ್ಡೇನ ಮಾರೇತಿ ವಾ, ತಥಾ ಮಾರಿತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತೋಯೇವ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಥರುನಾತಿ ಖಗ್ಗಮುಟ್ಠಿನಾ। ತುಣ್ಡೇನಾತಿ ಖಗ್ಗತುಣ್ಡೇನ। ‘‘ವಿಸಙ್ಕೇತೋವಾ’’ತಿ ಸಙ್ಕೇತವಿರಾಧೇನೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನಪದಮೇತಂ।
271-2.Iminā vāsinā hīti ettha hīti padapūraṇe. ‘‘Iminā asinā māreyyā’’ti vutto aññena asinā māreti vā ‘‘tvaṃ imassa asissa etāya dhārāya māraya’’ iti vutto taṃ veriṃ sace itarāya dhārāya māreti vā tharunā māreti vā tuṇḍena māreti vā, tathā mārite visaṅketoyeva hotīti yojanā. Tharunāti khaggamuṭṭhinā. Tuṇḍenāti khaggatuṇḍena. ‘‘Visaṅketovā’’ti saṅketavirādheneva pārājikaṃ na hotīti dassanapadametaṃ.
೨೭೩. ಸಬ್ಬಾವುಧಕಜಾತಿಸೂತಿ ಇಧಾವುತ್ತಕರಪಾಲಿಕಾಛುರಿಕಾದಿಸಬ್ಬಪಹರಣಸಾಮಞ್ಞೇಸು। ವಿಸೇಸತೋತಿ ಭೇದತೋ।
273.Sabbāvudhakajātisūti idhāvuttakarapālikāchurikādisabbapaharaṇasāmaññesu. Visesatoti bhedato.
೨೭೪. ಪರೇನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ। ಸೋತಿ ಆಣತ್ತೋ। ನಿಸಿನ್ನಂ ನಂ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ‘‘ಗಚ್ಛನ್ತಮೇವ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಸಾವಧಾರಣಂ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ಸೋಯೇವಾ’’ತಿ ತಂ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನ ಹೋತಿ, ಅವಧಾರಣಂ ಅನ್ತರೇನ ಕಥನಂ ತಂ ಸಞ್ಜಾನಾಪೇತುಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಇರಿಯಾಪಥನಿಯಾಮಕಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
274.Parenāti bhikkhunā. Soti āṇatto. Nisinnaṃ naṃ māreti, visaṅketo na vijjatīti ‘‘gacchantameva mārehī’’ti sāvadhāraṇaṃ avuttattā ‘‘nisinnopi soyevā’’ti taṃ mārentassa visaṅketo na hoti, avadhāraṇaṃ antarena kathanaṃ taṃ sañjānāpetuṃ vuccatīti iriyāpathaniyāmakaṃ na hotīti adhippāyo.
೨೭೫-೬. ಅಸತಿ ಸಾವಧಾರಣೇ ವಿಸಙ್ಕೇತಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಾವಧಾರಣೇ ಇರಿಯಾಪಥನ್ತರೇಸು ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನಿಸಿನ್ನಂಯೇವಾ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ನಿಸಿನ್ನಂಯೇವ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ಞಾತಬ್ಬಂ। ‘‘ಗಚ್ಛನ್ತಂಯೇವ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಇಮಮೇವ ಯೋಜನಾಕ್ಕಮಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಯಥಾಕ್ಕಮ’’ನ್ತಿ।
275-6. Asati sāvadhāraṇe visaṅketābhāvaṃ dassetvā idāni sāvadhāraṇe iriyāpathantaresu visaṅketaṃ dassetumāha ‘‘nisinnaṃyevā’’tiādi. ‘‘Nisinnaṃyeva mārehī’’ti vutto gacchantaṃ māreti, visaṅketanti ñātabbaṃ. ‘‘Gacchantaṃyeva mārehī’’ti vutto nisinnaṃ māreti, visaṅketanti ñātabbanti yojanā. Imameva yojanākkamaṃ sandhāyāha ‘‘yathākkama’’nti.
೨೭೭. ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾತಿ ಸರಾದೀಹಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ।
277.Vijjhitvāti sarādīhi vijjhitvā.
೨೭೮. ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಅಸಿಆದೀಹಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ। ಪುನ ಸೋತಿ ಪಯೋಗೋ।
278.Chinditvāti asiādīhi chinditvā. Puna soti payogo.
೨೭೯. ಕರಣೇಸೂತಿ ವಿಜ್ಝನಾದಿಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೇಸು।
279.Karaṇesūti vijjhanādikiriyāvisesesu.
೨೮೦-೧. ಏತ್ತಾವತಾ ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕನಿದ್ದೇಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ದೀಘಾದಿಲಿಙ್ಗವಸೇನಾಪಿ ಸಮ್ಭವನ್ತಂ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ದೀಘ’’ನ್ತಿಆದಿ। ‘‘ದೀಘಂ…ಪೇ॰… ಥೂಲಂ ಮಾರೇಹೀತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣಾಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೭೪) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನತೋ ಏವ-ಕಾರಂ ವಿನಾ ‘‘ದೀಘಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಕೇನಚಿ ಯೋ ಆಣತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಸೋಪಿ ಆಣತ್ತೋ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ತಾದಿಸಂ ಸಚೇ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ತತ್ಥ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ, ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪರಾಜಯೋತಿ ಯೋಜನಾ। ಏವಂ ‘‘ರಸ್ಸ’’ನ್ತಿಆದಿಸಬ್ಬಪದೇಹಿಪಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಅನಿಯಮೇತ್ವಾತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತಾಭಾವಸ್ಸ ಹೇತುದಸ್ಸನಂ। ಏವಕಾರೋ ವಾಕ್ಯಾಲಙ್ಕಾರೋ। ತತ್ಥಾತಿ ಆಣತ್ತಿಕಪ್ಪಯೋಗೇ। ‘‘ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪರಾಜಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಣಾಪಕಂ ವಿನಾ ಅಞ್ಞಂ ಯಥಾವುತ್ತಕ್ಖಣಂ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಂ ‘‘ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ತಾದಿಸ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ದಸ್ಸೇತಿ।
280-1. Ettāvatā āṇattiniyāmakaniddesaṃ dassetvā idāni dīghādiliṅgavasenāpi sambhavantaṃ visaṅketaṃ dassetumāha ‘‘dīgha’’ntiādi. ‘‘Dīghaṃ…pe… thūlaṃ mārehīti aniyametvā āṇāpetī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.174) aṭṭhakathāvacanato eva-kāraṃ vinā ‘‘dīghaṃ mārehī’’ti aniyametvā kenaci yo āṇatto hoti, sopi āṇatto yaṃ kiñci tādisaṃ sace māreti, natthi tattha visaṅketo, ubhinnampi parājayoti yojanā. Evaṃ ‘‘rassa’’ntiādisabbapadehipi paccekaṃ yojanā kātabbā. Aniyametvāti visaṅketābhāvassa hetudassanaṃ. Evakāro vākyālaṅkāro. Tatthāti āṇattikappayoge. ‘‘Ubhinnampi parājayo’’ti vuttattā āṇāpakaṃ vinā aññaṃ yathāvuttakkhaṇaṃ manussaviggahaṃ ‘‘yaṃ kiñci tādisa’’nti iminā dasseti.
ಸಚೇ ಆಣಾಪಕೋ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಆಣಾಪಕೇನ ಅತ್ತಾನಮುದ್ದಿಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಯಾ ಕತಾಯ ಆಣತ್ತೋ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ತಾದಿಸಂ ಅಞ್ಞಂ ಮಾರೇತಿ, ಓಕಾಸಸ್ಸ ಅನಿಯಮಿತತ್ತಾ ಆಣಾಪಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ, ಇತರೋ ಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತಿ। ಯದಿ ‘‘ಅಮುಕಸ್ಮಿಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಈದಿಸಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಓಕಾಸಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣಾಪೇತಿ, ತತ್ಥ ಆಣಾಪಕತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಮಾರಿತೇ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ತತೋ ಬಹಿ ಮಾರಿತೇ ವಧಕಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ। ಆಣಾಪಕೋ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಆಣಾಪೇತಿ, ಇತರೋ ಚ ತಮೇವ ತತ್ಥ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಸಚೇ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಮಾರೇತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ। ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ತತ್ಥ ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ವಧಕೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ। ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಆನನ್ತರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
Sace āṇāpako āṇāpetvā attānameva māreti, āṇāpako dukkaṭaṃ āpajjitvā marati, āṇattassa pārājikaṃ. Āṇāpakena attānamuddissa āṇattiyā katāya āṇatto ajānitvā tādisaṃ aññaṃ māreti, okāsassa aniyamitattā āṇāpako muccati, itaro kammunā bajjhati. Yadi ‘‘amukasmiṃ rattiṭṭhāne vā divāṭṭhāne vā nisinnaṃ īdisaṃ mārehī’’ti okāsaṃ niyametvā āṇāpeti, tattha āṇāpakato aññasmiṃ mārite ubhinnampi pārājikaṃ. Tato bahi mārite vadhakasseva kammabandho. Āṇāpako attānameva uddissa āṇāpeti, itaro ca tameva tattha māreti, āṇāpakassa dukkaṭaṃ, āṇattassa pārājikaṃ. Sace aññattha māreti, mūlaṭṭho muccati. Ajānitvā aññaṃ tattha vā aññattha vā māreti, vadhako pārājikaṃ āpajjati, mūlaṭṭho muccati. Ānantariyavatthumhi ānantariyena saddhiṃ yojetabbaṃ.
೨೮೨. ಯೋ ಮನುಸ್ಸಂ ಕಞ್ಚಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಸಚೇ ಓಪಾತಂ ಖಣತಿ, ತಥಾ ಓಪಾತಂ ಖಣನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಅಜ್ಝಾಹಾರಯೋಜನಾ। ಯೋಜನಾ ಚ ನಾಮೇಸಾ ಯಥಾರುತಯೋಜನಾ, ಅಜ್ಝಾಹಾರಯೋಜನಾತಿ ದುವಿಧಾ। ತತ್ಥ ಪಾಠಾಗತಪದಾನಮೇವ ಯೋಜನಾ ಯಥಾರುತಯೋಜನಾ, ಊನಪೂರಣತ್ಥಮಜ್ಝಾಹಾರಪದೇಹಿ ಸಹ ಪಾಠಾಗತಪದಾನಂ ಯೋಜನಾ ಅಜ್ಝಾಹಾರಯೋಜನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ಖಣನ್ತಸ್ಸ ಚ ಓಪಾತ’’ನ್ತಿ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಖಣನ್ತಸ್ಸ ತಥೋಪಾತ’ನ್ತಿ ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರೋ’’ತಿ ನಿಸ್ಸನ್ದೇಹೇ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಆವಾಟನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ‘ಓಪಾತ’ನ್ತಿ ಪರಿಯಾಯೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ। ತತೋಪಿ –
282. Yo manussaṃ kañci uddissa sace opātaṃ khaṇati, tathā opātaṃ khaṇantassa tassa dukkaṭaṃ nāma āpatti hotīti ajjhāhārayojanā. Yojanā ca nāmesā yathārutayojanā, ajjhāhārayojanāti duvidhā. Tattha pāṭhāgatapadānameva yojanā yathārutayojanā, ūnapūraṇatthamajjhāhārapadehi saha pāṭhāgatapadānaṃ yojanā ajjhāhārayojanāti veditabbā. ‘‘Khaṇantassaca opāta’’nti potthakesu pāṭho dissati. ‘‘Khaṇantassa tathopāta’nti pāṭho sundaro’’ti nissandehe vuttaṃ. ‘‘Āvāṭanti etassa ‘opāta’nti pariyāyo’’ti ca vuttaṃ. Tatopi –
‘‘ಮನುಸ್ಸಂ ಕಞ್ಚಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ।
‘‘Manussaṃ kañci uddissa;
ಯೋ ಚೇ ಖಣತಿವಾಟಕಂ।
Yo ce khaṇativāṭakaṃ;
ಖಣತೋ ತಂ ತಥಾ ತಸ್ಸ।
Khaṇato taṃ tathā tassa;
ಹೋತಿ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟ’’ನ್ತಿ॥ –
Hoti āpatti dukkaṭa’’nti. –
ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರತರೋ। ಜಾತಪಥವಿಂ ಖಣನ್ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಪಯೋಗತ್ತಾ ಪಯೋಗಗಣನಾಯ ದುಕ್ಕಟಂ।
Pāṭho sundarataro. Jātapathaviṃ khaṇantassa pārājikapayogattā payogagaṇanāya dukkaṭaṃ.
೨೮೩. ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಟೇ। ತಸ್ಸಾತಿ ಪತಿತಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ। ದುಕ್ಖಸ್ಸುಪ್ಪತ್ತಿಯಾತಿ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಹೇತು। ತಸ್ಸಾತಿ ಯೇನ ಆವಾಟೋ ಖತೋ, ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ। ಪತಿತ್ವಾ ಸೋ ಚೇ ಮರತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಭವೇತಿ ಯೋಜನಾ।
283.Tatthāti tasmiṃ āvāṭe. Tassāti patitassa manussaviggahassa. Dukkhassuppattiyāti dukkhuppattihetu. Tassāti yena āvāṭo khato, tassa bhikkhuno. Patitvā so ce marati, tasmiṃ mate tassa bhikkhuno pārājikaṃ bhaveti yojanā.
೨೮೪. ಅಞ್ಞಸ್ಮಿನ್ತಿ ಯಂ ಸಮುದ್ದಿಸ್ಸ ಆವಾಟೋ ಖತೋ, ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ। ಅನುದ್ದಿಸ್ಸಕನ್ತಿ ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸನಂ, ಅನುದ್ದಿಸ್ಸಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಓಪಾತವಿಸೇಸನಂ ಚೇ, ‘‘ಅನುದ್ದಿಸ್ಸಕೋ ಓಪಾತೋ’’ತಿ ಪದಚ್ಛೇದೋ। ‘‘ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೩೯; ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೩೪; ೧೦.೧೫; ಇತಿವು॰ ೯೦; ನೇತ್ತಿ॰ ೧೭೦) ವಿಯ ಓ-ಕಾರಟ್ಠಾನೇ ಅ-ಕಾರೋ, ಮ-ಕಾರಾಗಮೋ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಅನೋದಿಸ್ಸಕೋ ಓಪಾತೋ ಖತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
284.Aññasminti yaṃ samuddissa āvāṭo khato, tato aññasmiṃ. Anuddissakanti kiriyāvisesanaṃ, anuddissakaṃ katvāti attho. Opātavisesanaṃ ce, ‘‘anuddissako opāto’’ti padacchedo. ‘‘Aggamakkhāyatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.139; a. ni. 4.34; 10.15; itivu. 90; netti. 170) viya o-kāraṭṭhāne a-kāro, ma-kārāgamo ca daṭṭhabbo, anodissako opāto khato hotīti attho.
೨೮೫. ‘‘ಏತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ ಯೋ ಕೋಚಿ ಮರತೂ’’ತಿ ಅನೋದಿಸ್ಸಕೋ ಓಪಾತೋ ಸಚೇ ಖತೋ ಹೋತಿ, ಯತ್ತಕಾ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಮರನ್ತಿ ಚೇ, ಅಸ್ಸ ತತ್ತಕಾ ದೋಸಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ಯೋ ಕೋಚೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ದೋಸಾತಿ ಕಮ್ಮಬನ್ಧದೋಸಾ, ಪಾರಾಜಿಕಂ ಪನ ಏಕಮೇವ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಯೇನ ಅನೋದಿಸ್ಸ ಓಪಾತೋ ಖತೋ, ತಸ್ಸ।
285. ‘‘Ettha patitvā yo koci maratū’’ti anodissako opāto sace khato hoti, yattakā nipatitvā maranti ce, assa tattakā dosā hontīti yojanā. ‘‘Yo kocī’’ti iminā attano mātāpitaro ca saṅgahitā. Dosāti kammabandhadosā, pārājikaṃ pana ekameva. Assāti yena anodissa opāto khato, tassa.
೨೮೬. ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮತೇತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ‘‘ತತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ’’ತಿ ಅಧಿಕಾರೋ, ಅರಹನ್ತೇ, ಮಾತರಿ, ಪಿತರಿ ಚ ತಸ್ಮಿಂ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ ಕಾಲಕತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆನನ್ತರಿಯಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಕತ್ಥೇ, ಕುಚ್ಛಿತೇ , ಸಞ್ಞಾಯಂ ವಾ ಕ-ಪಚ್ಚಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಮಾಸಪದೇ ಅವಯವಭೂತಮ್ಪಿ ‘‘ವತ್ಥುಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇದಞ್ಚ ‘‘ತತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ’’ತಿ ಇದಞ್ಚ ಆಕಡ್ಢತಿ। ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದೀನಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ತತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ತಸ್ಮಿಂ ಆವಾಟೇ ಪತಿತ್ವಾ ಯಕ್ಖಾದೀಸು ಮತೇಸು, ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುನೋ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಞ್ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೇ ಮತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ತಿರಚ್ಛಾನೇ ಮತೇ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
286.Ānantariyavatthusmiṃ mateti pāṭhaseso, ‘‘tattha patitvā’’ti adhikāro, arahante, mātari, pitari ca tasmiṃ patitvā mate kālakateti attho. Ānantariyakanti ettha sakatthe, kucchite , saññāyaṃ vā ka-paccayo daṭṭhabbo. ‘‘Tathā’’ti iminā ‘‘ānantariyavatthusmi’’nti imasmiṃ samāsapade avayavabhūtampi ‘‘vatthusmi’’nti idañca ‘‘tattha patitvā mate’’ti idañca ākaḍḍhati. Thullaccayādīnaṃ vatthusmiṃ tattha patitvā mate thullaccayādayo hontīti yojanā. Tasmiṃ āvāṭe patitvā yakkhādīsu matesu, pārājikavatthuno dukkhuppattiyañca thullaccayaṃ, manussaviggahe mate pārājikaṃ, tiracchāne mate pācittiyanti vuttaṃ hoti.
೨೮೭. ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ದ್ವೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮತತ್ತಾ ದ್ವೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ, ಏಕೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಇತರೇನ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋಯೇವ। ಏಕೋವೇಕೇಕಧಂಸನೇತಿ ಮಾತು ವಾ ದಾರಕಸ್ಸ ವಾ ಮರಣೇ ಏಕೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋವ।
287.Pāṇātipātā dveti dvinnaṃ matattā dve pāṇātipātā, ekena pārājikaṃ, itarena kammabandhoyeva. Ekovekekadhaṃsaneti mātu vā dārakassa vā maraṇe eko pāṇātipātova.
೨೮೮. ಚೋರೇಹಿ ಅನುಬದ್ಧೋ ಏತ್ಥ ಆವಾಟೇ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತಿ ಚೇ, ಓಪಾತಖಣಕಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ ಕಿರಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಕಿರಾತಿ ಅನುಸ್ಸವನೇ ಅರುಚಿಸೂಚಕಂ।
288. Corehi anubaddho ettha āvāṭe patitvā marissati ce, opātakhaṇakasseva pārājikaṃ hoti kirāti yojanā. Kirāti anussavane arucisūcakaṃ.
೨೮೯-೯೦. ವೇರಿನೋ ಭಿಕ್ಖುತೋ ಅಞ್ಞೇ ವೇರಿಪುಗ್ಗಲಾ। ತತ್ಥ ತಸ್ಮಿಂ ಓಪಾತೇ ಸಚೇ ಮನುಸ್ಸಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇನ್ತಿ, ತಥಾ ವೇರಿನೋ ತತ್ಥ ಸಯಮೇವ ಪತಿತಂ ಮನುಸ್ಸಂ ಬಹಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಸಚೇ ಮಾರೇನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಓಪಪಾತಿಕಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಓಪಾತೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಮತಾ ಚೇ ಸಿಯುಂ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಚ ಯಥಾವುತ್ತಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಓಪಾತಖಣಕಸ್ಸೇವ ಪರಾಜಯೋತಿ ಯೋಜನಾ। ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಹೀತಿ ಏತ್ಥ ಹೀತಿ ಪದಪೂರಣೇ। ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ನಿಪಾತಸದ್ದಾನಂ ಅತ್ಥೋ ನ ದಸ್ಸಿತೋ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪದಪೂರಣಮತ್ತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
289-90.Verino bhikkhuto aññe veripuggalā. Tattha tasmiṃ opāte sace manussaṃ pātetvā mārenti, tathā verino tattha sayameva patitaṃ manussaṃ bahi nīharitvā sace mārenti, tattha opapātikā manussā opāte nibbattitvā tato nikkhantuṃ asakkontā matā ce siyuṃ, sabbattha ca yathāvuttasabbavāresu opātakhaṇakasseva parājayoti yojanā. Nibbattitvā hīti ettha hīti padapūraṇe. Yattha yattha nipātasaddānaṃ attho na dassito, tattha tattha padapūraṇamattatā veditabbā.
೨೯೧. ಯಕ್ಖಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ। ವತ್ಥುವಸಾತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಂ ವತ್ಥುಭೂತಯಕ್ಖತಿರಚ್ಛಾನಾನಂ ವಸಾ। ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಯೋತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸಙ್ಗಹೋ।
291.Yakkhādayoti ādi-saddena tiracchānānaṃ saṅgaho. Vatthuvasāti thullaccayapācittiyānaṃ vatthubhūtayakkhatiracchānānaṃ vasā. Thullaccayādayoti ādi-saddena pācittiyasaṅgaho.
೨೯೩. ಅಯಂ ನಯೋತಿ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಯಥಾವುತ್ತೋ ನಯೋ।
293.Ayaṃnayoti ‘‘anāpattī’’ti yathāvutto nayo.
೨೯೪-೫. ಬಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಸಚೇ ಅವಸ್ಸಂ ಬಜ್ಝನ್ತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪಾಸೇ। ‘‘ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಯೋಗಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಾಧಕತಂ ದೀಪೇತಿ।
294-5.Bajjhantīti sace avassaṃ bajjhanti. Tatthāti tasmiṃ pāse. ‘‘Hatthato muttamattasmi’’nti iminā payogassa atthasādhakataṃ dīpeti.
೨೯೬. ಯಂ ಪನ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಾಸೋ ಓಡ್ಡಿತೋ, ತತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬನ್ಧನೇ ತು ಅನಾಪತ್ತಿ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ಯೋಜನಾ।
296. Yaṃ pana uddissa pāso oḍḍito, tato aññassa bandhane tu anāpatti pakāsitāti yojanā.
೨೯೭. ಮುಧಾ ವಾಪೀತಿ ಅಮೂಲೇನ ವಾಪಿ। ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸೇವಾತಿ ಪಾಸಕಾರಕಸ್ಸೇವ। ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ। ಬಜ್ಝತಿ ಏತೇನಾತಿ ಬನ್ಧೋ, ಕಮ್ಮಮೇವ ಬನ್ಧೋ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ। ಪಾರಾಜಿಕಮತ್ತೇ ವತ್ತಬ್ಬೇಪಿ ಯಾವ ಸೋ ವತ್ತತಿ, ತಾವ ತತ್ಥ ಬಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮತಸತ್ತೇಸು ಪಠಮಮತಸ್ಸ ವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಅವಸೇಸಾನಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅಕುಸಲರಾಸಿನೋ ಸಮ್ಭವತೋ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ದ್ವಯಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ’’ತಿ।
297.Mudhā vāpīti amūlena vāpi. Mūlaṭṭhassevāti pāsakārakasseva. Kammabandhoti pāṇātipāto. Bajjhati etenāti bandho, kammameva bandho kammabandho. Pārājikamatte vattabbepi yāva so vattati, tāva tattha bajjhitvā matasattesu paṭhamamatassa vasena pārājikaṃ, avasesānaṃ pāṇātipātasaṅkhātassa akusalarāsino sambhavato taṃ sabbaṃ saṅgahetvā sāmaññena dvayampi dassetumāha ‘‘kammabandho’’ti.
೨೯೮. ‘‘ಸಚೇ ಯೇನ ಲದ್ಧೋ, ಸೋ ಉಗ್ಗಳಿತಂ ವಾ ಪಾಸಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪಸ್ಸೇನ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ವತಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ಪವೇಸೇತಿ, ಥದ್ಧತರಂ ವಾ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಂ ಠಪೇತಿ, ದಳ್ಹತರಂ ವಾ ಪಾಸರಜ್ಜುಂ ಬನ್ಧತಿ, ಥಿರತರಂ ವಾ ಖಾಣುಕಂ ಆಕೋಟೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೭೬) ಅಟ್ಠಕಥಾಗತಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಸಙ್ಗಹಿತುಮಾಹ ‘‘ಪಾಸಮುಗ್ಗಳಿತಮ್ಪಿ ವಾ’’ತಿ। ಏತ್ಥ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೇನ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಸಣ್ಠಪೇತೀ’’ತಿಆದಿಕಾ ‘‘ಬನ್ಧತೀ’’ತಿ ದಸ್ಸಿತಕಿರಿಯಾವಸಾನಾ ಪಯೋಗಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ಥಿರಂ ವಾಪೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಿ-ಸದ್ದೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಅವಸಿಟ್ಠಂ ‘‘ಖಾಣುಕಂ ಆಕೋಟೇತೀ’’ತಿ ಕಿರಿಯಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ ಉಭಯತ್ಥಪಿ ಪಕಾರನ್ತರವಿಕಪ್ಪತ್ಥತ್ತಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಾ। ಏವನ್ತಿ ಏವಂ ಸತಿ। ಯೇನ ಪಾಸೋ ಲದ್ಧೋ, ತೇನಾಪಿ ಏವಂ ಪಾಸೇ ಕತವಿಸೇಸೇ ಸತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉಭಿನ್ನನ್ತಿ ಪಾಸಕಾರಕಸ್ಸ ಚ ಇದಾನಿ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಸ್ಸ ಚಾತಿ ಉಭಯೇಸಂ।
298. ‘‘Sace yena laddho, so uggaḷitaṃ vā pāsaṃ saṇṭhapeti, tassa passena vā gacchante disvā vatiṃ katvā sammukhe paveseti, thaddhataraṃ vā pāsayaṭṭhiṃ ṭhapeti, daḷhataraṃ vā pāsarajjuṃ bandhati, thirataraṃ vā khāṇukaṃ ākoṭetī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.176) aṭṭhakathāgataṃ vinicchayaṃ saṅgahitumāha ‘‘pāsamuggaḷitampi vā’’ti. Ettha avuttasamuccayatthena pi-saddena ‘‘saṇṭhapetī’’tiādikā ‘‘bandhatī’’ti dassitakiriyāvasānā payogā dassitā. Thiraṃ vāpīti ettha api-saddo aṭṭhakathāya avasiṭṭhaṃ ‘‘khāṇukaṃ ākoṭetī’’ti kiriyaṃ samuccinoti ubhayatthapi pakārantaravikappatthattāti gahetabbā. Evanti evaṃ sati. Yena pāso laddho, tenāpi evaṃ pāse katavisese satīti vuttaṃ hoti. Ubhinnanti pāsakārakassa ca idāni labhitvā paṭijaggantassa cāti ubhayesaṃ.
೨೯೯-೩೦೦. ಯೋತಿ ಪಾಸಕಾರಕೋ, ಲದ್ಧಪಾಸಕೋತಿ ಇಮೇಸಂ ಯೋ ಕೋಚಿ। ಉಗ್ಗಳಾಪೇತ್ವಾತಿ ವಿಘಾಟೇತ್ವಾ, ಯಥಾ ತತ್ಥ ಪಾಣಿನೋ ನ ಬಜ್ಝನ್ತಿ, ಏವಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಚಾತಿ ಪುನ ಸಣ್ಠಪಿತೇ ಪಾಸೇ ಚ। ಕೋ ವಿಮುಚ್ಚತಿ? ಯೇನ ಲದ್ಧೋ, ಸೋ।
299-300.Yoti pāsakārako, laddhapāsakoti imesaṃ yo koci. Uggaḷāpetvāti vighāṭetvā, yathā tattha pāṇino na bajjhanti, evaṃ katvāti attho. Tattha cāti puna saṇṭhapite pāse ca. Ko vimuccati? Yena laddho, so.
೩೦೧-೨. ಗೋಪೇತ್ವಾತಿ ಗೋಪನಹೇತು ಮೋಕ್ಖೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ‘‘ಸೀಹಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಹೇತುಮ್ಹಿ ತ್ವಾ-ಪಚ್ಚಯೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಮಞ್ಞೋ…ಪೇ॰… ನ ಚ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಏತ್ಥ ನ ಚಾತಿ ನೇವ। ನಾಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸೋ ವಾತಿ ಸೋ ಯಥಾ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸತ್ತಸ್ಸ ವಿನಾಸೋಪಕರಣಂ ನ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಛಿನ್ದನಾದೀಹಿ ನಾಸೇತ್ವಾ। ತಂ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಂ। ಕೋ ವಿಮುಚ್ಚತಿ? ಪಾಸಕಾರಕೋ।
301-2.Gopetvāti gopanahetu mokkho na hotīti yojanā. ‘‘Sīhaṃ disvā bhayaṃ hotī’’tiādīsu viya hetumhi tvā-paccayo daṭṭhabbo. Tamañño…pe… na ca muccatīti ettha na cāti neva. Nāsetvā sabbaso vāti so yathā yassa kassaci sattassa vināsopakaraṇaṃ na hoti, tathā chindanādīhi nāsetvā. Taṃ pāsayaṭṭhiṃ. Ko vimuccati? Pāsakārako.
೩೦೩. ಸೂಲಂ ರೋಪೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸೂಲಂ ನಿಖಣನ್ತಸ್ಸ। ಸಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಸಣ್ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ।
303.Sūlaṃropentassāti sūlaṃ nikhaṇantassa. Sajjentassāti saṇṭhapentassa.
೩೦೪. ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಕತೇನ ಪಯೋಗೇನಾ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ, ‘‘ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಏತೇಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಇಮಿನಾಹಂ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಇಮಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ ಅಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅವಧಕಚೇತನೋ ಹುತ್ವಾ ಕತೇನ ಅಞ್ಞತ್ಥಿಕೇನಪಿ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಆಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಮುಸಲುಸ್ಸಾಪನಾದಿವತ್ಥೂಸು (ಪಾರಾ॰ ೧೮೦) ವಿಯ ಅಯಂ ಸತ್ತೋತಿಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಇಮಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತವಿಕಪ್ಪರಹಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥಿಕೇನ ಪಯೋಗೇನ ಮನುಸ್ಸೇ ಮತೇಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
304.Asañciccāti ettha ‘‘katena payogenā’’ti pāṭhaseso, ‘‘matepi anāpattī’’ti etehi sambandho. ‘‘Imināhaṃ upakkamena imaṃ māressāmī’’ti acetetvā apakappetvā avadhakacetano hutvā katena aññatthikenapi upakkamena pare matepi āpatti natthīti attho, musalussāpanādivatthūsu (pārā. 180) viya ayaṃ sattotisaññī hutvā ‘‘iminā upakkamena imaṃ māressāmī’’ti vītikkamasamuṭṭhāpakacetanāsampayuttavikapparahito hutvā aññatthikena payogena manusse matepi pārājikaṃ natthīti vuttaṃ hoti.
ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಅಯಂ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ವಿಸಗತಪಿಣ್ಡಪಾತವತ್ಥುಮ್ಹಿ (ಪಾರಾ॰ ೧೮೧) ವಿಯ ‘‘ಇದಂ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಕತೇನ ಮನುಸ್ಸೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ತಥಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ‘‘ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಆಕಡ್ಢತಿ। ಅಮರಣಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಮರಣಿಚ್ಛಾಸಹಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುದ್ಧಪಬ್ಬಜಿತಾದಿವತ್ಥೂಸು (ಪಾರಾ॰ ೧೮೦) ವಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಯೋ ವುತ್ತಸರೂಪಾಯೇವ।
Ajānantassāti ‘‘iminā ayaṃ marissatī’’ti ajānantassa upakkamena pare matepi anāpatti, visagatapiṇḍapātavatthumhi (pārā. 181) viya ‘‘idaṃ kāraṇa’’nti ajānitvā katena manusse matepi anāpattīti vuttaṃ hoti. ‘‘Tathā’’ti iminā ‘‘anāpattī’’ti ākaḍḍhati. Amaraṇacittassa amaraṇicchāsahitacittassa upakkamena pare matepi anāpatti vuddhapabbajitādivatthūsu (pārā. 180) viyāti attho. Ummattakādayo vuttasarūpāyeva.
೩೦೫. ‘‘ಮನುಸ್ಸಪಾಣಿಮ್ಹೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮನುಸ್ಸಭಾವೋ ಅಙ್ಗಭಾವೇನ ದಸ್ಸಿತೋ। ‘‘ಸಚಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಮರಣೂಪಸಂಹಿತ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಮರಣೂಪಸಂಹಿತಚಿತ್ತತಾ ದಸ್ಸಿತಾ।
305.‘‘Manussapāṇimhī’’ti iminā manussabhāvo aṅgabhāvena dassito. ‘‘Sacassa cittaṃ maraṇūpasaṃhita’’nti iminā maraṇūpasaṃhitacittatā dassitā.
ಇತಿ ವಿನಯತ್ಥಸಾರಸನ್ದೀಪನಿಯಾ
Iti vinayatthasārasandīpaniyā
ವಿನಯವಿನಿಚ್ಛಯವಣ್ಣನಾಯ
Vinayavinicchayavaṇṇanāya
ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Tatiyapārājikakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
