Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā

    నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    వినయపిటకే

    Vinayapiṭake

    పారాజికకణ్డ-అట్ఠకథా (దుతియో భాగో)

    Pārājikakaṇḍa-aṭṭhakathā (dutiyo bhāgo)

    ౩. తతియపారాజికం

    3. Tatiyapārājikaṃ

    తతియం తీహి సుద్ధేన, యం బుద్ధేన విభావితం;

    Tatiyaṃ tīhi suddhena, yaṃ buddhena vibhāvitaṃ;

    పారాజికం తస్స దాని, పత్తో సంవణ్ణనాక్కమో.

    Pārājikaṃ tassa dāni, patto saṃvaṇṇanākkamo.

    యస్మా తస్మా సువిఞ్ఞేయ్యం, యం పుబ్బే చ పకాసితం;

    Yasmā tasmā suviññeyyaṃ, yaṃ pubbe ca pakāsitaṃ;

    తం వజ్జయిత్వా అస్సాపి, హోతి సంవణ్ణనా అయం.

    Taṃ vajjayitvā assāpi, hoti saṃvaṇṇanā ayaṃ.

    పఠమపఞ్ఞత్తినిదానవణ్ణనా

    Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā

    ౧౬౨. తేన సమయేన బుద్ధో భగవా వేసాలియం విహరతి మహావనే కూటాగారసాలాయన్తి ఏత్థ వేసాలియన్తి ఏవంనామకే ఇత్థిలిఙ్గవసేన పవత్తవోహారే నగరే. తఞ్హి నగరం తిక్ఖత్తుం పాకారపరిక్ఖేపవడ్ఢనేన విసాలీభూతత్తా ‘‘వేసాలీ’’తి వుచ్చతి. ఇదమ్పి చ నగరం సబ్బఞ్ఞుతప్పత్తేయేవ సమ్మాసమ్బుద్ధే సబ్బాకారేన వేపుల్లం పత్తన్తి వేదితబ్బం. ఏవం గోచరగామం దస్సేత్వా నివాసట్ఠాన మాహ – ‘‘మహావనే కూటాగారసాలాయ’’న్తి. తత్థ మహావనం నామ సయంజాతం అరోపిమం సపరిచ్ఛేదం మహన్తం వనం. కపిలవత్థుసామన్తా పన మహావనం హిమవన్తేన సహ ఏకాబద్ధం అపరిచ్ఛేదం హుత్వా మహాసముద్దం ఆహచ్చ ఠితం. ఇదం తాదిసం న హోతి, సపరిచ్ఛేదం మహన్తం వనన్తి మహావనం. కూటాగారసాలా పన మహావనం నిస్సాయ కతే ఆరామే కూటాగారం అన్తో కత్వా హంసవట్టకచ్ఛదనేన కతా సబ్బాకారసమ్పన్నా బుద్ధస్స భగవతో గన్ధకుటి వేదితబ్బా.

    162.Tenasamayena buddho bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyanti ettha vesāliyanti evaṃnāmake itthiliṅgavasena pavattavohāre nagare. Tañhi nagaraṃ tikkhattuṃ pākāraparikkhepavaḍḍhanena visālībhūtattā ‘‘vesālī’’ti vuccati. Idampi ca nagaraṃ sabbaññutappatteyeva sammāsambuddhe sabbākārena vepullaṃ pattanti veditabbaṃ. Evaṃ gocaragāmaṃ dassetvā nivāsaṭṭhāna māha – ‘‘mahāvane kūṭāgārasālāya’’nti. Tattha mahāvanaṃ nāma sayaṃjātaṃ aropimaṃ saparicchedaṃ mahantaṃ vanaṃ. Kapilavatthusāmantā pana mahāvanaṃ himavantena saha ekābaddhaṃ aparicchedaṃ hutvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitaṃ. Idaṃ tādisaṃ na hoti, saparicchedaṃ mahantaṃ vananti mahāvanaṃ. Kūṭāgārasālā pana mahāvanaṃ nissāya kate ārāme kūṭāgāraṃ anto katvā haṃsavaṭṭakacchadanena katā sabbākārasampannā buddhassa bhagavato gandhakuṭi veditabbā.

    అనేకపరియాయేన అసుభకథం కథేతీతి అనేకేహి కారణేహి అసుభాకారసన్దస్సనప్పవత్తం కాయవిచ్ఛన్దనియకథం కథేతి. సేయ్యథిదం – ‘‘అత్థి ఇమస్మిం కాయే కేసా లోమా…పే॰ … ముత్త’’న్తి. కిం వుత్తం హోతి? భిక్ఖవే, ఇమస్మిం బ్యామమత్తే కళేవరే సబ్బాకారేనపి విచినన్తో న కోచి కిఞ్చి ముత్తం వా మణిం వా వేళురియం వా అగరుం వా చన్దనం వా కుఙ్కుమం వా కప్పూరం వా వాసచుణ్ణాదీని వా అణుమత్తమ్పి సుచిభావం పస్సతి. అథ ఖో పరమదుగ్గన్ధం జేగుచ్ఛం అస్సిరీకదస్సనం కేసలోమాదినానప్పకారం అసుచింయేవ పస్సతి. తస్మా న ఏత్థ ఛన్దో వా రాగో వా కరణీయో. యేపి హి ఉత్తమఙ్గే సిరస్మిం జాతా కేసా నామ, తేపి అసుభా చేవ అసుచినో చ పటిక్కూలా చ. సో చ నేసం అసుభాసుచిపటిక్కూలభావో వణ్ణతోపి సణ్ఠానతోపి గన్ధతోపి ఆసయతోపి ఓకాసతోపీతి పఞ్చహి కారణేహి వేదితబ్బో. ఏవం లోమాదీనన్తి. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో, విత్థారో పన విసుద్ధిమగ్గే (విసుద్ధి॰ ౧.౧౮౨) వుత్తనయేన వేదితబ్బో. ఇతి భగవా ఏకమేకస్మిం కోట్ఠాసే పఞ్చపఞ్చప్పభేదేన అనేకపరియాయేన అసుభకథం కథేతి.

    Anekapariyāyena asubhakathaṃ kathetīti anekehi kāraṇehi asubhākārasandassanappavattaṃ kāyavicchandaniyakathaṃ katheti. Seyyathidaṃ – ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā…pe. … mutta’’nti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Bhikkhave, imasmiṃ byāmamatte kaḷevare sabbākārenapi vicinanto na koci kiñci muttaṃ vā maṇiṃ vā veḷuriyaṃ vā agaruṃ vā candanaṃ vā kuṅkumaṃ vā kappūraṃ vā vāsacuṇṇādīni vā aṇumattampi sucibhāvaṃ passati. Atha kho paramaduggandhaṃ jegucchaṃ assirīkadassanaṃ kesalomādinānappakāraṃ asuciṃyeva passati. Tasmā na ettha chando vā rāgo vā karaṇīyo. Yepi hi uttamaṅge sirasmiṃ jātā kesā nāma, tepi asubhā ceva asucino ca paṭikkūlā ca. So ca nesaṃ asubhāsucipaṭikkūlabhāvo vaṇṇatopi saṇṭhānatopi gandhatopi āsayatopi okāsatopīti pañcahi kāraṇehi veditabbo. Evaṃ lomādīnanti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.182) vuttanayena veditabbo. Iti bhagavā ekamekasmiṃ koṭṭhāse pañcapañcappabhedena anekapariyāyena asubhakathaṃ katheti.

    అసుభాయ వణ్ణం భాసతీతి ఉద్ధుమాతకాదివసేన అసుభమాతికం నిక్ఖిపిత్వా పదభాజనీయేన తం విభజన్తో వణ్ణేన్తో సంవణ్ణేన్తో అసుభాయ వణ్ణం భాసతి. అసుభభావనాయ వణ్ణం భాసతీతి యా అయం కేసాదీసు వా ఉద్ధుమాతకాదీసు వా అజ్ఝత్తబహిద్ధావత్థూసు అసుభాకారం గహేత్వా పవత్తస్స చిత్తస్స భావనా వడ్ఢనా ఫాతికమ్మం, తస్సా అసుభభావనాయ ఆనిసంసం దస్సేన్తో వణ్ణం భాసతి, గుణం పరికిత్తేతి. సేయ్యథిదం – ‘‘అసుభభావనాభియుత్తో, భిక్ఖవే , భిక్ఖు కేసాదీసు వా వత్థూసు ఉద్ధుమాతకాదీసు వా పఞ్చఙ్గవిప్పహీనం పఞ్చఙ్గసమన్నాగతం తివిధకల్యాణం దసలక్ఖణసమ్పన్నం పఠమం ఝానం పటిలభతి. సో తం పఠమజ్ఝానసఙ్ఖాతం చిత్తమఞ్జూసం నిస్సాయ విపస్సనం వడ్ఢేత్వా ఉత్తమత్థం అరహత్తం పాపుణాతీ’’తి.

    Asubhāya vaṇṇaṃ bhāsatīti uddhumātakādivasena asubhamātikaṃ nikkhipitvā padabhājanīyena taṃ vibhajanto vaṇṇento saṃvaṇṇento asubhāya vaṇṇaṃ bhāsati. Asubhabhāvanāya vaṇṇaṃ bhāsatīti yā ayaṃ kesādīsu vā uddhumātakādīsu vā ajjhattabahiddhāvatthūsu asubhākāraṃ gahetvā pavattassa cittassa bhāvanā vaḍḍhanā phātikammaṃ, tassā asubhabhāvanāya ānisaṃsaṃ dassento vaṇṇaṃ bhāsati, guṇaṃ parikitteti. Seyyathidaṃ – ‘‘asubhabhāvanābhiyutto, bhikkhave , bhikkhu kesādīsu vā vatthūsu uddhumātakādīsu vā pañcaṅgavippahīnaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ tividhakalyāṇaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilabhati. So taṃ paṭhamajjhānasaṅkhātaṃ cittamañjūsaṃ nissāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā uttamatthaṃ arahattaṃ pāpuṇātī’’ti.

    తత్రిమాని పఠమస్స ఝానస్స దస లక్ఖణాని – పారిపన్థికతో చిత్తవిసుద్ధి, మజ్ఝిమస్స సమాధినిమిత్తస్స పటిపత్తి, తత్థ చిత్తపక్ఖన్దనం, విసుద్ధస్స చిత్తస్స అజ్ఝుపేక్ఖనం, సమథప్పటిపన్నస్స అజ్ఝుపేక్ఖనం, ఏకత్తుపట్ఠానస్స అజ్ఝుపేక్ఖనం, తత్థ జాతానం ధమ్మానం అనతివత్తనట్ఠేన సమ్పహంసనా, ఇన్ద్రియానం ఏకరసట్ఠేన తదుపగవీరియవాహనట్ఠేన ఆసేవనట్ఠేన సమ్పహంసనాతి.

    Tatrimāni paṭhamassa jhānassa dasa lakkhaṇāni – pāripanthikato cittavisuddhi, majjhimassa samādhinimittassa paṭipatti, tattha cittapakkhandanaṃ, visuddhassa cittassa ajjhupekkhanaṃ, samathappaṭipannassa ajjhupekkhanaṃ, ekattupaṭṭhānassa ajjhupekkhanaṃ, tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena tadupagavīriyavāhanaṭṭhena āsevanaṭṭhena sampahaṃsanāti.

    తత్రాయం పాళి – ‘‘పఠమస్స ఝానస్స కో ఆది, కిం మజ్ఝే, కిం పరియోసానం? పఠమస్స ఝానస్స పటిపదావిసుద్ధి ఆది, ఉపేక్ఖానుబ్రూహనా మజ్ఝే, సమ్పహంసనా పరియోసానం. పఠమస్స ఝానస్స పటిపదావిసుద్ధి ఆది, ఆదిస్స కతి లక్ఖణాని? ఆదిస్స తీణి లక్ఖణాని – యో తస్స పరిపన్థో తతో చిత్తం విసుజ్ఝతి, విసుద్ధత్తా చిత్తం మజ్ఝిమం సమథనిమిత్తం పటిపజ్జతి, పటిపన్నత్తా తత్థ చిత్తం పక్ఖన్దతి. యఞ్చ పరిపన్థతో చిత్తం విసుజ్ఝతి, యఞ్చ విసుద్ధత్తా చిత్తం మజ్ఝిమం సమథనిమిత్తం పటిపజ్జతి, యఞ్చ పటిపన్నత్తా తత్థ చిత్తం పక్ఖన్దతి. పఠమస్స ఝానస్స పటిపదావిసుద్ధి ఆది, ఆదిస్స ఇమాని తీణి లక్ఖణాని. తేన వుచ్చతి – ‘పఠమం ఝానం ఆదికల్యాణఞ్చేవ హోతి తిలక్ఖణసమ్పన్నఞ్చ’.

    Tatrāyaṃ pāḷi – ‘‘paṭhamassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ? Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni? Ādissa tīṇi lakkhaṇāni – yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati. Yañca paripanthato cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati. Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni. Tena vuccati – ‘paṭhamaṃ jhānaṃ ādikalyāṇañceva hoti tilakkhaṇasampannañca’.

    ‘‘పఠమస్స ఝానస్స ఉపేక్ఖానుబ్రూహనా మజ్ఝే, మజ్ఝస్స కతి లక్ఖణాని? మజ్ఝస్స తీణి లక్ఖణాని – విసుద్ధం చిత్తం అజ్ఝుపేక్ఖతి, సమథప్పటిపన్నం అజ్ఝుపేక్ఖతి, ఏకత్తుపట్ఠానం అజ్ఝుపేక్ఖతి. యఞ్చ విసుద్ధం చిత్తం అజ్ఝుపేక్ఖతి, యఞ్చ సమథప్పటిపన్నం అజ్ఝుపేక్ఖతి , యఞ్చ ఏకత్తుపట్ఠానం అజ్ఝుపేక్ఖతి. పఠమస్స ఝానస్స ఉపేక్ఖానుబ్రూహనా మజ్ఝే, మజ్ఝస్స ఇమాని తీణి లక్ఖణాని. తేన వుచ్చతి – ‘పఠమం ఝానం మజ్ఝేకల్యాణఞ్చేవ హోతి తిలక్ఖణసమ్పన్నఞ్చ’.

    ‘‘Paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni? Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni – visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathappaṭipannaṃ ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati. Yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca samathappaṭipannaṃ ajjhupekkhati , yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati. Paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni. Tena vuccati – ‘paṭhamaṃ jhānaṃ majjhekalyāṇañceva hoti tilakkhaṇasampannañca’.

    ‘‘పఠమస్స ఝానస్స సమ్పహంసనా పరియోసానం, పరియోసానస్స కతి లక్ఖణాని? పరియోసానస్స చత్తారి లక్ఖణాని – తత్థ జాతానం ధమ్మానం అనతివత్తనట్ఠేన సమ్పహంసనా, ఇన్ద్రియానం ఏకరసట్ఠేన సమ్పహంసనా, తదుపగవీరియవాహనట్ఠేన సమ్పహంసనా, ఆసేవనట్ఠేన సమ్పహంసనా. పఠమస్స ఝానస్స సమ్పహంసనా పరియోసానం, పరియోసానస్స ఇమాని చత్తారి లక్ఖణాని . తేన వుచ్చతి – ‘పఠమం ఝానం పరియోసానకల్యాణఞ్చేవ హోతి చతులక్ఖణసమ్పన్నఞ్చ. ‘‘ఏవం తివిధత్తగతం చిత్తం తివిధకల్యాణకం దసలక్ఖణసమ్పన్నం వితక్కసమ్పన్నఞ్చేవ హోతి విచారసమ్పన్నఞ్చ పీతిసమ్పన్నఞ్చ సుఖసమ్పన్నఞ్చ చిత్తస్స అధిట్ఠానసమ్పన్నఞ్చ సద్ధాసమ్పన్నఞ్చ వీరియసమ్పన్నఞ్చ సతిసమ్పన్నఞ్చ సమాధిసమ్పన్నఞ్చ పఞ్ఞాసమ్పన్నఞ్చా’’తి (పటి॰ రో॰ ౧.౧౫౮).

    ‘‘Paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ, pariyosānassa kati lakkhaṇāni? Pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā. Paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ, pariyosānassa imāni cattāri lakkhaṇāni . Tena vuccati – ‘paṭhamaṃ jhānaṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti catulakkhaṇasampannañca. ‘‘Evaṃ tividhattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañcā’’ti (paṭi. ro. 1.158).

    ఆదిస్స ఆదిస్స అసుభసమాపత్తియా వణ్ణం భాసతీతి ‘‘ఏవమ్పి ఇత్థమ్పీ’’తి పునప్పునం వవత్థానం కత్వా ఆదిసన్తో అసుభసమాపత్తియా వణ్ణం భాసతి, ఆనిసంసం కథేతి, గుణం పరికిత్తేతి. సేయ్యథిదం – ‘‘అసుభసఞ్ఞాపరిచితేన, భిక్ఖవే, భిక్ఖునో చేతసా బహులం విహరతో మేథునధమ్మసమాపత్తియా చిత్తం పటిలీయతి పటికుటతి పటివట్టతి, న సమ్పసారీయతి, ఉపేక్ఖా వా పాటికుల్యతా వా సణ్ఠాతి. సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, కుక్కుటపత్తం వా న్హారుదద్దులం వా అగ్గిమ్హి పక్ఖిత్తం పటిలీయతి పటికుటతి పటివట్టతి, న సమ్పసారీయతి; ఏవమేవ ఖో, భిక్ఖవే, అసుభసఞ్ఞాపరిచితేన భిక్ఖునో చేతసా బహులం విహరతో మేథునధమ్మసమాపత్తియా చిత్తం పటిలీయతి పటికుటతి పటివట్టతి, న సమ్పసారీయతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౭.౪౯).

    Ādissa ādissa asubhasamāpattiyā vaṇṇaṃ bhāsatīti ‘‘evampi itthampī’’ti punappunaṃ vavatthānaṃ katvā ādisanto asubhasamāpattiyā vaṇṇaṃ bhāsati, ānisaṃsaṃ katheti, guṇaṃ parikitteti. Seyyathidaṃ – ‘‘asubhasaññāparicitena, bhikkhave, bhikkhuno cetasā bahulaṃ viharato methunadhammasamāpattiyā cittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivaṭṭati, na sampasārīyati, upekkhā vā pāṭikulyatā vā saṇṭhāti. Seyyathāpi, bhikkhave, kukkuṭapattaṃ vā nhārudaddulaṃ vā aggimhi pakkhittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivaṭṭati, na sampasārīyati; evameva kho, bhikkhave, asubhasaññāparicitena bhikkhuno cetasā bahulaṃ viharato methunadhammasamāpattiyā cittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivaṭṭati, na sampasārīyatī’’ti (a. ni. 7.49).

    ఇచ్ఛామహం, భిక్ఖవే, అద్ధమాసం పటిసల్లీయితున్తి అహం భిక్ఖవే ఏకం అద్ధమాసం పటిసల్లీయితుం నిలీయితుం ఏకోవ హుత్వా విహరితుం ఇచ్ఛామీతి అత్థో. నమ్హి కేనచి ఉపసఙ్కమితబ్బో అఞ్ఞత్ర ఏకేన పిణ్డపాతనీహారకేనాతి యో అత్తనా పయుత్తవాచం అకత్వా మమత్థాయ సద్ధేసు కులేసు పటియత్తం పిణ్డపాతం నీహరిత్వా మయ్హం ఉపనామేతి, తం పిణ్డపాతనీహారకం ఏకం భిక్ఖుం ఠపేత్వా నమ్హి అఞ్ఞేన కేనచి భిక్ఖునా వా గహట్ఠేన వా ఉపసఙ్కమితబ్బోతి.

    Icchāmahaṃ, bhikkhave, addhamāsaṃ paṭisallīyitunti ahaṃ bhikkhave ekaṃ addhamāsaṃ paṭisallīyituṃ nilīyituṃ ekova hutvā viharituṃ icchāmīti attho. Namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenāti yo attanā payuttavācaṃ akatvā mamatthāya saddhesu kulesu paṭiyattaṃ piṇḍapātaṃ nīharitvā mayhaṃ upanāmeti, taṃ piṇḍapātanīhārakaṃ ekaṃ bhikkhuṃ ṭhapetvā namhi aññena kenaci bhikkhunā vā gahaṭṭhena vā upasaṅkamitabboti.

    కస్మా పన ఏవమాహాతి? అతీతే కిర పఞ్చసతా మిగలుద్దకా మహతీహి దణ్డవాగురాహి అరఞ్ఞం పరిక్ఖిపిత్వా హట్ఠతుట్ఠా ఏకతోయేవ యావజీవం మిగపక్ఖిఘాతకమ్మేన జీవికం కప్పేత్వా నిరయే ఉపపన్నా; తే తత్థ పచ్చిత్వా పుబ్బే కతేన కేనచిదేవ కుసలకమ్మేన మనుస్సేసు ఉపపన్నా కల్యాణూపనిస్సయవసేన సబ్బేపి భగవతో సన్తికే పబ్బజ్జఞ్చ ఉపసమ్పదఞ్చ లభింసు; తేసం తతో మూలాకుసలకమ్మతో అవిపక్కవిపాకా అపరాపరచేతనా తస్మిం అద్ధమాసబ్భన్తరే అత్తూపక్కమేన చ పరూపక్కమేన చ జీవతుపచ్ఛేదాయ ఓకాసమకాసి, తం భగవా అద్దస. కమ్మవిపాకో నామ న సక్కా కేనచి పటిబాహితుం. తేసు చ భిక్ఖూసు పుథుజ్జనాపి అత్థి సోతాపన్నసకదాగామీఅనాగామీఖీణాసవాపి. తత్థ ఖీణాసవా అప్పటిసన్ధికా, ఇతరే అరియసావకా నియతగతికా సుగతిపరాయణా, పుథుజ్జనానం పన గతి అనియతా. అథ భగవా చిన్తేసి – ‘‘ఇమే అత్తభావే ఛన్దరాగేన మరణభయభీతా న సక్ఖిస్సన్తి గతిం విసోధేతుం, హన్ద నేసం ఛన్దరాగప్పహానాయ అసుభకథం కథేమి. తం సుత్వా అత్తభావే విగతచ్ఛన్దరాగతాయ గతివిసోధనం కత్వా సగ్గే పటిసన్ధిం గణ్హిస్సన్తి. ఏవం నేసం మమ సన్తికే పబ్బజ్జా సాత్థికా భవిస్సతీ’’తి.

    Kasmā pana evamāhāti? Atīte kira pañcasatā migaluddakā mahatīhi daṇḍavāgurāhi araññaṃ parikkhipitvā haṭṭhatuṭṭhā ekatoyeva yāvajīvaṃ migapakkhighātakammena jīvikaṃ kappetvā niraye upapannā; te tattha paccitvā pubbe katena kenacideva kusalakammena manussesu upapannā kalyāṇūpanissayavasena sabbepi bhagavato santike pabbajjañca upasampadañca labhiṃsu; tesaṃ tato mūlākusalakammato avipakkavipākā aparāparacetanā tasmiṃ addhamāsabbhantare attūpakkamena ca parūpakkamena ca jīvatupacchedāya okāsamakāsi, taṃ bhagavā addasa. Kammavipāko nāma na sakkā kenaci paṭibāhituṃ. Tesu ca bhikkhūsu puthujjanāpi atthi sotāpannasakadāgāmīanāgāmīkhīṇāsavāpi. Tattha khīṇāsavā appaṭisandhikā, itare ariyasāvakā niyatagatikā sugatiparāyaṇā, puthujjanānaṃ pana gati aniyatā. Atha bhagavā cintesi – ‘‘ime attabhāve chandarāgena maraṇabhayabhītā na sakkhissanti gatiṃ visodhetuṃ, handa nesaṃ chandarāgappahānāya asubhakathaṃ kathemi. Taṃ sutvā attabhāve vigatacchandarāgatāya gativisodhanaṃ katvā sagge paṭisandhiṃ gaṇhissanti. Evaṃ nesaṃ mama santike pabbajjā sātthikā bhavissatī’’ti.

    తతో తేసం అనుగ్గహాయ అసుభకథం కథేసి కమ్మట్ఠానసీసేన, నో మరణవణ్ణసంవణ్ణనాధిప్పాయేన. కథేత్వా చ పనస్స ఏతదహోసి – ‘‘సచే మం ఇమం అద్ధమాసం భిక్ఖూ పస్సిస్సన్తి, ‘అజ్జ ఏకో భిక్ఖు మతో, అజ్జ ద్వే…పే॰… అజ్జ దసా’తి ఆగన్త్వా ఆగన్త్వా ఆరోచేస్సన్తి. అయఞ్చ కమ్మవిపాకో న సక్కా మయా వా అఞ్ఞేన వా పటిబాహితుం. స్వాహం తం సుత్వాపి కిం కరిస్సామి? కిం మే అనత్థకేన అనయబ్యసనేన సుతేన? హన్దాహం భిక్ఖూనం అదస్సనం ఉపగచ్ఛామీ’’తి. తస్మా ఏవమాహ – ‘‘ఇచ్ఛామహం, భిక్ఖవే, అద్ధమాసం పతిసల్లీయితుం; నమ్హి కేనచి ఉపసఙ్కమితబ్బో అఞ్ఞత్ర ఏకేన పిణ్డపాతనీహారకేనా’’తి.

    Tato tesaṃ anuggahāya asubhakathaṃ kathesi kammaṭṭhānasīsena, no maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanādhippāyena. Kathetvā ca panassa etadahosi – ‘‘sace maṃ imaṃ addhamāsaṃ bhikkhū passissanti, ‘ajja eko bhikkhu mato, ajja dve…pe… ajja dasā’ti āgantvā āgantvā ārocessanti. Ayañca kammavipāko na sakkā mayā vā aññena vā paṭibāhituṃ. Svāhaṃ taṃ sutvāpi kiṃ karissāmi? Kiṃ me anatthakena anayabyasanena sutena? Handāhaṃ bhikkhūnaṃ adassanaṃ upagacchāmī’’ti. Tasmā evamāha – ‘‘icchāmahaṃ, bhikkhave, addhamāsaṃ patisallīyituṃ; namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenā’’ti.

    అపరే పనాహు – ‘‘పరూపవాదవివజ్జనత్థం ఏవం వత్వా పటిసల్లీనో’’తి. పరే కిర భగవన్తం ఉపవదిస్సన్తి – ‘‘అయం ‘సబ్బఞ్ఞూ, అహం సద్ధమ్మవరచక్కవత్తీ’తి పటిజానమానో అత్తనోపి సావకే అఞ్ఞమఞ్ఞం ఘాతేన్తే నివారేతుం న సక్కోతి. కిమఞ్ఞం సక్ఖిస్సతీ’’తి? తత్థ పణ్డితా వక్ఖన్తి – ‘‘భగవా పటిసల్లానమనుయుత్తో నయిమం పవత్తిం జానాతి, కోచిస్స ఆరోచయితాపి నత్థి, సచే జానేయ్య అద్ధా నివారేయ్యా’’తి. ఇదం పన ఇచ్ఛామత్తం, పఠమమేవేత్థ కారణం. నాస్సుధాతి ఏత్థ ‘‘అస్సుధా’’తి పదపూరణమత్తే అవధారణత్థే వా నిపాతో; నేవ కోచి భగవన్తం ఉపసఙ్కమతీతి అత్థో.

    Apare panāhu – ‘‘parūpavādavivajjanatthaṃ evaṃ vatvā paṭisallīno’’ti. Pare kira bhagavantaṃ upavadissanti – ‘‘ayaṃ ‘sabbaññū, ahaṃ saddhammavaracakkavattī’ti paṭijānamāno attanopi sāvake aññamaññaṃ ghātente nivāretuṃ na sakkoti. Kimaññaṃ sakkhissatī’’ti? Tattha paṇḍitā vakkhanti – ‘‘bhagavā paṭisallānamanuyutto nayimaṃ pavattiṃ jānāti, kocissa ārocayitāpi natthi, sace jāneyya addhā nivāreyyā’’ti. Idaṃ pana icchāmattaṃ, paṭhamamevettha kāraṇaṃ. Nāssudhāti ettha ‘‘assudhā’’ti padapūraṇamatte avadhāraṇatthe vā nipāto; neva koci bhagavantaṃ upasaṅkamatīti attho.

    అనేకేహి వణ్ణసణ్ఠానాదీహి కారణేహి వోకారో అస్సాతి అనేకాకారవోకారో; అనేకాకారవోకిణ్ణో అనేకకారణసమ్మిస్సోతి వుత్తం హోతి. కో సో? అసుభభావనానుయోగో, తం అనేకాకారవోకారం అసుభభావనానుయోగం అనుయుత్తా విహరన్తీతి యుత్తపయుత్తా విహరన్తి. అట్టీయన్తీతి సకేన కాయేన అట్టా దుక్ఖితా హోన్తి . హరాయన్తీతి లజ్జన్తి. జిగుచ్ఛన్తీతి సఞ్జాతజిగుచ్ఛా హోన్తి. దహరోతి తరుణో. యువాతి యోబ్బనేన సమన్నాగతో. మణ్డనకజాతికోతి మణ్డనకపకతికో. సీసంన్హాతోతి సీసేన సద్ధిం న్హాతో. దహరో యువాతి చేత్థ దహరవచనేన పఠమయోబ్బనభావం దస్సేతి. పఠమయోబ్బనే హి సత్తా విసేసేన మణ్డనకజాతికా హోన్తి. సీసంన్హాతోతి ఇమినా మణ్డనానుయోగకాలం. యువాపి హి కిఞ్చి కమ్మం కత్వా సంకిలిట్ఠసరీరో న మణ్డనానుయుత్తో హోతి; సీసంన్హాతో పన సో మణ్డనమేవానుయుఞ్జతి. అహికుణపాదీని దట్ఠుమ్పి న ఇచ్ఛతి. సో తస్మిం ఖణే అహికుణపేన వా కుక్కురకుణపేన వా మనుస్సకుణపేన వా కణ్ఠే ఆసత్తేన కేనచిదేవ పచ్చత్థికేన ఆనేత్వా కణ్ఠే బద్ధేన పటిముక్కేన యథా అట్టీయేయ్య హరాయేయ్య జిగుచ్ఛేయ్య; ఏవమేవ తే భిక్ఖూ సకేన కాయేన అట్టీయన్తా హరాయన్తా జిగుచ్ఛన్తా సో వియ పురిసో తం కుణపం విగతచ్ఛన్దరాగతాయ అత్తనో కాయం పరిచ్చజితుకామా హుత్వా సత్థం ఆదాయ అత్తనాపి అత్తానం జీవితా వోరోపేన్తి. ‘‘త్వం మం జీవితా వోరోపేహి; అహం త’’న్తి ఏవం అఞ్ఞమఞ్ఞమ్పి జీవితా వోరోపేన్తి.

    Anekehi vaṇṇasaṇṭhānādīhi kāraṇehi vokāro assāti anekākāravokāro; anekākāravokiṇṇo anekakāraṇasammissoti vuttaṃ hoti. Ko so? Asubhabhāvanānuyogo, taṃ anekākāravokāraṃ asubhabhāvanānuyogaṃ anuyuttā viharantīti yuttapayuttā viharanti. Aṭṭīyantīti sakena kāyena aṭṭā dukkhitā honti . Harāyantīti lajjanti. Jigucchantīti sañjātajigucchā honti. Daharoti taruṇo. Yuvāti yobbanena samannāgato. Maṇḍanakajātikoti maṇḍanakapakatiko. Sīsaṃnhātoti sīsena saddhiṃ nhāto. Daharo yuvāti cettha daharavacanena paṭhamayobbanabhāvaṃ dasseti. Paṭhamayobbane hi sattā visesena maṇḍanakajātikā honti. Sīsaṃnhātoti iminā maṇḍanānuyogakālaṃ. Yuvāpi hi kiñci kammaṃ katvā saṃkiliṭṭhasarīro na maṇḍanānuyutto hoti; sīsaṃnhāto pana so maṇḍanamevānuyuñjati. Ahikuṇapādīni daṭṭhumpi na icchati. So tasmiṃ khaṇe ahikuṇapena vā kukkurakuṇapena vā manussakuṇapena vā kaṇṭhe āsattena kenacideva paccatthikena ānetvā kaṇṭhe baddhena paṭimukkena yathā aṭṭīyeyya harāyeyya jiguccheyya; evameva te bhikkhū sakena kāyena aṭṭīyantā harāyantā jigucchantā so viya puriso taṃ kuṇapaṃ vigatacchandarāgatāya attano kāyaṃ pariccajitukāmā hutvā satthaṃ ādāya attanāpi attānaṃ jīvitā voropenti. ‘‘Tvaṃ maṃ jīvitā voropehi; ahaṃ ta’’nti evaṃ aññamaññampi jīvitā voropenti.

    మిగలణ్డికమ్పి సమణకుత్తకన్తి మిగలణ్డికోతి తస్స నామం; సమణకుత్తకోతి సమణవేసధారకో. సో కిర సిఖామత్తం ఠపేత్వా సీసం ముణ్డేత్వా ఏకం కాసావం నివాసేత్వా ఏకం అంసే కత్వా విహారంయేవ ఉపనిస్సాయ విఘాసాదభావేన జీవతి. తమ్పి మిగలణ్డికం సమణకుత్తకం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏవం వదన్తి. సాధూతి ఆయాచనత్థే నిపాతో. నోతి ఉపయోగబహువచనం, సాధు ఆవుసో అమ్హే జీవితా వోరోపేహీతి వుత్తం హోతి. ఏత్థ చ అరియా నేవ పాణాతిపాతం కరింసు న సమాదపేసుం, న సమనుఞ్ఞా అహేసుం. పుథుజ్జనా పన సబ్బమకంసు. లోహితకన్తి లోహితమక్ఖితం. యేన వగ్గుముదానదీతి వగ్గుమతా లోకస్స పుఞ్ఞసమ్మతా నదీ. సోపి కిర ‘‘తం పాపం తత్థ పవాహేస్సామీ’’తి సఞ్ఞాయ గతో, నదియా ఆనుభావేన అప్పమత్తకమ్పి పాపం పహీనం నామ నత్థి.

    Migalaṇḍikampi samaṇakuttakanti migalaṇḍikoti tassa nāmaṃ; samaṇakuttakoti samaṇavesadhārako. So kira sikhāmattaṃ ṭhapetvā sīsaṃ muṇḍetvā ekaṃ kāsāvaṃ nivāsetvā ekaṃ aṃse katvā vihāraṃyeva upanissāya vighāsādabhāvena jīvati. Tampi migalaṇḍikaṃ samaṇakuttakaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadanti. Sādhūti āyācanatthe nipāto. Noti upayogabahuvacanaṃ, sādhu āvuso amhe jīvitā voropehīti vuttaṃ hoti. Ettha ca ariyā neva pāṇātipātaṃ kariṃsu na samādapesuṃ, na samanuññā ahesuṃ. Puthujjanā pana sabbamakaṃsu. Lohitakanti lohitamakkhitaṃ. Yena vaggumudānadīti vaggumatā lokassa puññasammatā nadī. Sopi kira ‘‘taṃ pāpaṃ tattha pavāhessāmī’’ti saññāya gato, nadiyā ānubhāvena appamattakampi pāpaṃ pahīnaṃ nāma natthi.

    ౧౬౩. అహుదేవ కుక్కుచ్చన్తి తేసు కిర భిక్ఖూసు కేనచిపి కాయవికారో వా వచీవికారో వా న కతో, సబ్బే సతా సమ్పజానా దక్ఖిణేన పస్సేన నిపజ్జింసు. తం అనుస్సరతో తస్స కుక్కుచ్చం అహోసియేవ. అహు విప్పటిసారోతి తస్సేవ కుక్కుచ్చస్స సభావనియమనత్థమేతం వుత్తం . విప్పటిసారకుక్కుచ్చం అహోసి, న వినయకుక్కుచ్చన్తి. అలాభా వత మేతిఆది కుక్కుచ్చస్స పవత్తిఆకారదస్సనత్థం వుత్తం. తత్థ అలాభా వత మేతి ఆయతిం దాని మమ హితసుఖలాభా నామ నత్థీతి అనుత్థునాతి. ‘‘న వత మే లాభా’’తిఇమినా పన తమేవత్థం దళ్హం కరోతి. అయఞ్హేత్థ అధిప్పాయో – సచేపి కోచి ‘‘లాభా తే’’తి వదేయ్య, తం మిచ్ఛా, న వత మే లాభాతి. దుల్లద్ధం వత మేతి కుసలానుభావేన లద్ధమ్పి ఇదం మనుస్సత్తం దుల్లద్ధం వత మే. న వత మే సులద్ధన్తిఇమినా పన తమేవత్థం దళ్హం కరోతి. అయఞ్హేత్థ అధిప్పాయో – సచేపి కోచి ‘‘సులద్ధం తే’’తి వదేయ్య, తం మిచ్ఛా; న వత మే సులద్ధన్తి. అపుఞ్ఞం పసుతన్తి అపుఞ్ఞం ఉపచితం జనితం వా. కస్మాతి చే? యోహం భిక్ఖూ…పే॰… వోరోపేసిన్తి . తస్సత్థో – యో అహం సీలవన్తే తాయ ఏవ సీలవన్తతాయ కల్యాణధమ్మే ఉత్తమధమ్మే సేట్ఠధమ్మే భిక్ఖూ జీవితా వోరోపేసిన్తి.

    163.Ahudeva kukkuccanti tesu kira bhikkhūsu kenacipi kāyavikāro vā vacīvikāro vā na kato, sabbe satā sampajānā dakkhiṇena passena nipajjiṃsu. Taṃ anussarato tassa kukkuccaṃ ahosiyeva. Ahu vippaṭisāroti tasseva kukkuccassa sabhāvaniyamanatthametaṃ vuttaṃ . Vippaṭisārakukkuccaṃ ahosi, na vinayakukkuccanti. Alābhā vata metiādi kukkuccassa pavattiākāradassanatthaṃ vuttaṃ. Tattha alābhā vata meti āyatiṃ dāni mama hitasukhalābhā nāma natthīti anutthunāti. ‘‘Na vata me lābhā’’tiiminā pana tamevatthaṃ daḷhaṃ karoti. Ayañhettha adhippāyo – sacepi koci ‘‘lābhā te’’ti vadeyya, taṃ micchā, na vata me lābhāti. Dulladdhaṃ vata meti kusalānubhāvena laddhampi idaṃ manussattaṃ dulladdhaṃ vata me. Na vata me suladdhantiiminā pana tamevatthaṃ daḷhaṃ karoti. Ayañhettha adhippāyo – sacepi koci ‘‘suladdhaṃ te’’ti vadeyya, taṃ micchā; na vata me suladdhanti. Apuññaṃ pasutanti apuññaṃ upacitaṃ janitaṃ vā. Kasmāti ce? Yohaṃ bhikkhū…pe… voropesinti . Tassattho – yo ahaṃ sīlavante tāya eva sīlavantatāya kalyāṇadhamme uttamadhamme seṭṭhadhamme bhikkhū jīvitā voropesinti.

    అఞ్ఞతరా మారకాయికాతి నామవసేన అపాకటా ఏకా భుమ్మదేవతా మిచ్ఛాదిట్ఠికా మారపక్ఖికా మారస్సనువత్తికా ‘‘ఏవమయం మారధేయ్యం మారవిసయం నాతిక్కమిస్సతీ’’తి చిన్తేత్వా సబ్బాభరణవిభూసితా హుత్వా అత్తనో ఆనుభావం దస్సయమానా అభిజ్జమానే ఉదకే పథవీతలే చఙ్కమమానా వియ ఆగన్త్వా మిగలణ్డికం సమణకుత్తకం ఏతదవోచ. సాధు సాధూతి సమ్పహంసనత్థే నిపాతో; తస్మా ఏవ ద్వివచనం కతం. అతిణ్ణే తారేసీతి సంసారతో అతిణ్ణే ఇమినా జీవితావోరోపనేన తారేసి పరిమోచేసీతి. అయం కిర ఏతిస్సా దేవతాయ బాలాయ దుమ్మేధాయ లద్ధి ‘‘యే న మతా, తే సంసారతో న ముత్తా. యే మతా, తే ముత్తా’’తి. తస్మా సంసారమోచకమిలక్ఖా వియ ఏవంలద్ధికా హుత్వా తమ్పి తత్థ నియోజేన్తీ ఏవమాహ. అథ ఖో మిగలణ్డికో సమణకుత్తకో తావ భుసం ఉప్పన్నవిప్పటిసారోపి తం దేవతాయ ఆనుభావం దిస్వా ‘‘అయం దేవతా ఏవమాహ – అద్ధా ఇమినా అత్థేన ఏవమేవ భవితబ్బ’’న్తి నిట్ఠం గన్త్వా ‘‘లాభా కిర మే’’తిఆదీని పరికిత్తయన్తో. విహారేన విహారం పరివేణేన పరివేణం ఉపసఙ్కమిత్వా ఏవం వదేతీతి తం తం విహారఞ్చ పరివేణఞ్చ ఉపసఙ్కమిత్వా ద్వారం వివరిత్వా అన్తో పవిసిత్వా భిక్ఖూ ఏవం వదతి – ‘‘కో అతిణ్ణో, కం తారేమీ’’తి?

    Aññatarā mārakāyikāti nāmavasena apākaṭā ekā bhummadevatā micchādiṭṭhikā mārapakkhikā mārassanuvattikā ‘‘evamayaṃ māradheyyaṃ māravisayaṃ nātikkamissatī’’ti cintetvā sabbābharaṇavibhūsitā hutvā attano ānubhāvaṃ dassayamānā abhijjamāne udake pathavītale caṅkamamānā viya āgantvā migalaṇḍikaṃ samaṇakuttakaṃ etadavoca. Sādhu sādhūti sampahaṃsanatthe nipāto; tasmā eva dvivacanaṃ kataṃ. Atiṇṇe tāresīti saṃsārato atiṇṇe iminā jīvitāvoropanena tāresi parimocesīti. Ayaṃ kira etissā devatāya bālāya dummedhāya laddhi ‘‘ye na matā, te saṃsārato na muttā. Ye matā, te muttā’’ti. Tasmā saṃsāramocakamilakkhā viya evaṃladdhikā hutvā tampi tattha niyojentī evamāha. Atha kho migalaṇḍiko samaṇakuttako tāva bhusaṃ uppannavippaṭisāropi taṃ devatāya ānubhāvaṃ disvā ‘‘ayaṃ devatā evamāha – addhā iminā atthena evameva bhavitabba’’nti niṭṭhaṃ gantvā ‘‘lābhā kira me’’tiādīni parikittayanto. Vihārena vihāraṃ pariveṇena pariveṇaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadetīti taṃ taṃ vihārañca pariveṇañca upasaṅkamitvā dvāraṃ vivaritvā anto pavisitvā bhikkhū evaṃ vadati – ‘‘ko atiṇṇo, kaṃ tāremī’’ti?

    హోతియేవ భయన్తి మరణం పటిచ్చ చిత్తుత్రాసో హోతి. హోతి ఛమ్భితత్తన్తి హదయమంసం ఆదిం కత్వా తస్మా సరీరచలనం హోతి; అతిభయేన థద్ధసరీరత్తన్తిపి ఏకే, థమ్భితత్తఞ్హి ఛమ్భితత్తన్తి వుచ్చతి. లోమహంసోతి ఉద్ధంఠితలోమతా, ఖీణాసవా పన సత్తసుఞ్ఞతాయ సుదిట్ఠత్తా మరణకసత్తమేవ న పస్సన్తి, తస్మా తేసం సబ్బమ్పేతం నాహోసీతి వేదితబ్బం. ఏకమ్పి భిక్ఖుం ద్వేపి…పే॰… సట్ఠిమ్పి భిక్ఖూ ఏకాహేన జీవితా వోరోపేసీతి ఏవం గణనవసేన సబ్బానిపి తాని పఞ్చ భిక్ఖుసతాని జీవితా వోరోపేసి.

    Hotiyevabhayanti maraṇaṃ paṭicca cittutrāso hoti. Hoti chambhitattanti hadayamaṃsaṃ ādiṃ katvā tasmā sarīracalanaṃ hoti; atibhayena thaddhasarīrattantipi eke, thambhitattañhi chambhitattanti vuccati. Lomahaṃsoti uddhaṃṭhitalomatā, khīṇāsavā pana sattasuññatāya sudiṭṭhattā maraṇakasattameva na passanti, tasmā tesaṃ sabbampetaṃ nāhosīti veditabbaṃ. Ekampi bhikkhuṃ dvepi…pe… saṭṭhimpi bhikkhū ekāhena jīvitā voropesīti evaṃ gaṇanavasena sabbānipi tāni pañca bhikkhusatāni jīvitā voropesi.

    ౧౬౪. పటిసల్లానా వుట్ఠితోతి తేసం పఞ్చన్నం భిక్ఖుసతానం జీవితక్ఖయపత్తభావం ఞత్వా తతో ఏకీభావతో వుట్ఠితో జానన్తోపి అజానన్తో వియ కథాసముట్ఠాపనత్థం ఆయస్మన్తం ఆనన్దం ఆమన్తేసి. కిం ను ఖో ఆనన్ద తనుభూతో వియ భిక్ఖుసఙ్ఘోతి ఆనన్ద ఇతో పుబ్బే బహూ భిక్ఖూ ఏకతో ఉపట్ఠానం ఆగచ్ఛన్తి, ఉద్దేసం పరిపుచ్ఛం గణ్హన్తి సజ్ఝాయన్తి, ఏకపజ్జోతో వియ ఆరామో దిస్సతి, ఇదాని పన అద్ధమాసమత్తస్స అచ్చయేన తనుభూతో వియ తనుకో మన్దో అప్పకో విరళవిరళో వియ జాతో భిక్ఖుసఙ్ఘో. కిన్ను ఖో కారణం, కిం దిసాసు పక్కన్తా భిక్ఖూతి?

    164.Paṭisallānā vuṭṭhitoti tesaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ jīvitakkhayapattabhāvaṃ ñatvā tato ekībhāvato vuṭṭhito jānantopi ajānanto viya kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi. Kiṃ nu kho ānanda tanubhūto viya bhikkhusaṅghoti ānanda ito pubbe bahū bhikkhū ekato upaṭṭhānaṃ āgacchanti, uddesaṃ paripucchaṃ gaṇhanti sajjhāyanti, ekapajjoto viya ārāmo dissati, idāni pana addhamāsamattassa accayena tanubhūto viya tanuko mando appako viraḷaviraḷo viya jāto bhikkhusaṅgho. Kinnu kho kāraṇaṃ, kiṃ disāsu pakkantā bhikkhūti?

    అథాయస్మా ఆనన్దో కమ్మవిపాకేన తేసం జీవితక్ఖయప్పత్తిం అసల్లక్ఖేన్తో అసుభకమ్మట్ఠానానుయోగపచ్చయా పన సల్లక్ఖేన్తో ‘‘తథా హి పన భన్తే భగవా’’తిఆదిం వత్వా భిక్ఖూనం అరహత్తప్పత్తియా అఞ్ఞం కమ్మట్ఠానం యాచన్తో ‘‘సాధు భన్తే భగవా’’తిఆదిమాహ. తస్సత్థో – సాధు భన్తే భగవా అఞ్ఞం కారణం ఆచిక్ఖతు, యేన భిక్ఖుసఙ్ఘో అరహత్తే పతిట్ఠహేయ్య; మహాసముద్దం ఓరోహణతిత్థాని వియ హి అఞ్ఞానిపి దసానుస్సతిదసకసిణచతుధాతువవత్థానబ్రహ్మవిహారానాపానసతిప్పభేదాని బహూని నిబ్బానోరోహణకమ్మట్ఠానాని సన్తి. తేసు భగవా భిక్ఖూ సమస్సాసేత్వా అఞ్ఞతరం కమ్మట్ఠానం ఆచిక్ఖతూతి అధిప్పాయో.

    Athāyasmā ānando kammavipākena tesaṃ jīvitakkhayappattiṃ asallakkhento asubhakammaṭṭhānānuyogapaccayā pana sallakkhento ‘‘tathā hi pana bhante bhagavā’’tiādiṃ vatvā bhikkhūnaṃ arahattappattiyā aññaṃ kammaṭṭhānaṃ yācanto ‘‘sādhu bhante bhagavā’’tiādimāha. Tassattho – sādhu bhante bhagavā aññaṃ kāraṇaṃ ācikkhatu, yena bhikkhusaṅgho arahatte patiṭṭhaheyya; mahāsamuddaṃ orohaṇatitthāni viya hi aññānipi dasānussatidasakasiṇacatudhātuvavatthānabrahmavihārānāpānasatippabhedāni bahūni nibbānorohaṇakammaṭṭhānāni santi. Tesu bhagavā bhikkhū samassāsetvā aññataraṃ kammaṭṭhānaṃ ācikkhatūti adhippāyo.

    అథ భగవా తథా కాతుకామో థేరం ఉయ్యోజేన్తో ‘‘తేనహానన్దా’’తిఆదిమాహ. తత్థ వేసాలిం ఉపనిస్సాయాతి వేసాలిం ఉపనిస్సాయ సమన్తా గావుతేపి అద్ధయోజనేపి యావతికా భిక్ఖూ విహరన్తి , తే సబ్బే సన్నిపాతేహీతి అత్థో. తే సబ్బే ఉపట్ఠానసాలాయం సన్నిపాతేత్వాతి అత్తనా గన్తుం యుత్తట్ఠానం సయం గన్త్వా అఞ్ఞత్థ దహరభిక్ఖూ పహిణిత్వా ముహుత్తేనేవ అనవసేసే భిక్ఖూ ఉపట్ఠానసాలాయం సమూహం కత్వా. యస్స దాని భన్తే భగవా కాలం మఞ్ఞతీతి ఏత్థ అయమధిప్పాయో – భగవా భిక్ఖుసఙ్ఘో సన్నిపతితో ఏస కాలో భిక్ఖూనం ధమ్మకథం కాతుం, అనుసాసనిం దాతుం, ఇదాని యస్స తుమ్హే కాలం జానాథ, తం కత్తబ్బన్తి.

    Atha bhagavā tathā kātukāmo theraṃ uyyojento ‘‘tenahānandā’’tiādimāha. Tattha vesāliṃ upanissāyāti vesāliṃ upanissāya samantā gāvutepi addhayojanepi yāvatikā bhikkhū viharanti , te sabbe sannipātehīti attho. Te sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātetvāti attanā gantuṃ yuttaṭṭhānaṃ sayaṃ gantvā aññattha daharabhikkhū pahiṇitvā muhutteneva anavasese bhikkhū upaṭṭhānasālāyaṃ samūhaṃ katvā. Yassa dāni bhante bhagavā kālaṃ maññatīti ettha ayamadhippāyo – bhagavā bhikkhusaṅgho sannipatito esa kālo bhikkhūnaṃ dhammakathaṃ kātuṃ, anusāsaniṃ dātuṃ, idāni yassa tumhe kālaṃ jānātha, taṃ kattabbanti.

    ఆనాపానస్సతిసమాధికథా

    Ānāpānassatisamādhikathā

    ౧౬౫. అథ ఖో భగవా…పే॰… భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – అయమ్పి ఖో భిక్ఖవేతి ఆమన్తేత్వా చ పన భిక్ఖూనం అరహత్తప్పత్తియా పుబ్బే ఆచిక్ఖితఅసుభకమ్మట్ఠానతో అఞ్ఞం పరియాయం ఆచిక్ఖన్తో ‘‘ఆనాపానస్సతిసమాధీ’’తి ఆహ.

    165. Atha kho bhagavā…pe… bhikkhū āmantesi – ayampi kho bhikkhaveti āmantetvā ca pana bhikkhūnaṃ arahattappattiyā pubbe ācikkhitaasubhakammaṭṭhānato aññaṃ pariyāyaṃ ācikkhanto ‘‘ānāpānassatisamādhī’’ti āha.

    ఇదాని యస్మా భగవతా భిక్ఖూనం సన్తపణీతకమ్మట్ఠానదస్సనత్థమేవ అయం పాళి వుత్తా, తస్మా అపరిహాపేత్వా అత్థయోజనాక్కమం ఏత్థ వణ్ణనం కరిస్సామి. తత్ర ‘‘అయమ్పి ఖో భిక్ఖవే’’తి ఇమస్స తావ పదస్స అయం యోజనా – భిక్ఖవే న కేవలం అసుభభావనాయేవ కిలేసప్పహానాయ సంవత్తతి, అపిచ అయమ్పి ఖో ఆనాపానస్సతిసమాధి…పే॰… వూపసమేతీతి.

    Idāni yasmā bhagavatā bhikkhūnaṃ santapaṇītakammaṭṭhānadassanatthameva ayaṃ pāḷi vuttā, tasmā aparihāpetvā atthayojanākkamaṃ ettha vaṇṇanaṃ karissāmi. Tatra ‘‘ayampi kho bhikkhave’’ti imassa tāva padassa ayaṃ yojanā – bhikkhave na kevalaṃ asubhabhāvanāyeva kilesappahānāya saṃvattati, apica ayampi kho ānāpānassatisamādhi…pe… vūpasametīti.

    అయం పనేత్థ అత్థవణ్ణనా – ఆనాపానస్సతీతి అస్సాసపస్సాసపరిగ్గాహికా సతి. వుత్తఞ్హేతం పటిసమ్భిదాయం

    Ayaṃ panettha atthavaṇṇanā – ānāpānassatīti assāsapassāsapariggāhikā sati. Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ

    ‘‘ఆనన్తి అస్సాసో, నో పస్సాసో. అపానన్తి పస్సాసో, నో అస్సాసో. అస్సాసవసేన ఉపట్ఠానం సతి, పస్సాసవసేన ఉపట్ఠానం సతి. యో అస్ససతి తస్సుపట్ఠాతి, యో పస్ససతి తస్సుపట్ఠాతీ’’తి (పటి॰ మ॰ ౧.౧౬౦).

    ‘‘Ānanti assāso, no passāso. Apānanti passāso, no assāso. Assāsavasena upaṭṭhānaṃ sati, passāsavasena upaṭṭhānaṃ sati. Yo assasati tassupaṭṭhāti, yo passasati tassupaṭṭhātī’’ti (paṭi. ma. 1.160).

    సమాధీతి తాయ ఆనాపానపరిగ్గాహికాయ సతియా సద్ధిం ఉప్పన్నా చిత్తేకగ్గతా; సమాధిసీసేన చాయం దేసనా, న సతిసీసేన. తస్మా ఆనాపానస్సతియా యుత్తో సమాధి ఆనాపానస్సతిసమాధి, ఆనాపానస్సతియం వా సమాధి ఆనాపానస్సతిసమాధీతి ఏవమేత్థ అత్థో వేదితబ్బో. భావితోతి ఉప్పాదితో వడ్ఢితో చ. బహులీకతోతి పునప్పునం కతో. సన్తో చేవ పణీతో చాతి సన్తో చేవ పణీతో చేవ, ఉభయత్థ ఏవసద్దేన నియమో వేదితబ్బో. కిం వుత్తం హోతి? అయఞ్హి యథా అసుభకమ్మట్ఠానం కేవలం పటివేధవసేన సన్తఞ్చ పణీతఞ్చ ఓళారికారమ్మణత్తా పన పటికూలారమ్మణత్తా చ ఆరమ్మణవసేన నేవ సన్తం న పణీతం, న ఏవం కేనచి పరియాయేన అసన్తో వా అప్పణీతో వా, అపిచ ఖో ఆరమ్మణసన్తతాయపి సన్తో వూపసన్తో నిబ్బుతో పటివేధసఙ్ఖాతఅఙ్గసన్తతాయపి ఆరమ్మణప్పణీతతాయపి పణీతో అతిత్తికరో అఙ్గప్పణీతతాయపీతి. తేన వుత్తం – ‘‘సన్తో చేవ పణీతో చా’’తి.

    Samādhīti tāya ānāpānapariggāhikāya satiyā saddhiṃ uppannā cittekaggatā; samādhisīsena cāyaṃ desanā, na satisīsena. Tasmā ānāpānassatiyā yutto samādhi ānāpānassatisamādhi, ānāpānassatiyaṃ vā samādhi ānāpānassatisamādhīti evamettha attho veditabbo. Bhāvitoti uppādito vaḍḍhito ca. Bahulīkatoti punappunaṃ kato. Santo ceva paṇīto cāti santo ceva paṇīto ceva, ubhayattha evasaddena niyamo veditabbo. Kiṃ vuttaṃ hoti? Ayañhi yathā asubhakammaṭṭhānaṃ kevalaṃ paṭivedhavasena santañca paṇītañca oḷārikārammaṇattā pana paṭikūlārammaṇattā ca ārammaṇavasena neva santaṃ na paṇītaṃ, na evaṃ kenaci pariyāyena asanto vā appaṇīto vā, apica kho ārammaṇasantatāyapi santo vūpasanto nibbuto paṭivedhasaṅkhātaaṅgasantatāyapi ārammaṇappaṇītatāyapi paṇīto atittikaro aṅgappaṇītatāyapīti. Tena vuttaṃ – ‘‘santo ceva paṇīto cā’’ti.

    అసేచనకో చ సుఖో చ విహారోతి ఏత్థ పన నాస్స సేచనన్తి అసేచనకో అనాసిత్తకో అబ్బోకిణ్ణో పాటేక్కో ఆవేణికో, నత్థేత్థ పరికమ్మేన వా ఉపచారేన వా సన్తతా ఆదిమనసికారతో పభుతి అత్తనో సభావేనేవ సన్తో చ పణీతో చాతి అత్థో. కేచి పన అసేచనకోతి అనాసిత్తకో ఓజవన్తో సభావేనేవ మధురోతి వదన్తి. ఏవమయం అసేచనకో చ అప్పితప్పితక్ఖణే కాయికచేతసికసుఖప్పటిలాభాయ సంవత్తనతో సుఖో చ విహారోతి వేదితబ్బో.

    Asecanako ca sukho ca vihāroti ettha pana nāssa secananti asecanako anāsittako abbokiṇṇo pāṭekko āveṇiko, natthettha parikammena vā upacārena vā santatā ādimanasikārato pabhuti attano sabhāveneva santo ca paṇīto cāti attho. Keci pana asecanakoti anāsittako ojavanto sabhāveneva madhuroti vadanti. Evamayaṃ asecanako ca appitappitakkhaṇe kāyikacetasikasukhappaṭilābhāya saṃvattanato sukho ca vihāroti veditabbo.

    ఉప్పన్నుప్పన్నేతి అవిక్ఖమ్భితే అవిక్ఖమ్భితే. పాపకేతి లామకే. అకుసలే ధమ్మేతి అకోసల్లసమ్భూతే ధమ్మే. ఠానసో అన్తరధాపేతీతి ఖణేనేవ అన్తరధాపేతి విక్ఖమ్భేతి. వూపసమేతీతి సుట్ఠు ఉపసమేతి, నిబ్బేధభాగియత్తా వా అనుపుబ్బేన అరియమగ్గవుడ్ఢిప్పతో సముచ్ఛిన్దతి పటిప్పస్సమ్భేతీతిపి అత్థో.

    Uppannuppanneti avikkhambhite avikkhambhite. Pāpaketi lāmake. Akusale dhammeti akosallasambhūte dhamme. Ṭhānaso antaradhāpetīti khaṇeneva antaradhāpeti vikkhambheti. Vūpasametīti suṭṭhu upasameti, nibbedhabhāgiyattā vā anupubbena ariyamaggavuḍḍhippato samucchindati paṭippassambhetītipi attho.

    సేయ్యథాపీతి ఓపమ్మనిదస్సనమేతం. గిమ్హానం పచ్ఛిమే మాసేతి ఆసాళ్హమాసే. ఊహతం రజోజల్లన్తి అద్ధమాసే వాతాతపసుక్ఖాయ గోమహింసాదిపాదప్పహారసమ్భిన్నాయ పథవియా ఉద్ధం హతం ఊహతం ఆకాసే సముట్ఠితం రజఞ్చ రేణుఞ్చ. మహా అకాలమేఘోతి సబ్బం నభం అజ్ఝోత్థరిత్వా ఉట్ఠితో ఆసాళ్హజుణ్హపక్ఖే సకలం అద్ధమాసం వస్సనకమేఘో. సో హి అసమ్పత్తే వస్సకాలే ఉప్పన్నత్తా అకాలమేఘోతి ఇధాధిప్పేతో. ఠానసో అన్తరధాపేతి వూపసమేతీతి ఖణేనేవ అదస్సనం నేతి, పథవియం సన్నిసీదాపేతి. ఏవమేవ ఖోతి ఓపమ్మసమ్పటిపాదనమేతం. తతో పరం వుత్తనయమేవ.

    Seyyathāpīti opammanidassanametaṃ. Gimhānaṃ pacchime māseti āsāḷhamāse. Ūhataṃ rajojallanti addhamāse vātātapasukkhāya gomahiṃsādipādappahārasambhinnāya pathaviyā uddhaṃ hataṃ ūhataṃ ākāse samuṭṭhitaṃ rajañca reṇuñca. Mahā akālameghoti sabbaṃ nabhaṃ ajjhottharitvā uṭṭhito āsāḷhajuṇhapakkhe sakalaṃ addhamāsaṃ vassanakamegho. So hi asampatte vassakāle uppannattā akālameghoti idhādhippeto. Ṭhānaso antaradhāpeti vūpasametīti khaṇeneva adassanaṃ neti, pathaviyaṃ sannisīdāpeti. Evameva khoti opammasampaṭipādanametaṃ. Tato paraṃ vuttanayameva.

    ఇదాని కథం భావితో చ భిక్ఖవే ఆనాపానస్సతిసమాధీతి ఏత్థ కథన్తి ఆనాపానస్సతిసమాధిభావనం నానప్పకారతో విత్థారేతుకమ్యతాపుచ్ఛా. భావితో చ భిక్ఖవే ఆనాపానస్సతిసమాధీతి నానప్పకారతో విత్థారేతుకమ్యతాయ పుట్ఠధమ్మనిదస్సనం . ఏస నయో దుతియపదేపి. అయం పనేత్థ సఙ్ఖేపత్థో – భిక్ఖవే కేనపకారేన కేనాకారేన కేన విధినా భావితో ఆనాపానస్సతిసమాధి కేనపకారేన బహులీకతో సన్తో చేవ…పే॰… వూపసమేతీతి.

    Idāni kathaṃ bhāvito ca bhikkhave ānāpānassatisamādhīti ettha kathanti ānāpānassatisamādhibhāvanaṃ nānappakārato vitthāretukamyatāpucchā. Bhāvito ca bhikkhave ānāpānassatisamādhīti nānappakārato vitthāretukamyatāya puṭṭhadhammanidassanaṃ . Esa nayo dutiyapadepi. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – bhikkhave kenapakārena kenākārena kena vidhinā bhāvito ānāpānassatisamādhi kenapakārena bahulīkato santo ceva…pe… vūpasametīti.

    ఇదాని తమత్థం విత్థారేన్తో ‘‘ఇధ భిక్ఖవే’’తిఆదిమాహ. తత్థ ఇధ భిక్ఖవే భిక్ఖూతి భిక్ఖవే ఇమస్మిం సాసనే భిక్ఖు. అయఞ్హేత్థ ఇధసద్దో సబ్బప్పకారఆనాపానస్సతిసమాధినిబ్బత్తకస్స పుగ్గలస్స సన్నిస్సయభూతసాసనపరిదీపనో అఞ్ఞసాసనస్స తథాభావపటిసేధనో చ. వుత్తఞ్హేతం – ‘‘ఇధేవ, భిక్ఖవే, సమణో…పే॰… సుఞ్ఞా పరప్పవాదా సమణేభి అఞ్ఞేహీ’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౧౩౯). తేన వుత్తం – ‘‘ఇమస్మిం సాసనే భిక్ఖూ’’తి.

    Idāni tamatthaṃ vitthārento ‘‘idha bhikkhave’’tiādimāha. Tattha idha bhikkhave bhikkhūti bhikkhave imasmiṃ sāsane bhikkhu. Ayañhettha idhasaddo sabbappakāraānāpānassatisamādhinibbattakassa puggalassa sannissayabhūtasāsanaparidīpano aññasāsanassa tathābhāvapaṭisedhano ca. Vuttañhetaṃ – ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo…pe… suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (ma. ni. 1.139). Tena vuttaṃ – ‘‘imasmiṃ sāsane bhikkhū’’ti.

    అరఞ్ఞగతో వా…పే॰… సుఞ్ఞాగారగతో వాతి ఇదమస్స ఆనాపానస్సతిసమాధిభావనానురూపసేనాసనపరిగ్గహపరిదీపనం. ఇమస్స హి భిక్ఖునో దీఘరత్తం రూపాదీసు ఆరమ్మణేసు అనువిసటం చిత్తం ఆనాపానస్సతిసమాధిఆరమ్మణం అభిరుహితుం న ఇచ్ఛతి. కూటగోణయుత్తరథో వియ ఉప్పథమేవ ధావతి. తస్మా సేయ్యథాపి నామ గోపో కూటధేనుయా సబ్బం ఖీరం పివిత్వా వడ్ఢితం కూటవచ్ఛం దమేతుకామో ధేనుతో అపనేత్వా ఏకమన్తే మహన్తం థమ్భం నిఖణిత్వా తత్థ యోత్తేన బన్ధేయ్య. అథస్స సో వచ్ఛో ఇతో చితో చ విప్ఫన్దిత్వా పలాయితుం అసక్కోన్తో తమేవ థమ్భం ఉపనిసీదేయ్య వా ఉపనిపజ్జేయ్య వా; ఏవమేవ ఇమినాపి భిక్ఖునా దీఘరత్తం రూపారమ్మణాదిరసపానవడ్ఢితం దుట్ఠచిత్తం దమేతుకామేన రూపాదిఆరమ్మణతో అపనేత్వా అరఞ్ఞం వా…పే॰… సుఞ్ఞాగారం వా పవేసేత్వా తత్థ అస్సాసపస్సాసథమ్భే సతియోత్తేన బన్ధితబ్బం. ఏవమస్స తం చిత్తం ఇతో చితో చ విప్ఫన్దిత్వాపి పుబ్బే ఆచిణ్ణారమ్మణం అలభమానం సతియోత్తం ఛిన్దిత్వా పలాయితుం అసక్కోన్తం తమేవారమ్మణం ఉపచారప్పనావసేన ఉపనిసీదతి చేవ ఉపనిపజ్జతి చ. తేనాహు పోరాణా –

    Araññagato vā…pe… suññāgāragato vāti idamassa ānāpānassatisamādhibhāvanānurūpasenāsanapariggahaparidīpanaṃ. Imassa hi bhikkhuno dīgharattaṃ rūpādīsu ārammaṇesu anuvisaṭaṃ cittaṃ ānāpānassatisamādhiārammaṇaṃ abhiruhituṃ na icchati. Kūṭagoṇayuttaratho viya uppathameva dhāvati. Tasmā seyyathāpi nāma gopo kūṭadhenuyā sabbaṃ khīraṃ pivitvā vaḍḍhitaṃ kūṭavacchaṃ dametukāmo dhenuto apanetvā ekamante mahantaṃ thambhaṃ nikhaṇitvā tattha yottena bandheyya. Athassa so vaccho ito cito ca vipphanditvā palāyituṃ asakkonto tameva thambhaṃ upanisīdeyya vā upanipajjeyya vā; evameva imināpi bhikkhunā dīgharattaṃ rūpārammaṇādirasapānavaḍḍhitaṃ duṭṭhacittaṃ dametukāmena rūpādiārammaṇato apanetvā araññaṃ vā…pe… suññāgāraṃ vā pavesetvā tattha assāsapassāsathambhe satiyottena bandhitabbaṃ. Evamassa taṃ cittaṃ ito cito ca vipphanditvāpi pubbe āciṇṇārammaṇaṃ alabhamānaṃ satiyottaṃ chinditvā palāyituṃ asakkontaṃ tamevārammaṇaṃ upacārappanāvasena upanisīdati ceva upanipajjati ca. Tenāhu porāṇā –

    ‘‘యథా థమ్భే నిబన్ధేయ్య, వచ్ఛం దమ్మం నరో ఇధ;

    ‘‘Yathā thambhe nibandheyya, vacchaṃ dammaṃ naro idha;

    బన్ధేయ్యేవం సకం చిత్తం, సతియారమ్మణే దళ్హ’’న్తి. (విసుద్ధి॰ ౧.౨౧౭; దీ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౨.౩౭౪; మ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧౦౭; పటి॰ మ॰ అట్ఠ॰ ౨.౧.౧౬౩);

    Bandheyyevaṃ sakaṃ cittaṃ, satiyārammaṇe daḷha’’nti. (visuddhi. 1.217; dī. ni. aṭṭha. 2.374; ma. ni. aṭṭha. 1.107; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.163);

    ఏవమస్సేతం సేనాసనం భావనానురూపం హోతి. తేన వుత్తం – ‘‘ఇదమస్స ఆనాపానస్సతిసమఆధిభావనానురూపసేనాసనపరిగ్గహపరిదీపన’’న్తి.

    Evamassetaṃ senāsanaṃ bhāvanānurūpaṃ hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘idamassa ānāpānassatisamaādhibhāvanānurūpasenāsanapariggahaparidīpana’’nti.

    అథ వా యస్మా ఇదం కమ్మట్ఠానప్పభేదే ముద్ధభూతం సబ్బఞ్ఞుబుద్ధపచ్చేకబుద్ధబుద్ధసావకానం విసేసాధిగమదిట్ఠధమ్మసుఖవిహారపదట్ఠానం ఆనాపానస్సతికమ్మట్ఠానం ఇత్థిపురిసహత్థిఅస్సాదిసద్దసమాకులం గామన్తం అపరిచ్చజిత్వా న సుకరం సమ్పాదేతుం, సద్దకణ్టకత్తా ఝానస్స. అగామకే పన అరఞ్ఞే సుకరం యోగావచరేన ఇదం కమ్మట్ఠానం పరిగ్గహేత్వా ఆనాపానచతుత్థజ్ఝానం నిబ్బత్తేత్వా తదేవ చ పాదకం కత్వా సఙ్ఖారే సమ్మసిత్వా అగ్గఫలం అరహత్తం సమ్పాపుణితుం, తస్మాస్స అనురూపంసేనాసనం దస్సేన్తో భగవా ‘‘అరఞ్ఞగతో వా’’తిఆదిమాహ.

    Atha vā yasmā idaṃ kammaṭṭhānappabhede muddhabhūtaṃ sabbaññubuddhapaccekabuddhabuddhasāvakānaṃ visesādhigamadiṭṭhadhammasukhavihārapadaṭṭhānaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ itthipurisahatthiassādisaddasamākulaṃ gāmantaṃ apariccajitvā na sukaraṃ sampādetuṃ, saddakaṇṭakattā jhānassa. Agāmake pana araññe sukaraṃ yogāvacarena idaṃ kammaṭṭhānaṃ pariggahetvā ānāpānacatutthajjhānaṃ nibbattetvā tadeva ca pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasitvā aggaphalaṃ arahattaṃ sampāpuṇituṃ, tasmāssa anurūpaṃsenāsanaṃ dassento bhagavā ‘‘araññagato vā’’tiādimāha.

    వత్థువిజ్జాచరియో వియ హి భగవా, సో యథా వత్థువిజ్జాచరియో నగరభూమిం పస్సిత్వా సుట్ఠు ఉపపరిక్ఖిత్వా ‘‘ఏత్థ నగరం మాపేథా’’తి ఉపదిసతి, సోత్థినా చ నగరే నిట్ఠితే రాజకులతో మహాసక్కారం లభతి; ఏవమేవ యోగావచరస్స అనురూపసేనాసనం ఉపపరిక్ఖిత్వా ఏత్థ కమ్మట్ఠానం అనుయుఞ్జితబ్బన్తి ఉపదిసతి. తతో తత్థ కమ్మట్ఠానం అనుయుత్తేన యోగినా కమేన అరహత్తే పత్తే ‘‘సమ్మాసమ్బుద్ధో వత సో భగవా’’తి మహన్తం సక్కారం లభతి. అయం పన భిక్ఖు ‘‘దీపిసదిసో’’తి వుచ్చతి. యథా హి మహాదీపిరాజా అరఞ్ఞే తిణగహనం వా వనగహనం వా పబ్బతగహనం వా నిస్సాయ నిలీయిత్వా వనమహింసగోకణ్ణసూకరాదయో మిగే గణ్హాతి; ఏవమేవాయం అరఞ్ఞాదీసు కమ్మట్ఠానం అనుయుఞ్జన్తో భిక్ఖు యథాక్కమేన సోతాపత్తిసకదాగామిఅనాగామిఅరహత్తమగ్గే చేవ అరియఫలఞ్చ గణ్హాతీతి వేదితబ్బో. తేనాహు పోరాణా –

    Vatthuvijjācariyo viya hi bhagavā, so yathā vatthuvijjācariyo nagarabhūmiṃ passitvā suṭṭhu upaparikkhitvā ‘‘ettha nagaraṃ māpethā’’ti upadisati, sotthinā ca nagare niṭṭhite rājakulato mahāsakkāraṃ labhati; evameva yogāvacarassa anurūpasenāsanaṃ upaparikkhitvā ettha kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitabbanti upadisati. Tato tattha kammaṭṭhānaṃ anuyuttena yoginā kamena arahatte patte ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā’’ti mahantaṃ sakkāraṃ labhati. Ayaṃ pana bhikkhu ‘‘dīpisadiso’’ti vuccati. Yathā hi mahādīpirājā araññe tiṇagahanaṃ vā vanagahanaṃ vā pabbatagahanaṃ vā nissāya nilīyitvā vanamahiṃsagokaṇṇasūkarādayo mige gaṇhāti; evamevāyaṃ araññādīsu kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto bhikkhu yathākkamena sotāpattisakadāgāmianāgāmiarahattamagge ceva ariyaphalañca gaṇhātīti veditabbo. Tenāhu porāṇā –

    ‘‘యథాపి దీపికో నామ, నిలీయిత్వా గణ్హతీ మిగే;

    ‘‘Yathāpi dīpiko nāma, nilīyitvā gaṇhatī mige;

    తథేవాయం బుద్ధపుత్తో, యుత్తయోగో విపస్సకో;

    Tathevāyaṃ buddhaputto, yuttayogo vipassako;

    అరఞ్ఞం పవిసిత్వాన, గణ్హాతి ఫలముత్తమ’’న్తి. (మి॰ ప॰ ౬.౧.౫);

    Araññaṃ pavisitvāna, gaṇhāti phalamuttama’’nti. (mi. pa. 6.1.5);

    తేనస్స పరక్కమజవయోగ్గభూమిం అరఞ్ఞసేనాసనం దస్సేన్తో భగవా ‘‘అరఞ్ఞగతో వా’’తిఆదిమాహ.

    Tenassa parakkamajavayoggabhūmiṃ araññasenāsanaṃ dassento bhagavā ‘‘araññagato vā’’tiādimāha.

    తత్థ అరఞ్ఞగతో వాతి అరఞ్ఞన్తి ‘‘నిక్ఖమిత్వా బహి ఇన్దఖీలా సబ్బమేతం అరఞ్ఞ’’న్తి (విభ॰ ౫౨౯) చ ‘‘ఆరఞ్ఞకం నామ సేనాసనం పఞ్చధనుసతికం పచ్ఛిమ’’న్తి (పారా॰ ౬౫౩) చ ఏవం వుత్తలక్ఖణేసు అరఞ్ఞేసు అనురూపం యంకిఞ్చి పవివేకసుఖం అరఞ్ఞం గతో. రుక్ఖమూలగతో వాతి రుక్ఖసమీపం గతో. సుఞ్ఞాగారగతో వాతి సుఞ్ఞం వివిత్తోకాసం గతో. ఏత్థ చ ఠపేత్వా అరఞ్ఞఞ్చ రుక్ఖమూలఞ్చ అవసేససత్తవిధసేనాసనగతోపి సుఞ్ఞాగారగతోతి వత్తుం వట్టతి. ఏవమస్స ఉతుత్తయానుకూలం ధాతుచరియానుకూలఞ్చ ఆనాపానస్సతిభావనానురూపం సేనాసనం ఉపదిసిత్వా అలీనానుద్ధచ్చపక్ఖికం సన్తమిరియాపథం ఉపదిసన్తో ‘‘నిసీదతీ’’తి ఆహ. అథస్స నిసజ్జాయ దళ్హభావం అస్సాసపస్సాసానం పవత్తనసుఖతం ఆరమ్మణపరిగ్గహూపాయఞ్చ దస్సేన్తో ‘‘పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా’’తిఆదిమాహ.

    Tattha araññagato vāti araññanti ‘‘nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ arañña’’nti (vibha. 529) ca ‘‘āraññakaṃ nāma senāsanaṃ pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 653) ca evaṃ vuttalakkhaṇesu araññesu anurūpaṃ yaṃkiñci pavivekasukhaṃ araññaṃ gato. Rukkhamūlagato vāti rukkhasamīpaṃ gato. Suññāgāragato vāti suññaṃ vivittokāsaṃ gato. Ettha ca ṭhapetvā araññañca rukkhamūlañca avasesasattavidhasenāsanagatopi suññāgāragatoti vattuṃ vaṭṭati. Evamassa ututtayānukūlaṃ dhātucariyānukūlañca ānāpānassatibhāvanānurūpaṃ senāsanaṃ upadisitvā alīnānuddhaccapakkhikaṃ santamiriyāpathaṃ upadisanto ‘‘nisīdatī’’ti āha. Athassa nisajjāya daḷhabhāvaṃ assāsapassāsānaṃ pavattanasukhataṃ ārammaṇapariggahūpāyañca dassento ‘‘pallaṅkaṃ ābhujitvā’’tiādimāha.

    తత్థ పల్లఙ్కన్తి సమన్తతో ఊరుబద్ధాసనం. ఆభుజిత్వాతి ఆబన్ధిత్వా. ఉజుం కాయం పణిధాయాతి ఉపరిమం సరీరం ఉజుకం ఠపేత్వా, అట్ఠారస పిట్ఠికణ్టకే కోటియా కోటిం పటిపాదేత్వా. ఏవఞ్హి నిసిన్నస్స చమ్మమంసన్హారూని న పణమన్తి. అథస్స యా తేసం పణమనప్పచ్చయా ఖణే ఖణే వేదనా ఉప్పజ్జేయ్యుం, తా న ఉప్పజ్జన్తి. తాసు అనుప్పజ్జమానాసు చిత్తం ఏకగ్గం హోతి. కమ్మట్ఠానం న పరిపతతి. వుడ్ఢిం ఫాతిం ఉపగచ్ఛతి.

    Tattha pallaṅkanti samantato ūrubaddhāsanaṃ. Ābhujitvāti ābandhitvā. Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti uparimaṃ sarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā, aṭṭhārasa piṭṭhikaṇṭake koṭiyā koṭiṃ paṭipādetvā. Evañhi nisinnassa cammamaṃsanhārūni na paṇamanti. Athassa yā tesaṃ paṇamanappaccayā khaṇe khaṇe vedanā uppajjeyyuṃ, tā na uppajjanti. Tāsu anuppajjamānāsu cittaṃ ekaggaṃ hoti. Kammaṭṭhānaṃ na paripatati. Vuḍḍhiṃ phātiṃ upagacchati.

    పరిముఖం సతిం ఉపట్ఠపేత్వాతి కమ్మట్ఠానాభిముఖం సతిం ఠపయిత్వా. అథ వా ‘‘పరీ’’తి పరిగ్గహట్ఠో; ‘‘ముఖ’’న్తి నియ్యానట్ఠో; ‘‘సతీ’’తి ఉపట్ఠానట్ఠో; తేన వుచ్చతి – ‘‘పరిముఖం సతిం ఉపట్ఠపేత్వా’’తి. ఏవం పటిసమ్భిదాయం (పటి॰ మ॰ ౧.౧౬౪-౧౬౫) వుత్తనయేనపేత్థ అత్థో దట్ఠబ్బో. తత్రాయం సఙ్ఖేపో – ‘‘పరిగ్గహితనియ్యానం సతిం కత్వా’’తి. సో సతోవ అస్ససతీతి సో భిక్ఖు ఏవం నిసీదిత్వా ఏవఞ్చ సతిం ఉపట్ఠపేత్వా తం సతిం అవిజహన్తో సతోఏవ అస్ససతి, సతో పస్ససతి, సతోకారీ హోతీతి వుత్తం హోతి.

    Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti kammaṭṭhānābhimukhaṃ satiṃ ṭhapayitvā. Atha vā ‘‘parī’’ti pariggahaṭṭho; ‘‘mukha’’nti niyyānaṭṭho; ‘‘satī’’ti upaṭṭhānaṭṭho; tena vuccati – ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti. Evaṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.164-165) vuttanayenapettha attho daṭṭhabbo. Tatrāyaṃ saṅkhepo – ‘‘pariggahitaniyyānaṃ satiṃ katvā’’ti. So satova assasatīti so bhikkhu evaṃ nisīditvā evañca satiṃ upaṭṭhapetvā taṃ satiṃ avijahanto satoeva assasati, sato passasati, satokārī hotīti vuttaṃ hoti.

    ఇదాని యేహాకారేహి సతోకారీ హోతి, తే దస్సేన్తో ‘‘దీఘం వా అస్ససన్తో’’తిఆదిమాహ. వుత్తఞ్హేతం పటిసమ్భిదాయం – ‘‘సో సతోవ అస్ససతి, సతో పస్ససతీ’’తి ఏతస్సేవ విభఙ్గే –

    Idāni yehākārehi satokārī hoti, te dassento ‘‘dīghaṃ vā assasanto’’tiādimāha. Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ – ‘‘so satova assasati, sato passasatī’’ti etasseva vibhaṅge –

    ‘‘బాత్తింసాయ ఆకారేహి సతోకారీ హోతి. దీఘం అస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన సతోకారీ హోతి. దీఘం పస్సాసవసేన…పే॰… పటినిస్సగ్గానుపస్సీ అస్సాసవసేన పటినిస్సగ్గానుపస్సీ పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన సతోకారీ హోతీ’’తి (పటి॰ మ॰ ౧.౧౬౫).

    ‘‘Bāttiṃsāya ākārehi satokārī hoti. Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti. Dīghaṃ passāsavasena…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hotī’’ti (paṭi. ma. 1.165).

    తత్థ దీఘం వా అస్ససన్తోతి దీఘం వా అస్సాసం పవత్తేన్తో. ‘‘అస్సాసో’’తి బహి నిక్ఖమనవాతో. ‘‘పస్సాసో’’తి అన్తో పవిసనవాతో. సుత్తన్తట్ఠకథాసు పన ఉప్పటిపాటియా ఆగతం.

    Tattha dīghaṃ vā assasantoti dīghaṃ vā assāsaṃ pavattento. ‘‘Assāso’’ti bahi nikkhamanavāto. ‘‘Passāso’’ti anto pavisanavāto. Suttantaṭṭhakathāsu pana uppaṭipāṭiyā āgataṃ.

    తత్థ సబ్బేసమ్పి గబ్భసేయ్యకానం మాతుకుచ్ఛితో నిక్ఖమనకాలే పఠమం అబ్భన్తరవాతో బహి నిక్ఖమతి. పచ్ఛా బాహిరవాతో సుఖుమం రజం గహేత్వా అబ్భన్తరం పవిసన్తో తాలుం ఆహచ్చ నిబ్బాయతి. ఏవం తావ అస్సాసపస్సాసా వేదితబ్బా. యా పన తేసం దీఘరస్సతా, సా అద్ధానవసేన వేదితబ్బా. యథా హి ఓకాసద్ధానం ఫరిత్వా ఠితం ఉదకం వా వాలికా వా ‘‘దీఘముదకం దీఘా వాలికా, రస్సముదకం రస్సా వాలికా’’తి వుచ్చతి. ఏవం చుణ్ణవిచుణ్ణాపి అస్సాసపస్సాసా హత్థిసరీరే అహిసరీరే చ తేసం అత్తభావసఙ్ఖాతం దీఘం అద్ధానం సణికం పూరేత్వా సణికమేవ నిక్ఖమన్తి, తస్మా ‘‘దీఘా’’తి వుచ్చన్తి. సునఖససాదీనం అత్తభావసఙ్ఖాతం రస్సం అద్ధానం సీఘం పూరేత్వా సీఘమేవ నిక్ఖమన్తి, తస్మా ‘‘రస్సా’’తి వుచ్చన్తి. మనుస్సేసు పన కేచి హత్థిఅహిఆదయో వియ కాలద్ధానవసేన దీఘం అస్ససన్తి చ పస్ససన్తి చ. కేచి సునఖససాదయో వియ రస్సం. తస్మా తేసం కాలవసేన దీఘమద్ధానం నిక్ఖమన్తా చ పవిసన్తా చ తే దీఘా. ఇత్తరమద్ధానం నిక్ఖమన్తా చ పవిసన్తా చ ‘‘రస్సా’’తి వేదితబ్బా. తత్రాయం భిక్ఖు నవహాకారేహి దీఘం అస్ససన్తో చ పస్ససన్తో చ ‘‘దీఘం అస్ససామి పస్ససామీ’’తి పజానాతి. ఏవం పజానతో చస్స ఏకేనాకారేన కాయానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా సమ్పజ్జతీతి వేదితబ్బా. యథాహ పటిసమ్భిదాయం

    Tattha sabbesampi gabbhaseyyakānaṃ mātukucchito nikkhamanakāle paṭhamaṃ abbhantaravāto bahi nikkhamati. Pacchā bāhiravāto sukhumaṃ rajaṃ gahetvā abbhantaraṃ pavisanto tāluṃ āhacca nibbāyati. Evaṃ tāva assāsapassāsā veditabbā. Yā pana tesaṃ dīgharassatā, sā addhānavasena veditabbā. Yathā hi okāsaddhānaṃ pharitvā ṭhitaṃ udakaṃ vā vālikā vā ‘‘dīghamudakaṃ dīghā vālikā, rassamudakaṃ rassā vālikā’’ti vuccati. Evaṃ cuṇṇavicuṇṇāpi assāsapassāsā hatthisarīre ahisarīre ca tesaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ dīghaṃ addhānaṃ saṇikaṃ pūretvā saṇikameva nikkhamanti, tasmā ‘‘dīghā’’ti vuccanti. Sunakhasasādīnaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ rassaṃ addhānaṃ sīghaṃ pūretvā sīghameva nikkhamanti, tasmā ‘‘rassā’’ti vuccanti. Manussesu pana keci hatthiahiādayo viya kāladdhānavasena dīghaṃ assasanti ca passasanti ca. Keci sunakhasasādayo viya rassaṃ. Tasmā tesaṃ kālavasena dīghamaddhānaṃ nikkhamantā ca pavisantā ca te dīghā. Ittaramaddhānaṃ nikkhamantā ca pavisantā ca ‘‘rassā’’ti veditabbā. Tatrāyaṃ bhikkhu navahākārehi dīghaṃ assasanto ca passasanto ca ‘‘dīghaṃ assasāmi passasāmī’’ti pajānāti. Evaṃ pajānato cassa ekenākārena kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā sampajjatīti veditabbā. Yathāha paṭisambhidāyaṃ

    ‘‘కథం దీఘం అస్ససన్తో ‘దీఘం అస్ససామీ’తి పజానాతి, దీఘం పస్ససన్తో ‘దీఘం పస్ససామీ’తి పజానాతి? దీఘం అస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతి, దీఘం పస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే పస్ససతి, దీఘం అస్సాసపస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతిపి పస్ససతిపి. దీఘం అస్సాసపస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతోపి పస్ససతోపి ఛన్దో ఉప్పజ్జతి; ఛన్దవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం అస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతి, ఛన్దవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం పస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే పస్ససతి, ఛన్దవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం అస్సాసపస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతిపి పస్ససతిపి. ఛన్దవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం అస్సాసపస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతోపి పస్ససతోపి పామోజ్జం ఉప్పజ్జతి; పామోజ్జవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం అస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతి, పామోజ్జవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం పస్సాసం…పే॰… దీఘం అస్సాసపస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతిపి పస్ససతిపి. పామోజ్జవసేన తతో సుఖుమతరం దీఘం అస్సాసపస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే అస్ససతోపి పస్ససతోపి దీఘం అస్సాసపస్సాసా చిత్తం వివత్తతి, ఉపేక్ఖా సణ్ఠాతి. ఇమేహి నవహి ఆకారేహి దీఘం అస్సాసపస్సాసా కాయో; ఉపట్ఠానం సతి; అనుపస్సనా ఞాణం; కాయో ఉపట్ఠానం, నో సతి; సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ. తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం కాయం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘కాయే కాయానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి (పటి॰ మ॰ ౧.౧౬౬).

    ‘‘Kathaṃ dīghaṃ assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti? Dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi chando uppajjati; chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ uppajjati; pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ…pe… dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi dīghaṃ assāsapassāsā cittaṃ vivattati, upekkhā saṇṭhāti. Imehi navahi ākārehi dīghaṃ assāsapassāsā kāyo; upaṭṭhānaṃ sati; anupassanā ñāṇaṃ; kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti (paṭi. ma. 1.166).

    ఏసేవ నయో రస్సపదేపి. అయం పన విసేసో – ‘‘యథా ఏత్థ ‘దీఘం అస్సాసం అద్ధానసఙ్ఖాతే’తి వుత్తం; ఏవమిధ ‘రస్సం అస్సాసం ఇత్తరసఙ్ఖాతే అస్ససతీ’’తి ఆగతం. తస్మా తస్స వసేన యావ ‘‘తేన వుచ్చతి కాయే కాయానుపస్సనాసతిపట్ఠానభావనా’’తి తావ యోజేతబ్బం. ఏవమయం అద్ధానవసేన ఇత్తరవసేన చ ఇమేహాకారేహి అస్సాసపస్సాసే పజానన్తో దీఘం వా అస్ససన్తో ‘‘దీఘం అస్ససామీ’’తి పజానాతి…పే॰… రస్సం వా పస్ససన్తో ‘‘రస్సం పస్ససామీ’’తి పజానాతీతి వేదితబ్బో.

    Eseva nayo rassapadepi. Ayaṃ pana viseso – ‘‘yathā ettha ‘dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte’ti vuttaṃ; evamidha ‘rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatī’’ti āgataṃ. Tasmā tassa vasena yāva ‘‘tena vuccati kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti tāva yojetabbaṃ. Evamayaṃ addhānavasena ittaravasena ca imehākārehi assāsapassāse pajānanto dīghaṃ vā assasanto ‘‘dīghaṃ assasāmī’’ti pajānāti…pe… rassaṃ vā passasanto ‘‘rassaṃ passasāmī’’ti pajānātīti veditabbo.

    ఏవం పజానతో చస్స –

    Evaṃ pajānato cassa –

    ‘‘దీఘో రస్సో చ అస్సాసో;

    ‘‘Dīgho rasso ca assāso;

    పస్సాసోపి చ తాదిసో;

    Passāsopi ca tādiso;

    చత్తారో వణ్ణా వత్తన్తి;

    Cattāro vaṇṇā vattanti;

    నాసికగ్గేవ భిక్ఖునో’’తి. (విసుద్ధి॰ ౧.౨౧౯; పటి॰ మ॰ అట్ఠ॰ ౨.౧.౧౬౩);

    Nāsikaggeva bhikkhuno’’ti. (visuddhi. 1.219; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.163);

    సబ్బకాయప్పటిసంవేదీ అస్ససిస్సామి…పే॰… పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతీతి సకలస్స అస్సాసకాయస్స ఆదిమజ్ఝపరియోసానం విదితం కరోన్తో పాకటం కరోన్తో ‘‘అస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. సకలస్స పస్సాసకాయస్స ఆదిమజ్ఝపరియోసానం విదితం కరోన్తో పాకటం కరోన్తో ‘‘పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి. ఏవం విదితం కరోన్తో పాకటం కరోన్తో ఞాణసమ్పయుత్తచిత్తేన అస్ససతి చేవ పస్ససతి చ; తస్మా ‘‘అస్ససిస్సామి పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతీతి వుచ్చతి. ఏకస్స హి భిక్ఖునో చుణ్ణవిచుణ్ణవిసటే అస్సాసకాయే పస్సాసకాయే వా ఆది పాకటో హోతి, న మజ్ఝపరియోసానం. సో ఆదిమేవ పరిగ్గహేతుం సక్కోతి, మజ్ఝపరియోసానే కిలమతి. ఏకస్స మజ్ఝం పాకటం హోతి, న ఆదిపరియోసానం. సో మజ్ఝమేవ పరిగ్గహేతుం సక్కోతి, ఆదిపరియోసానే కిలమతి. ఏకస్స పరియోసానం పాకటం హోతి, న ఆదిమజ్ఝం. సో పరియోసానంయేవ పరిగ్గహేతుం సక్కోతి, ఆదిమజ్ఝే కిలమతి. ఏకస్స సబ్బమ్పి పాకటం హోతి, సో సబ్బమ్పి పరిగ్గహేతుం సక్కోతి, న కత్థచి కిలమతి. తాదిసేన భవితబ్బన్తి దస్సేన్తో ఆహ – ‘‘సబ్బకాయప్పటిసంవేదీ అస్ససిస్సామి…పే॰… పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతీ’’తి.

    Sabbakāyappaṭisaṃvedīassasissāmi…pe… passasissāmīti sikkhatīti sakalassa assāsakāyassa ādimajjhapariyosānaṃ viditaṃ karonto pākaṭaṃ karonto ‘‘assasissāmī’’ti sikkhati. Sakalassa passāsakāyassa ādimajjhapariyosānaṃ viditaṃ karonto pākaṭaṃ karonto ‘‘passasissāmī’’ti sikkhati. Evaṃ viditaṃ karonto pākaṭaṃ karonto ñāṇasampayuttacittena assasati ceva passasati ca; tasmā ‘‘assasissāmi passasissāmī’’ti sikkhatīti vuccati. Ekassa hi bhikkhuno cuṇṇavicuṇṇavisaṭe assāsakāye passāsakāye vā ādi pākaṭo hoti, na majjhapariyosānaṃ. So ādimeva pariggahetuṃ sakkoti, majjhapariyosāne kilamati. Ekassa majjhaṃ pākaṭaṃ hoti, na ādipariyosānaṃ. So majjhameva pariggahetuṃ sakkoti, ādipariyosāne kilamati. Ekassa pariyosānaṃ pākaṭaṃ hoti, na ādimajjhaṃ. So pariyosānaṃyeva pariggahetuṃ sakkoti, ādimajjhe kilamati. Ekassa sabbampi pākaṭaṃ hoti, so sabbampi pariggahetuṃ sakkoti, na katthaci kilamati. Tādisena bhavitabbanti dassento āha – ‘‘sabbakāyappaṭisaṃvedī assasissāmi…pe… passasissāmīti sikkhatī’’ti.

    తత్థ సిక్ఖతీతి ఏవం ఘటతి వాయమతి. యో వా తథాభూతస్స సంవరో; అయమేత్థ అధిసీలసిక్ఖా. యో తథాభూతస్స సమాధి; అయం అధిచిత్తసిక్ఖా. యా తథాభూతస్స పఞ్ఞా; అయం అధిపఞ్ఞాసిక్ఖాతి. ఇమా తిస్సో సిక్ఖాయో తస్మిం ఆరమ్మణే తాయ సతియా తేన మనసికారేన సిక్ఖతి ఆసేవతి భావేతి బహులీకరోతీతి ఏవమేత్థ అత్థో దట్ఠబ్బో. తత్థ యస్మా పురిమనయే కేవలం అస్ససితబ్బం పస్ససితబ్బమేవ చ, న అఞ్ఞం కిఞ్చి కాతబ్బం; ఇతో పట్ఠాయ పన ఞాణుప్పాదనాదీసు యోగో కరణీయో. తస్మా తత్థ ‘‘అస్ససామీతి పజానాతి పస్ససామీతి పజానాతి’’చ్చేవ వత్తమానకాలవసేన పాళిం వత్వా ఇతో పట్ఠాయ కత్తబ్బస్స ఞాణుప్పాదనాదినో ఆకారస్స దస్సనత్థం ‘‘సబ్బకాయప్పటిసంవేదీ అస్ససిస్సామీ’’తిఆదినా నయేన అనాగతవచనవసేన పాళి ఆరోపితాతి వేదితబ్బా.

    Tattha sikkhatīti evaṃ ghaṭati vāyamati. Yo vā tathābhūtassa saṃvaro; ayamettha adhisīlasikkhā. Yo tathābhūtassa samādhi; ayaṃ adhicittasikkhā. Yā tathābhūtassa paññā; ayaṃ adhipaññāsikkhāti. Imā tisso sikkhāyo tasmiṃ ārammaṇe tāya satiyā tena manasikārena sikkhati āsevati bhāveti bahulīkarotīti evamettha attho daṭṭhabbo. Tattha yasmā purimanaye kevalaṃ assasitabbaṃ passasitabbameva ca, na aññaṃ kiñci kātabbaṃ; ito paṭṭhāya pana ñāṇuppādanādīsu yogo karaṇīyo. Tasmā tattha ‘‘assasāmīti pajānāti passasāmīti pajānāti’’cceva vattamānakālavasena pāḷiṃ vatvā ito paṭṭhāya kattabbassa ñāṇuppādanādino ākārassa dassanatthaṃ ‘‘sabbakāyappaṭisaṃvedī assasissāmī’’tiādinā nayena anāgatavacanavasena pāḷi āropitāti veditabbā.

    పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామి…పే॰… పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతీతి ఓళారికం కాయసఙ్ఖారం పస్సమ్భేన్తో పటిప్పస్సమ్భేన్తో నిరోధేన్తో వూపసమేన్తో అస్ససిస్సామి పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి.

    Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmi…pe… passasissāmīti sikkhatīti oḷārikaṃ kāyasaṅkhāraṃ passambhento paṭippassambhento nirodhento vūpasamento assasissāmi passasissāmīti sikkhati.

    తత్రేవం ఓళారికసుఖుమతా చ పస్సద్ధి చ వేదితబ్బా. ఇమస్స హి భిక్ఖునో పుబ్బే అపరిగ్గహితకాలే కాయో చ చిత్తఞ్చ సదరథా హోన్తి. ఓళారికానం కాయచిత్తానం ఓళారికత్తే అవూపసన్తే అస్సాసపస్సాసాపి ఓళారికా హోన్తి, బలవతరా హుత్వా పవత్తన్తి, నాసికా నప్పహోతి, ముఖేన అస్ససన్తోపి పస్ససన్తోపి తిట్ఠతి. యదా పనస్స కాయోపి చిత్తమ్పి పరిగ్గహితా హోన్తి, తదా తే సన్తా హోన్తి వూపసన్తా. తేసు వూపసన్తేసు అస్సాసపస్సాసా సుఖుమా హుత్వా పవత్తన్తి, ‘‘అత్థి ను ఖో నత్థీ’’తి విచేతబ్బాకారప్పత్తా హోన్తి. సేయ్యథాపి పురిసస్స ధావిత్వా పబ్బతా వా ఓరోహిత్వా మహాభారం వా సీసతో ఓరోపేత్వా ఠితస్స ఓళారికా అస్సాసపస్సాసా హోన్తి, నాసికా నప్పహోతి, ముఖేన అస్ససన్తోపి పస్ససన్తోపి తిట్ఠతి. యదా పనేస తం పరిస్సమం వినోదేత్వా న్హత్వా చ పివిత్వా చ అల్లసాటకం హదయే కత్వా సీతాయ ఛాయాయ నిపన్నో హోతి, అథస్స తే అస్సాసపస్సాసా సుఖుమా హోన్తి, ‘‘అత్థి ను ఖో నత్థీ’’తి విచేతబ్బాకారప్పత్తా. ఏవమేవ ఇమస్స భిక్ఖునో పుబ్బే అపరిగ్గహితకాలే కాయో చ…పే॰… విచేతబ్బాకారప్పత్తా హోన్తి. తం కిస్స హేతు? తథా హిస్స పుబ్బే అపరిగ్గహితకాలే ‘‘ఓళారికోళారికే కాయసఙ్ఖారే పస్సమ్భేమీ’’తి ఆభోగసమన్నాహారమనసికారపచ్చవేక్ఖణా నత్థి, పరిగ్గహితకాలే పన అత్థి. తేనస్స అపరిగ్గహితకాలతో పరిగ్గహితకాలే కాయసఙ్ఖారో సుఖుమో హోతి. తేనాహు పోరాణా –

    Tatrevaṃ oḷārikasukhumatā ca passaddhi ca veditabbā. Imassa hi bhikkhuno pubbe apariggahitakāle kāyo ca cittañca sadarathā honti. Oḷārikānaṃ kāyacittānaṃ oḷārikatte avūpasante assāsapassāsāpi oḷārikā honti, balavatarā hutvā pavattanti, nāsikā nappahoti, mukhena assasantopi passasantopi tiṭṭhati. Yadā panassa kāyopi cittampi pariggahitā honti, tadā te santā honti vūpasantā. Tesu vūpasantesu assāsapassāsā sukhumā hutvā pavattanti, ‘‘atthi nu kho natthī’’ti vicetabbākārappattā honti. Seyyathāpi purisassa dhāvitvā pabbatā vā orohitvā mahābhāraṃ vā sīsato oropetvā ṭhitassa oḷārikā assāsapassāsā honti, nāsikā nappahoti, mukhena assasantopi passasantopi tiṭṭhati. Yadā panesa taṃ parissamaṃ vinodetvā nhatvā ca pivitvā ca allasāṭakaṃ hadaye katvā sītāya chāyāya nipanno hoti, athassa te assāsapassāsā sukhumā honti, ‘‘atthi nu kho natthī’’ti vicetabbākārappattā. Evameva imassa bhikkhuno pubbe apariggahitakāle kāyo ca…pe… vicetabbākārappattā honti. Taṃ kissa hetu? Tathā hissa pubbe apariggahitakāle ‘‘oḷārikoḷārike kāyasaṅkhāre passambhemī’’ti ābhogasamannāhāramanasikārapaccavekkhaṇā natthi, pariggahitakāle pana atthi. Tenassa apariggahitakālato pariggahitakāle kāyasaṅkhāro sukhumo hoti. Tenāhu porāṇā –

    ‘‘సారద్ధే కాయే చిత్తే చ, అధిమత్తం పవత్తతి;

    ‘‘Sāraddhe kāye citte ca, adhimattaṃ pavattati;

    అసారద్ధమ్హి కాయమ్హి, సుఖుమం సమ్పవత్తతీ’’తి. (విసుద్ధి॰ ౧.౨౨౦; పటి॰ మ॰ అట్ఠ॰ ౨.౧.౧౬౩);

    Asāraddhamhi kāyamhi, sukhumaṃ sampavattatī’’ti. (visuddhi. 1.220; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.163);

    పరిగ్గహేపి ఓళారికో, పఠమజ్ఝానూపచారే సుఖుమో; తస్మిమ్పి ఓళారికో పఠమజ్ఝానే సుఖుమో. పఠమజ్ఝానే చ దుతియజ్ఝానూపచారే చ ఓళారికో, దుతియజ్ఝానే సుఖుమో. దుతియజ్ఝానే చ తతియజ్ఝానూపచారే చ ఓళారికో, తతియజ్ఝానే సుఖుమో. తతియజ్ఝానే చ చతుత్థజ్ఝానూపచారే చ ఓళారికో, చతుత్థజ్ఝానే అతిసుఖుమో అప్పవత్తిమేవ పాపుణాతి. ఇదం తావ దీఘభాణకసంయుత్తభాణకానం మతం.

    Pariggahepi oḷāriko, paṭhamajjhānūpacāre sukhumo; tasmimpi oḷāriko paṭhamajjhāne sukhumo. Paṭhamajjhāne ca dutiyajjhānūpacāre ca oḷāriko, dutiyajjhāne sukhumo. Dutiyajjhāne ca tatiyajjhānūpacāre ca oḷāriko, tatiyajjhāne sukhumo. Tatiyajjhāne ca catutthajjhānūpacāre ca oḷāriko, catutthajjhāne atisukhumo appavattimeva pāpuṇāti. Idaṃ tāva dīghabhāṇakasaṃyuttabhāṇakānaṃ mataṃ.

    మజ్ఝిమభాణకా పన ‘‘పఠమజ్ఝానే ఓళారికో, దుతియజ్ఝానూపచారే సుఖుమో’’తి ఏవం హేట్ఠిమహేట్ఠిమజ్ఝానతో ఉపరూపరిజ్ఝానూపచారేపి సుఖుమతరం ఇచ్ఛన్తి. సబ్బేసంయేవ పన మతేన అపరిగ్గహితకాలే పవత్తకాయసఙ్ఖారో పరిగ్గహితకాలే పటిప్పస్సమ్భతి, పరిగ్గహితకాలే పవత్తకాయసఙ్ఖారో పఠమజ్ఝానూపచారే…పే॰… చతుత్థజ్ఝానూపచారే పవత్తకాయసఙ్ఖారో చతుత్థజ్ఝానే పటిప్పస్సమ్భతి. అయం తావ సమథే నయో.

    Majjhimabhāṇakā pana ‘‘paṭhamajjhāne oḷāriko, dutiyajjhānūpacāre sukhumo’’ti evaṃ heṭṭhimaheṭṭhimajjhānato uparūparijjhānūpacārepi sukhumataraṃ icchanti. Sabbesaṃyeva pana matena apariggahitakāle pavattakāyasaṅkhāro pariggahitakāle paṭippassambhati, pariggahitakāle pavattakāyasaṅkhāro paṭhamajjhānūpacāre…pe… catutthajjhānūpacāre pavattakāyasaṅkhāro catutthajjhāne paṭippassambhati. Ayaṃ tāva samathe nayo.

    విపస్సనాయం పన అపరిగ్గహే పవత్తో కాయసఙ్ఖారో ఓళారికో, మహాభూతపరిగ్గహే సుఖుమో. సోపి ఓళారికో, ఉపాదారూపపరిగ్గహే సుఖుమో. సోపి ఓళారికో, సకలరూపపరిగ్గహే సుఖుమో. సోపి ఓళారికో, అరూపపరిగ్గహే సుఖుమో. సోపి ఓళారికో, రూపారూపపరిగ్గహే సుఖుమో. సోపి ఓళారికో, పచ్చయపరిగ్గహే సుఖుమో. సోపి ఓళారికో, సప్పచ్చయనామరూపపరిగ్గహే సుఖుమో. సోపి ఓళారికో, లక్ఖణారమ్మణికవిపస్సనాయ సుఖుమో. సోపి దుబ్బలవిపస్సనాయ ఓళారికో, బలవవిపస్సనాయ సుఖుమో. తత్థ పుబ్బే వుత్తనయేనేవ పురిమస్స పురిమస్స పచ్ఛిమేన పచ్ఛిమేన పస్సద్ధి వేదితబ్బా. ఏవమేత్థ ఓళారికసుఖుమతా చ పస్సద్ధి చ వేదితబ్బా.

    Vipassanāyaṃ pana apariggahe pavatto kāyasaṅkhāro oḷāriko, mahābhūtapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, upādārūpapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, sakalarūpapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, arūpapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, rūpārūpapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, paccayapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, sappaccayanāmarūpapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, lakkhaṇārammaṇikavipassanāya sukhumo. Sopi dubbalavipassanāya oḷāriko, balavavipassanāya sukhumo. Tattha pubbe vuttanayeneva purimassa purimassa pacchimena pacchimena passaddhi veditabbā. Evamettha oḷārikasukhumatā ca passaddhi ca veditabbā.

    పటిసమ్భిదాయం పనస్స సద్ధిం చోదనాసోధనాహి ఏవమత్థో వుత్తో – ‘‘కథం పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామి…పే॰… పస్ససిస్సామీ’’తి సిక్ఖతి? కతమే కాయసఙ్ఖారా? దీఘం అస్సాసా కాయికా ఏతే ధమ్మా కాయప్పటిబద్ధా కాయసఙ్ఖారా, తే కాయసఙ్ఖారే పస్సమ్భేన్తో నిరోధేన్తో వూపసమేన్తో సిక్ఖతి. దీఘం పస్సాసా కాయికా ఏతే ధమ్మా…పే॰… రస్సం అస్సాసా…పే॰… రస్సం పస్సాసా… సబ్బకాయప్పటిసంవేదీ అస్సాసా… సబ్బకాయప్పటిసంవేదీ పస్సాసా కాయికా ఏతే ధమ్మా కాయప్పటిబద్ధా కాయసఙ్ఖారా, తే కాయసఙ్ఖారే పస్సమ్భేన్తో నిరోధేన్తో వూపసమేన్తో సిక్ఖతి.

    Paṭisambhidāyaṃ panassa saddhiṃ codanāsodhanāhi evamattho vutto – ‘‘kathaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmi…pe… passasissāmī’’ti sikkhati? Katame kāyasaṅkhārā? Dīghaṃ assāsā kāyikā ete dhammā kāyappaṭibaddhā kāyasaṅkhārā, te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Dīghaṃ passāsā kāyikā ete dhammā…pe… rassaṃ assāsā…pe… rassaṃ passāsā… sabbakāyappaṭisaṃvedī assāsā… sabbakāyappaṭisaṃvedī passāsā kāyikā ete dhammā kāyappaṭibaddhā kāyasaṅkhārā, te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati.

    యథారూపేహి కాయసఙ్ఖారేహి యా కాయస్స ఆనమనా వినమనా సన్నమనా పణమనా ఇఞ్జనా ఫన్దనా చలనా కమ్పనా పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి, పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి.

    Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyassa ānamanā vinamanā sannamanā paṇamanā iñjanā phandanā calanā kampanā passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati.

    యథారూపేహి కాయసఙ్ఖారేహి యా కాయస్స న ఆనమనా న వినమనా న సన్నమనా న పణమనా అనిఞ్జనా అఫన్దనా అచలనా అకమ్పనా, సన్తం సుఖుమం పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి, పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి.

    Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyassa na ānamanā na vinamanā na sannamanā na paṇamanā aniñjanā aphandanā acalanā akampanā, santaṃ sukhumaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati.

    ఇతి కిర పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి, పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి. ఏవం సన్తే వాతూపలద్ధియా చ పభావనా న హోతి, అస్సాసపస్సాసానఞ్చ పభావనా న హోతి, ఆనాపానస్సతియా చ పభావనా న హోతి, ఆనాపానస్సతిసమాధిస్స చ పభావనా న న హోతి, న చ నం తం సమాపత్తిం పణ్డితా సమాపజ్జన్తిపి వుట్ఠహన్తిపి.

    Iti kira passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati. Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā na hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā na hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā na hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā na na hoti, na ca naṃ taṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi.

    ఇతి కిర పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్ససిస్సామి…పే॰… పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి. ఏవం సన్తే వాతూపలద్ధియా చ పభావనా హోతి, అస్సాసపస్సాసానఞ్చ పభావనా హోతి, ఆనాపానస్సతియా చ పభావనా హోతి, ఆనాపానస్సతిసమాధిస్స చ పభావనా హోతి, తఞ్చ నం సమాపత్తిం పణ్డితా సమాపజ్జన్తిపి వుట్ఠహన్తిపి.

    Iti kira passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmi…pe… passasissāmīti sikkhati. Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā hoti, tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi.

    యథా కథం వియ? సేయ్యథాపి కంసే ఆకోటితే పఠమం ఓళారికా సద్దా పవత్తన్తి, ఓళారికానం సద్దానం నిమిత్తం సుగ్గహితత్తా సుమనసికతత్తా సూపధారితత్తా నిరుద్ధేపి ఓళారికే సద్దే అథ పచ్ఛా సుఖుమకా సద్దా పవత్తన్తి, సుఖుమకానం సద్దానం నిమిత్తం సుగ్గహితత్తా సుమనసికతత్తా సూపధారితత్తా నిరుద్ధేపి సుఖుమకే సద్దే అథ పచ్ఛా సుఖుమసద్దనిమిత్తారమ్మణతాపి చిత్తం పవత్తతి; ఏవమేవ పఠమం ఓళారికా అస్సాసపస్సాసా పవత్తన్తి, ఓళారికానం అస్సాసపస్సాసానం నిమిత్తం సుగ్గహితత్తా సుమనసికతత్తా సూపధారితత్తా నిరుద్ధేపి ఓళారికే అస్సాసపస్సాసే అథ పచ్ఛా సుఖుమకా అస్సాసపస్సాసా పవత్తన్తి, సుఖుమకానం అస్సాసపస్సాసానం నిమిత్తం సుగ్గహితత్తా సుమనసికతత్తా సూపధారితత్తా నిరుద్ధేపి సుఖుమకే అస్సాసపస్సాసే అథ పచ్ఛా సుఖుమఅస్సాసపస్సాసనిమిత్తారమ్మణతాపి చిత్తం న విక్ఖేపం గచ్ఛతి.

    Yathā kathaṃ viya? Seyyathāpi kaṃse ākoṭite paṭhamaṃ oḷārikā saddā pavattanti, oḷārikānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike sadde atha pacchā sukhumakā saddā pavattanti, sukhumakānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake sadde atha pacchā sukhumasaddanimittārammaṇatāpi cittaṃ pavattati; evameva paṭhamaṃ oḷārikā assāsapassāsā pavattanti, oḷārikānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike assāsapassāse atha pacchā sukhumakā assāsapassāsā pavattanti, sukhumakānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake assāsapassāse atha pacchā sukhumaassāsapassāsanimittārammaṇatāpi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.

    ఏవం సన్తే వాతూపలద్ధియా చ పభావనా హోతి, అస్సాసపస్సాసానఞ్చ పభావనా హోతి, ఆనాపానస్సతియా చ పభావనా హోతి, ఆనాపానస్సతిసమాధిస్స చ పభావనా హోతి, తఞ్చ నం సమాపత్తిం పణ్డితా సమాపజ్జన్తిపి వుట్ఠహన్తిపి.

    Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā hoti, tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi.

    పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారన్తి అస్సాసపస్సాసా కాయో, ఉపట్ఠానం సతి, అనుపస్సనా ఞాణం. కాయో ఉపట్ఠానం నో సతి, సతి ఉపట్ఠానఞ్చేవ సతి చ, తాయ సతియా తేన ఞాణేన తం కాయం అనుపస్సతి. తేన వుచ్చతి – ‘‘కాయే కాయానుపస్సనా సతిపట్ఠానభావనాతి (పటి॰ మ॰ ౧.౧౭౧).

    Passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti assāsapassāsā kāyo, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanā satipaṭṭhānabhāvanāti (paṭi. ma. 1.171).

    అయం తావేత్థ కాయానుపస్సనావసేన వుత్తస్స పఠమచతుక్కస్స అనుపుబ్బపదవణ్ణనా.

    Ayaṃ tāvettha kāyānupassanāvasena vuttassa paṭhamacatukkassa anupubbapadavaṇṇanā.

    యస్మా పనేత్థ ఇదమేవ చతుక్కం ఆదికమ్మికస్స కమ్మట్ఠానవసేన వుత్తం, ఇతరాని పన తీణి చతుక్కాని ఏత్థ పత్తజ్ఝానస్స వేదనాచిత్తధమ్మానుపస్సనావసేన వుత్తాని, తస్మా ఇదం కమ్మట్ఠానం భావేత్వా ఆనాపానస్సతిచతుత్థజ్ఝానపదట్ఠానాయ విపస్సనాయ సహ పటిసమ్భిదాహి అరహత్తం పాపుణితుకామేన బుద్ధపుత్తేన యం కాతబ్బం తం సబ్బం ఇధేవ తావ ఆదికమ్మికస్స కులపుత్తస్స వసేన ఆదితో పభుతి ఏవం వేదితబ్బం. చతుబ్బిధం తావ సీలం విసోధేతబ్బం. తత్థ తివిధా విసోధనా – అనాపజ్జనం, ఆపన్నవుట్ఠానం, కిలేసేహి చ అప్పతిపీళనం. ఏవం విసుద్ధసీలస్స హి భావనా సమ్పజ్జతి. యమ్పిదం చేతియఙ్గణవత్తం బోధియఙ్గణవత్తం ఉపజ్ఝాయవత్తం ఆచరియవత్తం జన్తాఘరవత్తం ఉపోసథాగారవత్తం ద్వేఅసీతి ఖన్ధకవత్తాని చుద్దసవిధం మహావత్తన్తి ఇమేసం వసేన ఆభిసమాచారికసీలం వుచ్చతి, తమ్పి సాధుకం పరిపూరేతబ్బం. యో హి ‘‘అహం సీలం రక్ఖామి, కిం ఆభిసమాచారికేన కమ్మ’’న్తి వదేయ్య, తస్స సీలం పరిపూరేస్సతీతి నేతం ఠానం విజ్జతి. ఆభిసమాచారికవత్తే పన పరిపూరే సీలం పరిపూరతి, సీలే పరిపూరే సమాధి గబ్భం గణ్హాతి. వుత్తఞ్హేతం భగవతా – ‘‘సో వత, భిక్ఖవే, భిక్ఖు ఆభిసమాచారికం ధమ్మం అపరిపూరేత్వా ‘సీలాని పరిపూరేస్సతీ’తి నేతం ఠానం విజ్జతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౫.౨౧) విత్థారేతబ్బం. తస్మా తేన యమ్పిదం చేతియఙ్గణవత్తాది ఆభిసమాచారికసీలం వుచ్చతి, తమ్పి సాధుకం పరిపూరేతబ్బం. తతో –

    Yasmā panettha idameva catukkaṃ ādikammikassa kammaṭṭhānavasena vuttaṃ, itarāni pana tīṇi catukkāni ettha pattajjhānassa vedanācittadhammānupassanāvasena vuttāni, tasmā idaṃ kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā ānāpānassaticatutthajjhānapadaṭṭhānāya vipassanāya saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇitukāmena buddhaputtena yaṃ kātabbaṃ taṃ sabbaṃ idheva tāva ādikammikassa kulaputtassa vasena ādito pabhuti evaṃ veditabbaṃ. Catubbidhaṃ tāva sīlaṃ visodhetabbaṃ. Tattha tividhā visodhanā – anāpajjanaṃ, āpannavuṭṭhānaṃ, kilesehi ca appatipīḷanaṃ. Evaṃ visuddhasīlassa hi bhāvanā sampajjati. Yampidaṃ cetiyaṅgaṇavattaṃ bodhiyaṅgaṇavattaṃ upajjhāyavattaṃ ācariyavattaṃ jantāgharavattaṃ uposathāgāravattaṃ dveasīti khandhakavattāni cuddasavidhaṃ mahāvattanti imesaṃ vasena ābhisamācārikasīlaṃ vuccati, tampi sādhukaṃ paripūretabbaṃ. Yo hi ‘‘ahaṃ sīlaṃ rakkhāmi, kiṃ ābhisamācārikena kamma’’nti vadeyya, tassa sīlaṃ paripūressatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Ābhisamācārikavatte pana paripūre sīlaṃ paripūrati, sīle paripūre samādhi gabbhaṃ gaṇhāti. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘so vata, bhikkhave, bhikkhu ābhisamācārikaṃ dhammaṃ aparipūretvā ‘sīlāni paripūressatī’ti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (a. ni. 5.21) vitthāretabbaṃ. Tasmā tena yampidaṃ cetiyaṅgaṇavattādi ābhisamācārikasīlaṃ vuccati, tampi sādhukaṃ paripūretabbaṃ. Tato –

    ‘‘ఆవాసో చ కులం లాభో, గణో కమ్మఞ్చ పఞ్చమం;

    ‘‘Āvāso ca kulaṃ lābho, gaṇo kammañca pañcamaṃ;

    అద్ధానం ఞాతి ఆబాధో, గన్థో ఇద్ధీతి తే దసా’’తి.

    Addhānaṃ ñāti ābādho, gantho iddhīti te dasā’’ti.

    ఏవం వుత్తేసు దససు పలిబోధేసు యో పలిబోధో అత్థి, సో ఉపచ్ఛిన్దితబ్బో.

    Evaṃ vuttesu dasasu palibodhesu yo palibodho atthi, so upacchinditabbo.

    ఏవం ఉపచ్ఛిన్నపలిబోధేన కమ్మట్ఠానం ఉగ్గహేతబ్బం. తమ్పి దువిధం హోతి – సబ్బత్థకకమ్మట్ఠానఞ్చ పారిహారియకమ్మట్ఠానఞ్చ. తత్థ సబ్బత్థకకమ్మట్ఠానం నామ భిక్ఖుసఙ్ఘాదీసు మేత్తా మరణస్సతి చ అసుభసఞ్ఞాతిపి ఏకే. కమ్మట్ఠానికేన హి భిక్ఖునా పఠమం తావ పరిచ్ఛిన్దిత్వా సీమట్ఠకభిక్ఖుసఙ్ఘే మేత్తా భావేతబ్బా; తతో సీమట్ఠకదేవతాసు, తతో గోచరగామే ఇస్సరజనే, తతో తత్థ మనుస్సే ఉపాదాయ సబ్బసత్తేసు. సో హి భిక్ఖుసఙ్ఘే మేత్తాయ సహవాసీనం ముదుచిత్తతం జనేతి, అథస్స సుఖసంవాసతా హోతి. సీమట్ఠకదేవతాసు మేత్తాయ ముదుకతచిత్తాహి దేవతాహి ధమ్మికాయ రక్ఖాయ సుసంవిహితారక్ఖో హోతి. గోచరగామే ఇస్సరజనే మేత్తాయ ముదుకతచిత్తసన్తానేహి ఇస్సరేహి ధమ్మికాయ రక్ఖాయ సురక్ఖితపరిక్ఖారో హోతి. తత్థ మనుస్సేసు మేత్తాయ పసాదితచిత్తేహి తేహి అపరిభూతో హుత్వా విచరతి. సబ్బసత్తేసు మేత్తాయ సబ్బత్థ అప్పటిహతచారో హోతి.

    Evaṃ upacchinnapalibodhena kammaṭṭhānaṃ uggahetabbaṃ. Tampi duvidhaṃ hoti – sabbatthakakammaṭṭhānañca pārihāriyakammaṭṭhānañca. Tattha sabbatthakakammaṭṭhānaṃ nāma bhikkhusaṅghādīsu mettā maraṇassati ca asubhasaññātipi eke. Kammaṭṭhānikena hi bhikkhunā paṭhamaṃ tāva paricchinditvā sīmaṭṭhakabhikkhusaṅghe mettā bhāvetabbā; tato sīmaṭṭhakadevatāsu, tato gocaragāme issarajane, tato tattha manusse upādāya sabbasattesu. So hi bhikkhusaṅghe mettāya sahavāsīnaṃ muducittataṃ janeti, athassa sukhasaṃvāsatā hoti. Sīmaṭṭhakadevatāsu mettāya mudukatacittāhi devatāhi dhammikāya rakkhāya susaṃvihitārakkho hoti. Gocaragāme issarajane mettāya mudukatacittasantānehi issarehi dhammikāya rakkhāya surakkhitaparikkhāro hoti. Tattha manussesu mettāya pasāditacittehi tehi aparibhūto hutvā vicarati. Sabbasattesu mettāya sabbattha appaṭihatacāro hoti.

    మరణస్సతియా పన ‘‘అవస్సం మరితబ్బ’’న్తి చిన్తేన్తో అనేసనం పహాయ ఉపరూపరివడ్ఢమానసంవేగో అనోలీనవుత్తికో హోతి. అసుభసఞ్ఞాయ దిబ్బేసుపి ఆరమ్మణేసు తణ్హా నుప్పజ్జతి. తేనస్సేతం తయం ఏవం బహూపకారత్తా ‘‘సబ్బత్థ అత్థయితబ్బం ఇచ్ఛితబ్బ’’న్తి కత్వా అధిప్పేతస్స చ యోగానుయోగకమ్మస్స పదట్ఠానత్తా ‘‘సబ్బత్థకకమ్మట్ఠాన’’న్తి వుచ్చతి.

    Maraṇassatiyā pana ‘‘avassaṃ maritabba’’nti cintento anesanaṃ pahāya uparūparivaḍḍhamānasaṃvego anolīnavuttiko hoti. Asubhasaññāya dibbesupi ārammaṇesu taṇhā nuppajjati. Tenassetaṃ tayaṃ evaṃ bahūpakārattā ‘‘sabbattha atthayitabbaṃ icchitabba’’nti katvā adhippetassa ca yogānuyogakammassa padaṭṭhānattā ‘‘sabbatthakakammaṭṭhāna’’nti vuccati.

    అట్ఠతింసారమ్మణేసు పన యం యస్స చరితానుకూలం, తం తస్స నిచ్చం పరిహరితబ్బత్తా యథావుత్తేనేవ నయేన ‘‘పారిహారియకమ్మట్ఠాన’’న్తిపి వుచ్చతి. ఇధ పన ఇదమేవ ఆనాపానస్స్సాతికమ్మట్ఠానం ‘‘పారిహారియకమ్మట్ఠాన’’న్తి వుచ్చతి. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో. విత్థారో పన సీలవిసోధనకథం పలిబోధుపచ్ఛేదకథఞ్చ ఇచ్ఛన్తేన విసుద్ధిమగ్గతో గహేతబ్బో.

    Aṭṭhatiṃsārammaṇesu pana yaṃ yassa caritānukūlaṃ, taṃ tassa niccaṃ pariharitabbattā yathāvutteneva nayena ‘‘pārihāriyakammaṭṭhāna’’ntipi vuccati. Idha pana idameva ānāpānasssātikammaṭṭhānaṃ ‘‘pārihāriyakammaṭṭhāna’’nti vuccati. Ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana sīlavisodhanakathaṃ palibodhupacchedakathañca icchantena visuddhimaggato gahetabbo.

    ఏవం విసుద్ధసీలేన పన ఉపచ్ఛిన్నపలిబోధేన చ ఇదం కమ్మట్ఠానం ఉగ్గణ్హన్తేన ఇమినావ కమ్మట్ఠానేన చతుత్థజ్ఝానం నిబ్బత్తేత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తం పత్తస్స బుద్ధపుత్తస్స సన్తికే ఉగ్గహేతబ్బం. తం అలభన్తేన అనాగామిస్స, తమ్పి అలభన్తేన సకదాగామిస్స, తమ్పి అలభన్తేన సోతాపన్నస్స, తమ్పి అలభన్తేన ఆనాపానచతుత్థజ్ఝానలాభిస్స, తమ్పి అలభన్తేన పాళియా అట్ఠకథాయ చ అసమ్మూళ్హస్స వినిచ్ఛయాచరియస్స సన్తికే ఉగ్గహేతబ్బం. అరహన్తాదయో హి అత్తనా అధిగతమగ్గమేవ ఆచిక్ఖన్తి. అయం పన గహనపదేసే మహాహత్థిపథం నీహరన్తో వియ సబ్బత్థ అసమ్మూళ్హో సప్పాయాసప్పాయం పరిచ్ఛిన్దిత్వా కథేతి.

    Evaṃ visuddhasīlena pana upacchinnapalibodhena ca idaṃ kammaṭṭhānaṃ uggaṇhantena imināva kammaṭṭhānena catutthajjhānaṃ nibbattetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattassa buddhaputtassa santike uggahetabbaṃ. Taṃ alabhantena anāgāmissa, tampi alabhantena sakadāgāmissa, tampi alabhantena sotāpannassa, tampi alabhantena ānāpānacatutthajjhānalābhissa, tampi alabhantena pāḷiyā aṭṭhakathāya ca asammūḷhassa vinicchayācariyassa santike uggahetabbaṃ. Arahantādayo hi attanā adhigatamaggameva ācikkhanti. Ayaṃ pana gahanapadese mahāhatthipathaṃ nīharanto viya sabbattha asammūḷho sappāyāsappāyaṃ paricchinditvā katheti.

    తత్రాయం అనుపుబ్బికథా – తేన భిక్ఖునా సల్లహుకవుత్తినా వినయాచారసమ్పన్నేన వుత్తప్పకారమాచరియం ఉపసఙ్కమిత్వా వత్తపటిపత్తియా ఆరాధితచిత్తస్స తస్స సన్తికే పఞ్చసన్ధికం కమ్మట్ఠానం ఉగ్గహేతబ్బం. తత్రిమే పఞ్చ సన్ధయో – ఉగ్గహో, పరిపుచ్ఛా, ఉపట్ఠానం, అప్పనా, లక్ఖణన్తి. తత్థ ‘‘ఉగ్గహో’’ నామ కమ్మట్ఠానస్స ఉగ్గణ్హనం, ‘‘పరిపుచ్ఛా’’ నామ కమ్మట్ఠానస్స పరిపుచ్ఛనా, ‘‘ఉపట్ఠానం’’ నామ కమ్మట్ఠానస్స ఉపట్ఠానం, ‘‘అప్పనా’’ నామ కమ్మట్ఠానప్పనా, ‘‘లక్ఖణం’’ నామ కమ్మట్ఠానస్స లక్ఖణం. ‘‘ఏవంలక్ఖణమిదం కమ్మట్ఠాన’’న్తి కమ్మట్ఠానసభావూపధారణన్తి వుత్తం హోతి.

    Tatrāyaṃ anupubbikathā – tena bhikkhunā sallahukavuttinā vinayācārasampannena vuttappakāramācariyaṃ upasaṅkamitvā vattapaṭipattiyā ārādhitacittassa tassa santike pañcasandhikaṃ kammaṭṭhānaṃ uggahetabbaṃ. Tatrime pañca sandhayo – uggaho, paripucchā, upaṭṭhānaṃ, appanā, lakkhaṇanti. Tattha ‘‘uggaho’’ nāma kammaṭṭhānassa uggaṇhanaṃ, ‘‘paripucchā’’ nāma kammaṭṭhānassa paripucchanā, ‘‘upaṭṭhānaṃ’’ nāma kammaṭṭhānassa upaṭṭhānaṃ, ‘‘appanā’’ nāma kammaṭṭhānappanā, ‘‘lakkhaṇaṃ’’ nāma kammaṭṭhānassa lakkhaṇaṃ. ‘‘Evaṃlakkhaṇamidaṃ kammaṭṭhāna’’nti kammaṭṭhānasabhāvūpadhāraṇanti vuttaṃ hoti.

    ఏవం పఞ్చసన్ధికం కమ్మట్ఠానం ఉగ్గణ్హన్తో అత్తనాపి న కిలమతి, ఆచరియమ్పి న విహేఠేతి; తస్మా థోకం ఉద్దిసాపేత్వా బహుకాలం సజ్ఝాయిత్వా ఏవం పఞ్చసన్ధికం కమ్మట్ఠానం ఉగ్గహేత్వా సచే తత్థ సప్పాయం హోతి, తత్థేవ వసితబ్బం. నో చే తత్థ సప్పాయం హోతి, ఆచరియం ఆపుచ్ఛిత్వా సచే మన్దపఞ్ఞో యోజనపరమం గన్త్వా, సచే తిక్ఖపఞ్ఞో దూరమ్పి గన్త్వా అట్ఠారససేనాసనదోసవివజ్జితం, పఞ్చసేనాసనఙ్గసమన్నాగతం సేనాసనం ఉపగమ్మ తత్థ వసన్తేన ఉపచ్ఛిన్నఖుద్దకపలిబోధేన కతభత్తకిచ్చేన భత్తసమ్మదం పటివినోదేత్వా రతనత్తయగుణానుస్సరణేన చిత్తం సమ్పహంసేత్వా ఆచరియుగ్గహతో ఏకపదమ్పి అసమ్ముస్సన్తేన ఇదం ఆనాపానస్సతికమ్మట్ఠానం మనసికాతబ్బం. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో. విత్థారో పన ఇమం కథామగ్గం ఇచ్ఛన్తేన విసుద్ధిమగ్గతో (విసుద్ధి॰ ౧.౫౫) గహేతబ్బో.

    Evaṃ pañcasandhikaṃ kammaṭṭhānaṃ uggaṇhanto attanāpi na kilamati, ācariyampi na viheṭheti; tasmā thokaṃ uddisāpetvā bahukālaṃ sajjhāyitvā evaṃ pañcasandhikaṃ kammaṭṭhānaṃ uggahetvā sace tattha sappāyaṃ hoti, tattheva vasitabbaṃ. No ce tattha sappāyaṃ hoti, ācariyaṃ āpucchitvā sace mandapañño yojanaparamaṃ gantvā, sace tikkhapañño dūrampi gantvā aṭṭhārasasenāsanadosavivajjitaṃ, pañcasenāsanaṅgasamannāgataṃ senāsanaṃ upagamma tattha vasantena upacchinnakhuddakapalibodhena katabhattakiccena bhattasammadaṃ paṭivinodetvā ratanattayaguṇānussaraṇena cittaṃ sampahaṃsetvā ācariyuggahato ekapadampi asammussantena idaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ manasikātabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana imaṃ kathāmaggaṃ icchantena visuddhimaggato (visuddhi. 1.55) gahetabbo.

    యం పన వుత్తం ‘‘ఇదం ఆనాపానస్సతికమ్మట్ఠానం మనసికాతబ్బ’’న్తి తత్రాయం మనసికారవిధి

    Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘idaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ manasikātabba’’nti tatrāyaṃ manasikāravidhi

    ‘‘గణనా అనుబన్ధనా, ఫుసనా ఠపనా సల్లక్ఖణా;

    ‘‘Gaṇanā anubandhanā, phusanā ṭhapanā sallakkhaṇā;

    వివట్టనా పారిసుద్ధి, తేసఞ్చ పటిపస్సనా’’తి. (విసుద్ధి॰ ౧.౨౨౩; పటి॰ మ॰ అట్ఠ॰ ౨.౧.౧౬౩);

    Vivaṭṭanā pārisuddhi, tesañca paṭipassanā’’ti. (visuddhi. 1.223; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.163);

    ‘‘గణనా’’తి గణనాయేవ. ‘‘అనుబన్ధనా’’తి అనువహనా. ‘‘ఫుసనా’’తి ఫుట్ఠట్ఠానం. ‘‘ఠపనా’’తి అప్పనా. ‘‘సల్లక్ఖణా’’తి విపస్సనా. ‘‘వివట్టనా’’తి మగ్గో. ‘‘పారిసుద్ధీ’’తి ఫలం. ‘‘తేసఞ్చ పటిపస్సనా’’తి పచ్చవేక్ఖణా. తత్థ ఇమినా ఆదికమ్మికకులపుత్తేన పఠమం గణనాయ ఇదం కమట్ఠానం మనసికాతబ్బం. గణేన్తేన చ పఞ్చన్నం హేట్ఠా న ఠపేతబ్బం, దసన్నం ఉపరి న నేతబ్బం, అన్తరే ఖణ్డం న దస్సేతబ్బం. పఞ్చన్నం హేట్ఠా ఠపేన్తస్స హి సమ్బాధే ఓకాసే చిత్తుప్పాదో విప్ఫన్దతి, సమ్బాధే వజే సన్నిరుద్ధగోగణో వియ. దసన్నం ఉపరి నేన్తస్స గణనానిస్సితోవ చిత్తుప్పాదో హోతి. అన్తరా ఖణ్డం దస్సేన్తస్స ‘‘సిఖాప్పత్తం ను ఖో మే కమ్మట్ఠానం, నో’’తి చిత్తం వికమ్పతి. తస్మా ఏతే దోసే వజ్జేత్వా గణేతబ్బం.

    ‘‘Gaṇanā’’ti gaṇanāyeva. ‘‘Anubandhanā’’ti anuvahanā. ‘‘Phusanā’’ti phuṭṭhaṭṭhānaṃ. ‘‘Ṭhapanā’’ti appanā. ‘‘Sallakkhaṇā’’ti vipassanā. ‘‘Vivaṭṭanā’’ti maggo. ‘‘Pārisuddhī’’ti phalaṃ. ‘‘Tesañca paṭipassanā’’ti paccavekkhaṇā. Tattha iminā ādikammikakulaputtena paṭhamaṃ gaṇanāya idaṃ kamaṭṭhānaṃ manasikātabbaṃ. Gaṇentena ca pañcannaṃ heṭṭhā na ṭhapetabbaṃ, dasannaṃ upari na netabbaṃ, antare khaṇḍaṃ na dassetabbaṃ. Pañcannaṃ heṭṭhā ṭhapentassa hi sambādhe okāse cittuppādo vipphandati, sambādhe vaje sanniruddhagogaṇo viya. Dasannaṃ upari nentassa gaṇanānissitova cittuppādo hoti. Antarā khaṇḍaṃ dassentassa ‘‘sikhāppattaṃ nu kho me kammaṭṭhānaṃ, no’’ti cittaṃ vikampati. Tasmā ete dose vajjetvā gaṇetabbaṃ.

    గణేన్తేన చ పఠమం దన్ధగణనాయ ధఞ్ఞమాపకగణనాయ గణేతబ్బం. ధఞ్ఞమాపకో హి నాళిం పూరేత్వా ‘‘ఏక’’న్తి వత్వా ఓకిరతి. పున పూరేన్తో కిఞ్చి కచవరం దిస్వా తం ఛడ్డేన్తో ‘‘ఏకం ఏక’’న్తి వదతి. ఏస నయో ‘‘ద్వే ద్వే’’తిఆదీసు. ఏవమేవ ఇమినాపి అస్సాసపస్సాసేసు యో ఉపట్ఠాతి తం గహేత్వా ‘‘ఏకం ఏక’’న్తి ఆదింకత్వా యావ ‘‘దస దసా’’తి పవత్తమానం పవత్తమానం ఉపలక్ఖేత్వావ గణేతబ్బం. తస్సేవం గణయతో నిక్ఖమన్తా చ పవిసన్తా చ అస్సాసపస్సాసా పాకటా హోన్తి.

    Gaṇentena ca paṭhamaṃ dandhagaṇanāya dhaññamāpakagaṇanāya gaṇetabbaṃ. Dhaññamāpako hi nāḷiṃ pūretvā ‘‘eka’’nti vatvā okirati. Puna pūrento kiñci kacavaraṃ disvā taṃ chaḍḍento ‘‘ekaṃ eka’’nti vadati. Esa nayo ‘‘dve dve’’tiādīsu. Evameva imināpi assāsapassāsesu yo upaṭṭhāti taṃ gahetvā ‘‘ekaṃ eka’’nti ādiṃkatvā yāva ‘‘dasa dasā’’ti pavattamānaṃ pavattamānaṃ upalakkhetvāva gaṇetabbaṃ. Tassevaṃ gaṇayato nikkhamantā ca pavisantā ca assāsapassāsā pākaṭā honti.

    అథానేన తం దన్ధగణనం ధఞ్ఞమాపకగణనం పహాయ సీఘగణనాయ గోపాలకగణనాయ గణేతబ్బం . ఛేకో హి గోపాలకో సక్ఖరాయో ఉచ్ఛఙ్గేన గహేత్వా రజ్జుదణ్డహత్థో పాతోవ వజం గన్త్వా గావో పిట్ఠియం పహరిత్వా పలిఘత్థమ్భమత్థకే నిసిన్నో ద్వారం పత్తం పత్తంయేవ గావం ‘‘ఏకో ద్వే’’తి సక్ఖరం ఖిపిత్వా ఖిపిత్వా గణేతి. తియామరత్తిం సమ్బాధే ఓకాసే దుక్ఖం వుత్థగోగణో నిక్ఖమన్తో అఞ్ఞమఞ్ఞం ఉపనిఘంసన్తో వేగేన వేగేన పుఞ్జో పుఞ్జో హుత్వా నిక్ఖమతి. సో వేగేన వేగేన ‘‘తీణి చత్తారి పఞ్చ దసా’’తి గణేతియేవ. ఏవమిమస్సాపి పురిమనయేన గణయతో అస్సాసపస్సాసా పాకటా హుత్వా సీఘం సీఘం పునప్పునం సఞ్చరన్తి. తతో తేన ‘‘పునప్పునం సఞ్చరన్తీ’’తి ఞత్వా అన్తో చ బహి చ అగ్గహేత్వా ద్వారప్పత్తం ద్వారప్పత్తంయేవ గహేత్వా ‘‘ఏకో ద్వే తీణి చత్తారి పఞ్చ , ఏకో ద్వే తీణి చత్తారి పఞ్చ ఛ, ఏకో ద్వే తీణి చత్తారి పఞ్చ ఛ సత్త…పే॰… అట్ఠ… నవ… దసా’’తి సీఘం సీఘం గణేతబ్బమేవ. గణనాపటిబద్ధే హి కమ్మట్ఠానే గణనాబలేనేవ చిత్తం ఏకగ్గం హోతి అరిత్తూపత్థమ్భనవసేన చణ్డసోతే నావాఠపనమివ.

    Athānena taṃ dandhagaṇanaṃ dhaññamāpakagaṇanaṃ pahāya sīghagaṇanāya gopālakagaṇanāya gaṇetabbaṃ . Cheko hi gopālako sakkharāyo ucchaṅgena gahetvā rajjudaṇḍahattho pātova vajaṃ gantvā gāvo piṭṭhiyaṃ paharitvā palighatthambhamatthake nisinno dvāraṃ pattaṃ pattaṃyeva gāvaṃ ‘‘eko dve’’ti sakkharaṃ khipitvā khipitvā gaṇeti. Tiyāmarattiṃ sambādhe okāse dukkhaṃ vutthagogaṇo nikkhamanto aññamaññaṃ upanighaṃsanto vegena vegena puñjo puñjo hutvā nikkhamati. So vegena vegena ‘‘tīṇi cattāri pañca dasā’’ti gaṇetiyeva. Evamimassāpi purimanayena gaṇayato assāsapassāsā pākaṭā hutvā sīghaṃ sīghaṃ punappunaṃ sañcaranti. Tato tena ‘‘punappunaṃ sañcarantī’’ti ñatvā anto ca bahi ca aggahetvā dvārappattaṃ dvārappattaṃyeva gahetvā ‘‘eko dve tīṇi cattāri pañca , eko dve tīṇi cattāri pañca cha, eko dve tīṇi cattāri pañca cha satta…pe… aṭṭha… nava… dasā’’ti sīghaṃ sīghaṃ gaṇetabbameva. Gaṇanāpaṭibaddhe hi kammaṭṭhāne gaṇanābaleneva cittaṃ ekaggaṃ hoti arittūpatthambhanavasena caṇḍasote nāvāṭhapanamiva.

    తస్సేవం సీఘం సీఘం గణయతో కమ్మట్ఠానం నిరన్తరప్పవత్తం వియ హుత్వా ఉపట్ఠాతి. అథ ‘‘నిరన్తరం పవత్తతీ’’తి ఞత్వా అన్తో చ బహి చ వాతం అపరిగ్గహేత్వా పురిమనయేనేవ వేగేన వేగేన గణేతబ్బం. అన్తోపవిసనవాతేన హి సద్ధిం చిత్తం పవేసయతో అబ్భన్తరం వాతబ్భాహతం మేదపూరితం వియ హోతి, బహినిక్ఖమనవాతేన సద్ధిం చిత్తం నీహరతో బహిద్ధా పుథుత్తారమ్మణే చిత్తం విక్ఖిపతి. ఫుట్ఠోకాసే పన సతిం ఠపేత్వా భావేన్తస్సేవ భావనా సమ్పజ్జతి. తేన వుత్తం – ‘‘అన్తో చ బహి చ వాతం అపరిగ్గహేత్వా పురిమనయేనేవ వేగేన వేగేన గణేతబ్బ’’న్తి.

    Tassevaṃ sīghaṃ sīghaṃ gaṇayato kammaṭṭhānaṃ nirantarappavattaṃ viya hutvā upaṭṭhāti. Atha ‘‘nirantaraṃ pavattatī’’ti ñatvā anto ca bahi ca vātaṃ apariggahetvā purimanayeneva vegena vegena gaṇetabbaṃ. Antopavisanavātena hi saddhiṃ cittaṃ pavesayato abbhantaraṃ vātabbhāhataṃ medapūritaṃ viya hoti, bahinikkhamanavātena saddhiṃ cittaṃ nīharato bahiddhā puthuttārammaṇe cittaṃ vikkhipati. Phuṭṭhokāse pana satiṃ ṭhapetvā bhāventasseva bhāvanā sampajjati. Tena vuttaṃ – ‘‘anto ca bahi ca vātaṃ apariggahetvā purimanayeneva vegena vegena gaṇetabba’’nti.

    కీవ చిరం పనేతం గణేతబ్బన్తి? యావ వినా గణనాయ అస్సాసపస్సాసారమ్మణే సతి సన్తిట్ఠతి. బహి విసటవితక్కవిచ్ఛేదం కత్వా అస్సాసపస్సాసారమ్మణే సతి సణ్ఠపనత్థంయేవ హి గణనాతి.

    Kīva ciraṃ panetaṃ gaṇetabbanti? Yāva vinā gaṇanāya assāsapassāsārammaṇe sati santiṭṭhati. Bahi visaṭavitakkavicchedaṃ katvā assāsapassāsārammaṇe sati saṇṭhapanatthaṃyeva hi gaṇanāti.

    ఏవం గణనాయ మనసికత్వా అనుబన్ధనాయ మనసికాతబ్బం. అనుబన్ధనా నామ గణనం పటిసంహరిత్వా సతియా నిరన్తరం అస్సాసపస్సాసానం అనుగమనం; తఞ్చ ఖో న ఆదిమజ్ఝపరియోసానానుగమనవసేన. బహినిక్ఖమనవాతస్స హి నాభి ఆది, హదయం మజ్ఝం, నాసికగ్గం పరియోసానం. అబ్భన్తరపవిసనవాతస్స నాసికగ్గం ఆది, హదయం మజ్ఝం, నాభి పరియోసానం. తఞ్చస్స అనుగచ్ఛతో విక్ఖేపగతం చిత్తం సారద్ధాయ చేవ హోతి ఇఞ్జనాయ చ. యథాహ –

    Evaṃ gaṇanāya manasikatvā anubandhanāya manasikātabbaṃ. Anubandhanā nāma gaṇanaṃ paṭisaṃharitvā satiyā nirantaraṃ assāsapassāsānaṃ anugamanaṃ; tañca kho na ādimajjhapariyosānānugamanavasena. Bahinikkhamanavātassa hi nābhi ādi, hadayaṃ majjhaṃ, nāsikaggaṃ pariyosānaṃ. Abbhantarapavisanavātassa nāsikaggaṃ ādi, hadayaṃ majjhaṃ, nābhi pariyosānaṃ. Tañcassa anugacchato vikkhepagataṃ cittaṃ sāraddhāya ceva hoti iñjanāya ca. Yathāha –

    ‘‘అస్సాసాదిమజ్ఝపరియోసానం సతియా అనుగచ్ఛతో అజ్ఝత్తం విక్ఖేపగతేన చిత్తేన కాయోపి చిత్తమ్పి సారద్ధా చ హోన్తి ఇఞ్జితా చ ఫన్దితా చ. పస్సాసాదిమజ్ఝపరియోసానం సతియా అనుగచ్ఛతో బహిద్ధా విక్ఖేపగతేన చిత్తేన కాయోపి చిత్తమ్పి సారద్ధా చ హోన్తి ఇఞ్జితా చ ఫన్దితా చా’’తి (పటి॰ మ॰ ౧.౧౫౭).

    ‘‘Assāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato ajjhattaṃ vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Passāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato bahiddhā vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā cā’’ti (paṭi. ma. 1.157).

    తస్మా అనుబన్ధనాయ మనసికరోన్తేన న ఆదిమజ్ఝపరియోసానవసేన మనసికాతబ్బం. అపిచ ఖో ఫుసనావసేన చ ఠపనావసేన చ మనసికాతబ్బం. గణనానుబన్ధనావసేన వియ హి ఫుసనాఠపనావసేన విసుం మనసికారో నత్థి. ఫుట్ఠఫుట్ఠట్ఠానేయేవ పన గణేన్తో గణనాయ చ ఫుసనాయ చ మనసి కరోతి. తత్థేవ గణనం పటిసంహరిత్వా తే సతియా అనుబన్ధన్తో అప్పనావసేన చ చిత్తం ఠపేన్తో ‘‘అనుబన్ధనాయ చ ఫుసనాయ చ ఠపనాయ చ మనసి కరోతీ’’తి వుచ్చతి. స్వాయమత్థో అట్ఠకథాయం వుత్తపఙ్గుళదోవారికోపమాహి పటిసమ్భిదాయం వుత్తకకచోపమాయ చ వేదితబ్బో.

    Tasmā anubandhanāya manasikarontena na ādimajjhapariyosānavasena manasikātabbaṃ. Apica kho phusanāvasena ca ṭhapanāvasena ca manasikātabbaṃ. Gaṇanānubandhanāvasena viya hi phusanāṭhapanāvasena visuṃ manasikāro natthi. Phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva pana gaṇento gaṇanāya ca phusanāya ca manasi karoti. Tattheva gaṇanaṃ paṭisaṃharitvā te satiyā anubandhanto appanāvasena ca cittaṃ ṭhapento ‘‘anubandhanāya ca phusanāya ca ṭhapanāya ca manasi karotī’’ti vuccati. Svāyamattho aṭṭhakathāyaṃ vuttapaṅguḷadovārikopamāhi paṭisambhidāyaṃ vuttakakacopamāya ca veditabbo.

    తత్రాయం పఙ్గుళోపమా – ‘‘సేయ్యథాపి పఙ్గుళో దోలాయ కీళతం మాతాపుత్తానం దోలం ఖిపిత్వా తత్థేవ దోలత్థమ్భమూలే నిసిన్నో కమేన ఆగచ్ఛన్తస్స చ గచ్ఛన్తస్స చ దోలాఫలకస్స ఉభో కోటియో మజ్ఝఞ్చ పస్సతి, న చ ఉభోకోటిమజ్ఝానం దస్సనత్థం బ్యావటో హోతి. ఏవమేవాయం భిక్ఖు సతివసేన ఉపనిబన్ధనత్థమ్భమూలే ఠత్వా అస్సాసపస్సాసదోలం ఖిపిత్వా తత్థేవ నిమిత్తే సతియా నిసిన్నో కమేన ఆగచ్ఛన్తానఞ్చ గచ్ఛన్తానఞ్చ ఫుట్ఠట్ఠానే అస్సాసపస్సాసానం ఆదిమజ్ఝపరియోసానం సతియా అనుగచ్ఛన్తో తత్థ చ చిత్తం ఠపేన్తో పస్సతి, న చ తేసం దస్సనత్థం బ్యావటో హోతి. అయం పఙ్గుళోపమా.

    Tatrāyaṃ paṅguḷopamā – ‘‘seyyathāpi paṅguḷo dolāya kīḷataṃ mātāputtānaṃ dolaṃ khipitvā tattheva dolatthambhamūle nisinno kamena āgacchantassa ca gacchantassa ca dolāphalakassa ubho koṭiyo majjhañca passati, na ca ubhokoṭimajjhānaṃ dassanatthaṃ byāvaṭo hoti. Evamevāyaṃ bhikkhu sativasena upanibandhanatthambhamūle ṭhatvā assāsapassāsadolaṃ khipitvā tattheva nimitte satiyā nisinno kamena āgacchantānañca gacchantānañca phuṭṭhaṭṭhāne assāsapassāsānaṃ ādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchanto tattha ca cittaṃ ṭhapento passati, na ca tesaṃ dassanatthaṃ byāvaṭo hoti. Ayaṃ paṅguḷopamā.

    అయం పన దోవారికోపమా – ‘‘సేయ్యథాపి దోవారికో నగరస్స అన్తో చ బహి చ పురిసే ‘కో త్వం, కుతో వా ఆగతో, కుహిం వా గచ్ఛసి, కిం వా తే హత్థే’తి న వీమంసతి, న హి తస్స తే భారా. ద్వారప్పత్తం ద్వారప్పత్తంయేవ పన వీమంసతి; ఏవమేవ ఇమస్స భిక్ఖునో అన్తో పవిట్ఠవాతా చ బహి నిక్ఖన్తవాతా చ న భారా హోన్తి, ద్వారప్పత్తా ద్వారప్పత్తాయేవ భారాతి. అయం దోవారికోపమా.

    Ayaṃ pana dovārikopamā – ‘‘seyyathāpi dovāriko nagarassa anto ca bahi ca purise ‘ko tvaṃ, kuto vā āgato, kuhiṃ vā gacchasi, kiṃ vā te hatthe’ti na vīmaṃsati, na hi tassa te bhārā. Dvārappattaṃ dvārappattaṃyeva pana vīmaṃsati; evameva imassa bhikkhuno anto paviṭṭhavātā ca bahi nikkhantavātā ca na bhārā honti, dvārappattā dvārappattāyeva bhārāti. Ayaṃ dovārikopamā.

    కకచోపమా పన ఆదితోపభుతి ఏవం వేదితబ్బా. వుత్తఞ్హేతం –

    Kakacopamā pana āditopabhuti evaṃ veditabbā. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘నిమిత్తం అస్సాసపస్సాసా, అనారమ్మణమేకచిత్తస్స;

    ‘‘Nimittaṃ assāsapassāsā, anārammaṇamekacittassa;

    అజానతో చ తయో ధమ్మే, భావనానుపలబ్భతి.

    Ajānato ca tayo dhamme, bhāvanānupalabbhati.

    ‘‘నిమిత్తం అస్సాసపస్సాసా, అనారమ్మణమేకచిత్తస్స;

    ‘‘Nimittaṃ assāsapassāsā, anārammaṇamekacittassa;

    జానతో చ తయో ధమ్మే, భావనా ఉపలబ్భతీ’’తి. (పటి॰ మ॰ ౧.౧౫౯);

    Jānato ca tayo dhamme, bhāvanā upalabbhatī’’ti. (paṭi. ma. 1.159);

    కథం ఇమే తయో ధమ్మా ఏకచిత్తస్స ఆరమ్మణం న హోన్తి, న చిమే తయో ధమ్మా అవిదితా హోన్తి, న చ చిత్తం విక్ఖేపం గచ్ఛతి, పధానఞ్చ పఞ్ఞాయతి, పయోగఞ్చ సాధేతి, విసేసమధిగచ్ఛతి ? సేయ్యథాపి రుక్ఖో సమే భూమిభాగే నిక్ఖిత్తో, తమేనం పురిసో కకచేన ఛిన్దేయ్య, రుక్ఖే ఫుట్ఠకకచదన్తానం వసేన పురిసస్స సతి ఉపట్ఠితా హోతి, న ఆగతే వా గతే వా కకచదన్తే మనసి కరోతి, న ఆగతా వా గతా వా కకచదన్తా అవిదితా హోన్తి, పధానఞ్చ పఞ్ఞాయతి, పయోగఞ్చ సాధేతి.

    Kathaṃ ime tayo dhammā ekacittassa ārammaṇaṃ na honti, na cime tayo dhammā aviditā honti, na ca cittaṃ vikkhepaṃ gacchati, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati ? Seyyathāpi rukkho same bhūmibhāge nikkhitto, tamenaṃ puriso kakacena chindeyya, rukkhe phuṭṭhakakacadantānaṃ vasena purisassa sati upaṭṭhitā hoti, na āgate vā gate vā kakacadante manasi karoti, na āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti.

    యథా రుక్ఖో సమే భూమిభాగే నిక్ఖిత్తో; ఏవం ఉపనిబన్ధననిమిత్తం. యథా కకచదన్తా; ఏవం అస్సాసపస్సాసా. యథా రుక్ఖే ఫుట్ఠకకచదన్తానం వసేన పురిసస్స సతి ఉపట్ఠితా హోతి, న ఆగతే వా గతే వా కకచదన్తే మనసి కరోతి, న ఆగతా వా గతా వా కకచదన్తా అవిదితా హోన్తి, పధానఞ్చ పఞ్ఞాయతి, పయోగఞ్చ సాధేతి, ఏవమేవ భిక్ఖు నాసికగ్గే వా ముఖనిమిత్తే వా సతిం ఉపట్ఠపేత్వా నిసిన్నో హోతి, న ఆగతే వా గతే వా అస్సాసపస్సాసే మనసి కరోతి, న ఆగతా వా గతా వా అస్సాసపస్సాసా అవిదితా హోన్తి, పధానఞ్చ పఞ్ఞాయతి, పయోగఞ్చ సాధేతి, విసేసమధిగచ్ఛతి.

    Yathā rukkho same bhūmibhāge nikkhitto; evaṃ upanibandhananimittaṃ. Yathā kakacadantā; evaṃ assāsapassāsā. Yathā rukkhe phuṭṭhakakacadantānaṃ vasena purisassa sati upaṭṭhitā hoti, na āgate vā gate vā kakacadante manasi karoti, na āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, evameva bhikkhu nāsikagge vā mukhanimitte vā satiṃ upaṭṭhapetvā nisinno hoti, na āgate vā gate vā assāsapassāse manasi karoti, na āgatā vā gatā vā assāsapassāsā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati.

    పధానన్తి కతమం పధానం? ఆరద్ధవీరియస్స కాయోపి చిత్తమ్పి కమ్మనియం హోతి – ఇదం పధానం. కతమో పయోగో? ఆరద్ధవీరియస్స ఉపక్కిలేసా పహీయన్తి, వితక్కా వూపసమ్మన్తి – అయం పయోగో. కతమో విసేసో? ఆరద్ధవీరియస్స సంయోజనా పహీయన్తి, అనుసయా బ్యన్తీ హోన్తి – అయం విసేసో. ఏవం ఇమే తయో ధమ్మా ఏకచిత్తస్స ఆరమ్మణా న హోన్తి, న చిమే తయో ధమ్మా అవిదితా హోన్తి, న చ చిత్తం విక్ఖేపం గచ్ఛతి, పధానఞ్చ పఞ్ఞాయతి, పయోగఞ్చ సాధేతి, విసేసమధిగచ్ఛతి.

    Padhānanti katamaṃ padhānaṃ? Āraddhavīriyassa kāyopi cittampi kammaniyaṃ hoti – idaṃ padhānaṃ. Katamo payogo? Āraddhavīriyassa upakkilesā pahīyanti, vitakkā vūpasammanti – ayaṃ payogo. Katamo viseso? Āraddhavīriyassa saṃyojanā pahīyanti, anusayā byantī honti – ayaṃ viseso. Evaṃ ime tayo dhammā ekacittassa ārammaṇā na honti, na cime tayo dhammā aviditā honti, na ca cittaṃ vikkhepaṃ gacchati, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati.

    ‘‘ఆనాపానస్సతీ యస్స, పరిపుణ్ణా సుభావితా;

    ‘‘Ānāpānassatī yassa, paripuṇṇā subhāvitā;

    అనుపుబ్బం పరిచితా, యథా బుద్ధేన దేసితా;

    Anupubbaṃ paricitā, yathā buddhena desitā;

    సో ఇమం లోకం పభాసేతి, అబ్భా ముత్తోవ చన్దిమా’’తి. (పటి॰ మ॰ ౧.౧౬౦);

    So imaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimā’’ti. (paṭi. ma. 1.160);

    అయం కకచోపమా. ఇధ పనస్స ఆగతాగతవసేన అమనసికారమత్తమేవ పయోజనన్తి వేదితబ్బం. ఇదం కమ్మట్ఠానం మనసికరోతో కస్సచి నచిరేనేవ నిమిత్తఞ్చ ఉప్పజ్జతి, అవసేసజ్ఝానఙ్గపటిమణ్డితా అప్పనాసఙ్ఖాతా ఠపనా చ సమ్పజ్జతి. కస్సచి పన గణనావసేనేవ మనసికారకాలతోపభుతి అనుక్కమతో ఓళారికఅస్సాసపస్సాసనిరోధవసేన కాయదరథే వూపసన్తే కాయోపి చిత్తమ్పి లహుకం హోతి, సరీరం ఆకాసే లఙ్ఘనాకారప్పత్తం వియ హోతి. యథా సారద్ధకాయస్స మఞ్చే వా పీఠే వా నిసీదతో మఞ్చపీఠం ఓనమతి, వికూజతి, పచ్చత్థరణం వలిం గణ్హాతి. అసారద్ధకాయస్స పన నిసీదతో నేవ మఞ్చపీఠం ఓనమతి, న వికూజతి, న పచ్చత్థరణం వలిం గణ్హాతి, తూలపిచుపూరితం వియ మఞ్చపీఠం హోతి. కస్మా? యస్మా అసారద్ధో కాయో లహుకో హోతి; ఏవమేవ గణనావసేన మనసికారకాలతోపభుతి అనుక్కమతో ఓళారికఅస్సాసపస్సాసనిరోధవసేన కాయదరథే వూపసన్తే కాయోపి చిత్తమ్పి లహుకం హోతి, సరీరం ఆకాసే లఙ్ఘనాకారప్పత్తం వియ హోతి.

    Ayaṃ kakacopamā. Idha panassa āgatāgatavasena amanasikāramattameva payojananti veditabbaṃ. Idaṃ kammaṭṭhānaṃ manasikaroto kassaci nacireneva nimittañca uppajjati, avasesajjhānaṅgapaṭimaṇḍitā appanāsaṅkhātā ṭhapanā ca sampajjati. Kassaci pana gaṇanāvaseneva manasikārakālatopabhuti anukkamato oḷārikaassāsapassāsanirodhavasena kāyadarathe vūpasante kāyopi cittampi lahukaṃ hoti, sarīraṃ ākāse laṅghanākārappattaṃ viya hoti. Yathā sāraddhakāyassa mañce vā pīṭhe vā nisīdato mañcapīṭhaṃ onamati, vikūjati, paccattharaṇaṃ valiṃ gaṇhāti. Asāraddhakāyassa pana nisīdato neva mañcapīṭhaṃ onamati, na vikūjati, na paccattharaṇaṃ valiṃ gaṇhāti, tūlapicupūritaṃ viya mañcapīṭhaṃ hoti. Kasmā? Yasmā asāraddho kāyo lahuko hoti; evameva gaṇanāvasena manasikārakālatopabhuti anukkamato oḷārikaassāsapassāsanirodhavasena kāyadarathe vūpasante kāyopi cittampi lahukaṃ hoti, sarīraṃ ākāse laṅghanākārappattaṃ viya hoti.

    తస్స ఓళారికే అస్సాసపస్సాసే నిరుద్ధే సుఖుమఅస్సాసపస్సాసనిమిత్తారమ్మణం చిత్తం పవత్తతి, తస్మిమ్పి నిరుద్ధే అపరాపరం తతో సుఖుమతరసుఖుమతమనిమిత్తారమ్మణం పవత్తతియేవ. కథం? యథా పురిసో మహతియా లోహసలాకాయ కంసతాళం ఆకోటేయ్య, ఏకప్పహారేన మహాసద్దో ఉప్పజ్జేయ్య, తస్స ఓళారికసద్దారమ్మణం చిత్తం పవత్తేయ్య, నిరుద్ధే ఓళారికే సద్దే అథ పచ్ఛా సుఖుమసద్దనిమిత్తారమ్మణం, తస్మిమ్పి నిరుద్ధే అపరాపరం తతో సుఖుమతరసుఖుమతమసద్దనిమిత్తారమ్మణం చిత్తం పవత్తతేవ; ఏవన్తి వేదితబ్బం. వుత్తమ్పి చేతం – ‘‘సేయ్యథాపి కంసే ఆకోటితే’’తి (పటి॰ మ॰ ౧.౧౭౧) విత్థారో.

    Tassa oḷārike assāsapassāse niruddhe sukhumaassāsapassāsanimittārammaṇaṃ cittaṃ pavattati, tasmimpi niruddhe aparāparaṃ tato sukhumatarasukhumatamanimittārammaṇaṃ pavattatiyeva. Kathaṃ? Yathā puriso mahatiyā lohasalākāya kaṃsatāḷaṃ ākoṭeyya, ekappahārena mahāsaddo uppajjeyya, tassa oḷārikasaddārammaṇaṃ cittaṃ pavatteyya, niruddhe oḷārike sadde atha pacchā sukhumasaddanimittārammaṇaṃ, tasmimpi niruddhe aparāparaṃ tato sukhumatarasukhumatamasaddanimittārammaṇaṃ cittaṃ pavattateva; evanti veditabbaṃ. Vuttampi cetaṃ – ‘‘seyyathāpi kaṃse ākoṭite’’ti (paṭi. ma. 1.171) vitthāro.

    యథా హి అఞ్ఞాని కమ్మట్ఠానాని ఉపరూపరి విభూతాని హోన్తి, న తథా ఇదం. ఇదం పన ఉపరూపరి భావేన్తస్స భావేన్తస్స సుఖుమత్తం గచ్ఛతి, ఉపట్ఠానమ్పి న ఉపగచ్ఛతి. ఏవం అనుపట్ఠహన్తే పన తస్మిం న తేన భిక్ఖునా ఉట్ఠాయాసనా చమ్మఖణ్డం పప్ఫోటేత్వా గన్తబ్బం. కిం కాతబ్బం? ‘‘ఆచరియం పుచ్ఛిస్సామీ’’తి వా ‘‘నట్ఠం దాని మే కమ్మట్ఠాన’’న్తి వా న వుట్ఠాతబ్బం, ఇరియాపథం వికోపేత్వా గచ్ఛతో హి కమ్మట్ఠానం నవనవమేవ హోతి. తస్మా యథానిసిన్నేనేవ దేసతో ఆహరితబ్బం.

    Yathā hi aññāni kammaṭṭhānāni uparūpari vibhūtāni honti, na tathā idaṃ. Idaṃ pana uparūpari bhāventassa bhāventassa sukhumattaṃ gacchati, upaṭṭhānampi na upagacchati. Evaṃ anupaṭṭhahante pana tasmiṃ na tena bhikkhunā uṭṭhāyāsanā cammakhaṇḍaṃ papphoṭetvā gantabbaṃ. Kiṃ kātabbaṃ? ‘‘Ācariyaṃ pucchissāmī’’ti vā ‘‘naṭṭhaṃ dāni me kammaṭṭhāna’’nti vā na vuṭṭhātabbaṃ, iriyāpathaṃ vikopetvā gacchato hi kammaṭṭhānaṃ navanavameva hoti. Tasmā yathānisinneneva desato āharitabbaṃ.

    తత్రాయం ఆహరణూపాయో. తేన హి భిక్ఖునా కమ్మట్ఠానస్స అనుపట్ఠహనభావం ఞత్వా ఇతి పటిసఞ్చిక్ఖితబ్బం – ‘‘ఇమే అస్సాసపస్సాసా నామ కత్థ అత్థి, కత్థ నత్థి, కస్స వా అత్థి, కస్స వా నత్థీ’’తి. అథేవం పటిసఞ్చిక్ఖతా ‘‘ఇమే అన్తోమాతుకుచ్ఛియం నత్థి, ఉదకే నిముగ్గానం నత్థి, తథా అసఞ్ఞీభూతానం మతానం చతుత్థజ్ఝానసమాపన్నానం రూపారూపభవసమఙ్గీనం నిరోధసమాపన్నాన’’న్తి ఞత్వా ఏవం అత్తనావ అత్తా పటిచోదేతబ్బో – ‘‘నను త్వం, పణ్డిత, నేవ మాతుకుచ్ఛిగతో, న ఉదకే నిముగ్గో, న అసఞ్ఞీభూతో, న మతో, న చతుత్థజ్ఝానసమఆపన్నో, న రూపారూపభవసమఙ్గీ, న నిరోధసమాపన్నో, అత్థియేవ తే అస్సాసపస్సాసా, మన్దపఞ్ఞతాయ పన పరిగ్గహేతుం న సక్కోసీ’’తి. అథానేన పకతిఫుట్ఠవసేనేవ చిత్తం ఠపేత్వా మనసికారో పవత్తేతబ్బో. ఇమే హి దీఘనాసికస్స నాసా పుటం ఘట్టేన్తా పవత్తన్తి, రస్సనాసికస్స ఉత్తరోట్ఠం. తస్మానేన ఇమం నామ ఠానం ఘట్టేన్తీతి నిమిత్తం పట్ఠపేతబ్బం. ఇమమేవ హి అత్థవసం పటిచ్చ వుత్తం భగవతా – ‘‘నాహం, భిక్ఖవే, ముట్ఠస్సతిస్స అసమ్పజానస్స ఆనాపానస్సతిభావనం వదామీ’’తి (మ॰ ని॰ ౩.౧౪౯; సం॰ ని॰ ౫.౯౯౨). కిఞ్చాపి హి యంకిఞ్చి కమ్మట్ఠానం సతస్స సమ్పజానస్సేవ సమ్పజ్జతి, ఇతో అఞ్ఞం పన మనసికరోన్తస్స పాకటం హోతి. ఇదం పన ఆనాపానస్సతికమ్మట్ఠానం గరుకం గరుకభావనం బుద్ధపచ్చేకబుద్ధబుద్ధపుత్తానం మహాపురిసానమేవ మనసికారభూమిభూతం, న చేవ ఇత్తరం, న చ ఇత్తరసత్తసమాసేవితం. యథా యథా మనసి కరీయతి, తథా తథా సన్తఞ్చేవ హోతి సుఖుమఞ్చ. తస్మా ఏత్థ బలవతీ సతి చ పఞ్ఞా చ ఇచ్ఛితబ్బా.

    Tatrāyaṃ āharaṇūpāyo. Tena hi bhikkhunā kammaṭṭhānassa anupaṭṭhahanabhāvaṃ ñatvā iti paṭisañcikkhitabbaṃ – ‘‘ime assāsapassāsā nāma kattha atthi, kattha natthi, kassa vā atthi, kassa vā natthī’’ti. Athevaṃ paṭisañcikkhatā ‘‘ime antomātukucchiyaṃ natthi, udake nimuggānaṃ natthi, tathā asaññībhūtānaṃ matānaṃ catutthajjhānasamāpannānaṃ rūpārūpabhavasamaṅgīnaṃ nirodhasamāpannāna’’nti ñatvā evaṃ attanāva attā paṭicodetabbo – ‘‘nanu tvaṃ, paṇḍita, neva mātukucchigato, na udake nimuggo, na asaññībhūto, na mato, na catutthajjhānasamaāpanno, na rūpārūpabhavasamaṅgī, na nirodhasamāpanno, atthiyeva te assāsapassāsā, mandapaññatāya pana pariggahetuṃ na sakkosī’’ti. Athānena pakatiphuṭṭhavaseneva cittaṃ ṭhapetvā manasikāro pavattetabbo. Ime hi dīghanāsikassa nāsā puṭaṃ ghaṭṭentā pavattanti, rassanāsikassa uttaroṭṭhaṃ. Tasmānena imaṃ nāma ṭhānaṃ ghaṭṭentīti nimittaṃ paṭṭhapetabbaṃ. Imameva hi atthavasaṃ paṭicca vuttaṃ bhagavatā – ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, muṭṭhassatissa asampajānassa ānāpānassatibhāvanaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 3.149; saṃ. ni. 5.992). Kiñcāpi hi yaṃkiñci kammaṭṭhānaṃ satassa sampajānasseva sampajjati, ito aññaṃ pana manasikarontassa pākaṭaṃ hoti. Idaṃ pana ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ garukaṃ garukabhāvanaṃ buddhapaccekabuddhabuddhaputtānaṃ mahāpurisānameva manasikārabhūmibhūtaṃ, na ceva ittaraṃ, na ca ittarasattasamāsevitaṃ. Yathā yathā manasi karīyati, tathā tathā santañceva hoti sukhumañca. Tasmā ettha balavatī sati ca paññā ca icchitabbā.

    యథా హి మట్ఠసాటకస్స తున్నకరణకాలే సూచిపి సుఖుమా ఇచ్ఛితబ్బా, సూచిపాసవేధనమ్పి తతో సుఖుమతరం; ఏవమేవ మట్ఠసాటకసదిసస్స ఇమస్స కమ్మట్ఠానస్స భావనాకాలే సూచిపటిభాగా సతిపి సూచిపాసవేధనపటిభాగా తంసమ్పయుత్తా పఞ్ఞాపి బలవతీ ఇచ్ఛితబ్బా. తాహి చ పన సతిపఞ్ఞాహి సమన్నాగతేన భిక్ఖునా న తే అస్సాసపస్సాసా అఞ్ఞత్ర పకతిఫుట్ఠోకాసా పరియేసితబ్బా.

    Yathā hi maṭṭhasāṭakassa tunnakaraṇakāle sūcipi sukhumā icchitabbā, sūcipāsavedhanampi tato sukhumataraṃ; evameva maṭṭhasāṭakasadisassa imassa kammaṭṭhānassa bhāvanākāle sūcipaṭibhāgā satipi sūcipāsavedhanapaṭibhāgā taṃsampayuttā paññāpi balavatī icchitabbā. Tāhi ca pana satipaññāhi samannāgatena bhikkhunā na te assāsapassāsā aññatra pakatiphuṭṭhokāsā pariyesitabbā.

    యథా పన కస్సకో కసిం కసిత్వా బలిబద్దే ముఞ్చిత్వా గోచరాభిముఖే కత్వా ఛాయాయ నిసిన్నో విస్సమేయ్య, అథస్స తే బలిబద్దా వేగేన అటవిం పవిసేయ్యుం. యో హోతి ఛేకో కస్సకో సో పున తే గహేత్వా యోజేతుకామో న తేసం అనుపదం గన్త్వా అటవిం ఆహిణ్డతి. అథ ఖో రస్మిఞ్చ పతోదఞ్చ గహేత్వా ఉజుకమేవ తేసం నిపాతతిత్థం గన్త్వా నిసీదతి వా నిపజ్జతి వా. అథ తే గోణే దివసభాగం చరిత్వా నిపాతతిత్థం ఓతరిత్వా న్హత్వా చ పివిత్వా చ పచ్చుత్తరిత్వా ఠితే దిస్వా రస్మియా బన్ధిత్వా పతోదేన విజ్ఝన్తో ఆనేత్వా యోజేత్వా పున కమ్మం కరోతి; ఏవమేవ తేన భిక్ఖునా న తే అస్సాసపస్సాసా అఞ్ఞత్ర పకతిఫుట్ఠోకాసా పరియేసితబ్బా. సతిరస్మిం పన పఞ్ఞాపతోదఞ్చ గహేత్వా పకతిఫుట్ఠోకాసే చిత్తం ఠపేత్వా మనసికారో పవత్తేతబ్బో. ఏవఞ్హిస్స మనసికరోతో నచిరస్సేవ తే ఉపట్ఠహన్తి, నిపాతతిత్థే వియ గోణా. తతో తేన సతిరస్మియా బన్ధిత్వా తస్మింయేవ ఠానే యోజేత్వా పఞ్ఞాపతోదేన విజ్ఝన్తేన పున కమ్మట్ఠానం అనుయుఞ్జితబ్బం; తస్సేవమనుయుఞ్జతో నచిరస్సేవ నిమిత్తం ఉపట్ఠాతి. తం పనేతం న సబ్బేసం ఏకసదిసం హోతి ; అపిచ ఖో కస్సచి సుఖసమ్ఫస్సం ఉప్పాదయమానో తూలపిచు వియ, కప్పాసపిచు వియ, వాతధారా వియ చ ఉపట్ఠాతీతి ఏకచ్చే ఆహు.

    Yathā pana kassako kasiṃ kasitvā balibadde muñcitvā gocarābhimukhe katvā chāyāya nisinno vissameyya, athassa te balibaddā vegena aṭaviṃ paviseyyuṃ. Yo hoti cheko kassako so puna te gahetvā yojetukāmo na tesaṃ anupadaṃ gantvā aṭaviṃ āhiṇḍati. Atha kho rasmiñca patodañca gahetvā ujukameva tesaṃ nipātatitthaṃ gantvā nisīdati vā nipajjati vā. Atha te goṇe divasabhāgaṃ caritvā nipātatitthaṃ otaritvā nhatvā ca pivitvā ca paccuttaritvā ṭhite disvā rasmiyā bandhitvā patodena vijjhanto ānetvā yojetvā puna kammaṃ karoti; evameva tena bhikkhunā na te assāsapassāsā aññatra pakatiphuṭṭhokāsā pariyesitabbā. Satirasmiṃ pana paññāpatodañca gahetvā pakatiphuṭṭhokāse cittaṃ ṭhapetvā manasikāro pavattetabbo. Evañhissa manasikaroto nacirasseva te upaṭṭhahanti, nipātatitthe viya goṇā. Tato tena satirasmiyā bandhitvā tasmiṃyeva ṭhāne yojetvā paññāpatodena vijjhantena puna kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitabbaṃ; tassevamanuyuñjato nacirasseva nimittaṃ upaṭṭhāti. Taṃ panetaṃ na sabbesaṃ ekasadisaṃ hoti ; apica kho kassaci sukhasamphassaṃ uppādayamāno tūlapicu viya, kappāsapicu viya, vātadhārā viya ca upaṭṭhātīti ekacce āhu.

    అయం పన అట్ఠకథావినిచ్ఛయో – ఇదఞ్హి కస్సచి తారకరూపం వియ, మణిగుళికా వియ, ముత్తాగుళికా వియ చ కస్సచి ఖరసమ్ఫస్సం హుత్వా కప్పాసట్ఠి వియ, సారదారుసూచి వియ చ కస్సచి దీఘపామఙ్గసుత్తం వియ, కుసుమదామం వియ, ధూమసిఖా వియ చ కస్సచి విత్థత మక్కటకసుత్తం వియ, వలాహకపటలం వియ, పదుమపుప్ఫం వియ, రథచక్కం వియ, చన్దమణ్డలం వియ, సూరియమణ్డలం వియ చ ఉపట్ఠాతి. తఞ్చ పనేతం యథా సమ్బహులేసు భిక్ఖూసు సుత్తన్తం సజ్ఝాయిత్వా నిసిన్నేసు ఏకేన భిక్ఖునా ‘‘తుమ్హాకం కీదిసం హుత్వా ఇదం సుత్తం ఉపట్ఠాతీ’’తి వుత్తే ఏకో ‘‘మయ్హం మహతీ పబ్బతేయ్యా నదీ వియ హుత్వా ఉపట్ఠాతీ’’తి ఆహ. అపరో ‘‘మయ్హం ఏకా వనరాజి వియ’’. అఞ్ఞో ‘‘మయ్హం సీతచ్ఛాయో సాఖాసమ్పన్నో ఫలభారభరితరుక్ఖో వియా’’తి. తేసఞ్హి తం ఏకమేవ సుత్తం సఞ్ఞానానతాయ నానతో ఉపట్ఠాతి. ఏవం ఏకమేవ కమ్మట్ఠానం సఞ్ఞానానతాయ నానతో ఉపట్ఠాతి. సఞ్ఞజఞ్హి ఏతం సఞ్ఞానిదానం సఞ్ఞాప్పభవం తస్మా సఞ్ఞానానతాయ నానతో ఉపట్ఠాతీతి వేదితబ్బం.

    Ayaṃ pana aṭṭhakathāvinicchayo – idañhi kassaci tārakarūpaṃ viya, maṇiguḷikā viya, muttāguḷikā viya ca kassaci kharasamphassaṃ hutvā kappāsaṭṭhi viya, sāradārusūci viya ca kassaci dīghapāmaṅgasuttaṃ viya, kusumadāmaṃ viya, dhūmasikhā viya ca kassaci vitthata makkaṭakasuttaṃ viya, valāhakapaṭalaṃ viya, padumapupphaṃ viya, rathacakkaṃ viya, candamaṇḍalaṃ viya, sūriyamaṇḍalaṃ viya ca upaṭṭhāti. Tañca panetaṃ yathā sambahulesu bhikkhūsu suttantaṃ sajjhāyitvā nisinnesu ekena bhikkhunā ‘‘tumhākaṃ kīdisaṃ hutvā idaṃ suttaṃ upaṭṭhātī’’ti vutte eko ‘‘mayhaṃ mahatī pabbateyyā nadī viya hutvā upaṭṭhātī’’ti āha. Aparo ‘‘mayhaṃ ekā vanarāji viya’’. Añño ‘‘mayhaṃ sītacchāyo sākhāsampanno phalabhārabharitarukkho viyā’’ti. Tesañhi taṃ ekameva suttaṃ saññānānatāya nānato upaṭṭhāti. Evaṃ ekameva kammaṭṭhānaṃ saññānānatāya nānato upaṭṭhāti. Saññajañhi etaṃ saññānidānaṃ saññāppabhavaṃ tasmā saññānānatāya nānato upaṭṭhātīti veditabbaṃ.

    ఏత్థ చ అఞ్ఞమేవ అస్సాసారమ్మణం చిత్తం, అఞ్ఞం పస్సాసారమ్మణం, అఞ్ఞం నిమిత్తారమ్మణం యస్స హి ఇమే తయో ధమ్మా నత్థి, తస్స కమ్మట్ఠానం నేవ అప్పనం న ఉపచారం పాపుణాతి. యస్స పనిమే తయో ధమ్మా అత్థి, తస్సేవ కమ్మట్ఠానం అప్పనఞ్చ ఉపచారఞ్చ పాపుణాతి. వుత్తఞ్హేతం –

    Ettha ca aññameva assāsārammaṇaṃ cittaṃ, aññaṃ passāsārammaṇaṃ, aññaṃ nimittārammaṇaṃ yassa hi ime tayo dhammā natthi, tassa kammaṭṭhānaṃ neva appanaṃ na upacāraṃ pāpuṇāti. Yassa panime tayo dhammā atthi, tasseva kammaṭṭhānaṃ appanañca upacārañca pāpuṇāti. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘నిమిత్తం అస్సాసపస్సాసా, అనారమ్మణమేకచిత్తస్స;

    ‘‘Nimittaṃ assāsapassāsā, anārammaṇamekacittassa;

    అజానతో చ తయో ధమ్మే, భావనానుపలబ్భతి.

    Ajānato ca tayo dhamme, bhāvanānupalabbhati.

    ‘‘నిమిత్తం అస్సాసపస్సాసా, అనారమ్మణమేకచిత్తస్స;

    ‘‘Nimittaṃ assāsapassāsā, anārammaṇamekacittassa;

    జానతో చ తయో ధమ్మే, భావనా ఉపలబ్భతీ’’తి. (విసుద్ధి॰ ౧.౨౩౧);

    Jānato ca tayo dhamme, bhāvanā upalabbhatī’’ti. (visuddhi. 1.231);

    ఏవం ఉపట్ఠితే పన నిమిత్తే తేన భిక్ఖునా ఆచరియసన్తికం గన్త్వా ఆరోచేతబ్బం – ‘‘మయ్హం, భన్తే, ఏవరూపం నామ ఉపట్ఠాతీ’’తి. ఆచరియేన పన ‘‘ఏతం నిమిత్త’’న్తి వా ‘‘న నిమిత్త’’న్తి వా న వత్తబ్బం. ‘‘ఏవం హోతి, ఆవుసో’’తి వత్వా పన ‘‘పునప్పునం మనసి కరోహీ’’తి వత్తబ్బో. ‘‘నిమిత్త’’న్తి హి వుత్తే వోసానం ఆపజ్జేయ్య; ‘‘న నిమిత్త’’న్తి వుత్తే నిరాసో విసీదేయ్య. తస్మా తదుభయమ్పి అవత్వా మనసికారేయేవ నియోజేతబ్బోతి. ఏవం తావ దీఘభాణకా. మజ్ఝిమభాణకా పనాహు – ‘‘నిమిత్తమిదం, ఆవుసో, కమ్మట్ఠానం పునప్పునం మనసి కరోహి సప్పురిసాతి వత్తబ్బో’’తి. అథానేన నిమిత్తేయేవ చిత్తం ఠపేతబ్బం. ఏవమస్సాయం ఇతో పభుతి ఠపనావసేన భావనా హోతి. వుత్తఞ్హేతం పోరాణేహి –

    Evaṃ upaṭṭhite pana nimitte tena bhikkhunā ācariyasantikaṃ gantvā ārocetabbaṃ – ‘‘mayhaṃ, bhante, evarūpaṃ nāma upaṭṭhātī’’ti. Ācariyena pana ‘‘etaṃ nimitta’’nti vā ‘‘na nimitta’’nti vā na vattabbaṃ. ‘‘Evaṃ hoti, āvuso’’ti vatvā pana ‘‘punappunaṃ manasi karohī’’ti vattabbo. ‘‘Nimitta’’nti hi vutte vosānaṃ āpajjeyya; ‘‘na nimitta’’nti vutte nirāso visīdeyya. Tasmā tadubhayampi avatvā manasikāreyeva niyojetabboti. Evaṃ tāva dīghabhāṇakā. Majjhimabhāṇakā panāhu – ‘‘nimittamidaṃ, āvuso, kammaṭṭhānaṃ punappunaṃ manasi karohi sappurisāti vattabbo’’ti. Athānena nimitteyeva cittaṃ ṭhapetabbaṃ. Evamassāyaṃ ito pabhuti ṭhapanāvasena bhāvanā hoti. Vuttañhetaṃ porāṇehi –

    ‘‘నిమిత్తే ఠపయం చిత్తం, నానాకారం విభావయం;

    ‘‘Nimitte ṭhapayaṃ cittaṃ, nānākāraṃ vibhāvayaṃ;

    ధీరో అస్సాసపస్సాసే, సకం చిత్తం నిబన్ధతీ’’తి. (విసుద్ధి॰ ౧.౨౩౨; పటి॰ మ॰ అట్ఠ॰ ౨.౧.౧౬౩);

    Dhīro assāsapassāse, sakaṃ cittaṃ nibandhatī’’ti. (visuddhi. 1.232; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.163);

    తస్సేవం నిమిత్తుపట్ఠానతో పభుతి నీవరణాని విక్ఖమ్భితానేవ హోన్తి కిలేసా సన్నిసిన్నావ సతి ఉపట్ఠితాయేవ, చిత్తం సమాహితమేవ. ఇదఞ్హి ద్వీహాకారేహి చిత్తం సమాహితం నామ హోహి – ఉపచారభూమియం వా నీవరణప్పహానేన, పటిలాభభూమియం వా అఙ్గపాతుభావేన. తత్థ ‘‘ఉపచారభూమీ’’తి ఉపచారసమాధి; ‘‘పటిలాభభూమీ’’తి అప్పనాసమాధి. తేసం కిం నానాకరణం? ఉపచారసమాధి కుసలవీథియం జవిత్వా భవఙ్గం ఓతరతి, అప్పనాసమాధి దివసభాగే అప్పేత్వా నిసిన్నస్స దివసభాగమ్పి కుసలవీథియం జవతి, న భవఙ్గం ఓతరతి. ఇమేసు ద్వీసు సమాధీసు నిమిత్తపాతుభావేన ఉపచారసమాధినా సమాహితం చిత్తం హోతి . అథానేన తం నిమిత్తం నేవ వణ్ణతో మనసికాతబ్బం, న లక్ఖణతో పచ్చవేక్ఖితబ్బం. అపిచ ఖో ఖత్తియమహేసియా చక్కవత్తిగబ్భో వియ కస్సకేన సాలియవగబ్భో వియ చ అప్పమత్తేన రక్ఖితబ్బం; రక్ఖితం హిస్స ఫలదం హోతి.

    Tassevaṃ nimittupaṭṭhānato pabhuti nīvaraṇāni vikkhambhitāneva honti kilesā sannisinnāva sati upaṭṭhitāyeva, cittaṃ samāhitameva. Idañhi dvīhākārehi cittaṃ samāhitaṃ nāma hohi – upacārabhūmiyaṃ vā nīvaraṇappahānena, paṭilābhabhūmiyaṃ vā aṅgapātubhāvena. Tattha ‘‘upacārabhūmī’’ti upacārasamādhi; ‘‘paṭilābhabhūmī’’ti appanāsamādhi. Tesaṃ kiṃ nānākaraṇaṃ? Upacārasamādhi kusalavīthiyaṃ javitvā bhavaṅgaṃ otarati, appanāsamādhi divasabhāge appetvā nisinnassa divasabhāgampi kusalavīthiyaṃ javati, na bhavaṅgaṃ otarati. Imesu dvīsu samādhīsu nimittapātubhāvena upacārasamādhinā samāhitaṃ cittaṃ hoti . Athānena taṃ nimittaṃ neva vaṇṇato manasikātabbaṃ, na lakkhaṇato paccavekkhitabbaṃ. Apica kho khattiyamahesiyā cakkavattigabbho viya kassakena sāliyavagabbho viya ca appamattena rakkhitabbaṃ; rakkhitaṃ hissa phaladaṃ hoti.

    ‘‘నిమిత్తం రక్ఖతో లద్ధ, పరిహాని న విజ్జతి;

    ‘‘Nimittaṃ rakkhato laddha, parihāni na vijjati;

    ఆరక్ఖమ్హి అసన్తమ్హి, లద్ధం లద్ధం వినస్సతీ’’తి.

    Ārakkhamhi asantamhi, laddhaṃ laddhaṃ vinassatī’’ti.

    తత్రాయం రక్ఖణూపాయో – తేన భిక్ఖునా ఆవాసో, గోచరో, భస్సం, పుగ్గలో, భోజనం, ఉతు, ఇరియాపథోతి ఇమాని సత్త అసప్పాయాని వజ్జేత్వా తానేవ సత్త సప్పాయాని సేవన్తేన పునప్పునం తం నిమిత్తం మనసికాతబ్బం.

    Tatrāyaṃ rakkhaṇūpāyo – tena bhikkhunā āvāso, gocaro, bhassaṃ, puggalo, bhojanaṃ, utu, iriyāpathoti imāni satta asappāyāni vajjetvā tāneva satta sappāyāni sevantena punappunaṃ taṃ nimittaṃ manasikātabbaṃ.

    ఏవం సప్పాయసేవనేన నిమిత్తం థిరం కత్వా వుడ్ఢిం విరూళ్హిం గమయిత్వా వత్థువిసదకిరియా, ఇన్ద్రియసమత్తపటిపాదనతా, నిమిత్తకుసలతా, యస్మిం సమయే చిత్తం సపగ్గహేతబ్బ తస్మిం సమయే చిత్తపగ్గణ్హనా, యస్మిం సమయే చిత్తం నిగ్గహేతబ్బం తస్మిం సమయే చిత్తనిగ్గణ్హనా, యస్మిం సమయే చిత్తం సమ్పహంసేతబ్బం తస్మిం సమయే సమ్పహంసేతబ్బం తస్మిం సమయే చిత్తసమ్పహంసనా, యస్మిం సమయే చిత్తం అజ్ఝుపేక్ఖితబ్బం తస్మిం సమయే చిత్తఅజ్ఝుపేక్ఖనా, అసమాహితపుగ్గలపరివజ్జనా, సమాహితపుగ్గలసేవనా, తదధిముత్తతాతి ఇమాని దస అప్పనాకోసల్లాని అవిజహన్తేన యోగో కరణీయో.

    Evaṃ sappāyasevanena nimittaṃ thiraṃ katvā vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ gamayitvā vatthuvisadakiriyā, indriyasamattapaṭipādanatā, nimittakusalatā, yasmiṃ samaye cittaṃ sapaggahetabba tasmiṃ samaye cittapaggaṇhanā, yasmiṃ samaye cittaṃ niggahetabbaṃ tasmiṃ samaye cittaniggaṇhanā, yasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃsetabbaṃ tasmiṃ samaye sampahaṃsetabbaṃ tasmiṃ samaye cittasampahaṃsanā, yasmiṃ samaye cittaṃ ajjhupekkhitabbaṃ tasmiṃ samaye cittaajjhupekkhanā, asamāhitapuggalaparivajjanā, samāhitapuggalasevanā, tadadhimuttatāti imāni dasa appanākosallāni avijahantena yogo karaṇīyo.

    తస్సేవం అనుయుత్తస్స విహరతో ఇదాని అప్పనా ఉప్పజ్జిస్సతీతి భవఙ్గం విచ్ఛిన్దిత్వా నిమిత్తారమ్మణం మనోద్వారావజ్జనం ఉప్పజ్జతి. తస్మిఞ్చ నిరుద్ధే తదేవారమ్మణం గహేత్వా చత్తారి పఞ్చ వా జవనాని, యేసం పఠమం పరికమ్మం, దుతియం ఉపచారం, తతియం అనులోమం, చతుత్థం గోత్రభు , పఞ్చమం అప్పనాచిత్తం. పఠమం వా పరికమ్మఞ్చేవ ఉపచారఞ్చ, దుతియం అనులోమం, తతియం గోత్రభు, చతుత్థం అప్పనాచిత్తన్తి వుచ్చతి. చతుత్థమేవ హి పఞ్చమం వా అప్పేతి, న ఛట్ఠం సత్తమం వా ఆసన్నభవఙ్గపాతత్తా.

    Tassevaṃ anuyuttassa viharato idāni appanā uppajjissatīti bhavaṅgaṃ vicchinditvā nimittārammaṇaṃ manodvārāvajjanaṃ uppajjati. Tasmiñca niruddhe tadevārammaṇaṃ gahetvā cattāri pañca vā javanāni, yesaṃ paṭhamaṃ parikammaṃ, dutiyaṃ upacāraṃ, tatiyaṃ anulomaṃ, catutthaṃ gotrabhu , pañcamaṃ appanācittaṃ. Paṭhamaṃ vā parikammañceva upacārañca, dutiyaṃ anulomaṃ, tatiyaṃ gotrabhu, catutthaṃ appanācittanti vuccati. Catutthameva hi pañcamaṃ vā appeti, na chaṭṭhaṃ sattamaṃ vā āsannabhavaṅgapātattā.

    ఆభిధమ్మికగోదత్తత్థేరో పనాహ – ‘‘ఆసేవనపచ్చయేన కుసలా ధమ్మా బలవన్తో హోన్తి; తస్మా ఛట్ఠం సత్తమం వా అప్పేతీ’’తి. తం అట్ఠకథాసు పటిక్ఖిత్తం. తత్థ పుబ్బభాగచిత్తాని కామావచరాని హోన్తి, అప్పనాచిత్తం పన రూపావచరం. ఏవమనేన పఞ్చఙ్గవిప్పహీనం, పఞ్చఙ్గసమన్నాగతం, దసలక్ఖణసమ్పన్నం, తివిధకల్యాణం, పఠమజ్ఝానం అధిగతం హోతి. సో తస్మింయేవారమ్మణే వితక్కాదయో వూపసమేత్వా దుతియతతియచతుత్థజ్ఝానాని పాపుణాతి. ఏత్తావతా చ ఠపనావసేన భావనాయ పరియోసానప్పత్తో హోతి. అయమేత్థ సఙ్ఖేపకథా. విత్థారో పన ఇచ్ఛన్తేన విసుద్ధిమగ్గతో గహేతబ్బో.

    Ābhidhammikagodattatthero panāha – ‘‘āsevanapaccayena kusalā dhammā balavanto honti; tasmā chaṭṭhaṃ sattamaṃ vā appetī’’ti. Taṃ aṭṭhakathāsu paṭikkhittaṃ. Tattha pubbabhāgacittāni kāmāvacarāni honti, appanācittaṃ pana rūpāvacaraṃ. Evamanena pañcaṅgavippahīnaṃ, pañcaṅgasamannāgataṃ, dasalakkhaṇasampannaṃ, tividhakalyāṇaṃ, paṭhamajjhānaṃ adhigataṃ hoti. So tasmiṃyevārammaṇe vitakkādayo vūpasametvā dutiyatatiyacatutthajjhānāni pāpuṇāti. Ettāvatā ca ṭhapanāvasena bhāvanāya pariyosānappatto hoti. Ayamettha saṅkhepakathā. Vitthāro pana icchantena visuddhimaggato gahetabbo.

    ఏవం పత్తచతుత్థజ్ఝానో పనేత్థ భిక్ఖు సల్లక్ఖణావివట్టనావసేన కమ్మట్ఠానం వడ్ఢేత్వా పారిసుద్ధిం పత్తుకామో తదేవ ఝానం ఆవజ్జనసమాపజ్జనఅధిట్ఠానవుట్ఠానపచ్చవేక్ఖణసఙ్ఖాతేహి పఞ్చహాకారేహి వసిప్పత్తం పగుణం కత్వా అరూపపుబ్బఙ్గమం వా రూపం, రూపపుబ్బఙ్గమం వా అరూపన్తి రూపారూపం పరిగ్గహేత్వా విపస్సనం పట్ఠపేతి. కథం? సో హి ఝానా వుట్ఠహిత్వా ఝానఙ్గాని పరిగ్గహేత్వా తేసం నిస్సయం హదయవత్థుం తం నిస్సయాని చ భూతాని తేసఞ్చ నిస్సయం సకలమ్పి కరజకాయం పస్సతి. తతో ‘‘ఝానఙ్గాని అరూపం, వత్థాదీని రూప’’న్తి రూపారూపం వవత్థపేతి.

    Evaṃ pattacatutthajjhāno panettha bhikkhu sallakkhaṇāvivaṭṭanāvasena kammaṭṭhānaṃ vaḍḍhetvā pārisuddhiṃ pattukāmo tadeva jhānaṃ āvajjanasamāpajjanaadhiṭṭhānavuṭṭhānapaccavekkhaṇasaṅkhātehi pañcahākārehi vasippattaṃ paguṇaṃ katvā arūpapubbaṅgamaṃ vā rūpaṃ, rūpapubbaṅgamaṃ vā arūpanti rūpārūpaṃ pariggahetvā vipassanaṃ paṭṭhapeti. Kathaṃ? So hi jhānā vuṭṭhahitvā jhānaṅgāni pariggahetvā tesaṃ nissayaṃ hadayavatthuṃ taṃ nissayāni ca bhūtāni tesañca nissayaṃ sakalampi karajakāyaṃ passati. Tato ‘‘jhānaṅgāni arūpaṃ, vatthādīni rūpa’’nti rūpārūpaṃ vavatthapeti.

    అథ వా సమాపత్తితో వుట్ఠహిత్వా కేసాదీసు కోట్ఠాసేసు పథవీధాతుఆదివసేన చత్తారి భూతాని తంనిస్సితరూపాని చ పరిగ్గహేత్వా యథాపరిగ్గహితరూపారమ్మణం యథాపరిగ్గహితరూపవత్థుద్వారారమ్మణం వా ససమ్పయుత్తధమ్మం విఞ్ఞాణఞ్చ పస్సతి. తతో ‘‘భూతాదీని రూపం ససమ్పయుత్తధమ్మం విఞ్ఞాణం అరూప’’న్తి వవత్థపేతి.

    Atha vā samāpattito vuṭṭhahitvā kesādīsu koṭṭhāsesu pathavīdhātuādivasena cattāri bhūtāni taṃnissitarūpāni ca pariggahetvā yathāpariggahitarūpārammaṇaṃ yathāpariggahitarūpavatthudvārārammaṇaṃ vā sasampayuttadhammaṃ viññāṇañca passati. Tato ‘‘bhūtādīni rūpaṃ sasampayuttadhammaṃ viññāṇaṃ arūpa’’nti vavatthapeti.

    అథ వా సమాపత్తితో వుట్ఠహిత్వా అస్సాసపస్సాసానం సముదయో కరజకాయో చ చిత్తఞ్చాతి పస్సతి. యథా హి కమ్మారగగ్గరియా ధమమానాయ భస్తఞ్చ పురిసస్స చ తజ్జం వాయామం పటిచ్చ వాతో సఞ్చరతి; ఏవమేవ కాయఞ్చ చిత్తఞ్చ పటిచ్చ అస్సాసపస్సాసాతి. తతో అస్సాసపస్సాసే చ కాయఞ్చ రూపం, చిత్తఞ్చ తంసమ్పయుత్తధమ్మే చ అరూపన్తి వవత్థపేతి.

    Atha vā samāpattito vuṭṭhahitvā assāsapassāsānaṃ samudayo karajakāyo ca cittañcāti passati. Yathā hi kammāragaggariyā dhamamānāya bhastañca purisassa ca tajjaṃ vāyāmaṃ paṭicca vāto sañcarati; evameva kāyañca cittañca paṭicca assāsapassāsāti. Tato assāsapassāse ca kāyañca rūpaṃ, cittañca taṃsampayuttadhamme ca arūpanti vavatthapeti.

    ఏవం నామరూపం వవత్థపేత్వా తస్స పచ్చయం పరియేసతి, పరియేసన్తో చ తం దిస్వా తీసుపి అద్ధాసు నామరూపస్స పవత్తిం ఆరబ్భ కఙ్ఖం వితరతి. వితిణ్ణకఙ్ఖో కలాపసమ్మసనవసేన తిలక్ఖణం ఆరోపేత్వా ఉదయబ్బయానుపస్సనాయ పుబ్బభాగే ఉప్పన్నే ఓభాసాదయో దస విపస్సనుపక్కిలేసే పహాయ ఉపక్కిలేసవిముత్తం పటిపదాఞాణం ‘‘మగ్గో’’తి వవత్థపేత్వా ఉదయం పహాయ భఙ్గానుపస్సనం పత్వా నిరన్తరం భఙ్గానుపస్సనేన భయతో ఉపట్ఠితేసు సబ్బసఙ్ఖారేసు నిబ్బిన్దన్తో విరజ్జన్తో విముచ్చన్తో యథాక్కమం చత్తారో అరియమగ్గే పాపుణిత్వా అరహత్తఫలే పతిట్ఠాయ ఏకూనవీసతిభేదస్స పచ్చవేక్ఖణఞాణస్స పరియన్తప్పత్తో సదేవకస్స లోకస్స అగ్గదక్ఖిణేయ్యో హోతి. ఏత్తావతా చస్స గణనం ఆదిం కత్వా విపస్సనాపరియోసానా ఆనాపానస్సతిసమాధిభావనా చ సమత్తా హోతీతి.

    Evaṃ nāmarūpaṃ vavatthapetvā tassa paccayaṃ pariyesati, pariyesanto ca taṃ disvā tīsupi addhāsu nāmarūpassa pavattiṃ ārabbha kaṅkhaṃ vitarati. Vitiṇṇakaṅkho kalāpasammasanavasena tilakkhaṇaṃ āropetvā udayabbayānupassanāya pubbabhāge uppanne obhāsādayo dasa vipassanupakkilese pahāya upakkilesavimuttaṃ paṭipadāñāṇaṃ ‘‘maggo’’ti vavatthapetvā udayaṃ pahāya bhaṅgānupassanaṃ patvā nirantaraṃ bhaṅgānupassanena bhayato upaṭṭhitesu sabbasaṅkhāresu nibbindanto virajjanto vimuccanto yathākkamaṃ cattāro ariyamagge pāpuṇitvā arahattaphale patiṭṭhāya ekūnavīsatibhedassa paccavekkhaṇañāṇassa pariyantappatto sadevakassa lokassa aggadakkhiṇeyyo hoti. Ettāvatā cassa gaṇanaṃ ādiṃ katvā vipassanāpariyosānā ānāpānassatisamādhibhāvanā ca samattā hotīti.

    అయం సబ్బాకారతో పఠమచతుక్కవణ్ణనా.

    Ayaṃ sabbākārato paṭhamacatukkavaṇṇanā.

    ఇతరేసు పన తీసు చతుక్కేసు యస్మా విసుం కమ్మట్ఠానభావనానయో నామ నత్థి; తస్మా అనుపదవణ్ణనానయేనేవ నేసం అత్థో వేదితబ్బో. పీతిప్పటిసంవేదీతి పీతిం పటిసంవిదితం కరోన్తో పాకటం కరోన్తో అస్ససిస్సామి పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి. తత్థ ద్వీహాకారేహి పీతి పటిసంవిదితా హోతి – ఆరమ్మణతో చ అసమ్మోహతో చ.

    Itaresu pana tīsu catukkesu yasmā visuṃ kammaṭṭhānabhāvanānayo nāma natthi; tasmā anupadavaṇṇanānayeneva nesaṃ attho veditabbo. Pītippaṭisaṃvedīti pītiṃ paṭisaṃviditaṃ karonto pākaṭaṃ karonto assasissāmi passasissāmīti sikkhati. Tattha dvīhākārehi pīti paṭisaṃviditā hoti – ārammaṇato ca asammohato ca.

    కథం ఆరమ్మణతో పీతి పటిసంవిదితా హోతి? సప్పీతికే ద్వే ఝానే సమాపజ్జతి, తస్స సమాపత్తిక్ఖణే ఝానపటిలాభేన ఆరమ్మణతో పీతి పటిసంవిదితా హోతి ఆరమ్మణస్స పటిసంవిదితత్తా.

    Kathaṃ ārammaṇato pīti paṭisaṃviditā hoti? Sappītike dve jhāne samāpajjati, tassa samāpattikkhaṇe jhānapaṭilābhena ārammaṇato pīti paṭisaṃviditā hoti ārammaṇassa paṭisaṃviditattā.

    కథం అసమ్మోహతో? సప్పీతికే ద్వే ఝానే సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ ఝానసమ్పయుత్తకపీతిం ఖయతో వయతో సమ్మసతి, తస్స విపస్సనాక్ఖణే లక్ఖణపటివేధేన అసమ్మోహతో పీతి పటిసంవిదితా హోతి. వుత్తఞ్హేతం పటిసమ్భిదాయం

    Kathaṃ asammohato? Sappītike dve jhāne samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttakapītiṃ khayato vayato sammasati, tassa vipassanākkhaṇe lakkhaṇapaṭivedhena asammohato pīti paṭisaṃviditā hoti. Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ

    ‘‘దీఘం అస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి. తాయ సతియా తేన ఞాణేన సా పీతి పటిసంవిదితా హోతి. దీఘం పస్సాసవసేన…పే॰… రస్సం అస్సాసవసేన… రస్సం పస్సాసవసేన… సబ్బకాయప్పటిసంవేదీ అస్సాసవసేన… సబ్బకాయప్పటిసంవేదీ పస్సాసవసేన… పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం అస్సాసవసేన… పస్సమ్భయం కాయసఙ్ఖారం పస్సాసవసేన చిత్తస్స ఏకగ్గతం అవిక్ఖేపం పజానతో సతి ఉపట్ఠితా హోతి, తాయ సతియా తేన ఞాణేన సా పీతి పటిసంవిదితా హోతి. ఆవజ్జతో సా పీతి పటిసంవిదితా హోతి జానతో… పస్సతో… పచ్చవేక్ఖతో… చిత్తం అధిట్ఠహతో… సద్ధాయ అధిముచ్చతో… వీరియం పగ్గణ్హతో… సతిం ఉపట్ఠాపయతో… చిత్తం సమాదహతో… పఞ్ఞాయ పజానతో… అభిఞ్ఞేయ్యం అభిజానతో… పరిఞ్ఞేయ్యం పరిజానతో… పహాతబ్బం పజహతో… భావేతబ్బం భావయతో… సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికరోతో సా పీతి పటిసంవిదితా హోతి. ఏవం సా పీతి పటిసంవిదితా హోతీ’’తి (పటి॰ మ॰ ౧.౧౭౨).

    ‘‘Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭisaṃviditā hoti. Dīghaṃ passāsavasena…pe… rassaṃ assāsavasena… rassaṃ passāsavasena… sabbakāyappaṭisaṃvedī assāsavasena… sabbakāyappaṭisaṃvedī passāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭisaṃviditā hoti. Āvajjato sā pīti paṭisaṃviditā hoti jānato… passato… paccavekkhato… cittaṃ adhiṭṭhahato… saddhāya adhimuccato… vīriyaṃ paggaṇhato… satiṃ upaṭṭhāpayato… cittaṃ samādahato… paññāya pajānato… abhiññeyyaṃ abhijānato… pariññeyyaṃ parijānato… pahātabbaṃ pajahato… bhāvetabbaṃ bhāvayato… sacchikātabbaṃ sacchikaroto sā pīti paṭisaṃviditā hoti. Evaṃ sā pīti paṭisaṃviditā hotī’’ti (paṭi. ma. 1.172).

    ఏతేనేవ నయేన అవసేసపదానిపి అత్థతో వేదితబ్బాని. ఇదం పనేత్థ విసేసమత్తం. తిణ్ణం ఝానానం వసేన సుఖపటిసంవేదితా చతున్నమ్పి వసేన చిత్తసఙ్ఖారపటిసంవేదితా వేదితబ్బా. ‘‘చిత్తసఙ్ఖారో’’తి వేదనాదయో ద్వే ఖన్ధా. సుఖప్పటిసంవేదిపదే చేత్థ విపస్సనాభూమిదస్సనత్థం ‘‘సుఖన్తి ద్వే సుఖాని – కాయికఞ్చ సుఖం చేతసికఞ్చా’’తి పటిసమ్భిదాయం వుత్తం. పస్సమ్భయం చిత్తసఙ్ఖారన్తి ఓళారికం ఓళారికం చిత్తసఙ్ఖారం పస్సమ్భేన్తో, నిరోధేన్తోతి అత్థో. సో విత్థారతో కాయసఙ్ఖారే వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బో. అపిచేత్థ పీతిపదే పీతిసీసేన వేదనా వుత్తా. సుఖపదే సరూపేనేవ వేదనా . ద్వీసు చిత్తసఙ్ఖారపదేసు ‘‘సఞ్ఞా చ వేదనా చ చేతసికా ఏతే ధమ్మా చిత్తపటిబద్ధా చిత్తసఙ్ఖారా’’తి (పటి॰ మ॰ ౧.౧౭౪; మ॰ ని॰ ౧.౪౬౩) వచనతో సఞ్ఞాసమ్పయుత్తా వేదనాతి. ఏవం వేదనానుపస్సనానయేన ఇదం చతుక్కం భాసితన్తి వేదితబ్బం.

    Eteneva nayena avasesapadānipi atthato veditabbāni. Idaṃ panettha visesamattaṃ. Tiṇṇaṃ jhānānaṃ vasena sukhapaṭisaṃveditā catunnampi vasena cittasaṅkhārapaṭisaṃveditā veditabbā. ‘‘Cittasaṅkhāro’’ti vedanādayo dve khandhā. Sukhappaṭisaṃvedipade cettha vipassanābhūmidassanatthaṃ ‘‘sukhanti dve sukhāni – kāyikañca sukhaṃ cetasikañcā’’ti paṭisambhidāyaṃ vuttaṃ. Passambhayaṃ cittasaṅkhāranti oḷārikaṃ oḷārikaṃ cittasaṅkhāraṃ passambhento, nirodhentoti attho. So vitthārato kāyasaṅkhāre vuttanayeneva veditabbo. Apicettha pītipade pītisīsena vedanā vuttā. Sukhapade sarūpeneva vedanā . Dvīsu cittasaṅkhārapadesu ‘‘saññā ca vedanā ca cetasikā ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā’’ti (paṭi. ma. 1.174; ma. ni. 1.463) vacanato saññāsampayuttā vedanāti. Evaṃ vedanānupassanānayena idaṃ catukkaṃ bhāsitanti veditabbaṃ.

    తతియచతుక్కేపి చతున్నం ఝానానం వసేన చిత్తపటిసంవేదితా వేదితబ్బా. అభిప్పమోదయం చిత్తన్తి చిత్తం మోదేన్తో పమోదేన్తో హాసేన్తో పహాసేన్తో అస్ససిస్సామి పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతి. తత్థ ద్వీహాకారేహి అభిప్పమోదో హోతి – సమాధివసేన చ విపస్సనావసేన చ.

    Tatiyacatukkepi catunnaṃ jhānānaṃ vasena cittapaṭisaṃveditā veditabbā. Abhippamodayaṃ cittanti cittaṃ modento pamodento hāsento pahāsento assasissāmi passasissāmīti sikkhati. Tattha dvīhākārehi abhippamodo hoti – samādhivasena ca vipassanāvasena ca.

    కథం సమాధివసేన? సప్పీతికే ద్వే ఝానే సమాపజ్జతి, సో సమాపత్తిక్ఖణే సమ్పయుత్తాయ పీతియా చిత్తం ఆమోదేతి పమోదేతి. కథం విపస్సనావసేన? సప్పీతికే ద్వే ఝానే సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ ఝానసమ్పయుత్తకపీతిం ఖయతో వయతో సమ్మసతి; ఏవం విపస్సనాక్ఖణే ఝానసమ్పయుత్తకపీతిం ఆరమ్మణం కత్వా చిత్తం ఆమోదేతి పమోదేతి. ఏవం పటిపన్నో ‘‘అభిప్పమోదయం చిత్తం అస్ససిస్సామి పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతీ’’తి వుచ్చతి.

    Kathaṃ samādhivasena? Sappītike dve jhāne samāpajjati, so samāpattikkhaṇe sampayuttāya pītiyā cittaṃ āmodeti pamodeti. Kathaṃ vipassanāvasena? Sappītike dve jhāne samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttakapītiṃ khayato vayato sammasati; evaṃ vipassanākkhaṇe jhānasampayuttakapītiṃ ārammaṇaṃ katvā cittaṃ āmodeti pamodeti. Evaṃ paṭipanno ‘‘abhippamodayaṃ cittaṃ assasissāmi passasissāmīti sikkhatī’’ti vuccati.

    సమాదహం చిత్తన్తి పఠమజ్ఝానాదివసేన ఆరమ్మణే చిత్తం సమం ఆదహన్తో సమం ఠపేన్తో తాని వా పన ఝానాని సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ ఝానసమ్పయుత్తకచిత్తం ఖయతో వయతో సమ్మసతో విపస్సనాక్ఖణే లక్ఖణపటివేధేన ఉప్పజ్జతి ఖణికచిత్తేకగ్గతా; ఏవం ఉప్పన్నాయ ఖణికచిత్తేకగ్గతాయ వసేనపి ఆరమ్మణే చిత్తం సమం ఆదహన్తో సమం ఠపేన్తో ‘‘సమాదహం చిత్తం అస్ససిస్సామి పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతీ’’తి వుచ్చతి.

    Samādahaṃ cittanti paṭhamajjhānādivasena ārammaṇe cittaṃ samaṃ ādahanto samaṃ ṭhapento tāni vā pana jhānāni samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttakacittaṃ khayato vayato sammasato vipassanākkhaṇe lakkhaṇapaṭivedhena uppajjati khaṇikacittekaggatā; evaṃ uppannāya khaṇikacittekaggatāya vasenapi ārammaṇe cittaṃ samaṃ ādahanto samaṃ ṭhapento ‘‘samādahaṃ cittaṃ assasissāmi passasissāmīti sikkhatī’’ti vuccati.

    విమోచయం చిత్తన్తి పఠమజ్ఝానేన నీవరణేహి చిత్తం మోచేన్తో విమోచేన్తో, దుతియేన వితక్కవిచారేహి, తతియేన పీతియా, చతుత్థేన సుఖదుక్ఖేహి చిత్తం మోచేన్తో విమోచేన్తో. తాని వా పన ఝానాని సమాపజ్జిత్వా వుట్ఠాయ ఝానసమ్పయుత్తకచిత్తం ఖయతో వయతో సమ్మసతి. సో విపస్సనాక్ఖణే అనిచ్చానుపస్సనాయ నిచ్చసఞ్ఞాతో చిత్తం మోచేన్తో విమోచేన్తో, దుక్ఖానుపస్సనాయ సుఖసఞ్ఞాతో, అనత్తానుపస్సనాయ అత్తసఞ్ఞాతో, నిబ్బిదానుపస్సనాయ నన్దితో, విరాగానుపస్సనాయ రాగతో, నిరోధానుపస్సనాయ సముదయతో, పటినిస్సగ్గానుపస్సనాయ ఆదానతో చిత్తం మోచేన్తో విమోచేన్తో అస్ససతి చేవ పస్ససతి చ. తేన వుత్తం – ‘‘విమోచయం చిత్తం అస్ససిస్సామి పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతీ’’తి. ఏవం చిత్తానుపస్సనావసేన ఇదం చతుక్కం భాసితన్తి వేదితబ్బం.

    Vimocayaṃ cittanti paṭhamajjhānena nīvaraṇehi cittaṃ mocento vimocento, dutiyena vitakkavicārehi, tatiyena pītiyā, catutthena sukhadukkhehi cittaṃ mocento vimocento. Tāni vā pana jhānāni samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttakacittaṃ khayato vayato sammasati. So vipassanākkhaṇe aniccānupassanāya niccasaññāto cittaṃ mocento vimocento, dukkhānupassanāya sukhasaññāto, anattānupassanāya attasaññāto, nibbidānupassanāya nandito, virāgānupassanāya rāgato, nirodhānupassanāya samudayato, paṭinissaggānupassanāya ādānato cittaṃ mocento vimocento assasati ceva passasati ca. Tena vuttaṃ – ‘‘vimocayaṃ cittaṃ assasissāmi passasissāmīti sikkhatī’’ti. Evaṃ cittānupassanāvasena idaṃ catukkaṃ bhāsitanti veditabbaṃ.

    చతుత్థచతుక్కే పన అనిచ్చానుపస్సీతి ఏత్థ తావ అనిచ్చం వేదితబ్బం, అనిచ్చతా వేదితబ్బా, అనిచ్చానుపస్సనా వేదితబ్బా , అనిచ్చానుపస్సీ వేదితబ్బో. తత్థ ‘‘అనిచ్చ’’న్తి పఞ్చక్ఖన్ధా. కస్మా? ఉప్పాదవయఞ్ఞథత్తభావా. ‘‘అనిచ్చతా’’తి తేసఞ్ఞేవ ఉప్పాదవయఞ్ఞథత్తం హుత్వా అభావో వా నిబ్బత్తానం తేనేవాకారేన అఠత్వా ఖణభఙ్గేన భేదోతి అత్థో. ‘‘అనిచ్చానుపస్సనా’’తి తస్సా అనిచ్చతాయ వసేన రూపాదీసు ‘‘అనిచ్చ’’న్తి అనుపస్సనా; ‘‘అనిచ్చానుపస్సీ’’తి తాయ అనుపస్సనాయ సమన్నాగతో; తస్మా ఏవం భూతో అస్ససన్తో చ పస్ససన్తో చ ఇధ ‘‘అనిచ్చానుపస్సీ అస్ససిస్సామి, పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతీ’’తి వేదితబ్బో.

    Catutthacatukke pana aniccānupassīti ettha tāva aniccaṃ veditabbaṃ, aniccatā veditabbā, aniccānupassanā veditabbā , aniccānupassī veditabbo. Tattha ‘‘anicca’’nti pañcakkhandhā. Kasmā? Uppādavayaññathattabhāvā. ‘‘Aniccatā’’ti tesaññeva uppādavayaññathattaṃ hutvā abhāvo vā nibbattānaṃ tenevākārena aṭhatvā khaṇabhaṅgena bhedoti attho. ‘‘Aniccānupassanā’’ti tassā aniccatāya vasena rūpādīsu ‘‘anicca’’nti anupassanā; ‘‘aniccānupassī’’ti tāya anupassanāya samannāgato; tasmā evaṃ bhūto assasanto ca passasanto ca idha ‘‘aniccānupassī assasissāmi, passasissāmīti sikkhatī’’ti veditabbo.

    విరాగానుపస్సీతి ఏత్థ పన ద్వే విరాగా – ఖయవిరాగో చ అచ్చన్తవిరాగో చ. తత్థ ‘‘ఖయవిరాగో’’తి సఙ్ఖారానం ఖణభఙ్గో; ‘‘అచ్చన్తవిరాగో’’తి నిబ్బానం; ‘‘విరాగానుపస్సనా’’తి తదుభయదస్సనవసేన పవత్తా విపస్సనా చ మగ్గో చ. తాయ దువిధాయపి అనుపస్సనాయ సమన్నాగతో హుత్వా అస్ససన్తో చ పస్ససన్తో చ ‘‘విరాగానుపస్సీ అస్ససిస్సామి పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతీ’’తి వేదితబ్బో. నిరోధానుపస్సీపదేపి ఏసేవ నయో.

    Virāgānupassīti ettha pana dve virāgā – khayavirāgo ca accantavirāgo ca. Tattha ‘‘khayavirāgo’’ti saṅkhārānaṃ khaṇabhaṅgo; ‘‘accantavirāgo’’ti nibbānaṃ; ‘‘virāgānupassanā’’ti tadubhayadassanavasena pavattā vipassanā ca maggo ca. Tāya duvidhāyapi anupassanāya samannāgato hutvā assasanto ca passasanto ca ‘‘virāgānupassī assasissāmi passasissāmīti sikkhatī’’ti veditabbo. Nirodhānupassīpadepi eseva nayo.

    పటినిస్సగ్గానుపస్సీతి ఏత్థాపి ద్వే పటినిస్సగ్గా – పరిచ్చాగపటినిస్సగ్గో చ పక్ఖన్దనపటినిస్సగ్గో చ. పటినిస్సగ్గోయేవ అనుపస్సనా పటినిస్సగ్గానుపస్సనా; విపస్సనామగ్గానమేతం అధివచనం. విపస్సనా హి తదఙ్గవసేన సద్ధిం ఖన్ధాభిసఙ్ఖారేహి కిలేసే పరిచ్చజతి, సఙ్ఖతదోసదస్సనేన చ తబ్బిపరీతే నిబ్బానే తన్నిన్నతాయ పక్ఖన్దతీతి పరిచ్చాగపటినిస్సగ్గో చేవ పక్ఖన్దనపటినిస్సగ్గో చాతి వుచ్చతి. మగ్గో సముచ్ఛేదవసేన సద్ధిం ఖన్ధాభిసఙ్ఖారేహి కిలేసే పరిచ్చజతి, ఆరమ్మణకరణేన చ నిబ్బానే పక్ఖన్దతీతి పరిచ్చాగపటినిస్సగ్గో చేవ పక్ఖన్దనపటినిస్సగో చాతి వుచ్చతి. ఉభయమ్పి పన పురిమపురిమఞాణానం అనుఅను పస్సనతో అనుపస్సనాతి వుచ్చతి. తాయ దువిధాయ పటినిస్సగ్గానుపస్సనాయ సమన్నాగతో హుత్వా అస్ససన్తో చ పస్ససన్తో చ పటినిసగ్గానుపస్సీ అస్ససిస్సామి పస్ససిస్సామీతి సిక్ఖతీతి వేదితబ్బో. ఏవం భావితోతి ఏవం సోళసహి ఆకారేహి భావితో. సేసం వుత్తనయమేవ.

    Paṭinissaggānupassīti etthāpi dve paṭinissaggā – pariccāgapaṭinissaggo ca pakkhandanapaṭinissaggo ca. Paṭinissaggoyeva anupassanā paṭinissaggānupassanā; vipassanāmaggānametaṃ adhivacanaṃ. Vipassanā hi tadaṅgavasena saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilese pariccajati, saṅkhatadosadassanena ca tabbiparīte nibbāne tanninnatāya pakkhandatīti pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissaggo cāti vuccati. Maggo samucchedavasena saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilese pariccajati, ārammaṇakaraṇena ca nibbāne pakkhandatīti pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissago cāti vuccati. Ubhayampi pana purimapurimañāṇānaṃ anuanu passanato anupassanāti vuccati. Tāya duvidhāya paṭinissaggānupassanāya samannāgato hutvā assasanto ca passasanto ca paṭinisaggānupassī assasissāmi passasissāmīti sikkhatīti veditabbo. Evaṃ bhāvitoti evaṃ soḷasahi ākārehi bhāvito. Sesaṃ vuttanayameva.

    ఆనాపానస్సతిసమాధికథా నిట్ఠితా.

    Ānāpānassatisamādhikathā niṭṭhitā.

    ౧౬౭. అథ ఖో భగవాతిఆదిమ్హి పన అయం సఙ్ఖేపత్థో. ఏవం భగవా ఆనాపానస్సతిసమాధికథాయ భిక్ఖూ సమస్సాసేత్వా అథ యం తం తతియపారాజికపఞ్ఞత్తియా నిదానఞ్చేవ పకరణఞ్చ ఉప్పన్నం భిక్ఖూనం అఞ్ఞమఞ్ఞం జీవితా వోరోపనం, ఏతస్మిం నిదానే ఏతస్మిం పకరణే భిక్ఖుసఙ్ఘం సన్నిపాతేత్వా పటిపుచ్ఛిత్వా విగరహిత్వా చ యస్మా తత్థ అత్తనా అత్తానం జీవితా వోరోపనం మిగలణ్డికేన చ వోరోపాపనం పారాజికవత్థు న హోతి; తస్మా తం ఠపేత్వా పారాజికస్స వత్థుభూతం అఞ్ఞమఞ్ఞం జీవితా వోరోపనమేవ గహేత్వా పారాజికం పఞ్ఞపేన్తో ‘‘యో పన భిక్ఖు సఞ్చిచ్చ మనుస్సవిగ్గహ’’న్తిఆదిమాహ. అరియపుగ్గలమిస్సకత్తా పనేత్థ ‘‘మోఘపురిసా’’తి అవత్వా ‘‘తే భిక్ఖూ’’తి వుత్తం.

    167.Athakho bhagavātiādimhi pana ayaṃ saṅkhepattho. Evaṃ bhagavā ānāpānassatisamādhikathāya bhikkhū samassāsetvā atha yaṃ taṃ tatiyapārājikapaññattiyā nidānañceva pakaraṇañca uppannaṃ bhikkhūnaṃ aññamaññaṃ jīvitā voropanaṃ, etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṅghaṃ sannipātetvā paṭipucchitvā vigarahitvā ca yasmā tattha attanā attānaṃ jīvitā voropanaṃ migalaṇḍikena ca voropāpanaṃ pārājikavatthu na hoti; tasmā taṃ ṭhapetvā pārājikassa vatthubhūtaṃ aññamaññaṃ jīvitā voropanameva gahetvā pārājikaṃ paññapento ‘‘yo pana bhikkhu sañcicca manussaviggaha’’ntiādimāha. Ariyapuggalamissakattā panettha ‘‘moghapurisā’’ti avatvā ‘‘te bhikkhū’’ti vuttaṃ.

    ఏవం మూలచ్ఛేజ్జవసేన దళ్హం కత్వా తతియపారాజికే పఞ్ఞత్తే అపరమ్పి అనుపఞ్ఞత్తత్థాయ మరణవణ్ణసంవణ్ణనవత్థు ఉదపాది, తస్సుప్పత్తిదీపనత్థం ‘‘ఏవఞ్చిదం భగవతా’’తిఆది వుత్తం.

    Evaṃ mūlacchejjavasena daḷhaṃ katvā tatiyapārājike paññatte aparampi anupaññattatthāya maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanavatthu udapādi, tassuppattidīpanatthaṃ ‘‘evañcidaṃ bhagavatā’’tiādi vuttaṃ.

    ౧౬౮. తత్థ పటిబద్ధచిత్తాతి ఛన్దరాగేన పటిబద్ధచిత్తా; సారత్తా అపేక్ఖవన్తోతి అత్థో. మరణవణ్ణం సంవణ్ణేమాతి జీవితే ఆదీనవం దస్సేత్వా మరణస్స గుణం వణ్ణేమ; ఆనిసంసం దస్సేమాతి. కతకల్యాణోతిఆదీసు అయం పదత్థో – కల్యాణం సుచికమ్మం కతం తయాతి త్వం ఖో అసి కతకల్యాణో. తథా కుసలం అనవజ్జకమ్మం కతం తయాతి కతకుసలో. మరణకాలే సమ్పత్తే యా సత్తానం ఉప్పజ్జతి భయసఙ్ఖాతా భీరుతా, తతో తాయనం రక్ఖణకమ్మం కతం తయాతి కతభీరుత్తాణో పాపం. లామకకమ్మం అకతం తయాతి అకతపాపో. లుద్దం దారుణం దుస్సీల్యకమ్మం అకతం తయాతి అకతలుద్దో. కిబ్బిసం సాహసికకమ్మం లోభాదికిలేసుస్సదం అకతం తయాతి అకతకిబ్బిసో. కస్మా ఇదం వుచ్చతి? యస్మా సబ్బప్పకారమ్పి కతం తయా కల్యాణం, అకతం తయా పాపం; తేన తం వదామ – ‘‘కిం తుయ్హం ఇమినా రోగాభిభూతత్తా లామకేన పాపకేన దుక్ఖబహులత్తా దుజ్జీవితేన’’. మతం తే జీవితా సేయ్యోతి తవ మరణం జీవితా సున్దరతరం. కస్మా? యస్మా ఇతో త్వం కాలఙ్కతో కతకాలో హుత్వా కాలం కత్వా మరిత్వాతి అత్థో. కాయస్స భేదా…పే॰… ఉపపజ్జిస్ససి. ఏవం ఉపపన్నో చ తత్థ దిబ్బేహి దేవలోకే ఉప్పన్నేహి పఞ్చహి కామగుణేహి మనాపియరూపాదికేహి పఞ్చహి వత్థుకామకోట్ఠాసేహి సమప్పితో సమఙ్గీభూతో పరిచరిస్ససి సమ్పయుత్తో సమోధానగతో హుత్వా ఇతో చితో చ చరిస్ససి, విచరిస్ససి అభిరమిస్ససి వాతి అత్థో.

    168. Tattha paṭibaddhacittāti chandarāgena paṭibaddhacittā; sārattā apekkhavantoti attho. Maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇemāti jīvite ādīnavaṃ dassetvā maraṇassa guṇaṃ vaṇṇema; ānisaṃsaṃ dassemāti. Katakalyāṇotiādīsu ayaṃ padattho – kalyāṇaṃ sucikammaṃ kataṃ tayāti tvaṃ kho asi katakalyāṇo. Tathā kusalaṃ anavajjakammaṃ kataṃ tayāti katakusalo. Maraṇakāle sampatte yā sattānaṃ uppajjati bhayasaṅkhātā bhīrutā, tato tāyanaṃ rakkhaṇakammaṃ kataṃ tayāti katabhīruttāṇo pāpaṃ. Lāmakakammaṃ akataṃ tayāti akatapāpo. Luddaṃ dāruṇaṃ dussīlyakammaṃ akataṃ tayāti akataluddo. Kibbisaṃ sāhasikakammaṃ lobhādikilesussadaṃ akataṃ tayāti akatakibbiso. Kasmā idaṃ vuccati? Yasmā sabbappakārampi kataṃ tayā kalyāṇaṃ, akataṃ tayā pāpaṃ; tena taṃ vadāma – ‘‘kiṃ tuyhaṃ iminā rogābhibhūtattā lāmakena pāpakena dukkhabahulattā dujjīvitena’’. Mataṃ te jīvitā seyyoti tava maraṇaṃ jīvitā sundarataraṃ. Kasmā? Yasmā ito tvaṃ kālaṅkato katakālo hutvā kālaṃ katvā maritvāti attho. Kāyassa bhedā…pe… upapajjissasi. Evaṃ upapanno ca tattha dibbehi devaloke uppannehi pañcahi kāmaguṇehi manāpiyarūpādikehi pañcahi vatthukāmakoṭṭhāsehi samappito samaṅgībhūto paricarissasi sampayutto samodhānagato hutvā ito cito ca carissasi, vicarissasi abhiramissasi vāti attho.

    ౧౬౯. అసప్పాయానీతి అహితాని అవుడ్ఢికరాని యాని ఖిప్పమేవ జీవితక్ఖయం పాపేన్తి.

    169.Asappāyānīti ahitāni avuḍḍhikarāni yāni khippameva jīvitakkhayaṃ pāpenti.

    పదభాజనీయవణ్ణనా

    Padabhājanīyavaṇṇanā

    ౧౭౨. సఞ్చిచ్చాతి అయం ‘‘సఞ్చిచ్చ మనుస్సవిగ్గహ’’న్తి మాతికాయ వుత్తస్స సఞ్చిచ్చపదస్స ఉద్ధారో. తత్థ న్తి ఉపసగ్గో, తేన సద్ధిం ఉస్సుక్కవచనమేతం సఞ్చిచ్చాతి ; తస్స సఞ్చేతేత్వా సుట్ఠు చేతేత్వాతి అత్థో. యస్మా పన యో సఞ్చిచ్చ వోరోపేతి, సో జానన్తో సఞ్జానన్తో హోతి, తఞ్చస్స వోరోపనం చేచ్చ అభివితరిత్వా వీతిక్కమో హోతి. తస్మా బ్యఞ్జనే ఆదరం అకత్వా అత్థమేవ దస్సేతుం ‘‘జానన్తో సఞ్జానన్తో చేచ్చ అభివితరిత్వా వీతిక్కమో’’తి ఏవమస్స పదభాజనం వుత్తం. తత్థ జానన్తోతి ‘‘పాణో’’తి జానన్తో. సఞ్జానన్తోతి ‘‘జీవితా వోరోపేమీ’’తి సఞ్జానన్తో; తేనేవ పాణజాననాకారేన సద్ధిం జానన్తోతి అత్థో. చేచ్చాతి వధకచేతనావసేన చేతేత్వా పకప్పేత్వా. అభివితరిత్వాతి ఉపక్కమవసేన మద్దన్తో నిరాసఙ్కచిత్తం పేసేత్వా. వీతిక్కమోతి ఏవం పవత్తస్స యో వీతిక్కమో అయం సఞ్చిచ్చసద్దస్స సిఖాప్పత్తో అత్థోతి వుత్తం హోతి.

    172.Sañciccāti ayaṃ ‘‘sañcicca manussaviggaha’’nti mātikāya vuttassa sañciccapadassa uddhāro. Tattha santi upasaggo, tena saddhiṃ ussukkavacanametaṃ sañciccāti ; tassa sañcetetvā suṭṭhu cetetvāti attho. Yasmā pana yo sañcicca voropeti, so jānanto sañjānanto hoti, tañcassa voropanaṃ cecca abhivitaritvā vītikkamo hoti. Tasmā byañjane ādaraṃ akatvā atthameva dassetuṃ ‘‘jānanto sañjānanto cecca abhivitaritvā vītikkamo’’ti evamassa padabhājanaṃ vuttaṃ. Tattha jānantoti ‘‘pāṇo’’ti jānanto. Sañjānantoti ‘‘jīvitā voropemī’’ti sañjānanto; teneva pāṇajānanākārena saddhiṃ jānantoti attho. Ceccāti vadhakacetanāvasena cetetvā pakappetvā. Abhivitaritvāti upakkamavasena maddanto nirāsaṅkacittaṃ pesetvā. Vītikkamoti evaṃ pavattassa yo vītikkamo ayaṃ sañciccasaddassa sikhāppatto atthoti vuttaṃ hoti.

    ఇదాని ‘‘మనుస్సవిగ్గహం జీవితా వోరోపేయ్యా’’తి ఏత్థ వుత్తం మనుస్సత్తభావం ఆదితో పట్ఠాయ దస్సేతుం ‘‘మనుస్సవిగ్గహో నామా’’తిఆదిమాహ. తత్థ గబ్భసేయ్యకానం వసేన సబ్బసుఖుమఅత్తభావదస్సనత్థం ‘‘యం మాతుకుచ్ఛిస్మి’’న్తి వుత్తం. పఠమం చిత్తన్తి పటిసన్ధిచిత్తం. ఉప్పన్నన్తి జాతం. పఠమం విఞ్ఞాణం పాతుభూతన్తి ఇదం తస్సేవ వేవచనం. ‘‘మాతుకుచ్ఛిస్మిం పఠమం చిత్త’’న్తి వచనేన చేత్థ సకలాపి పఞ్చవోకారపటిసన్ధి దస్సితా హోతి. తస్మా తఞ్చ పఠమం చిత్తం తంసమ్పయుత్తా చ తయో అరూపక్ఖన్ధా తేన సహ నిబ్బత్తఞ్చ కలలరూపన్తి అయం సబ్బపఠమో మనుస్సవిగ్గహో. తత్థ ‘‘కలలరూప’’న్తి ఇత్థిపురిసానం కాయవత్థుభావదసకవసేన సమతింస రూపాని, నపుంసకానం కాయవత్థుదసకవసేన వీసతి. తత్థ ఇత్థిపురిసానం కలలరూపం జాతిఉణ్ణాయ ఏకేన అంసునా ఉద్ధటతేలబిన్దుమత్తం హోతి అచ్ఛం విప్పసన్నం. వుత్తఞ్చేతం అట్ఠకథాయం

    Idāni ‘‘manussaviggahaṃ jīvitā voropeyyā’’ti ettha vuttaṃ manussattabhāvaṃ ādito paṭṭhāya dassetuṃ ‘‘manussaviggaho nāmā’’tiādimāha. Tattha gabbhaseyyakānaṃ vasena sabbasukhumaattabhāvadassanatthaṃ ‘‘yaṃ mātukucchismi’’nti vuttaṃ. Paṭhamaṃ cittanti paṭisandhicittaṃ. Uppannanti jātaṃ. Paṭhamaṃ viññāṇaṃ pātubhūtanti idaṃ tasseva vevacanaṃ. ‘‘Mātukucchismiṃ paṭhamaṃ citta’’nti vacanena cettha sakalāpi pañcavokārapaṭisandhi dassitā hoti. Tasmā tañca paṭhamaṃ cittaṃ taṃsampayuttā ca tayo arūpakkhandhā tena saha nibbattañca kalalarūpanti ayaṃ sabbapaṭhamo manussaviggaho. Tattha ‘‘kalalarūpa’’nti itthipurisānaṃ kāyavatthubhāvadasakavasena samatiṃsa rūpāni, napuṃsakānaṃ kāyavatthudasakavasena vīsati. Tattha itthipurisānaṃ kalalarūpaṃ jātiuṇṇāya ekena aṃsunā uddhaṭatelabindumattaṃ hoti acchaṃ vippasannaṃ. Vuttañcetaṃ aṭṭhakathāyaṃ

    ‘‘తిలతేలస్స యథా బిన్దు, సప్పిమణ్డో అనావిలో;

    ‘‘Tilatelassa yathā bindu, sappimaṇḍo anāvilo;

    ఏవంవణ్ణప్పటిభాగం కలలన్తి పవుచ్చతీ’’తి. (విభ॰ అట్ఠ॰ ౨౬ పకిణ్ణకకథా; సం॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧.౨౩౫);

    Evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ kalalanti pavuccatī’’ti. (vibha. aṭṭha. 26 pakiṇṇakakathā; saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.235);

    ఏవం పరిత్తకం వత్థుం ఆదిం కత్వా పకతియా వీసవస్ససతాయుకస్స సత్తస్స యావ మరణకాలా ఏత్థన్తరే అనుపుబ్బేన వుడ్ఢిప్పత్తో అత్తభావో ఏసో మనుస్సవిగ్గహో నామ.

    Evaṃ parittakaṃ vatthuṃ ādiṃ katvā pakatiyā vīsavassasatāyukassa sattassa yāva maraṇakālā etthantare anupubbena vuḍḍhippatto attabhāvo eso manussaviggaho nāma.

    జీవితా వోరోపేయ్యాతి కలలకాలేపి తాపనమద్దనేహి వా భేసజ్జసమ్పదానేన వా తతో వా ఉద్ధమ్పి తదనురూపేన ఉపక్కమేన జీవితా వియోజేయ్యాతి అత్థో. యస్మా పన జీవితా వోరోపనం నామ అత్థతో జీవితిన్ద్రియుపచ్ఛేదనమేవ హోతి, తస్మా ఏతస్స పదభాజనే ‘‘జీవితిన్ద్రియం ఉపచ్ఛిన్దతి ఉపరోధేతి సన్తతిం వికోపేతీ’’తి వుత్తం. తత్థ జీవితిన్ద్రియస్స పవేణిఘటనం ఉపచ్ఛిన్దన్తో ఉపరోధేన్తో చ ‘‘జీవితిన్ద్రియం ఉపచ్ఛిన్దతి ఉపరోధేతీ’’తి వుచ్చతి. స్వాయమత్థో ‘‘సన్తతిం వికోపేతీ’’తిపదేన దస్సితో. వికోపేతీతి వియోజేతి.

    Jīvitāvoropeyyāti kalalakālepi tāpanamaddanehi vā bhesajjasampadānena vā tato vā uddhampi tadanurūpena upakkamena jīvitā viyojeyyāti attho. Yasmā pana jīvitā voropanaṃ nāma atthato jīvitindriyupacchedanameva hoti, tasmā etassa padabhājane ‘‘jīvitindriyaṃ upacchindati uparodheti santatiṃ vikopetī’’ti vuttaṃ. Tattha jīvitindriyassa paveṇighaṭanaṃ upacchindanto uparodhento ca ‘‘jīvitindriyaṃ upacchindati uparodhetī’’ti vuccati. Svāyamattho ‘‘santatiṃ vikopetī’’tipadena dassito. Vikopetīti viyojeti.

    తత్థ దువిధం జీవితిన్ద్రియం – రూపజీవితిన్ద్రియం, అరూపజీవితిన్ద్రియఞ్చ. తేసు అరూపజీవితిన్ద్రియే ఉపక్కమో నత్థి, తం వోరోపేతుం న సక్కా. రూపజీవితిన్ద్రియే పన అత్థి, తం వోరోపేతుం సక్కా. తం పన వోరోపేన్తో అరూపజీవితిన్ద్రియమ్పి వోరోపేతి. తేనేవ హి సద్ధిం తం నిరుజ్ఝతి తదాయత్తవుత్తితో. తం పన వోరోపేన్తో కిం అతీతం వోరోపేతి, అనాగతం, పచ్చుప్పన్నన్తి? నేవ అతీతం, న అనాగతం, తేసు హి ఏకం నిరుద్ధం ఏకం అనుప్పన్నన్తి ఉభపమ్పి అసన్తం, అసన్తత్తా ఉపక్కమో నత్థి, ఉపక్కమస్స నత్థితాయ ఏకమ్పి వోరోపేతుం న సక్కా. వుత్తమ్పి చేతం –

    Tattha duvidhaṃ jīvitindriyaṃ – rūpajīvitindriyaṃ, arūpajīvitindriyañca. Tesu arūpajīvitindriye upakkamo natthi, taṃ voropetuṃ na sakkā. Rūpajīvitindriye pana atthi, taṃ voropetuṃ sakkā. Taṃ pana voropento arūpajīvitindriyampi voropeti. Teneva hi saddhiṃ taṃ nirujjhati tadāyattavuttito. Taṃ pana voropento kiṃ atītaṃ voropeti, anāgataṃ, paccuppannanti? Neva atītaṃ, na anāgataṃ, tesu hi ekaṃ niruddhaṃ ekaṃ anuppannanti ubhapampi asantaṃ, asantattā upakkamo natthi, upakkamassa natthitāya ekampi voropetuṃ na sakkā. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘అతీతే చిత్తక్ఖణే జీవిత్థ, న జీవతి; న జీవిస్సతి. అనాగతే చిత్తక్ఖణే జీవిస్సతి, న జీవిత్థ; న జీవతి. పచ్చుప్పన్నే చిత్తక్ఖణే జీవతి, న జీవిత్థ; న జీవిస్సతీ’’తి (మహాని॰ ౧౦).

    ‘‘Atīte cittakkhaṇe jīvittha, na jīvati; na jīvissati. Anāgate cittakkhaṇe jīvissati, na jīvittha; na jīvati. Paccuppanne cittakkhaṇe jīvati, na jīvittha; na jīvissatī’’ti (mahāni. 10).

    తస్మా యత్థ జీవతి తత్థ ఉపక్కమో యుత్తోతి పచ్చుప్పన్నం వోరోపేతి.

    Tasmā yattha jīvati tattha upakkamo yuttoti paccuppannaṃ voropeti.

    పచ్చుప్పన్నఞ్చ నామేతం ఖణపచ్చుప్పన్నం, సన్తతిపచ్చుప్పన్నం, అద్ధాపచ్చుప్పన్నన్తి తివిధం. తత్థ ‘‘ఖణపచ్చుప్పన్నం’’ నామ ఉప్పాదజరాభఙ్గసమఙ్గి, తం వోరోపేతుం న సక్కా. కస్మా? సయమేవ నిరుజ్ఝనతో. ‘‘సన్తతిపచ్చుప్పన్నం’’ నామ సత్తట్ఠజవనవారమత్తం సభాగసన్తతివసేన పవత్తిత్వా నిరుజ్ఝనకం, యావ వా ఉణ్హతో ఆగన్త్వా ఓవరకం పవిసిత్వా నిసిన్నస్స అన్ధకారం హోతి, సీతతో వా ఆగన్త్వా ఓవరకే నిసిన్నస్స యావ విసభాగఉతుపాతుభావేన పురిమకో ఉతు నప్పటిప్పస్సమ్భతి, ఏత్థన్తరే ‘‘సన్తతిపచ్చుప్పన్న’’న్తి వుచ్చతి . పటిసన్ధితో పన యావ చుతి, ఏతం ‘‘అద్ధాపచ్చుప్పన్నం’’ నామ. తదుభయమ్పి వోరోపేతుం సక్కా. కథం? తస్మిఞ్హి ఉపక్కమే కతే లద్ధుపక్కమం జీవితనవకం నిరుజ్ఝమానం దుబ్బలస్స పరిహీనవేగస్స సన్తానస్స పచ్చయో హోతి. తతో సన్తతిపచ్చుప్పన్నం వా అద్ధాపచ్చుప్పన్నం వా యథాపరిచ్ఛిన్నం కాలం అపత్వా అన్తరావ నిరుజ్ఝతి . ఏవం తదుభయమ్పి వోరోపేతుం సక్కా, తస్మా తదేవ సన్ధాయ ‘‘సన్తతిం వికోపేతీ’’తి ఇదం వుత్తన్తి వేదితబ్బం.

    Paccuppannañca nāmetaṃ khaṇapaccuppannaṃ, santatipaccuppannaṃ, addhāpaccuppannanti tividhaṃ. Tattha ‘‘khaṇapaccuppannaṃ’’ nāma uppādajarābhaṅgasamaṅgi, taṃ voropetuṃ na sakkā. Kasmā? Sayameva nirujjhanato. ‘‘Santatipaccuppannaṃ’’ nāma sattaṭṭhajavanavāramattaṃ sabhāgasantativasena pavattitvā nirujjhanakaṃ, yāva vā uṇhato āgantvā ovarakaṃ pavisitvā nisinnassa andhakāraṃ hoti, sītato vā āgantvā ovarake nisinnassa yāva visabhāgautupātubhāvena purimako utu nappaṭippassambhati, etthantare ‘‘santatipaccuppanna’’nti vuccati . Paṭisandhito pana yāva cuti, etaṃ ‘‘addhāpaccuppannaṃ’’ nāma. Tadubhayampi voropetuṃ sakkā. Kathaṃ? Tasmiñhi upakkame kate laddhupakkamaṃ jīvitanavakaṃ nirujjhamānaṃ dubbalassa parihīnavegassa santānassa paccayo hoti. Tato santatipaccuppannaṃ vā addhāpaccuppannaṃ vā yathāparicchinnaṃ kālaṃ apatvā antarāva nirujjhati . Evaṃ tadubhayampi voropetuṃ sakkā, tasmā tadeva sandhāya ‘‘santatiṃ vikopetī’’ti idaṃ vuttanti veditabbaṃ.

    ఇమస్స పనత్థస్స ఆవిభావత్థం పాణో వేదితబ్బో, పాణాతిపాతో వేదితబ్బో, పాణాతిపాతి వేదితబ్బో, పాణాతిపాతస్స పయోగో వేదితబ్బో. తత్థ ‘‘పాణో’’తి వోహారతో సత్తో, పరమత్థతో జీవితిన్ద్రియం. జీవితిన్ద్రియఞ్హి అతిపాతేన్తో ‘‘పాణం అతిపాతేతీ’’తి వుచ్చతి తం వుత్తప్పకారమేవ. ‘‘పాణాతిపాతో’’తి యాయ చేతనాయ జీవితిన్ద్రియుపచ్ఛేదకం పయోగం సముట్ఠాపేతి, సా వధకచేతనా ‘‘పాణాతిపాతో’’తి వుచ్చతి. ‘‘పాణాతిపాతీ’’తి వుత్తచేతనాసమఙ్గి పుగ్గలో దట్ఠబ్బో. ‘‘పాణాతిపాతస్స పయోగో’’తి పాణాతిపాతస్స ఛపయోగా – సాహత్థికో, ఆణత్తికో, నిస్సగ్గియో, థావరో, విజ్జామయో, ఇద్ధిమయోతి.

    Imassa panatthassa āvibhāvatthaṃ pāṇo veditabbo, pāṇātipāto veditabbo, pāṇātipāti veditabbo, pāṇātipātassa payogo veditabbo. Tattha ‘‘pāṇo’’ti vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ. Jīvitindriyañhi atipātento ‘‘pāṇaṃ atipātetī’’ti vuccati taṃ vuttappakārameva. ‘‘Pāṇātipāto’’ti yāya cetanāya jīvitindriyupacchedakaṃ payogaṃ samuṭṭhāpeti, sā vadhakacetanā ‘‘pāṇātipāto’’ti vuccati. ‘‘Pāṇātipātī’’ti vuttacetanāsamaṅgi puggalo daṭṭhabbo. ‘‘Pāṇātipātassa payogo’’ti pāṇātipātassa chapayogā – sāhatthiko, āṇattiko, nissaggiyo, thāvaro, vijjāmayo, iddhimayoti.

    తత్థ ‘‘సాహత్థికో’’తి సయం మారేన్తస్స కాయేన వా కాయప్పటిబద్ధేన వా పహరణం. ‘‘ఆణత్తికో’’తి అఞ్ఞం ఆణాపేన్తస్స ‘‘ఏవం విజ్ఝిత్వా వా పహరిత్వా వా మారేహీ’’తి ఆణాపనం. ‘‘నిస్సగ్గియో’’తి దూరే ఠితం మారేతుకామస్స కాయేన వా కాయప్పటిబద్ధేన వా ఉసుసత్తియన్తపాసాణాదీనం నిస్సజ్జనం. ‘‘థావరో’’తి అసఞ్చారిమేన ఉపకరణేన మారేతుకామస్స ఓపాతఅపస్సేనఉపనిక్ఖిపనం భేసజ్జసంవిధానం. తే చత్తారోపి పరతో పాళివణ్ణనాయమేవ విత్థారతో ఆవిభవిస్సన్తి.

    Tattha ‘‘sāhatthiko’’ti sayaṃ mārentassa kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā paharaṇaṃ. ‘‘Āṇattiko’’ti aññaṃ āṇāpentassa ‘‘evaṃ vijjhitvā vā paharitvā vā mārehī’’ti āṇāpanaṃ. ‘‘Nissaggiyo’’ti dūre ṭhitaṃ māretukāmassa kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā ususattiyantapāsāṇādīnaṃ nissajjanaṃ. ‘‘Thāvaro’’ti asañcārimena upakaraṇena māretukāmassa opātaapassenaupanikkhipanaṃ bhesajjasaṃvidhānaṃ. Te cattāropi parato pāḷivaṇṇanāyameva vitthārato āvibhavissanti.

    విజ్జామయఇద్ధిమయా పన పాళియం అనాగతా. తే ఏవం వేదితబ్బా. సఙ్ఖేపతో హి మారణత్థం విజ్జాపరిజప్పనం విజ్జామయో పయోగో. అట్ఠకథాసు పన ‘‘కతమో విజ్జామయో పయోగో? ఆథబ్బణికా ఆథబ్బణం పయోజేన్తి; నగరే వా రుద్ధే సఙ్గామే వా పచ్చుపట్ఠితే పటిసేనాయ పచ్చత్థికేసు పచ్చామిత్తేసు ఈతిం ఉప్పాదేన్తి, ఉపద్దవం ఉప్పాదేన్తి, రోగం ఉప్పాదేన్తి, పజ్జరకం ఉప్పాదేన్తి, సూచికం కరోన్తి, విసూచికం కరోన్తి, పక్ఖన్దియం కరోన్తి. ఏవం ఆథబ్బణికా ఆథబ్బణం పయోజేన్తి. విజ్జాధారా విజ్జం పరివత్తేత్వా నగరే వా రుద్ధే…పే॰… పక్ఖన్దియం కరోన్తీ’’తి ఏవం విజ్జామయం పయోగం దస్సేత్వా ఆథబ్బణికేహి చ విజ్జాధరేహి చ మారితానం బహూని వత్థూని వుత్తాని, కిం తేహి! ఇదఞ్హేత్థ లక్ఖణం మారణాయ విజ్జాపరిజప్పనం విజ్జామయో పయోగోతి.

    Vijjāmayaiddhimayā pana pāḷiyaṃ anāgatā. Te evaṃ veditabbā. Saṅkhepato hi māraṇatthaṃ vijjāparijappanaṃ vijjāmayo payogo. Aṭṭhakathāsu pana ‘‘katamo vijjāmayo payogo? Āthabbaṇikā āthabbaṇaṃ payojenti; nagare vā ruddhe saṅgāme vā paccupaṭṭhite paṭisenāya paccatthikesu paccāmittesu ītiṃ uppādenti, upaddavaṃ uppādenti, rogaṃ uppādenti, pajjarakaṃ uppādenti, sūcikaṃ karonti, visūcikaṃ karonti, pakkhandiyaṃ karonti. Evaṃ āthabbaṇikā āthabbaṇaṃ payojenti. Vijjādhārā vijjaṃ parivattetvā nagare vā ruddhe…pe… pakkhandiyaṃ karontī’’ti evaṃ vijjāmayaṃ payogaṃ dassetvā āthabbaṇikehi ca vijjādharehi ca māritānaṃ bahūni vatthūni vuttāni, kiṃ tehi! Idañhettha lakkhaṇaṃ māraṇāya vijjāparijappanaṃ vijjāmayo payogoti.

    కమ్మవిపాకజాయ ఇద్ధియా పయోజనం ఇద్ధిమయో పయోగో. కమ్మవిపాకజిద్ధి చ నామేసా నాగానం నాగిద్ధి, సుపణ్ణానం సుపణ్ణిద్ధి, యక్ఖానం యక్ఖిద్ధి, దేవానం దేవిద్ధి, రాజూనం రాజిద్ధీతి బహువిధా. తత్థ దిట్ఠదట్ఠఫుట్ఠవిసానం నాగానం దిస్వా డంసిత్వా ఫుసిత్వా చ పరూపఘాతకరణే ‘‘నాగిద్ధి’’ వేదితబ్బా. సుపణ్ణానం మహాసముద్దతో ద్వత్తిబ్యామసతప్పమాణనాగుద్ధరణే ‘‘సుపణ్ణిద్ధి’’ వేదితబ్బా. యక్ఖా పన నేవ ఆగచ్ఛన్తా న పహరన్తా దిస్సన్తి, తేహి పహటసత్తా పన తస్మింయేవ ఠానే మరన్తి, తత్ర తేసం ‘‘యక్ఖిద్ధి’’ దట్ఠబ్బా. వేస్సవణస్స సోతాపన్నకాలతో పుబ్బే నయనావుధేన ఓలోకితకుమ్భణ్డానం మరణే అఞ్ఞేసఞ్చ దేవానం యథాసకం ఇద్ధానుభావే ‘‘దేవిద్ధి’’ వేదితబ్బా. రఞ్ఞో చక్కవత్తిస్స సపరిసస్స ఆకాసగమనాదీసు, అసోకస్స హేట్ఠా ఉపరి చ యోజనే ఆణాపవత్తనాదీసు, పితురఞ్ఞో చ సీహళనరిన్దస్స దాఠాకోటనేన చూళసుమనకుటుమ్బియస్సమరణే ‘‘రాజిద్ధి’’ దట్ఠబ్బాతి.

    Kammavipākajāya iddhiyā payojanaṃ iddhimayo payogo. Kammavipākajiddhi ca nāmesā nāgānaṃ nāgiddhi, supaṇṇānaṃ supaṇṇiddhi, yakkhānaṃ yakkhiddhi, devānaṃ deviddhi, rājūnaṃ rājiddhīti bahuvidhā. Tattha diṭṭhadaṭṭhaphuṭṭhavisānaṃ nāgānaṃ disvā ḍaṃsitvā phusitvā ca parūpaghātakaraṇe ‘‘nāgiddhi’’ veditabbā. Supaṇṇānaṃ mahāsamuddato dvattibyāmasatappamāṇanāguddharaṇe ‘‘supaṇṇiddhi’’ veditabbā. Yakkhā pana neva āgacchantā na paharantā dissanti, tehi pahaṭasattā pana tasmiṃyeva ṭhāne maranti, tatra tesaṃ ‘‘yakkhiddhi’’ daṭṭhabbā. Vessavaṇassa sotāpannakālato pubbe nayanāvudhena olokitakumbhaṇḍānaṃ maraṇe aññesañca devānaṃ yathāsakaṃ iddhānubhāve ‘‘deviddhi’’ veditabbā. Rañño cakkavattissa saparisassa ākāsagamanādīsu, asokassa heṭṭhā upari ca yojane āṇāpavattanādīsu, piturañño ca sīhaḷanarindassa dāṭhākoṭanena cūḷasumanakuṭumbiyassamaraṇe ‘‘rājiddhi’’ daṭṭhabbāti.

    కేచి పన ‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, సమణో వా బ్రాహ్మణో వా ఇద్ధిమా చేతోవసిప్పత్తో అఞ్ఞిస్సా కుచ్ఛిగతం గబ్భం పాపకేన మనసాఅనుపేక్ఖితా హోతి ‘అహో వతాయం కుచ్ఛిగతో గబ్భో న సోత్థినా అభినిక్ఖమేయ్యా’తి. ఏవమ్పి భిక్ఖవే కులుమ్బస్స ఉపఘాతో హోతీ’’తి ఆదికాని సుత్తాని దస్సేత్వా భావనామయిద్ధియాపి పరూపఘాతకమ్మం వదన్తి; సహ పరూపఘాతకరణేన చ ఆదిత్తఘరూపరిఖిత్తస్స ఉదకఘటస్స భేదనమివ ఇద్ధివినాసఞ్చ ఇచ్ఛన్తి; తం తేసం ఇచ్ఛామత్తమేవ. కస్మా? యస్మా కుసలవేదనావితక్కపరిత్తత్తికేహి న సమేతి. కథం? అయఞ్హి భావనామయిద్ధి నామ కుసలత్తికే కుసలా చేవ అబ్యాకతా చ, పాణాతిపాతో అకుసలో. వేదనాత్తికే అదుక్ఖమసుఖసమ్పయుత్తా పాణాతిపాతో దుక్ఖసమ్పయుత్తో. వితక్కత్తికే అవితక్కావిచారా, పాణాతిపాతో సవితక్కసవిచారో. పరిత్తత్తికే మహగ్గతా, పాణాతిపాతో పరిత్తోతి.

    Keci pana ‘‘puna caparaṃ, bhikkhave, samaṇo vā brāhmaṇo vā iddhimā cetovasippatto aññissā kucchigataṃ gabbhaṃ pāpakena manasāanupekkhitā hoti ‘aho vatāyaṃ kucchigato gabbho na sotthinā abhinikkhameyyā’ti. Evampi bhikkhave kulumbassa upaghāto hotī’’ti ādikāni suttāni dassetvā bhāvanāmayiddhiyāpi parūpaghātakammaṃ vadanti; saha parūpaghātakaraṇena ca ādittagharūparikhittassa udakaghaṭassa bhedanamiva iddhivināsañca icchanti; taṃ tesaṃ icchāmattameva. Kasmā? Yasmā kusalavedanāvitakkaparittattikehi na sameti. Kathaṃ? Ayañhi bhāvanāmayiddhi nāma kusalattike kusalā ceva abyākatā ca, pāṇātipāto akusalo. Vedanāttike adukkhamasukhasampayuttā pāṇātipāto dukkhasampayutto. Vitakkattike avitakkāvicārā, pāṇātipāto savitakkasavicāro. Parittattike mahaggatā, pāṇātipāto parittoti.

    సత్థహారకం వాస్స పరియేసేయ్యాతి ఏత్థ హరతీతి హారకం. కిం హరతి? జీవితం. అథ వా హరితబ్బన్తి హారకం; ఉపనిక్ఖిపితబ్బన్తి అత్థో. సత్థఞ్చ తం హారకఞ్చాతి సత్థహారకం. అస్సాతి మనుస్సవిగ్గహస్స. పరియేసేయ్యాతి యథా లభతి తథా కరేయ్య; ఉపనిక్ఖిపేయ్యాతి అత్థో. ఏతేన థావరప్పయోగం దస్సేతి. ఇతరథా హి పరియిట్ఠమత్తేనేవ పారాజికో భవేయ్య; న చేతం యుత్తం. పాళియం పన సబ్బం బ్యఞ్జనం అనాదియిత్వా యం ఏత్థ థావరప్పయోగసఙ్గహితం సత్థం, తదేవ దస్సేతుం ‘‘అసిం వా…పే॰… రజ్జుం వా’’తి పదభాజనం వుత్తం.

    Satthahārakaṃ vāssa pariyeseyyāti ettha haratīti hārakaṃ. Kiṃ harati? Jīvitaṃ. Atha vā haritabbanti hārakaṃ; upanikkhipitabbanti attho. Satthañca taṃ hārakañcāti satthahārakaṃ. Assāti manussaviggahassa. Pariyeseyyāti yathā labhati tathā kareyya; upanikkhipeyyāti attho. Etena thāvarappayogaṃ dasseti. Itarathā hi pariyiṭṭhamatteneva pārājiko bhaveyya; na cetaṃ yuttaṃ. Pāḷiyaṃ pana sabbaṃ byañjanaṃ anādiyitvā yaṃ ettha thāvarappayogasaṅgahitaṃ satthaṃ, tadeva dassetuṃ ‘‘asiṃ vā…pe… rajjuṃ vā’’ti padabhājanaṃ vuttaṃ.

    తత్థ సత్థన్తి వుత్తావసేసం యంకిఞ్చి సముఖం వేదితబ్బం. లగుళపాసాణవిసరజ్జూనఞ్చ జీవితవినాసనభావతో సత్థసఙ్గహో వేదితబ్బో. మరణవణ్ణం వాతి ఏత్థ యస్మా ‘‘కిం తుయ్హిమినా పాపకేన దుజ్జీవితేన, యో త్వం న లభసి పణీతాని భోజనాని భుఞ్జితు’’న్తిఆదినా నయేన జీవితే ఆదీనవం దస్సేన్తోపి ‘‘త్వం ఖోసి ఉపాసక కతకల్యాణో…పే॰… అకతం తయా పాపం, మతం తే జీవితా సేయ్యో, ఇతో త్వం కాలఙ్కతో పరిచరిస్ససి అచ్ఛరాపరివుతో నన్దనవనే సుఖప్పత్తో విహరిస్ససీ’’తిఆదినా నయేన మరణే వణ్ణం భణన్తోపి మరణవణ్ణమేవ సంవణ్ణేతి. తస్మా ద్విధా భిన్దిత్వా పదభాజనం వుత్తం – ‘‘జీవితే ఆదీనవం దస్సేతి, మరణే వణ్ణం భణతీ’’తి.

    Tattha satthanti vuttāvasesaṃ yaṃkiñci samukhaṃ veditabbaṃ. Laguḷapāsāṇavisarajjūnañca jīvitavināsanabhāvato satthasaṅgaho veditabbo. Maraṇavaṇṇaṃti ettha yasmā ‘‘kiṃ tuyhiminā pāpakena dujjīvitena, yo tvaṃ na labhasi paṇītāni bhojanāni bhuñjitu’’ntiādinā nayena jīvite ādīnavaṃ dassentopi ‘‘tvaṃ khosi upāsaka katakalyāṇo…pe… akataṃ tayā pāpaṃ, mataṃ te jīvitā seyyo, ito tvaṃ kālaṅkato paricarissasi accharāparivuto nandanavane sukhappatto viharissasī’’tiādinā nayena maraṇe vaṇṇaṃ bhaṇantopi maraṇavaṇṇameva saṃvaṇṇeti. Tasmā dvidhā bhinditvā padabhājanaṃ vuttaṃ – ‘‘jīvite ādīnavaṃ dasseti, maraṇe vaṇṇaṃ bhaṇatī’’ti.

    మరణాయ వా సమాదపేయ్యాతి మరణత్థాయ ఉపాయం గాహాపేయ్య. సత్థం వా ఆహరాతి ఆదీసు చ యమ్పి న వుత్తం ‘‘సోబ్భే వా నరకే వా పపాతే వా పపతా’’తిఆది, తం సబ్బం పరతో వుత్తనయత్తా అత్థతో వుత్తమేవాతి వేదితబ్బం. న హి సక్కా సబ్బం సరూపేనేవ వత్తుం.

    Maraṇāya vā samādapeyyāti maraṇatthāya upāyaṃ gāhāpeyya. Satthaṃ vā āharāti ādīsu ca yampi na vuttaṃ ‘‘sobbhe vā narake vā papāte vā papatā’’tiādi, taṃ sabbaṃ parato vuttanayattā atthato vuttamevāti veditabbaṃ. Na hi sakkā sabbaṃ sarūpeneva vattuṃ.

    ఇతి చిత్తమనోతి ఇతిచిత్తో ఇతిమనో; ‘‘మతం తే జీవితా సేయ్యో’’తి ఏత్థ వుత్తమరణచిత్తో మరణమనోతి అత్థో. యస్మా పనేత్థ మనో చిత్తసద్దస్స అత్థదీపనత్థం వుత్తో, అత్థతో పనేతం ఉభయమ్పి ఏకమేవ, తస్మా తస్స అత్థతో అభేదం దస్సేతుం ‘‘యం చిత్తం తం మనో, యం మనో తం చిత్త’’న్తి వుత్తం. ఇతిసద్దం పన ఉద్ధరిత్వాపి న తావ అత్థో వుత్తో. చిత్తసఙ్కప్పోతి ఇమస్మిం పదే అధికారవసేన ఇతిసద్దో ఆహరితబ్బో. ఇదఞ్హి ‘‘ఇతిచిత్తసఙ్కప్పో’’తి ఏవం అవుత్తమ్పి అధికారతో వుత్తమేవ హోతీతి వేదితబ్బం. తథా హిస్స తమేవఅత్థం దస్సేన్తో ‘‘మరణసఞ్ఞీ’’తిఆదిమాహ. యస్మా చేత్థ ‘‘సఙ్కప్పో’’తి నయిదం వితక్కస్స నామం. అథ ఖో సంవిదహనమత్తస్సేతం అధివచనం. తఞ్చ సంవిదహనం ఇమస్మిం అత్థే సఞ్ఞాచేతనాధిప్పాయేహి సఙ్గహం గచ్ఛతి. తస్మా చిత్తో నానప్పకారకో సఙ్కప్పో అస్సాతి చిత్తసఙ్కప్పోతి ఏవమత్థో దట్ఠబ్బో. తథా హిస్స పదభాజనమ్పి సఞ్ఞాచేతనాధిప్పాయవసేన వుత్తం. ఏత్థ చ ‘‘అధిప్పాయో’’తి వితక్కో వేదితబ్బో.

    Iticittamanoti iticitto itimano; ‘‘mataṃ te jīvitā seyyo’’ti ettha vuttamaraṇacitto maraṇamanoti attho. Yasmā panettha mano cittasaddassa atthadīpanatthaṃ vutto, atthato panetaṃ ubhayampi ekameva, tasmā tassa atthato abhedaṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ cittaṃ taṃ mano, yaṃ mano taṃ citta’’nti vuttaṃ. Itisaddaṃ pana uddharitvāpi na tāva attho vutto. Cittasaṅkappoti imasmiṃ pade adhikāravasena itisaddo āharitabbo. Idañhi ‘‘iticittasaṅkappo’’ti evaṃ avuttampi adhikārato vuttameva hotīti veditabbaṃ. Tathā hissa tamevaatthaṃ dassento ‘‘maraṇasaññī’’tiādimāha. Yasmā cettha ‘‘saṅkappo’’ti nayidaṃ vitakkassa nāmaṃ. Atha kho saṃvidahanamattassetaṃ adhivacanaṃ. Tañca saṃvidahanaṃ imasmiṃ atthe saññācetanādhippāyehi saṅgahaṃ gacchati. Tasmā citto nānappakārako saṅkappo assāti cittasaṅkappoti evamattho daṭṭhabbo. Tathā hissa padabhājanampi saññācetanādhippāyavasena vuttaṃ. Ettha ca ‘‘adhippāyo’’ti vitakko veditabbo.

    ఉచ్చావచేహి ఆకారేహీతి మహన్తామహన్తేహి ఉపాయేహి. తత్థ మరణవణ్ణసంవణ్ణనే తావ జీవితే ఆదీనవదస్సనవసేన అవచాకారతా మరణే వణ్ణభణనవసేన ఉచ్చాకారతా వేదితబ్బా. సమాదపనే పన ముట్ఠిజాణునిప్ఫోటనాదీహి మరణసమాదపనవసేన ఉచ్చాకారతా, ఏకతో భుఞ్జన్తస్స నఖే విసం పక్ఖిపిత్వా మరణాదిసమాదపనవసేన అవచాకారతా వేదితబ్బా.

    Uccāvacehi ākārehīti mahantāmahantehi upāyehi. Tattha maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇane tāva jīvite ādīnavadassanavasena avacākāratā maraṇe vaṇṇabhaṇanavasena uccākāratā veditabbā. Samādapane pana muṭṭhijāṇunipphoṭanādīhi maraṇasamādapanavasena uccākāratā, ekato bhuñjantassa nakhe visaṃ pakkhipitvā maraṇādisamādapanavasena avacākāratā veditabbā.

    సోబ్భే వా నరకే వా పపాతే వాతి ఏత్థ సోబ్భో నామ సమన్తతో ఛిన్నతటో గమ్భీరో ఆవాటో. నరకో నామ తత్థ తత్థ ఫలన్తియా భూమియా సయమేవ నిబ్బత్తా మహాదరీ, యత్థ హత్థీపి పతన్తి, చోరాపి నిలీనా తిట్ఠన్తి. పపాతోతి పబ్బతన్తరే వా థలన్తరే వా ఏకతో ఛిన్నో హోతి. పురిమే ఉపాదాయాతి మేథునం ధమ్మం పటిసేవిత్వా అదిన్నఞ్చ ఆదియిత్వా పారాజికం ఆపత్తిం ఆపన్నే పుగ్గలే ఉపాదాయ. సేసం పుబ్బే వుత్తనయత్తా ఉత్తానత్థత్తా చ పాకటమేవాతి.

    Sobbhe vā narake vā papāte vāti ettha sobbho nāma samantato chinnataṭo gambhīro āvāṭo. Narako nāma tattha tattha phalantiyā bhūmiyā sayameva nibbattā mahādarī, yattha hatthīpi patanti, corāpi nilīnā tiṭṭhanti. Papātoti pabbatantare vā thalantare vā ekato chinno hoti. Purime upādāyāti methunaṃ dhammaṃ paṭisevitvā adinnañca ādiyitvā pārājikaṃ āpattiṃ āpanne puggale upādāya. Sesaṃ pubbe vuttanayattā uttānatthattā ca pākaṭamevāti.

    ౧౭౪. ఏవం ఉద్దిట్ఠసిక్ఖాపదం పదానుక్కమేన విభజిత్వా ఇదాని యస్మా హేట్ఠా పదభాజనీయమ్హి సఙ్ఖేపేనేవ మనుస్సవిగ్గహపారాజికం దస్సితం, న విత్థారేన ఆపత్తిం ఆరోపేత్వా తన్తి ఠపితా. సఙ్ఖేపదస్సితే చ అత్థే న సబ్బాకారేనేవ భిక్ఖూ నయం గహేతుం సక్కోన్తి, అనాగతే చ పాపపుగ్గలానమ్పి ఓకాసో హోతి, తస్మా భిక్ఖూనఞ్చ సబ్బాకారేన నయగ్గహణత్థం అనాగతే చ పాపపుగ్గలానం ఓకాసపటిబాహనత్థం పున ‘‘సామం అధిట్ఠాయా’’తిఆదినా నయేన మాతికం ఠపేత్వా విత్థారతో మనుస్సవిగ్గహపారాజికం దస్సేన్తో ‘‘సామన్తి సయం హనతీ’’తిఆదిమాహ.

    174. Evaṃ uddiṭṭhasikkhāpadaṃ padānukkamena vibhajitvā idāni yasmā heṭṭhā padabhājanīyamhi saṅkhepeneva manussaviggahapārājikaṃ dassitaṃ, na vitthārena āpattiṃ āropetvā tanti ṭhapitā. Saṅkhepadassite ca atthe na sabbākāreneva bhikkhū nayaṃ gahetuṃ sakkonti, anāgate ca pāpapuggalānampi okāso hoti, tasmā bhikkhūnañca sabbākārena nayaggahaṇatthaṃ anāgate ca pāpapuggalānaṃ okāsapaṭibāhanatthaṃ puna ‘‘sāmaṃ adhiṭṭhāyā’’tiādinā nayena mātikaṃ ṭhapetvā vitthārato manussaviggahapārājikaṃ dassento ‘‘sāmanti sayaṃ hanatī’’tiādimāha.

    తత్రాయం అనుత్తానపదవణ్ణనాయ సద్ధిం వినిచ్ఛయకథా – కాయేనాతి హత్థేన వా పాదేన వా ముట్ఠినా వా జాణునా వా యేన కేనచి అఙ్గపచ్చఙ్గేన. కాయపటిబద్ధేనాతి కాయతో అమోచితేన అసిఆదినా పహరణేన. నిస్సగ్గియేనాతి కాయతో చ కాయపటిబద్ధతో చ మోచితేన ఉసుసత్తిఆదినా. ఏత్తావతా సాహత్థికో చ నిస్సగ్గియో చాతి ద్వే పయోగా వుత్తా హోన్తి.

    Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanāya saddhiṃ vinicchayakathā – kāyenāti hatthena vā pādena vā muṭṭhinā vā jāṇunā vā yena kenaci aṅgapaccaṅgena. Kāyapaṭibaddhenāti kāyato amocitena asiādinā paharaṇena. Nissaggiyenāti kāyato ca kāyapaṭibaddhato ca mocitena ususattiādinā. Ettāvatā sāhatthiko ca nissaggiyo cāti dve payogā vuttā honti.

    తత్థ ఏకమేకో ఉద్దిస్సానుద్దిస్సభేదతో దువిధో. తత్థ ఉద్దేసికే యం ఉద్దిస్స పహరతి, తస్సేవ మరణేన కమ్మునా బజ్ఝతి. ‘‘యో కోచి మరతూ’’తి ఏవం అనుద్దేసికే పహారప్పచ్చయా యస్స కస్సచి మరణేన కమ్మునా బజ్ఝతి. ఉభయథాపి చ పహరితమత్తే వా మరతు పచ్ఛా వా తేనేవ రోగేన, పహరితమత్తేయేవ కమ్మునా బజ్ఝతి. మరణాధిప్పాయేన చ పహారం దత్వా తేన అమతస్స పున అఞ్ఞచిత్తేన పహారే దిన్నే పచ్ఛాపి యది పఠమప్పహారేనేవ మరతి, తదా ఏవ కమ్మునా బద్ధో. అథ దుతియప్పహారేన మరతి, నత్థి పాణాతిపాతో. ఉభయేహి మతేపి పఠమప్పహారేనేవ కమ్మునా బద్ధో. ఉభయేహి అమతే నేవత్థి పాణాతిపాతో. ఏస నయో బహూహిపి ఏకస్స పహారే దిన్నే. తత్రాపి హి యస్స పహారేన మరతి, తస్సేవ కమ్మునా బద్ధో హోతీతి.

    Tattha ekameko uddissānuddissabhedato duvidho. Tattha uddesike yaṃ uddissa paharati, tasseva maraṇena kammunā bajjhati. ‘‘Yo koci maratū’’ti evaṃ anuddesike pahārappaccayā yassa kassaci maraṇena kammunā bajjhati. Ubhayathāpi ca paharitamatte vā maratu pacchā vā teneva rogena, paharitamatteyeva kammunā bajjhati. Maraṇādhippāyena ca pahāraṃ datvā tena amatassa puna aññacittena pahāre dinne pacchāpi yadi paṭhamappahāreneva marati, tadā eva kammunā baddho. Atha dutiyappahārena marati, natthi pāṇātipāto. Ubhayehi matepi paṭhamappahāreneva kammunā baddho. Ubhayehi amate nevatthi pāṇātipāto. Esa nayo bahūhipi ekassa pahāre dinne. Tatrāpi hi yassa pahārena marati, tasseva kammunā baddho hotīti.

    కమ్మాపత్తిబ్యత్తిభావత్థఞ్చేత్థ ఏళకచతుక్కమ్పి వేదితబ్బం. యో హి ఏళకం ఏకస్మిం ఠానే నిపన్నం ఉపధారేతి ‘‘రత్తిం ఆగన్త్వా వధిస్సామీ’’తి. ఏళకస్స చ నిపన్నోకాసే తస్స మాతా వా పితా వా అరహా వా పణ్డుకాసావం పారుపిత్వా నిపన్నో హోతి. సో రత్తిభాగే ఆగన్త్వా ‘‘ఏళకం మారేమీ’’తి మాతరం వా పితరం వా అరహన్తం వా మారేతి. ‘‘ఇమం వత్థుం మారేమీ’’తి చేతనాయ అత్థిభావతో ఘాతకో చ హోతి, అనన్తరియకమ్మఞ్చ ఫుసతి, పారాజికఞ్చ ఆపజ్జతి . అఞ్ఞో కోచి ఆగన్తుకో నిపన్నో హోతి , ‘‘ఏళకం మారేమీ’’తి తం మారేతి, ఘాతకో చ హోతి పారాజికఞ్చ ఆపజ్జతి, ఆనన్తరియం న ఫుసతి. యక్ఖో వా పేతో వా నిపన్నో హోతి, ‘‘ఏళకం మారేమీ’’తి తం మారేతి ఘాతకోవ హోతి, న చానన్తరియం ఫుసతి, న చ పారాజికం ఆపజ్జతి, థుల్లచ్చయం పన హోతి. అఞ్ఞో కోచి నిపన్నో నత్థి, ఏళకోవ హోతి తం మారేతి, ఘాతకో చ హోతి, పాచిత్తియఞ్చ ఆపజ్జతి. ‘‘మాతాపితుఅరహన్తానం అఞ్ఞతరం మారేమీ’’తి తేసంయేవ అఞ్ఞతరం మారేతి, ఘాతకో చ హోతి, ఆనన్తరియఞ్చ ఫుసతి, పారాజికఞ్చ ఆపజ్జతి. ‘‘తేసం అఞ్ఞతరం మారేస్సామీ’’తి అఞ్ఞం ఆగన్తుకం మారేతి, యక్ఖం వా పేతం వా మారేతి, ఏళకం వా మారేతి, పుబ్బే వుత్తనయేన వేదితబ్బం. ఇధ పన చేతనా దారుణా హోతీతి.

    Kammāpattibyattibhāvatthañcettha eḷakacatukkampi veditabbaṃ. Yo hi eḷakaṃ ekasmiṃ ṭhāne nipannaṃ upadhāreti ‘‘rattiṃ āgantvā vadhissāmī’’ti. Eḷakassa ca nipannokāse tassa mātā vā pitā vā arahā vā paṇḍukāsāvaṃ pārupitvā nipanno hoti. So rattibhāge āgantvā ‘‘eḷakaṃ māremī’’ti mātaraṃ vā pitaraṃ vā arahantaṃ vā māreti. ‘‘Imaṃ vatthuṃ māremī’’ti cetanāya atthibhāvato ghātako ca hoti, anantariyakammañca phusati, pārājikañca āpajjati . Añño koci āgantuko nipanno hoti , ‘‘eḷakaṃ māremī’’ti taṃ māreti, ghātako ca hoti pārājikañca āpajjati, ānantariyaṃ na phusati. Yakkho vā peto vā nipanno hoti, ‘‘eḷakaṃ māremī’’ti taṃ māreti ghātakova hoti, na cānantariyaṃ phusati, na ca pārājikaṃ āpajjati, thullaccayaṃ pana hoti. Añño koci nipanno natthi, eḷakova hoti taṃ māreti, ghātako ca hoti, pācittiyañca āpajjati. ‘‘Mātāpituarahantānaṃ aññataraṃ māremī’’ti tesaṃyeva aññataraṃ māreti, ghātako ca hoti, ānantariyañca phusati, pārājikañca āpajjati. ‘‘Tesaṃ aññataraṃ māressāmī’’ti aññaṃ āgantukaṃ māreti, yakkhaṃ vā petaṃ vā māreti, eḷakaṃ vā māreti, pubbe vuttanayena veditabbaṃ. Idha pana cetanā dāruṇā hotīti.

    అఞ్ఞానిపి ఏత్థ పలాలపుఞ్జాదివత్థూని వేదితబ్బాని. యో హి ‘‘లోహితకం అసిం వా సత్తిం వా పుచ్ఛిస్సామీ’’తి పలాలపుఞ్జే పవేసేన్తో తత్థ నిపన్నం మాతరం వా పితరం వా అరహన్తం వా ఆగన్తుకపురిసం వా యక్ఖం వా పేతం వా తిరచ్ఛానగతం వా మారేతి, వోహారవసేన ‘‘ఘాతకో’’తి వుచ్చతి, వధకచేతనాయ పన అభావతో నేవ కమ్మం ఫుసతి, న ఆపత్తిం ఆపజ్జతి. యో పన ఏవం పవేసేన్తో సరీరసమ్ఫస్సం సల్లక్ఖేత్వా ‘‘సత్తో మఞ్ఞే అబ్భన్తరగతో మరతూ’’తి పవేసేత్వా మారేతి, తస్స తేసం వత్థూనం అనురూపేన కమ్మబద్ధో చ ఆపత్తి చ వేదితబ్బా. ఏస నయో తత్థ నిదహనత్థం పవేసేన్తస్సాపి వనప్పగుమ్బాదీసు ఖిపన్తస్సాపి.

    Aññānipi ettha palālapuñjādivatthūni veditabbāni. Yo hi ‘‘lohitakaṃ asiṃ vā sattiṃ vā pucchissāmī’’ti palālapuñje pavesento tattha nipannaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā arahantaṃ vā āgantukapurisaṃ vā yakkhaṃ vā petaṃ vā tiracchānagataṃ vā māreti, vohāravasena ‘‘ghātako’’ti vuccati, vadhakacetanāya pana abhāvato neva kammaṃ phusati, na āpattiṃ āpajjati. Yo pana evaṃ pavesento sarīrasamphassaṃ sallakkhetvā ‘‘satto maññe abbhantaragato maratū’’ti pavesetvā māreti, tassa tesaṃ vatthūnaṃ anurūpena kammabaddho ca āpatti ca veditabbā. Esa nayo tattha nidahanatthaṃ pavesentassāpi vanappagumbādīsu khipantassāpi.

    యోపి ‘‘చోరం మారేమీ’’తి చోరవేసేన గచ్ఛన్తం పితరం మారేతి, ఆనన్తరియఞ్చ ఫుసతి, పారాజికో చ హోతి. యో పన పరసేనాయ అఞ్ఞఞ్చ యోధం పితరఞ్చ కమ్మం కరోన్తే దిస్వా యోధస్స ఉసుం ఖిపతి, ‘‘ఏతం విజ్ఝిత్వా మమ పితరం విజ్ఝిస్సతీ’’తి యథాధిప్పాయం గతే పితుఘాతకో హోతి. ‘‘యోధే విద్ధే మమ పితా పలాయిస్సతీ’’తి ఖిపతి, ఉసు అయథాధిప్పాయం గన్త్వా పితరం మారేతి, వోహారవసేన ‘‘పితుఘాతకో’’తి వుచ్చతి; ఆనన్తరియం పన నత్థీతి.

    Yopi ‘‘coraṃ māremī’’ti coravesena gacchantaṃ pitaraṃ māreti, ānantariyañca phusati, pārājiko ca hoti. Yo pana parasenāya aññañca yodhaṃ pitarañca kammaṃ karonte disvā yodhassa usuṃ khipati, ‘‘etaṃ vijjhitvā mama pitaraṃ vijjhissatī’’ti yathādhippāyaṃ gate pitughātako hoti. ‘‘Yodhe viddhe mama pitā palāyissatī’’ti khipati, usu ayathādhippāyaṃ gantvā pitaraṃ māreti, vohāravasena ‘‘pitughātako’’ti vuccati; ānantariyaṃ pana natthīti.

    అధిట్ఠహిత్వాతి సమీపే ఠత్వా. ఆణాపేతీతి ఉద్దిస్స వా అనుద్దిస్స వా ఆణాపేతి. తత్థ పరసేనాయ పచ్చుపట్ఠితాయ అనుద్దిస్సేవ ‘‘ఏవం విజ్ఝ , ఏవం పహర, ఏవం ఘాతేహీ’’తి ఆణత్తే యత్తకే ఆణత్తో ఘాతేతి, తత్తకా ఉభిన్నం పాణాతిపాతా. సచే తత్థ ఆణాపకస్స మాతాపితరో హోన్తి, ఆనన్తరియమ్పి ఫుసతి. సచే ఆణత్తస్సేవ మాతాపితరో, సోవ ఆనన్తరియం ఫుసతి. సచే అరహా హోతి, ఉభోపి ఆనన్తరియం ఫుసన్తి. ఉద్దిసిత్వా పన ‘‘ఏతం దీఘం రస్సం రత్తకఞ్చుకం నీలకఞ్చుకం హత్థిక్ఖన్ధే నిసిన్నం మజ్ఝే నిసిన్నం విజ్ఝ పహర ఘాతేహీ’’తి ఆణత్తే సచే సో తమేవ ఘాతేతి, ఉభిన్నమ్పి పాణాతిపాతో; ఆనన్తరియవత్థుమ్హి చ ఆనన్తరియం. సచే అఞ్ఞం మారేతి, ఆణాపకస్స నత్థి పాణాతిపాతో. ఏతేన ఆణత్తికో పయోగో వుత్తో హోతి. తత్థ –

    Adhiṭṭhahitvāti samīpe ṭhatvā. Āṇāpetīti uddissa vā anuddissa vā āṇāpeti. Tattha parasenāya paccupaṭṭhitāya anuddisseva ‘‘evaṃ vijjha , evaṃ pahara, evaṃ ghātehī’’ti āṇatte yattake āṇatto ghāteti, tattakā ubhinnaṃ pāṇātipātā. Sace tattha āṇāpakassa mātāpitaro honti, ānantariyampi phusati. Sace āṇattasseva mātāpitaro, sova ānantariyaṃ phusati. Sace arahā hoti, ubhopi ānantariyaṃ phusanti. Uddisitvā pana ‘‘etaṃ dīghaṃ rassaṃ rattakañcukaṃ nīlakañcukaṃ hatthikkhandhe nisinnaṃ majjhe nisinnaṃ vijjha pahara ghātehī’’ti āṇatte sace so tameva ghāteti, ubhinnampi pāṇātipāto; ānantariyavatthumhi ca ānantariyaṃ. Sace aññaṃ māreti, āṇāpakassa natthi pāṇātipāto. Etena āṇattiko payogo vutto hoti. Tattha –

    వత్థుం కాలఞ్చ ఓకాసం, ఆవుధం ఇరియాపథం;

    Vatthuṃ kālañca okāsaṃ, āvudhaṃ iriyāpathaṃ;

    తులయిత్వా పఞ్చ ఠానాని, ధారేయ్యత్థం విచక్ఖణో.

    Tulayitvā pañca ṭhānāni, dhāreyyatthaṃ vicakkhaṇo.

    అపరో నయో –

    Aparo nayo –

    వత్థు కాలో చ ఓకాసో, ఆవుధం ఇరియాపథో;

    Vatthu kālo ca okāso, āvudhaṃ iriyāpatho;

    కిరియావిసేసోతి ఇమే, ఛ ఆణత్తినియామకా.

    Kiriyāvisesoti ime, cha āṇattiniyāmakā.

    తత్థ ‘‘వత్థూ’’తి మారేతబ్బో సత్తో. ‘‘కాలో’’తి పుబ్బణ్హసాయన్హాదికాలో చ యోబ్బనథావరియాదికాలో చ. ‘‘ఓకాసో’’తి గామో వా వనం వా గేహద్వారం వా గేహమజ్ఝం వా రథికా వా సిఙ్ఘాటకం వాతి ఏవమాది. ‘‘ఆవుధ’’న్తి అసి వా ఉసు వా సత్తి వాతి ఏవమాది. ‘‘ఇరియాపథో’’తి మారేతబ్బస్స గమనం వా నిసజ్జా వాతి ఏవమాది. ‘‘కిరియావిసేసో’’తి విజ్ఝనం వా ఛేదనం వా భేదనం వా సఙ్ఖముణ్డకం వాతి ఏవమాది.

    Tattha ‘‘vatthū’’ti māretabbo satto. ‘‘Kālo’’ti pubbaṇhasāyanhādikālo ca yobbanathāvariyādikālo ca. ‘‘Okāso’’ti gāmo vā vanaṃ vā gehadvāraṃ vā gehamajjhaṃ vā rathikā vā siṅghāṭakaṃ vāti evamādi. ‘‘Āvudha’’nti asi vā usu vā satti vāti evamādi. ‘‘Iriyāpatho’’ti māretabbassa gamanaṃ vā nisajjā vāti evamādi. ‘‘Kiriyāviseso’’ti vijjhanaṃ vā chedanaṃ vā bhedanaṃ vā saṅkhamuṇḍakaṃ vāti evamādi.

    యది హి వత్థుం విసంవాదేత్వా ‘‘యం మారేహీ’’తి ఆణత్తో తతో అఞ్ఞం మారేతి, ‘‘పురతో పహరిత్వా మారేహీ’’తి వా ఆణత్తో పచ్ఛతో వా పస్సతో వా అఞ్ఞస్మిం వా పదేసే పహరిత్వా మారేతి. ఆణాపకస్స నత్థి కమ్మబన్ధో; ఆణత్తస్సేవ కమ్మబన్ధో. అథ వత్థుం అవిసంవాదేత్వా యథాణత్తియా మారేతి, ఆణాపకస్స ఆణత్తిక్ఖణే ఆణత్తస్స చ మారణక్ఖణేతి ఉభయేసమ్పి కమ్మబన్ధో. వత్థువిసేసేన పనేత్థ కమ్మవిసేసో చ ఆపత్తివిసేసో చ హోతీతి. ఏవం తావ వత్థుమ్హి సఙ్కేతవిసఙ్కేతతా వేదితబ్బా.

    Yadi hi vatthuṃ visaṃvādetvā ‘‘yaṃ mārehī’’ti āṇatto tato aññaṃ māreti, ‘‘purato paharitvā mārehī’’ti vā āṇatto pacchato vā passato vā aññasmiṃ vā padese paharitvā māreti. Āṇāpakassa natthi kammabandho; āṇattasseva kammabandho. Atha vatthuṃ avisaṃvādetvā yathāṇattiyā māreti, āṇāpakassa āṇattikkhaṇe āṇattassa ca māraṇakkhaṇeti ubhayesampi kammabandho. Vatthuvisesena panettha kammaviseso ca āpattiviseso ca hotīti. Evaṃ tāva vatthumhi saṅketavisaṅketatā veditabbā.

    కాలే పన యో ‘‘అజ్జ స్వే’’తి అనియమేత్వా ‘‘పుబ్బణ్హే మారేహీ’’తి ఆణత్తో యదా కదాచి పుబ్బణ్హే మారేతి, నత్థి విసఙ్కేతో. యో పన ‘‘అజ్జ పుబ్బణ్హే’’తి వుత్తో మజ్ఝన్హే వా సాయన్హే వా స్వే వా పుబ్బణ్హే మారేతి. విసఙ్కేతో హోతి, ఆణాపకస్స నత్థి కమ్మబన్ధో. పుబ్బణ్హే మారేతుం వాయమన్తస్స మజ్ఝన్హే జాతేపి ఏసేవ నయో. ఏతేన నయేన సబ్బకాలప్పభేదేసు సఙ్కేతవిసఙ్కేతతా వేదితబ్బా.

    Kāle pana yo ‘‘ajja sve’’ti aniyametvā ‘‘pubbaṇhe mārehī’’ti āṇatto yadā kadāci pubbaṇhe māreti, natthi visaṅketo. Yo pana ‘‘ajja pubbaṇhe’’ti vutto majjhanhe vā sāyanhe vā sve vā pubbaṇhe māreti. Visaṅketo hoti, āṇāpakassa natthi kammabandho. Pubbaṇhe māretuṃ vāyamantassa majjhanhe jātepi eseva nayo. Etena nayena sabbakālappabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.

    ఓకాసేపి యో ‘‘ఏతం గామే ఠితం మారేహీ’’తి అనియమేత్వా ఆణత్తో తం యత్థ కత్థచి మారేతి, నత్థి విసఙ్కేతో. యో పన ‘‘గామేయేవా’’తి నియమేత్వా ఆణత్తో వనే మారేతి, తథా ‘‘వనే’’తి ఆణత్తో గామే మారేతి. ‘‘అన్తోగేహద్వారే’’తి ఆణత్తో గేహమజ్ఝే మారేతి, విసఙ్కేతో. ఏతేన నయేన సబ్బోకాసభేదేసు సఙ్కేతవిసఙ్కేతతా వేదితబ్బా.

    Okāsepi yo ‘‘etaṃ gāme ṭhitaṃ mārehī’’ti aniyametvā āṇatto taṃ yattha katthaci māreti, natthi visaṅketo. Yo pana ‘‘gāmeyevā’’ti niyametvā āṇatto vane māreti, tathā ‘‘vane’’ti āṇatto gāme māreti. ‘‘Antogehadvāre’’ti āṇatto gehamajjhe māreti, visaṅketo. Etena nayena sabbokāsabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.

    ఆవుధేపి యో ‘‘అసినా వా ఉసునా వా’’తి అనియమేత్వా ‘‘ఆవుధేన మారేహీ’’తి ఆణత్తో యేన కేనచి ఆవుధేన మారేతి, నత్థి విసఙ్కేతో. యో పన ‘‘అసినా’’తి వుత్తో ఉసునా, ‘‘ఇమినా వా అసినా’’తి వుత్తో అఞ్ఞేన అసినా మారేతి. ఏతస్సేవ వా అసిస్స ‘‘ఇమాయ ధారాయ మారేహీ’’తి వుత్తో ఇతరాయ వా ధారాయ తలేన వా తుణ్డేన వా థరునా వా మారేతి, విసఙ్కేతో. ఏతేన నయేన సబ్బఆవుధభేదేసు సఙ్కేతవిసఙ్కేతతా వేదితబ్బా.

    Āvudhepi yo ‘‘asinā vā usunā vā’’ti aniyametvā ‘‘āvudhena mārehī’’ti āṇatto yena kenaci āvudhena māreti, natthi visaṅketo. Yo pana ‘‘asinā’’ti vutto usunā, ‘‘iminā vā asinā’’ti vutto aññena asinā māreti. Etasseva vā asissa ‘‘imāya dhārāya mārehī’’ti vutto itarāya vā dhārāya talena vā tuṇḍena vā tharunā vā māreti, visaṅketo. Etena nayena sabbaāvudhabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.

    ఇరియాపథే పన యో ‘‘ఏతం గచ్ఛన్తం మారేహీ’’తి వదతి, ఆణత్తో చ నం సచే గచ్ఛన్తం మారేతి, నత్థి విసఙ్కేతో. ‘‘గచ్ఛన్తమేవ మారేహీ’’తి వుత్తో పన సచే నిసిన్నం మారేతి. ‘‘నిసిన్నమేవ వా మారేహీ’’తి వుత్తో గచ్ఛన్తం మారేతి, విసఙ్కేతో హోతి. ఏతేన నయేన సబ్బఇరియాపథభేదేసు సఙ్కేతవిసఙ్కేతతా వేదితబ్బా.

    Iriyāpathe pana yo ‘‘etaṃ gacchantaṃ mārehī’’ti vadati, āṇatto ca naṃ sace gacchantaṃ māreti, natthi visaṅketo. ‘‘Gacchantameva mārehī’’ti vutto pana sace nisinnaṃ māreti. ‘‘Nisinnameva vā mārehī’’ti vutto gacchantaṃ māreti, visaṅketo hoti. Etena nayena sabbairiyāpathabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.

    కిరియావిసేసేపి యో ‘‘విజ్ఝిత్వా మారేహీ’’తి వుత్తో విజ్ఝిత్వావ మారేతి, నత్థి విసఙ్కేతో. యో పన ‘‘విజ్ఝిత్వా మారేహీ’’తి వుత్తో ఛిన్దిత్వా మారేతి, విసఙ్కేతో. ఏతేన నయేన సబ్బకిరియావిసేసభేదేసు సఙ్కేతవిసఙ్కేతతా వేదితబ్బా.

    Kiriyāvisesepi yo ‘‘vijjhitvā mārehī’’ti vutto vijjhitvāva māreti, natthi visaṅketo. Yo pana ‘‘vijjhitvā mārehī’’ti vutto chinditvā māreti, visaṅketo. Etena nayena sabbakiriyāvisesabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.

    యో పన లిఙ్గవసేన ‘‘దీఘం రస్సం కాళం ఓదాతం కిసం థూలం మారేహీ’’తి అనియమేత్వా ఆణాపేతి, ఆణత్తో చ యంకిఞ్చి తాదిసం మారేతి, నత్థి విసఙ్కేతో ఉభిన్నం పారాజికం. అథ పన సో అత్తానం సన్ధాయ ఆణాపేతి, ఆణత్తో చ ‘‘అయమేవ ఈదిసో’’తి ఆణాపకమేవ మారేతి, ఆణాపకస్స దుక్కటం, వధకస్స పారాజికం. ఆణాపకో అత్తానం సన్ధాయ ఆణాపేతి, ఇతరో అఞ్ఞం తాదిసం మారేతి, ఆణాపకో ముచ్చతి, వధకస్సేవ పారాజికం. కస్మా? ఓకాసస్స అనియమితత్తా. సచే పన అత్తానం సన్ధాయ ఆణాపేన్తోపి ఓకాసం నియమేతి, ‘‘అసుకస్మిం నామ రత్తిట్ఠానే వా దివాట్ఠానే వా థేరాసనే వా నవాసనే వా మజ్ఝిమాసనే వా నిసిన్నం ఏవరూపం నామ మారేహీ’’తి. తత్థ చ అఞ్ఞో నిసిన్నో హోతి, సచే ఆణత్తో తం మారేతి, నేవ వధకో ముచ్చతి న ఆణాపకో. కస్మా? ఓకాసస్స నియమితత్తా. సచే పన నియమితోకాసతో అఞ్ఞత్ర మారేతి, ఆణాపకో ముచ్చతీతి అయం నయో మహాఅట్ఠకథాయం సుట్ఠు దళ్హం కత్వా వుత్తో. తస్మా ఏత్థ న అనాదరియం కాతబ్బన్తి.

    Yo pana liṅgavasena ‘‘dīghaṃ rassaṃ kāḷaṃ odātaṃ kisaṃ thūlaṃ mārehī’’ti aniyametvā āṇāpeti, āṇatto ca yaṃkiñci tādisaṃ māreti, natthi visaṅketo ubhinnaṃ pārājikaṃ. Atha pana so attānaṃ sandhāya āṇāpeti, āṇatto ca ‘‘ayameva īdiso’’ti āṇāpakameva māreti, āṇāpakassa dukkaṭaṃ, vadhakassa pārājikaṃ. Āṇāpako attānaṃ sandhāya āṇāpeti, itaro aññaṃ tādisaṃ māreti, āṇāpako muccati, vadhakasseva pārājikaṃ. Kasmā? Okāsassa aniyamitattā. Sace pana attānaṃ sandhāya āṇāpentopi okāsaṃ niyameti, ‘‘asukasmiṃ nāma rattiṭṭhāne vā divāṭṭhāne vā therāsane vā navāsane vā majjhimāsane vā nisinnaṃ evarūpaṃ nāma mārehī’’ti. Tattha ca añño nisinno hoti, sace āṇatto taṃ māreti, neva vadhako muccati na āṇāpako. Kasmā? Okāsassa niyamitattā. Sace pana niyamitokāsato aññatra māreti, āṇāpako muccatīti ayaṃ nayo mahāaṭṭhakathāyaṃ suṭṭhu daḷhaṃ katvā vutto. Tasmā ettha na anādariyaṃ kātabbanti.

    అధిట్ఠాయాతి మాతికావసేన ఆణత్తికపయోగకథా నిట్ఠితా.

    Adhiṭṭhāyāti mātikāvasena āṇattikapayogakathā niṭṭhitā.

    ఇదాని యే దూతేనాతి ఇమస్స మాతికాపదస్స నిద్దేసదస్సనత్థం ‘‘భిక్ఖు భిక్ఖుం ఆణాపేతీ’’తిఆదయో చత్తారో వారా వుత్తా. తేసు సో తం మఞ్ఞమానోతి సో ఆణత్తో యో ఆణాపకేన ‘‘ఇత్థన్నామో’’తి అక్ఖాతో, తం మఞ్ఞమానో తమేవ జీవితా వోరోపేతి, ఉభిన్నం పారాజికం. తం మఞ్ఞమానో అఞ్ఞన్తి ‘‘యం జీవితా వోరోపేహీ’’తి వుత్తో తం మఞ్ఞమానో అఞ్ఞం తాదిసం జీవితా వోరోపేతి, మూలట్ఠస్స అనాపత్తి. అఞ్ఞం మఞ్ఞమానో తన్తి యో ఆణాపకేన వుత్తో, తస్స బలవసహాయం సమీపే ఠితం దిస్వా ‘‘ఇమస్స బలేనాయం గజ్జతి, ఇమం తావ జీవితా వోరోపేమీ’’తి పహరన్తో ఇతరమేవ పరివత్తిత్వా తస్మిం ఠానే ఠితం ‘‘సహాయో’’తి మఞ్ఞమానో జీవితా వోరోపేతి, ఉభిన్నం పారాజికం. అఞ్ఞం మఞ్ఞమానో అఞ్ఞన్తి పురిమనయేనేవ ‘‘ఇమం తావస్స సహాయం జీవితా వోరోపేమీ’’తి సహాయమేవ వోరోపేతి, తస్సేవ పారాజికం.

    Idāni ye dūtenāti imassa mātikāpadassa niddesadassanatthaṃ ‘‘bhikkhu bhikkhuṃ āṇāpetī’’tiādayo cattāro vārā vuttā. Tesu so taṃ maññamānoti so āṇatto yo āṇāpakena ‘‘itthannāmo’’ti akkhāto, taṃ maññamāno tameva jīvitā voropeti, ubhinnaṃ pārājikaṃ. Taṃ maññamāno aññanti ‘‘yaṃ jīvitā voropehī’’ti vutto taṃ maññamāno aññaṃ tādisaṃ jīvitā voropeti, mūlaṭṭhassa anāpatti. Aññaṃ maññamāno tanti yo āṇāpakena vutto, tassa balavasahāyaṃ samīpe ṭhitaṃ disvā ‘‘imassa balenāyaṃ gajjati, imaṃ tāva jīvitā voropemī’’ti paharanto itarameva parivattitvā tasmiṃ ṭhāne ṭhitaṃ ‘‘sahāyo’’ti maññamāno jīvitā voropeti, ubhinnaṃ pārājikaṃ. Aññaṃ maññamāno aññanti purimanayeneva ‘‘imaṃ tāvassa sahāyaṃ jīvitā voropemī’’ti sahāyameva voropeti, tasseva pārājikaṃ.

    దూతపరమ్పరాపదస్స నిద్దేసవారే ఇత్థన్నామస్స పావదాతిఆదీసు ఏకో ఆచరియో తయో బుద్ధరక్ఖితధమ్మరక్ఖితసఙ్ఘరక్ఖితనామకా అన్తేవాసికా దట్ఠబ్బా. తత్థ భిక్ఖు భిక్ఖుం ఆణాపేతీతి ఆచరియో కఞ్చి పుగ్గలం మారాపేతుకామో తమత్థం ఆచిక్ఖిత్వా బుద్ధరక్ఖితం ఆణాపేతి. ఇత్థన్నామస్స పావదాతి గచ్ఛ త్వం, బుద్ధరక్ఖిత, ఏతమత్థం ధమ్మరక్ఖితస్స పావద. ఇత్థన్నామో ఇత్థన్నామస్స పావదతూతి ధమ్మరక్ఖితోపి సఙ్ఘరక్ఖితస్స పావదతు. ఇత్థన్నామో ఇత్థన్నామం జీవితా వోరోపేతూతి ఏవం తయా ఆణత్తేన ధమ్మరక్ఖితేన ఆణత్తో సఙ్ఘరక్ఖితో ఇత్థన్నామం పుగ్గలం జీవితా వోరోపేతు; సో హి అమ్హేసు వీరజాతికో పటిబలో ఇమస్మిం కమ్మేతి. ఆపత్తి దుక్కటస్సాతి ఏవం ఆణాపేన్తస్స ఆచరియస్స తావ దుక్కటం. సో ఇతరస్స ఆరోచేతీతి బుద్ధరక్ఖితో ధమ్మరక్ఖితస్స, ధమ్మరక్ఖితో చ సఙ్ఘరక్ఖితస్స ‘‘అమ్హాకం ఆచరియో ఏవం వదతి – ‘ఇత్థన్నామం కిర జీవితా వోరోపేహీ’తి. త్వం కిర అమ్హేసు వీరపురిసో’’తి ఆరోచేతి; ఏవం తేసమ్పి దుక్కటం. వధకో పటిగ్గణ్హాతీతి ‘‘సాధు వోరోపేస్సామీ’’తి సఙ్ఘరక్ఖితో సమ్పటిచ్ఛతి. మూలట్ఠస్స ఆపత్తి థుల్లచ్చయస్సాతి సఙ్ఘరక్ఖితేన పటిగ్గహితమత్తే ఆచరియస్స థుల్లచ్చయం. మహాజనో హి తేన పాపే నియోజితోతి. సో తన్తి సో చే సఙ్ఘరక్ఖితో తం పుగ్గలం జీవితా వోరోపేతి, సబ్బేసం చతున్నమ్పి జనానం పారాజికం. న కేవలఞ్చ చతున్నం, ఏతేనూపాయేన విసఙ్కేతం అకత్వా పరమ్పరాయ ఆణాపేన్తం సమణసతం సమణసహస్సం వా హోతు సబ్బేసం పారాజికమేవ.

    Dūtaparamparāpadassa niddesavāre itthannāmassa pāvadātiādīsu eko ācariyo tayo buddharakkhitadhammarakkhitasaṅgharakkhitanāmakā antevāsikā daṭṭhabbā. Tattha bhikkhu bhikkhuṃ āṇāpetīti ācariyo kañci puggalaṃ mārāpetukāmo tamatthaṃ ācikkhitvā buddharakkhitaṃ āṇāpeti. Itthannāmassa pāvadāti gaccha tvaṃ, buddharakkhita, etamatthaṃ dhammarakkhitassa pāvada. Itthannāmo itthannāmassa pāvadatūti dhammarakkhitopi saṅgharakkhitassa pāvadatu. Itthannāmo itthannāmaṃ jīvitā voropetūti evaṃ tayā āṇattena dhammarakkhitena āṇatto saṅgharakkhito itthannāmaṃ puggalaṃ jīvitā voropetu; so hi amhesu vīrajātiko paṭibalo imasmiṃ kammeti. Āpatti dukkaṭassāti evaṃ āṇāpentassa ācariyassa tāva dukkaṭaṃ. So itarassa ārocetīti buddharakkhito dhammarakkhitassa, dhammarakkhito ca saṅgharakkhitassa ‘‘amhākaṃ ācariyo evaṃ vadati – ‘itthannāmaṃ kira jīvitā voropehī’ti. Tvaṃ kira amhesu vīrapuriso’’ti āroceti; evaṃ tesampi dukkaṭaṃ. Vadhako paṭiggaṇhātīti ‘‘sādhu voropessāmī’’ti saṅgharakkhito sampaṭicchati. Mūlaṭṭhassa āpatti thullaccayassāti saṅgharakkhitena paṭiggahitamatte ācariyassa thullaccayaṃ. Mahājano hi tena pāpe niyojitoti. So tanti so ce saṅgharakkhito taṃ puggalaṃ jīvitā voropeti, sabbesaṃ catunnampi janānaṃ pārājikaṃ. Na kevalañca catunnaṃ, etenūpāyena visaṅketaṃ akatvā paramparāya āṇāpentaṃ samaṇasataṃ samaṇasahassaṃ vā hotu sabbesaṃ pārājikameva.

    విసక్కియదూతపదనిద్దేసే సో అఞ్ఞం ఆణాపేతీతి సో ఆచరియేన ఆణత్తో బుద్ధరక్ఖితో ధమ్మరక్ఖితం అదిస్వా వా అవత్తుకామో వా హుత్వా సఙ్ఘరక్ఖితమేవ ఉపసఙ్కమిత్వా ‘‘అమ్హాకం ఆచరియో ఏవమాహ – ‘ఇత్థన్నామం కిర జీవితా వోరోపేహీ’’తి విసఙ్కేతం కరోన్తో ఆణాపేతి. విసఙ్కేతకరణేనేవ హి ఏస ‘‘విసక్కియదూతో’’తి వుచ్చతి. ఆపత్తి దుక్కటస్సాతి ఆణత్తియా తావ బుద్ధరక్ఖితస్స దుక్కటం. పటిగ్గణ్హాతి ఆపత్తి దుక్కటస్సాతి సఙ్ఘరక్ఖితేన సమ్పటిచ్ఛితే మూలట్ఠస్సేవ దుక్కటన్తి వేదితబ్బం. ఏవం సన్తే పటిగ్గహణే ఆపత్తియేవ న సియా, సఞ్చరిత్త పటిగ్గహణమరణాభినన్దనేసుపి చ ఆపత్తి హోతి, మరణపటిగ్గహణే కథం న సియా తస్మా పటిగ్గణ్హన్తస్సేవేతం దుక్కటం. తేనేవేత్థ ‘‘మూలట్ఠస్సా’’తి న వుత్తం. పురిమనయేపి చేతం పటిగ్గణ్హన్తస్స వేదితబ్బమేవ; ఓకాసాభావేన పన న వుత్తం. తస్మా యో యో పటిగ్గణ్హాతి, తస్స తస్స తప్పచ్చయా ఆపత్తియేవాతి అయమేత్థ అమ్హాకం ఖన్తి. యథా చేత్థ ఏవం అదిన్నాదానేపీతి.

    Visakkiyadūtapadaniddese so aññaṃ āṇāpetīti so ācariyena āṇatto buddharakkhito dhammarakkhitaṃ adisvā vā avattukāmo vā hutvā saṅgharakkhitameva upasaṅkamitvā ‘‘amhākaṃ ācariyo evamāha – ‘itthannāmaṃ kira jīvitā voropehī’’ti visaṅketaṃ karonto āṇāpeti. Visaṅketakaraṇeneva hi esa ‘‘visakkiyadūto’’ti vuccati. Āpatti dukkaṭassāti āṇattiyā tāva buddharakkhitassa dukkaṭaṃ. Paṭiggaṇhāti āpatti dukkaṭassāti saṅgharakkhitena sampaṭicchite mūlaṭṭhasseva dukkaṭanti veditabbaṃ. Evaṃ sante paṭiggahaṇe āpattiyeva na siyā, sañcaritta paṭiggahaṇamaraṇābhinandanesupi ca āpatti hoti, maraṇapaṭiggahaṇe kathaṃ na siyā tasmā paṭiggaṇhantassevetaṃ dukkaṭaṃ. Tenevettha ‘‘mūlaṭṭhassā’’ti na vuttaṃ. Purimanayepi cetaṃ paṭiggaṇhantassa veditabbameva; okāsābhāvena pana na vuttaṃ. Tasmā yo yo paṭiggaṇhāti, tassa tassa tappaccayā āpattiyevāti ayamettha amhākaṃ khanti. Yathā cettha evaṃ adinnādānepīti.

    సచే పన సో తం జీవితా వోరోపేతి, ఆణాపకస్స చ బుద్ధరక్ఖితస్స వోరోపకస్స చ సఙ్ఘరక్ఖితస్సాతి ఉభిన్నమ్పి పారాజికం. మూలట్ఠస్స పన ఆచరియస్స విసఙ్కేతత్తా పారాజికేన అనాపత్తి. ధమ్మరక్ఖితస్స అజాననతాయ సబ్బేన సబ్బం అనాపత్తి. బుద్ధరక్ఖితో పన ద్విన్నం సోత్థిభావం కత్వా అత్తనా నట్ఠోతి.

    Sace pana so taṃ jīvitā voropeti, āṇāpakassa ca buddharakkhitassa voropakassa ca saṅgharakkhitassāti ubhinnampi pārājikaṃ. Mūlaṭṭhassa pana ācariyassa visaṅketattā pārājikena anāpatti. Dhammarakkhitassa ajānanatāya sabbena sabbaṃ anāpatti. Buddharakkhito pana dvinnaṃ sotthibhāvaṃ katvā attanā naṭṭhoti.

    గతపచ్చాగతదూతనిద్దేసే – సో గన్త్వా పున పచ్చాగచ్ఛతీతి తస్స జీవితా వోరోపేతబ్బస్స సమీపం గన్త్వా సుసంవిహితారక్ఖత్తా తం జీవితా వోరోపేతుం అసక్కోన్తో ఆగచ్ఛతి. యదా సక్కోసి తదాతి కిం అజ్జేవ మారితో మారితో హోతి, గచ్ఛ యదా సక్కోసి, తదా నం జీవితా వోరోపేహీతి. ఆపత్తి దుక్కటస్సాతి ఏవం పున ఆణత్తియాపి దుక్కటమేవ హోతి. సచే పన సో అవస్సం జీవితా వోరోపేతబ్బో హోతి, అత్థసాధకచేతనా మగ్గానన్తరఫలసదిసా, తస్మా అయం ఆణత్తిక్ఖణేయేవ పారాజికో. సచేపి వధకో సట్ఠివస్సాతిక్కమేన తం వధతి, ఆణాపకో చ అన్తరావ కాలఙ్కరోతి, హీనాయ వా ఆవత్తతి, అస్సమణోవ హుత్వా కాలఞ్చ కరిస్సతి, హీనాయ వా ఆవత్తిస్సతి. సచే ఆణాపకో గిహికాలే మాతరం వా పితరం వా అరహన్తం వా సన్ధాయ ఏవం ఆణాపేత్వా పబ్బజతి, తస్మిం పబ్బజితే ఆణత్తో తం మారేతి, ఆణాపకో గిహికాలేయేవ మాతుఘాతకో పితుఘాతకో అరహన్తఘాతకో వా హోతి, తస్మా నేవస్స పబ్బజ్జా , న ఉపసమ్పదా రుహతి. సచేపి మారేతబ్బపుగ్గలో ఆణత్తిక్ఖణే పుథుజ్జనో, యదా పన నం ఆణత్తో మారేతి తదా అరహా హోతి, ఆణత్తతో వా పహారం లభిత్వా దుక్ఖమూలికం సద్ధం నిస్సాయ విపస్సన్తో అరహత్తం పత్వా తేనేవాబాధేన కాలంకరోతి, ఆణాపకో ఆణత్తిక్ఖణేయేవ అరహన్తఘాతకో. వధకో పన సబ్బత్థ ఉపక్కమకరణక్ఖణేయేవ పారాజికోతి.

    Gatapaccāgatadūtaniddese – so gantvā puna paccāgacchatīti tassa jīvitā voropetabbassa samīpaṃ gantvā susaṃvihitārakkhattā taṃ jīvitā voropetuṃ asakkonto āgacchati. Yadā sakkosi tadāti kiṃ ajjeva mārito mārito hoti, gaccha yadā sakkosi, tadā naṃ jīvitā voropehīti. Āpatti dukkaṭassāti evaṃ puna āṇattiyāpi dukkaṭameva hoti. Sace pana so avassaṃ jīvitā voropetabbo hoti, atthasādhakacetanā maggānantaraphalasadisā, tasmā ayaṃ āṇattikkhaṇeyeva pārājiko. Sacepi vadhako saṭṭhivassātikkamena taṃ vadhati, āṇāpako ca antarāva kālaṅkaroti, hīnāya vā āvattati, assamaṇova hutvā kālañca karissati, hīnāya vā āvattissati. Sace āṇāpako gihikāle mātaraṃ vā pitaraṃ vā arahantaṃ vā sandhāya evaṃ āṇāpetvā pabbajati, tasmiṃ pabbajite āṇatto taṃ māreti, āṇāpako gihikāleyeva mātughātako pitughātako arahantaghātako vā hoti, tasmā nevassa pabbajjā , na upasampadā ruhati. Sacepi māretabbapuggalo āṇattikkhaṇe puthujjano, yadā pana naṃ āṇatto māreti tadā arahā hoti, āṇattato vā pahāraṃ labhitvā dukkhamūlikaṃ saddhaṃ nissāya vipassanto arahattaṃ patvā tenevābādhena kālaṃkaroti, āṇāpako āṇattikkhaṇeyeva arahantaghātako. Vadhako pana sabbattha upakkamakaraṇakkhaṇeyeva pārājikoti.

    ఇదాని యే సబ్బేసుయేవ ఇమేసు దూతవసేన వుత్తమాతికాపదేసు సఙ్కేతవిసఙ్కేతదస్సనత్థం

    Idāni ye sabbesuyeva imesu dūtavasena vuttamātikāpadesu saṅketavisaṅketadassanatthaṃ

    వుత్తా తయో వారా, తేసు పఠమవారే తావ – యస్మా తం సణికం వా భణన్తో తస్స వా బధిరతాయ ‘‘మా ఘాతేహీ’’తి ఏతం వచనం న సావేతి, తస్మా మూలట్ఠో న ముత్తో. దుతియవారే – సావితత్తా ముత్తో. తతియవారే పన తేన చ సావితత్తా ఇతరేన చ ‘‘సాధూ’’తి సమ్పటిచ్ఛిత్వా ఓరతత్తా ఉభోపి ముత్తాతి.

    Vuttā tayo vārā, tesu paṭhamavāre tāva – yasmā taṃ saṇikaṃ vā bhaṇanto tassa vā badhiratāya ‘‘mā ghātehī’’ti etaṃ vacanaṃ na sāveti, tasmā mūlaṭṭho na mutto. Dutiyavāre – sāvitattā mutto. Tatiyavāre pana tena ca sāvitattā itarena ca ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā oratattā ubhopi muttāti.

    దూతకథా నిట్ఠితా.

    Dūtakathā niṭṭhitā.

    ౧౭౫. అరహో రహోసఞ్ఞీనిద్దేసాదీసు అరహోతి సమ్ముఖే. రహోతి పరమ్ముఖే. తత్థ యో ఉపట్ఠానకాలే వేరిభిక్ఖుమ్హి భిక్ఖూహి సద్ధిం ఆగన్త్వా పురతో నిసిన్నేయేవ అన్ధకారదోసేన తస్స ఆగతభావం అజానన్తో ‘‘అహో వత ఇత్థన్నామో హతో అస్స, చోరాపి నామ తం న హనన్తి, సప్పో వా న డంసతి, న సత్థం వా విసం వా ఆహరతీ’’తి తస్స మరణం అభినన్దన్తో ఈదిసాని వచనాని ఉల్లపతి, అయం అరహో రహోసఞ్ఞీ ఉల్లపతి నామ. సమ్ముఖేవ తస్మిం పరమ్ముఖసఞ్ఞీతి అత్థో. యో పన తం పురతో నిసిన్నం దిస్వా పున ఉపట్ఠానం కత్వా గతేహి భిక్ఖూహి సద్ధిం గతేపి తస్మిం ‘‘ఇధేవ సో నిసిన్నో’’తి సఞ్ఞీ హుత్వా పురిమనయేనేవ ఉల్లపతి, అయం రహో అరహోసఞ్ఞీ ఉల్లపతి నామ. ఏతేనేవుపాయేన అరహో అరహోసఞ్ఞీ చ రహో రహోసఞ్ఞీ చ వేదితబ్బో. చతున్నమ్పి చ ఏతేసం వాచాయ వాచాయ దుక్కటన్తి వేదితబ్బం.

    175. Araho rahosaññīniddesādīsu arahoti sammukhe. Rahoti parammukhe. Tattha yo upaṭṭhānakāle veribhikkhumhi bhikkhūhi saddhiṃ āgantvā purato nisinneyeva andhakāradosena tassa āgatabhāvaṃ ajānanto ‘‘aho vata itthannāmo hato assa, corāpi nāma taṃ na hananti, sappo vā na ḍaṃsati, na satthaṃ vā visaṃ vā āharatī’’ti tassa maraṇaṃ abhinandanto īdisāni vacanāni ullapati, ayaṃ araho rahosaññī ullapati nāma. Sammukheva tasmiṃ parammukhasaññīti attho. Yo pana taṃ purato nisinnaṃ disvā puna upaṭṭhānaṃ katvā gatehi bhikkhūhi saddhiṃ gatepi tasmiṃ ‘‘idheva so nisinno’’ti saññī hutvā purimanayeneva ullapati, ayaṃ raho arahosaññī ullapati nāma. Etenevupāyena araho arahosaññī ca raho rahosaññī ca veditabbo. Catunnampi ca etesaṃ vācāya vācāya dukkaṭanti veditabbaṃ.

    ఇదాని మరణవణ్ణసంవణ్ణనాయ విభాగదస్సనత్థం వుత్తేసు పఞ్చసు కాయేన సంవణ్ణనాదిమాతికానిద్దేసేసు – కాయేన వికారం కరోతీతి యథా సో జానాతి ‘‘సత్థం వా ఆహరిత్వా విసం వా ఖాదిత్వా రజ్జుయా వా ఉబ్బన్ధిత్వా సోబ్భాదీసు వా పపతిత్వా యో మరతి సో కిర ధనం వా లభతి, యసం వా లభతి, సగ్గం వా గచ్ఛతీతి అయమత్థో ఏతేన వుత్తో’’తి తథా హత్థముద్దాదీహి దస్సేతి. వాచాయ భణతీతి తమేవత్థం వాక్యభేదం కత్వా భణతి. తతియవారో ఉభయవసేన వుత్తో. సబ్బత్థ సంవణ్ణనాయ పయోగే పయోగే దుక్కటం. తస్స దుక్ఖుప్పత్తియం సంవణ్ణకస్స థుల్లచ్చయం. యం ఉద్దిస్స సంవణ్ణనా కతా, తస్మిం మతే సంవణ్ణనక్ఖణేయేవ సంవణ్ణకస్స పారాజికం. సో తం న జానాతి అఞ్ఞో ఞత్వా ‘‘లద్ధో వత మే సుఖుప్పత్తిఉపాయో’’తి తాయ సంవణ్ణనాయ మరతి, అనాపత్తి. ద్విన్నం ఉద్దిస్స సంవణ్ణనాయ కతాయ ఏకో ఞత్వా మరతి, పారాజికం. ద్వేపి మరన్తి, పారాజికఞ్చ అకుసలరాసి చ. ఏస నయో సమ్బహులేసు. అనుద్దిస్స మరణం సంవణ్ణేన్తో ఆహిణ్డతి, యో యో తం సంవణ్ణనం ఞత్వా మరతి, సబ్బో తేన మారితో హోతి.

    Idāni maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanāya vibhāgadassanatthaṃ vuttesu pañcasu kāyena saṃvaṇṇanādimātikāniddesesu – kāyena vikāraṃ karotīti yathā so jānāti ‘‘satthaṃ vā āharitvā visaṃ vā khāditvā rajjuyā vā ubbandhitvā sobbhādīsu vā papatitvā yo marati so kira dhanaṃ vā labhati, yasaṃ vā labhati, saggaṃ vā gacchatīti ayamattho etena vutto’’ti tathā hatthamuddādīhi dasseti. Vācāya bhaṇatīti tamevatthaṃ vākyabhedaṃ katvā bhaṇati. Tatiyavāro ubhayavasena vutto. Sabbattha saṃvaṇṇanāya payoge payoge dukkaṭaṃ. Tassa dukkhuppattiyaṃ saṃvaṇṇakassa thullaccayaṃ. Yaṃ uddissa saṃvaṇṇanā katā, tasmiṃ mate saṃvaṇṇanakkhaṇeyeva saṃvaṇṇakassa pārājikaṃ. So taṃ na jānāti añño ñatvā ‘‘laddho vata me sukhuppattiupāyo’’ti tāya saṃvaṇṇanāya marati, anāpatti. Dvinnaṃ uddissa saṃvaṇṇanāya katāya eko ñatvā marati, pārājikaṃ. Dvepi maranti, pārājikañca akusalarāsi ca. Esa nayo sambahulesu. Anuddissa maraṇaṃ saṃvaṇṇento āhiṇḍati, yo yo taṃ saṃvaṇṇanaṃ ñatvā marati, sabbo tena mārito hoti.

    దూతేన సంవణ్ణనాయం ‘‘అసుకం నామ గేహం వా గామం వా గన్త్వా ఇత్థన్నామస్స ఏవం మరణవణ్ణం సంవణ్ణేహీ’’తి సాసనే ఆరోచితమత్తే దుక్కటం. యస్సత్థాయ పహితో తస్స దుక్ఖుప్పత్తియా మూలట్ఠస్స థుల్లచ్చయం, మరణేన పారాజికం. దూతో ‘‘ఞాతో దాని అయం సగ్గమగ్గో’’తి తస్స అనారోచేత్వా అత్తనో ఞాతిస్స వా సాలోహితస్స వా ఆరోచేతి, తస్మిం మతే విసఙ్కేతో హోతి, మూలట్ఠో ముచ్చతి. దూతో తథేవ చిన్తేత్వా సయం సంవణ్ణనాయ వుత్తం కత్వా మరతి, విసఙ్కేతోవ. అనుద్దిస్స పన సాసనే ఆరోచితే యత్తకా దూతస్స సంవణ్ణనాయ మరన్తి, తత్తకా పాణాతిపాతా. సచే మాతాపితరో మరన్తి, ఆనన్తరియమ్పి హోతి.

    Dūtena saṃvaṇṇanāyaṃ ‘‘asukaṃ nāma gehaṃ vā gāmaṃ vā gantvā itthannāmassa evaṃ maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇehī’’ti sāsane ārocitamatte dukkaṭaṃ. Yassatthāya pahito tassa dukkhuppattiyā mūlaṭṭhassa thullaccayaṃ, maraṇena pārājikaṃ. Dūto ‘‘ñāto dāni ayaṃ saggamaggo’’ti tassa anārocetvā attano ñātissa vā sālohitassa vā āroceti, tasmiṃ mate visaṅketo hoti, mūlaṭṭho muccati. Dūto tatheva cintetvā sayaṃ saṃvaṇṇanāya vuttaṃ katvā marati, visaṅketova. Anuddissa pana sāsane ārocite yattakā dūtassa saṃvaṇṇanāya maranti, tattakā pāṇātipātā. Sace mātāpitaro maranti, ānantariyampi hoti.

    ౧౭౬. లేఖాసంవణ్ణనాయ – లేఖం ఛిన్దతీతి పణ్ణే వా పోత్థకే వా అక్ఖరాని లిఖతి – ‘‘యో సత్థం వా ఆహరిత్వా పపాతే వా పపతిత్వా అఞ్ఞేహి వా అగ్గిప్పవేసనఉదకప్పవేసనాదీహి ఉపాయేహి మరతి, సో ఇదఞ్చిదఞ్చ లభతీ’’తి వా ‘‘తస్స ధమ్మో హోతీ’’తి వాతి. ఏత్థాపి దుక్కటథుల్లచ్చయా వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బా. ఉద్దిస్స లిఖితే పన యం ఉద్దిస్స లిఖితం తస్సేవ మరణేన పారాజికం. బహూ ఉద్దిస్స లిఖితే యత్తకా మరన్తి, తత్తకా పాణాతిపాతా. మాతాపితూనం మరణేన ఆనన్తరియం. అనుద్దిస్స లిఖితేపి ఏసేవ నయో. ‘‘బహూ మరన్తీ’’తి విప్పటిసారే ఉప్పన్నే తం పోత్థకం ఝాపేత్వా వా యథా వా అక్ఖరాని న పఞ్ఞాయన్తి తథా కత్వా ముచ్చతి. సచే సో పరస్స పోత్థకో హోతి, ఉద్దిస్స లిఖితో వా హోతి అనుద్దిస్స లిఖితో వా, గహితట్ఠానే ఠపేత్వా ముచ్చతి. సచే మూలేన కీతో హోతి, పోత్థకస్సామికానం పోత్థకం, యేసం హత్థతో మూలం గహితం, తేసం మూలం దత్వా ముచ్చతి. సచే సమ్బహులా ‘‘మరణవణ్ణం లిఖిస్సామా’’తి ఏకజ్ఝాసయా హుత్వా ఏకో తాలరుక్ఖం ఆరోహిత్వా పణ్ణం ఛిన్దతి, ఏకో ఆహరతి, ఏకో పోత్థకం కరోతి, ఏకో లిఖతి, ఏకో సచే కణ్టకలేఖా హోతి, మసిం మక్ఖేతి, మసిం మక్ఖేత్వా తం పోత్థకం సజ్జేత్వా సబ్బేవ సభాయం వా ఆపణే వా యత్థ వా పన లేఖాదస్సనకోతూహలకా బహూ సన్నిపతన్తి, తత్థ ఠపేన్తి. తం వాచేత్వా సచేపి ఏకో మరతి, సబ్బేసం పారాజికం. సచే బహుకా మరన్తి, వుత్తసదిసోవ నయో. విప్పటిసారే పన ఉప్పన్నే తం పోత్థకం సచేపి మఞ్జూసాయం గోపేన్తి, అఞ్ఞో చ తం దిస్వా నీహరిత్వా పున బహూనం దస్సేతి, నేవ ముచ్చన్తి. తిట్ఠతు మఞ్జూసా, సచేపి తం పోత్థకం నదియం వా సముద్దే వా ఖిపన్తి వా ధోవన్తి వా ఖణ్డాఖణ్డం వా ఛిన్దన్తి, అగ్గిమ్హి వా ఝాపేన్తి, యావ సఙ్ఘట్టితేపి దుద్ధోతే వా దుజ్ఝాపితే వా పత్తే అక్ఖరాని పఞ్ఞాయన్తి, తావ న ముచ్చన్తి. యథా పన అక్ఖరాని న పఞ్ఞాయన్తి తథేవ కతే ముచ్చన్తీతి.

    176. Lekhāsaṃvaṇṇanāya – lekhaṃ chindatīti paṇṇe vā potthake vā akkharāni likhati – ‘‘yo satthaṃ vā āharitvā papāte vā papatitvā aññehi vā aggippavesanaudakappavesanādīhi upāyehi marati, so idañcidañca labhatī’’ti vā ‘‘tassa dhammo hotī’’ti vāti. Etthāpi dukkaṭathullaccayā vuttanayeneva veditabbā. Uddissa likhite pana yaṃ uddissa likhitaṃ tasseva maraṇena pārājikaṃ. Bahū uddissa likhite yattakā maranti, tattakā pāṇātipātā. Mātāpitūnaṃ maraṇena ānantariyaṃ. Anuddissa likhitepi eseva nayo. ‘‘Bahū marantī’’ti vippaṭisāre uppanne taṃ potthakaṃ jhāpetvā vā yathā vā akkharāni na paññāyanti tathā katvā muccati. Sace so parassa potthako hoti, uddissa likhito vā hoti anuddissa likhito vā, gahitaṭṭhāne ṭhapetvā muccati. Sace mūlena kīto hoti, potthakassāmikānaṃ potthakaṃ, yesaṃ hatthato mūlaṃ gahitaṃ, tesaṃ mūlaṃ datvā muccati. Sace sambahulā ‘‘maraṇavaṇṇaṃ likhissāmā’’ti ekajjhāsayā hutvā eko tālarukkhaṃ ārohitvā paṇṇaṃ chindati, eko āharati, eko potthakaṃ karoti, eko likhati, eko sace kaṇṭakalekhā hoti, masiṃ makkheti, masiṃ makkhetvā taṃ potthakaṃ sajjetvā sabbeva sabhāyaṃ vā āpaṇe vā yattha vā pana lekhādassanakotūhalakā bahū sannipatanti, tattha ṭhapenti. Taṃ vācetvā sacepi eko marati, sabbesaṃ pārājikaṃ. Sace bahukā maranti, vuttasadisova nayo. Vippaṭisāre pana uppanne taṃ potthakaṃ sacepi mañjūsāyaṃ gopenti, añño ca taṃ disvā nīharitvā puna bahūnaṃ dasseti, neva muccanti. Tiṭṭhatu mañjūsā, sacepi taṃ potthakaṃ nadiyaṃ vā samudde vā khipanti vā dhovanti vā khaṇḍākhaṇḍaṃ vā chindanti, aggimhi vā jhāpenti, yāva saṅghaṭṭitepi duddhote vā dujjhāpite vā patte akkharāni paññāyanti, tāva na muccanti. Yathā pana akkharāni na paññāyanti tatheva kate muccantīti.

    ఇదాని థావరపయోగస్స విభాగదస్సనత్థం వుత్తేసు ఓపాతాదిమాతికానిద్దేసేసు మనుస్సం ఉద్దిస్స ఓపాతం ఖనతీతి ‘‘ఇత్థన్నామో పతిత్వా మరిస్సతీ’’తి కఞ్చి మనుస్సం ఉద్దిసిత్వా యత్థ సో ఏకతో విచరతి, తత్థ ఆవాటం ఖనతి, ఖనన్తస్స తావ సచేపి జాతపథవియా ఖనతి, పాణాతిపాతస్స పయోగత్తా పయోగే పయోగే దుక్కటం. యం ఉద్దిస్స ఖనతి, తస్స దుక్ఖుప్పత్తియా థుల్లచ్చయం, మరణేన పారాజికం. అఞ్ఞస్మిం పతిత్వా మతే అనాపత్తి. సచే అనుద్దిస్స ‘‘యో కోచి మరిస్సతీ’’తి ఖతో హోతి, యత్తకా పతిత్వా మరన్తి, తత్తకా పాణాతిపాతా. ఆనన్తరియవత్థూసు చ ఆనన్తరియం థుల్లచ్చయపాచిత్తియవత్థూసు థుల్లచ్చయపాచిత్తియాని.

    Idāni thāvarapayogassa vibhāgadassanatthaṃ vuttesu opātādimātikāniddesesu manussaṃ uddissa opātaṃ khanatīti ‘‘itthannāmo patitvā marissatī’’ti kañci manussaṃ uddisitvā yattha so ekato vicarati, tattha āvāṭaṃ khanati, khanantassa tāva sacepi jātapathaviyā khanati, pāṇātipātassa payogattā payoge payoge dukkaṭaṃ. Yaṃ uddissa khanati, tassa dukkhuppattiyā thullaccayaṃ, maraṇena pārājikaṃ. Aññasmiṃ patitvā mate anāpatti. Sace anuddissa ‘‘yo koci marissatī’’ti khato hoti, yattakā patitvā maranti, tattakā pāṇātipātā. Ānantariyavatthūsu ca ānantariyaṃ thullaccayapācittiyavatthūsu thullaccayapācittiyāni.

    బహూ తత్థ చేతనా; కతమాయ పారాజికం హోతీతి? మహాఅట్ఠకథాయం తావ వుత్తం – ‘‘ఆవాటం గమ్భీరతో చ ఆయామవిత్థారతో చ ఖనిత్వా పమాణే ఠపేత్వా తచ్ఛేత్వా పుఞ్ఛిత్వా పంసుపచ్ఛిం ఉద్ధరన్తస్స సన్నిట్ఠాపికా అత్థసాధకచేతనా మగ్గానన్తరఫలసదిసా. సచేపి వస్ససతస్స అచ్చయేన పతిత్వా అవస్సం మరణకసత్తో హోతి, సన్నిట్ఠాపకచేతనాయమేవ పారాజిక’’న్తి. మహాపచ్చరియం పన సఙ్ఖేపట్ఠకథాయఞ్చ – ‘‘ఇమస్మిం ఆవాటే పతిత్వా మరిస్సతీతి ఏకస్మిమ్పి కుద్దాలప్పహారే దిన్నే సచే కోచి తత్థ పక్ఖలితో పతిత్వా మరతి, పారాజికమేవ. సుత్తన్తికత్థేరా పన సన్నిట్ఠాపకచేతనం గణ్హన్తీ’’తి వుత్తం.

    Bahū tattha cetanā; katamāya pārājikaṃ hotīti? Mahāaṭṭhakathāyaṃ tāva vuttaṃ – ‘‘āvāṭaṃ gambhīrato ca āyāmavitthārato ca khanitvā pamāṇe ṭhapetvā tacchetvā puñchitvā paṃsupacchiṃ uddharantassa sanniṭṭhāpikā atthasādhakacetanā maggānantaraphalasadisā. Sacepi vassasatassa accayena patitvā avassaṃ maraṇakasatto hoti, sanniṭṭhāpakacetanāyameva pārājika’’nti. Mahāpaccariyaṃ pana saṅkhepaṭṭhakathāyañca – ‘‘imasmiṃ āvāṭe patitvā marissatīti ekasmimpi kuddālappahāre dinne sace koci tattha pakkhalito patitvā marati, pārājikameva. Suttantikattherā pana sanniṭṭhāpakacetanaṃ gaṇhantī’’ti vuttaṃ.

    ఏకో ‘‘ఓపాతం ఖనిత్వా అసుకం నామ ఆనేత్వా ఇధ పాతేత్వా మారేహీ’’తి అఞ్ఞం ఆణాపేతి, సో తం పాతేత్వా మారేతి, ఉభిన్నం పారాజికం. అఞ్ఞం పాతేత్వా మారేతి, సయం పతిత్వా మరతి, అఞ్ఞో అత్తనో ధమ్మతాయ పతిత్వా మరతి, సబ్బత్థ విసఙ్కేతో హోతి, మూలట్ఠో ముచ్చతి. ‘‘అసుకో అసుకం ఆనేత్వా ఇధ మారేస్సతీ’’తి ఖతేపి ఏసేవ నయో. మరితుకామా ఇధ మరిస్సన్తీతి ఖనతి, ఏకస్స మరణే పారాజికం. బహున్నం మరణే అకుసలరాసి , మాతాపితూనం మరణే ఆనన్తరియం, థుల్లచ్చయపాచిత్తియవత్థూసు థుల్లచ్చయపాచిత్తియాని.

    Eko ‘‘opātaṃ khanitvā asukaṃ nāma ānetvā idha pātetvā mārehī’’ti aññaṃ āṇāpeti, so taṃ pātetvā māreti, ubhinnaṃ pārājikaṃ. Aññaṃ pātetvā māreti, sayaṃ patitvā marati, añño attano dhammatāya patitvā marati, sabbattha visaṅketo hoti, mūlaṭṭho muccati. ‘‘Asuko asukaṃ ānetvā idha māressatī’’ti khatepi eseva nayo. Maritukāmā idha marissantīti khanati, ekassa maraṇe pārājikaṃ. Bahunnaṃ maraṇe akusalarāsi , mātāpitūnaṃ maraṇe ānantariyaṃ, thullaccayapācittiyavatthūsu thullaccayapācittiyāni.

    ‘‘యే కేచి మారేతుకామా, తే ఇధ పాతేత్వా మారేస్సన్తీ’’తి ఖనతి, తత్థ పాతేత్వా మారేన్తి , ఏకస్మిం మతే పారాజికం, బహూసు అకుసలరాసి, ఆనన్తరియాదివత్థూసు ఆనన్తరియాదీని. ఇధేవ అరహన్తాపి సఙ్గహం గచ్ఛన్తి. పురిమనయే పన ‘‘తేసం మరితుకామతాయ పతనం నత్థీ’’తి తే న సఙ్గయ్హన్తి. ద్వీసుపి నయేసు అత్తనో ధమ్మతాయ పతిత్వా మతే విసఙ్కేతో. ‘‘యే కేచి అత్తనో వేరికే ఏత్థ పాతేత్వా మారేస్సన్తీ’’తి ఖనతి, తత్థ చ వేరికా వేరికే పాతేత్వా మారేన్తి, ఏకస్మిం మారితే పారాజికం, బహూసు అకుసలరాసి, మాతరి వా పితరి వా అరహన్తే వా వేరికేహి ఆనేత్వా తత్థ మారితే ఆనన్తరియం. అత్తనో ధమ్మతాయ పతిత్వా మతేసు విసఙ్కేతో.

    ‘‘Ye keci māretukāmā, te idha pātetvā māressantī’’ti khanati, tattha pātetvā mārenti , ekasmiṃ mate pārājikaṃ, bahūsu akusalarāsi, ānantariyādivatthūsu ānantariyādīni. Idheva arahantāpi saṅgahaṃ gacchanti. Purimanaye pana ‘‘tesaṃ maritukāmatāya patanaṃ natthī’’ti te na saṅgayhanti. Dvīsupi nayesu attano dhammatāya patitvā mate visaṅketo. ‘‘Ye keci attano verike ettha pātetvā māressantī’’ti khanati, tattha ca verikā verike pātetvā mārenti, ekasmiṃ mārite pārājikaṃ, bahūsu akusalarāsi, mātari vā pitari vā arahante vā verikehi ānetvā tattha mārite ānantariyaṃ. Attano dhammatāya patitvā matesu visaṅketo.

    యో పన ‘‘మరితుకామా వా అమరితుకామా వా మారేతుకామా వా అమారేతుకామా వా యే కేచి ఏత్థ పతితా వా పాతితా వా మరిస్సన్తీ’’తి సబ్బథాపి అనుద్దిస్సేవ ఖనతి. యో యో మరతి తస్స తస్స మరణేన యథానురూపం కమ్మఞ్చ ఫుసతి, ఆపత్తిఞ్చ ఆపజ్జతి. సచే గబ్భినీ పతిత్వా సగబ్భా మరతి, ద్వే పాణాతిపాతా. గబ్భోయేవ వినస్సతి, ఏకో. గబ్భో న వినస్సతి, మాతా మరతి, ఏకోయేవ. చోరేహి అనుబద్ధో పతిత్వా మరతి, ఓపాతఖనకస్సేవ పారాజికం. చోరా తత్థ పాతేత్వా మారేన్తి, పారాజికమేవ. తత్థ పతితం బహి నీహరిత్వా మారేన్తి, పారాజికమేవ. కస్మా? ఓపాతే పతితప్పయోగేన గహితత్తా. ఓపాతతో నిక్ఖమిత్వా తేనేవ ఆబాధేన మరతి, పారాజికమేవ. బహూని వస్సాని అతిక్కమిత్వా పున కుపితేన తేనేవాబాధేన మరతి, పారాజికమేవ. ఓపాతే పతనప్పచ్చయా ఉప్పన్నరోగేన గిలానస్సేవ అఞ్ఞో రోగో ఉప్పజ్జతి, ఓపాతరోగో బలవతరో హోతి, తేన మతేపి ఓపాతఖణకో న ముచ్చతి. సచే పచ్ఛా ఉప్పన్నరోగో బలవా హోతి, తేన మతే ముచ్చతి. ఉభోహి మతే న ముచ్చతి. ఓపాతే ఓపపాతికమనుస్సో నిబ్బత్తిత్వా ఉత్తరితుం అసక్కోన్తో మరతి, పారాజికమేవ. మనుస్సం ఉద్దిస్స ఖతే యక్ఖాదీసు పతిత్వా మతేసు అనాపత్తి. యక్ఖాదయో ఉద్దిస్స ఖతే మనుస్సాదీసు మరన్తేసుపి ఏసేవ నయో. యక్ఖాదయో ఉద్దిస్స ఖనన్తస్స పన ఖననేపి తేసం దుక్ఖుప్పత్తియమ్పి దుక్కటమేవ. మరణే వత్థువసేన థుల్లచ్చయం వా పాచిత్తియం వా. అనుద్దిస్స ఖతే ఓపాతే యక్ఖరూపేన వా పేతరూపేన వా పతతి, తిరచ్ఛానరూపేన మరతి, పతనరూపం పమాణం, తస్మా థుల్లచ్చయన్తి ఉపతిస్సత్థేరో. మరణరూపం పమాణం, తస్మా పాచిత్తియన్తి ఫుస్సదేవత్థేరో. తిరచ్ఛానరూపేన పతిత్వా యక్ఖపేతరూపేన మతేపి ఏసేవ నయో.

    Yo pana ‘‘maritukāmā vā amaritukāmā vā māretukāmā vā amāretukāmā vā ye keci ettha patitā vā pātitā vā marissantī’’ti sabbathāpi anuddisseva khanati. Yo yo marati tassa tassa maraṇena yathānurūpaṃ kammañca phusati, āpattiñca āpajjati. Sace gabbhinī patitvā sagabbhā marati, dve pāṇātipātā. Gabbhoyeva vinassati, eko. Gabbho na vinassati, mātā marati, ekoyeva. Corehi anubaddho patitvā marati, opātakhanakasseva pārājikaṃ. Corā tattha pātetvā mārenti, pārājikameva. Tattha patitaṃ bahi nīharitvā mārenti, pārājikameva. Kasmā? Opāte patitappayogena gahitattā. Opātato nikkhamitvā teneva ābādhena marati, pārājikameva. Bahūni vassāni atikkamitvā puna kupitena tenevābādhena marati, pārājikameva. Opāte patanappaccayā uppannarogena gilānasseva añño rogo uppajjati, opātarogo balavataro hoti, tena matepi opātakhaṇako na muccati. Sace pacchā uppannarogo balavā hoti, tena mate muccati. Ubhohi mate na muccati. Opāte opapātikamanusso nibbattitvā uttarituṃ asakkonto marati, pārājikameva. Manussaṃ uddissa khate yakkhādīsu patitvā matesu anāpatti. Yakkhādayo uddissa khate manussādīsu marantesupi eseva nayo. Yakkhādayo uddissa khanantassa pana khananepi tesaṃ dukkhuppattiyampi dukkaṭameva. Maraṇe vatthuvasena thullaccayaṃ vā pācittiyaṃ vā. Anuddissa khate opāte yakkharūpena vā petarūpena vā patati, tiracchānarūpena marati, patanarūpaṃ pamāṇaṃ, tasmā thullaccayanti upatissatthero. Maraṇarūpaṃ pamāṇaṃ, tasmā pācittiyanti phussadevatthero. Tiracchānarūpena patitvā yakkhapetarūpena matepi eseva nayo.

    ఓపాతఖనకో ఓపాతం అఞ్ఞస్స విక్కిణాతి వా ముధా వా దేతి, యో యో పతిత్వా మరతి, తప్పచ్చయా తస్సేవ ఆపత్తి చ కమ్మబన్ధో చ. యేన లద్ధో సో నిద్దోసో. అథ సోపి ‘‘ఏవం పతితా ఉత్తరితుం అసక్కోన్తా నస్సిస్సన్తి, సుఉద్ధరా వా న భవిస్సన్తీ’’తి తం ఓపాతం గమ్భీరతరం వా ఉత్తానతరం వా దీఘతరం వా రస్సతరం వా విత్థతతరం వా సమ్బాధతరం వా కరోతి, ఉభిన్నమ్పి ఆపత్తి చ కమ్మబన్ధో చ. బహూ మరన్తీతి విప్పటిసారే ఉప్పన్నే ఓపాతం పంసునా పూరేతి, సచే కోచి పంసుమ్హి పతిత్వా మరతి, పూరేత్వాపి మూలట్ఠో న ముచ్చతి. దేవే వస్సన్తే కద్దమో హోతి, తత్థ లగ్గిత్వా మతేపి. రుక్ఖో వా పతన్తో వాతో వా వస్సోదకం వా పంసుం హరతి, కన్దమూలత్థం వా పథవిం ఖనన్తా తత్థ ఆవాటం కరోన్తి. తత్థ సచే కోచి లగ్గిత్వా వా పతిత్వా వా మరతి, మూలట్ఠో న ముచ్చతి. తస్మిం పన ఓకాసే మహన్తం తళాకం వా పోక్ఖరణిం వా కారేత్వా చేతియం వా పతిట్ఠాపేత్వా బోధిం వా రోపేత్వా ఆవాసం వా సకటమగ్గం వా కారేత్వా ముచ్చతి. యదాపి థిరం కత్వా పూరితే ఓపాతే రుక్ఖాదీనం మూలాని మూలేహి సంసిబ్బితాని హోన్తి , జాతపథవీ జాతా, తదాపి ముచ్చతి. సచేపి నదీ ఆగన్త్వా ఓపాతం హరతి, ఏవమ్పి ముచ్చతీతి. అయం తావ ఓపాతకథా.

    Opātakhanako opātaṃ aññassa vikkiṇāti vā mudhā vā deti, yo yo patitvā marati, tappaccayā tasseva āpatti ca kammabandho ca. Yena laddho so niddoso. Atha sopi ‘‘evaṃ patitā uttarituṃ asakkontā nassissanti, suuddharā vā na bhavissantī’’ti taṃ opātaṃ gambhīrataraṃ vā uttānataraṃ vā dīghataraṃ vā rassataraṃ vā vitthatataraṃ vā sambādhataraṃ vā karoti, ubhinnampi āpatti ca kammabandho ca. Bahū marantīti vippaṭisāre uppanne opātaṃ paṃsunā pūreti, sace koci paṃsumhi patitvā marati, pūretvāpi mūlaṭṭho na muccati. Deve vassante kaddamo hoti, tattha laggitvā matepi. Rukkho vā patanto vāto vā vassodakaṃ vā paṃsuṃ harati, kandamūlatthaṃ vā pathaviṃ khanantā tattha āvāṭaṃ karonti. Tattha sace koci laggitvā vā patitvā vā marati, mūlaṭṭho na muccati. Tasmiṃ pana okāse mahantaṃ taḷākaṃ vā pokkharaṇiṃ vā kāretvā cetiyaṃ vā patiṭṭhāpetvā bodhiṃ vā ropetvā āvāsaṃ vā sakaṭamaggaṃ vā kāretvā muccati. Yadāpi thiraṃ katvā pūrite opāte rukkhādīnaṃ mūlāni mūlehi saṃsibbitāni honti , jātapathavī jātā, tadāpi muccati. Sacepi nadī āgantvā opātaṃ harati, evampi muccatīti. Ayaṃ tāva opātakathā.

    ఓపాతస్సేవ పన అనులోమేసు పాసాదీసుపి యో తావ పాసం ఓడ్డేతి ‘‘ఏత్థ బజ్ఝిత్వా సత్తా మరిస్సన్తీ’’తి అవస్సం బజ్ఝనకసత్తానం వసేన హత్థా ముత్తమత్తే పారాజికానన్తరియథుల్లచ్చయపాచిత్తియాని వేదితబ్బాని. ఉద్దిస్స కతే యం ఉద్దిస్స ఓడ్డితో, తతో అఞ్ఞేసం బన్ధనే అనాపత్తి. పాసే మూలేన వా ముధా వా దిన్నేపి మూలట్ఠస్సేవ కమ్మబన్ధో. సచే యేన లద్ధో సో ఉగ్గలితం వా పాసం సణ్ఠపేతి, పస్సేన వా గచ్ఛన్తే దిస్వా వతిం కత్వా సమ్ముఖే పవేసేతి, థద్ధతరం వా పాసయట్ఠిం ఠపేతి, దళ్హతరం వా పాసరజ్జుం బన్ధతి, థిరతరం వా ఖాణుకం వా ఆకోటేతి, ఉభోపి న ముచ్చన్తి. సచే విప్పటిసారే ఉప్పన్నే పాసం ఉగ్గలాపేత్వా గచ్ఛతి, తం దిస్వా పున అఞ్ఞే సణ్ఠపేన్తి, బద్ధా బద్ధా మరన్తి, మూలట్ఠో న ముచ్చతి.

    Opātasseva pana anulomesu pāsādīsupi yo tāva pāsaṃ oḍḍeti ‘‘ettha bajjhitvā sattā marissantī’’ti avassaṃ bajjhanakasattānaṃ vasena hatthā muttamatte pārājikānantariyathullaccayapācittiyāni veditabbāni. Uddissa kate yaṃ uddissa oḍḍito, tato aññesaṃ bandhane anāpatti. Pāse mūlena vā mudhā vā dinnepi mūlaṭṭhasseva kammabandho. Sace yena laddho so uggalitaṃ vā pāsaṃ saṇṭhapeti, passena vā gacchante disvā vatiṃ katvā sammukhe paveseti, thaddhataraṃ vā pāsayaṭṭhiṃ ṭhapeti, daḷhataraṃ vā pāsarajjuṃ bandhati, thirataraṃ vā khāṇukaṃ vā ākoṭeti, ubhopi na muccanti. Sace vippaṭisāre uppanne pāsaṃ uggalāpetvā gacchati, taṃ disvā puna aññe saṇṭhapenti, baddhā baddhā maranti, mūlaṭṭho na muccati.

    సచే పన తేన పాసయట్ఠి సయం అకతా హోతి, గహితట్ఠానే ఠపేత్వా ముచ్చతి. తత్థజాతకయట్ఠిం ఛిన్దిత్వా ముచ్చతి. సయం కతయట్ఠిం పన గోపేన్తోపి న ముచ్చతి. యది హి తం అఞ్ఞో గణ్హిత్వా పాసం సణ్ఠపేతి, తప్పచ్చయా మరన్తేసు మూలట్ఠో న ముచ్చతి. సచే తం ఝాపేత్వా అలాతం కత్వా ఛడ్డేతి, తేన అలాతేన పహారం లద్ధా మరన్తేసుపి న ముచ్చతి. సబ్బసో పన ఝాపేత్వా వా నాసేత్వా వా ముచ్చతి, పాసరజ్జుమ్పి అఞ్ఞేహి చ వట్టితం గహితట్ఠానే ఠపేత్వా ముచ్చతి. రజ్జుకే లభిత్వా సయం వట్టితం ఉబ్బట్టేత్వా వాకే లభిత్వా వట్టితం హీరం హీరం కత్వా ముచ్చతి. అరఞ్ఞతో పన సయం వాకే ఆహరిత్వా వట్టితం గోపేన్తోపి న ముచ్చతి. సబ్బసో పన ఝాపేత్వా వా నాసేత్వా వా ముచ్చతి.

    Sace pana tena pāsayaṭṭhi sayaṃ akatā hoti, gahitaṭṭhāne ṭhapetvā muccati. Tatthajātakayaṭṭhiṃ chinditvā muccati. Sayaṃ katayaṭṭhiṃ pana gopentopi na muccati. Yadi hi taṃ añño gaṇhitvā pāsaṃ saṇṭhapeti, tappaccayā marantesu mūlaṭṭho na muccati. Sace taṃ jhāpetvā alātaṃ katvā chaḍḍeti, tena alātena pahāraṃ laddhā marantesupi na muccati. Sabbaso pana jhāpetvā vā nāsetvā vā muccati, pāsarajjumpi aññehi ca vaṭṭitaṃ gahitaṭṭhāne ṭhapetvā muccati. Rajjuke labhitvā sayaṃ vaṭṭitaṃ ubbaṭṭetvā vāke labhitvā vaṭṭitaṃ hīraṃ hīraṃ katvā muccati. Araññato pana sayaṃ vāke āharitvā vaṭṭitaṃ gopentopi na muccati. Sabbaso pana jhāpetvā vā nāsetvā vā muccati.

    అదూహలం సజ్జేన్తో చతూసు పాదేసు అదూహలమఞ్చం ఠపేత్వా పాసాణే ఆరోపేతి, పయోగే పయోగే దుక్కటం. సబ్బసజ్జం కత్వా హత్థతో ముత్తమత్తే అవస్సం అజ్ఝోత్థరితబ్బకసత్తానం వసేన ఉద్దిస్సకానుద్దిస్సకానురూపేన పారాజికాదీని వేదితబ్బాని. అదూహలే మూలేన వా ముధా వా దిన్నేపి మూలట్ఠస్సేవ కమ్మబద్ధో. సచే యేన లద్ధం సో పతితం వా ఉక్ఖిపతి, అఞ్ఞేపి పాసాణే ఆరోపేత్వా గరుకతరం వా కరోతి, పస్సేన వా గచ్ఛన్తే దిస్వా వతిం కత్వా అదూహలే పవేసేతి, ఉభోపి న ముచ్చన్తి. సచేపి విప్పటిసారే ఉప్పన్నే అదూహలం పాతేత్వా గచ్ఛతి, తం దిస్వా అఞ్ఞో సణ్ఠపేతి, మూలట్ఠో న ముచ్చతి. పాసాణే పన గహితట్ఠానే ఠపేత్వా అదూహలపాదే చ పాసయట్ఠియం వుత్తనయేన గహితట్ఠానే వా ఠపేత్వా ఝాపేత్వా వా ముచ్చతి.

    Adūhalaṃ sajjento catūsu pādesu adūhalamañcaṃ ṭhapetvā pāsāṇe āropeti, payoge payoge dukkaṭaṃ. Sabbasajjaṃ katvā hatthato muttamatte avassaṃ ajjhottharitabbakasattānaṃ vasena uddissakānuddissakānurūpena pārājikādīni veditabbāni. Adūhale mūlena vā mudhā vā dinnepi mūlaṭṭhasseva kammabaddho. Sace yena laddhaṃ so patitaṃ vā ukkhipati, aññepi pāsāṇe āropetvā garukataraṃ vā karoti, passena vā gacchante disvā vatiṃ katvā adūhale paveseti, ubhopi na muccanti. Sacepi vippaṭisāre uppanne adūhalaṃ pātetvā gacchati, taṃ disvā añño saṇṭhapeti, mūlaṭṭho na muccati. Pāsāṇe pana gahitaṭṭhāne ṭhapetvā adūhalapāde ca pāsayaṭṭhiyaṃ vuttanayena gahitaṭṭhāne vā ṭhapetvā jhāpetvā vā muccati.

    సూలం రోపేన్తస్సాపి సబ్బసజ్జం కత్వా హత్థతో ముత్తమత్తే సూలముఖే పతిత్వా అవస్సం మరణకసత్తానం వసేన ఉద్దిస్సానుద్దిస్సానురూపతో పారాజికాదీని వేదితబ్బాని. సూలే మూలేన వా ముధా వా దిన్నేపి మూలట్ఠస్సేవ కమ్మబద్ధో. సచే యేన లద్ధం సో ‘‘ఏకప్పహారేనేవ మరిస్సన్తీ’’తి తిఖిణతరం వా కరోతి, ‘‘దుక్ఖం మరిస్సన్తీ’’తి కుణ్ఠతరం వా కరోతి, ‘‘ఉచ్చ’’న్తి సల్లక్ఖేత్వా నీచతరం వా ‘‘నీచ’’న్తి సల్లక్ఖేత్వా ఉచ్చతరం వా పున రోపేతి, వఙ్కం వా ఉజుకం అతిఉజుకం వా ఈసకం పోణం కరోతి, ఉభోపి న ముచ్చన్తి. సచే పన ‘‘అట్ఠానే ఠిత’’న్తి అఞ్ఞస్మిం ఠానే ఠపేతి, తం చే మారణత్థాయ ఆదితో పభుతి పరియేసిత్వా కతం హోతి, మూలట్ఠో న ముచ్చతి. అపరియేసిత్వా పన కతమేవ లభిత్వా రోపితే మూలట్ఠో ముచ్చతి. విప్పటిసారే ఉప్పన్నే పాసయట్ఠియం వుత్తనయేన గహితట్ఠానే వా ఠపేత్వా ఝాపేత్వా వా ముచ్చతి.

    Sūlaṃ ropentassāpi sabbasajjaṃ katvā hatthato muttamatte sūlamukhe patitvā avassaṃ maraṇakasattānaṃ vasena uddissānuddissānurūpato pārājikādīni veditabbāni. Sūle mūlena vā mudhā vā dinnepi mūlaṭṭhasseva kammabaddho. Sace yena laddhaṃ so ‘‘ekappahāreneva marissantī’’ti tikhiṇataraṃ vā karoti, ‘‘dukkhaṃ marissantī’’ti kuṇṭhataraṃ vā karoti, ‘‘ucca’’nti sallakkhetvā nīcataraṃ vā ‘‘nīca’’nti sallakkhetvā uccataraṃ vā puna ropeti, vaṅkaṃ vā ujukaṃ atiujukaṃ vā īsakaṃ poṇaṃ karoti, ubhopi na muccanti. Sace pana ‘‘aṭṭhāne ṭhita’’nti aññasmiṃ ṭhāne ṭhapeti, taṃ ce māraṇatthāya ādito pabhuti pariyesitvā kataṃ hoti, mūlaṭṭho na muccati. Apariyesitvā pana katameva labhitvā ropite mūlaṭṭho muccati. Vippaṭisāre uppanne pāsayaṭṭhiyaṃ vuttanayena gahitaṭṭhāne vā ṭhapetvā jhāpetvā vā muccati.

    ౧౭౭. అపస్సేనే సత్థం వాతి ఏత్థ అపస్సేనం నామ నిచ్చపరిభోగో మఞ్చో వా పీఠం వా అపస్సేనఫలకం వా దివాట్ఠానే నిసీదన్తస్స అపస్సేనకత్థమ్భో వా తత్థజాతకరుక్ఖో వా చఙ్కమే అపస్సాయ తిట్ఠన్తస్స ఆలమ్బనరుక్ఖో వా ఆలమ్బనఫలకం వా సబ్బమ్పేతం అపస్సయనీయట్ఠేన అపస్సేనం నామ; తస్మిం అపస్సేనే యథా అపస్సయన్తం విజ్ఝతి వా ఛిన్దతి వా తథా కత్వా వాసిఫరసుసత్తిఆరకణ్టకాదీనం అఞ్ఞతరం సత్థం ఠపేతి, దుక్కటం. ధువపరిభోగట్ఠానే నిరాసఙ్కస్స నిసీదతో వా నిపజ్జతో వా అపస్సయన్తస్స వా సత్థసమ్ఫస్సపచ్చయా దుక్ఖుప్పత్తియా థుల్లచ్చయం, మరణేన పారాజికం. తం చే అఞ్ఞోపి తస్స వేరిభిక్ఖు విహారచారికం చరన్తో దిస్వా ‘‘ఇమస్స మఞ్ఞే మరణత్థాయ ఇదం నిఖిత్తం, సాధు సుట్ఠు మరతూ’’తి అభినన్దన్తో గచ్ఛతి, దుక్కటం. సచే పన సోపి తత్థ ‘‘ఏవం కతే సుకతం భవిస్సతీ’’తి తిఖిణతరాదికరణేన కిఞ్చి కమ్మం కరోతి, తస్సాపి పారాజికం. సచే పన ‘‘అట్ఠానే ఠిత’’న్తి ఉద్ధరిత్వా అఞ్ఞస్మిం ఠానే ఠపేతి తదత్థమేవ కత్వా ఠపితే మూలట్ఠో న ముచ్చతి. పాకతికం లభిత్వా ఠపితం హోతి, ముచ్చతి. తం అపనేత్వా అఞ్ఞం తిఖిణతరం ఠపేతి మూలట్ఠో ముచ్చతేవ.

    177. Apassene satthaṃ vāti ettha apassenaṃ nāma niccaparibhogo mañco vā pīṭhaṃ vā apassenaphalakaṃ vā divāṭṭhāne nisīdantassa apassenakatthambho vā tatthajātakarukkho vā caṅkame apassāya tiṭṭhantassa ālambanarukkho vā ālambanaphalakaṃ vā sabbampetaṃ apassayanīyaṭṭhena apassenaṃ nāma; tasmiṃ apassene yathā apassayantaṃ vijjhati vā chindati vā tathā katvā vāsipharasusattiārakaṇṭakādīnaṃ aññataraṃ satthaṃ ṭhapeti, dukkaṭaṃ. Dhuvaparibhogaṭṭhāne nirāsaṅkassa nisīdato vā nipajjato vā apassayantassa vā satthasamphassapaccayā dukkhuppattiyā thullaccayaṃ, maraṇena pārājikaṃ. Taṃ ce aññopi tassa veribhikkhu vihāracārikaṃ caranto disvā ‘‘imassa maññe maraṇatthāya idaṃ nikhittaṃ, sādhu suṭṭhu maratū’’ti abhinandanto gacchati, dukkaṭaṃ. Sace pana sopi tattha ‘‘evaṃ kate sukataṃ bhavissatī’’ti tikhiṇatarādikaraṇena kiñci kammaṃ karoti, tassāpi pārājikaṃ. Sace pana ‘‘aṭṭhāne ṭhita’’nti uddharitvā aññasmiṃ ṭhāne ṭhapeti tadatthameva katvā ṭhapite mūlaṭṭho na muccati. Pākatikaṃ labhitvā ṭhapitaṃ hoti, muccati. Taṃ apanetvā aññaṃ tikhiṇataraṃ ṭhapeti mūlaṭṭho muccateva.

    విసమక్ఖనేపి యావ మరణాభినన్దనే దుక్కటం తావ ఏసేవ నయో. సచే పన సోపి ఖుద్దకం విసమణ్డలన్తి సల్లక్ఖేత్వా మహన్తతరం వా కరోతి , మహన్తం వా ‘‘అతిరేకం హోతీ’’తి ఖుద్దకం కరోతి, తనుకం వా బహలం; బహలం వా తనుకం కరోతి, అగ్గినా తాపేత్వా హేట్ఠా వా ఉపరి వా సఞ్చారేతి, తస్సాపి పారాజికం. ‘‘ఇదం అఠానే ఠిత’’న్తి సబ్బమేవ తచ్ఛేత్వా పుఞ్ఛిత్వా అఞ్ఞస్మిం ఠానే ఠపేతి, అత్తనా భేసజ్జాని యోజేత్వా కతే మూలట్ఠో న ముచ్చతి , అత్తనా అకతే ముచ్చతి. సచే పన సో ‘‘ఇదం విసం అతిపరిత్త’’న్తి అఞ్ఞమ్పి ఆనేత్వా పక్ఖిపతి, యస్స విసేన మరతి, తస్స పారాజికం. సచే ఉభిన్నమ్పి సన్తకేన మరతి, ఉభిన్నమ్పి పారాజికం. ‘‘ఇదం విసం నిబ్బిస’’న్తి తం అపనేత్వా అత్తనో విసమేవ ఠపేతి, తస్సేవ పారాజికం మూలట్ఠో ముచ్చతి.

    Visamakkhanepi yāva maraṇābhinandane dukkaṭaṃ tāva eseva nayo. Sace pana sopi khuddakaṃ visamaṇḍalanti sallakkhetvā mahantataraṃ vā karoti , mahantaṃ vā ‘‘atirekaṃ hotī’’ti khuddakaṃ karoti, tanukaṃ vā bahalaṃ; bahalaṃ vā tanukaṃ karoti, agginā tāpetvā heṭṭhā vā upari vā sañcāreti, tassāpi pārājikaṃ. ‘‘Idaṃ aṭhāne ṭhita’’nti sabbameva tacchetvā puñchitvā aññasmiṃ ṭhāne ṭhapeti, attanā bhesajjāni yojetvā kate mūlaṭṭho na muccati , attanā akate muccati. Sace pana so ‘‘idaṃ visaṃ atiparitta’’nti aññampi ānetvā pakkhipati, yassa visena marati, tassa pārājikaṃ. Sace ubhinnampi santakena marati, ubhinnampi pārājikaṃ. ‘‘Idaṃ visaṃ nibbisa’’nti taṃ apanetvā attano visameva ṭhapeti, tasseva pārājikaṃ mūlaṭṭho muccati.

    దుబ్బలం వా కరోతీతి మఞ్చపీఠం అటనియా హేట్ఠాభాగే ఛిన్దిత్వా విదలేహి వా రజ్జుకేహి వా యేహి వీతం హోతి, తే వా ఛిన్దిత్వా అప్పావసేసమేవ కత్వా హేట్ఠా ఆవుధం నిక్ఖిపతి ‘‘ఏత్థ పతిత్వా మరిస్సతీ’’తి. అపస్సేనఫలకాదీనమ్పి చఙ్కమే ఆలమ్బనరుక్ఖఫలకపరియోసానానం పరభాగం ఛిన్దిత్వా హేట్ఠా ఆవుధం నిక్ఖిపతి, సోబ్భాదీసు మఞ్చం వా పీఠం వా అపస్సేనఫలకం వా ఆనేత్వా ఠపేతి, యథా తత్థ నిసిన్నమత్తో వా అపస్సితమత్తో వా పతతి, సోబ్భాదీసు వా సఞ్చరణసేతు హోతి, తం దుబ్బలం కరోతి; ఏవం కరోన్తస్స కరణే దుక్కటం. ఇతరస్స దుక్ఖుప్పత్తియా థుల్లచ్చయం, మరణే పారాజికం. భిక్ఖుం ఆనేత్వా సోబ్భాదీనం తటే ఠపేతి ‘‘దిస్వా భయేన కమ్పేన్తో పతిత్వా మరిస్సతీ’’తి దుక్కటం. సో తత్థేవ పతతి, దుక్ఖుప్పత్తియా థుల్లచ్చయం, మరణే పారాజికం. సయం వా పాతేతి, అఞ్ఞేన వా పాతాపేతి, అఞ్ఞో అవుత్తో వా అత్తనో ధమ్మతాయ పాతేతి, అమనుస్సో పాతేతి, వాతప్పహారేన పతతి, అత్తనో ధమ్మతాయ పతత్తి, సబ్బత్థ మరణే పారాజికం. కస్మా? తస్స పయోగేన సోబ్భాదితటే ఠితత్తా.

    Dubbalaṃ vā karotīti mañcapīṭhaṃ aṭaniyā heṭṭhābhāge chinditvā vidalehi vā rajjukehi vā yehi vītaṃ hoti, te vā chinditvā appāvasesameva katvā heṭṭhā āvudhaṃ nikkhipati ‘‘ettha patitvā marissatī’’ti. Apassenaphalakādīnampi caṅkame ālambanarukkhaphalakapariyosānānaṃ parabhāgaṃ chinditvā heṭṭhā āvudhaṃ nikkhipati, sobbhādīsu mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā apassenaphalakaṃ vā ānetvā ṭhapeti, yathā tattha nisinnamatto vā apassitamatto vā patati, sobbhādīsu vā sañcaraṇasetu hoti, taṃ dubbalaṃ karoti; evaṃ karontassa karaṇe dukkaṭaṃ. Itarassa dukkhuppattiyā thullaccayaṃ, maraṇe pārājikaṃ. Bhikkhuṃ ānetvā sobbhādīnaṃ taṭe ṭhapeti ‘‘disvā bhayena kampento patitvā marissatī’’ti dukkaṭaṃ. So tattheva patati, dukkhuppattiyā thullaccayaṃ, maraṇe pārājikaṃ. Sayaṃ vā pāteti, aññena vā pātāpeti, añño avutto vā attano dhammatāya pāteti, amanusso pāteti, vātappahārena patati, attano dhammatāya patatti, sabbattha maraṇe pārājikaṃ. Kasmā? Tassa payogena sobbhāditaṭe ṭhitattā.

    ఉపనిక్ఖిపనం నామ సమీపే నిక్ఖిపనం. తత్థ ‘‘యో ఇమినా అసినా మతో సో ధనం వా లభతీ’’తిఆదినా నయేన మరణవణ్ణం వా సంవణ్ణేత్వా ‘‘ఇమినా మరణత్థికా మరన్తు, మారణత్థికా మారేన్తూ’’తి వా వత్వా అసిం ఉపనిక్ఖిపతి, తస్స ఉపనిక్ఖిపనే దుక్కటం. మరితుకామో వా తేన అత్తానం పహరతు , మారేతుకామో వా అఞ్ఞం పహరతు, ఉభయథాపి పరస్స దుక్ఖుప్పత్తియా ఉపనిక్ఖేపకస్స థుల్లచ్చయం, మరణే పారాజికం. అనుద్దిస్స నిక్ఖిత్తే బహూనం మరణే అకుసలరాసి. పారాజికాదివత్థూసు పారాజికాదీని. విప్పటిసారే ఉప్పన్నే అసిం గహితట్ఠానే ఠపేత్వా ముచ్చతి. కిణిత్వా గహితో హోతి, అసిస్సామికానం అసిం, యేసం హత్థతో మూలం గహితం, తేసం మూలం దత్వా ముచ్చతి. సచే లోహపిణ్డిం వా ఫాలం వా కుదాలం వా గహేత్వా అసి కారాపితో హోతి, యం భణ్డం గహేత్వా కారితో, తదేవ కత్వా ముచ్చతి. సచే కుదాలం గహేత్వా కారితం వినాసేత్వా ఫాలం కరోతి, ఫాలేన పహారం లభిత్వా మరన్తేసుపి పాణాతిపాతతో న ముచ్చతి. సచే పన లోహం సముట్ఠాపేత్వా ఉపనిక్ఖిపనత్థమేవ కారితో హోతి, అరేన ఘంసిత్వా చుణ్ణవిచుణ్ణం కత్వా విప్పకిణ్ణే ముచ్చతి. సచేపి సంవణ్ణనాపోత్థకో వియ బహూహి ఏకజ్ఝాసయేహి కతో హోతి, పోత్థకే వుత్తనయేనేవ కమ్మబన్ధవినిచ్ఛయో వేదితబ్బో. ఏస నయో సత్తిభేణ్డీసు. లగుళే పాసయట్ఠిసదిసో వినిచ్ఛయో. తథా పాసాణే. సత్థే అసిసదిసోవ. విసం వాతి విసం ఉపనిక్ఖిపన్తస్స వత్థువసేన ఉద్దిస్సానుద్దిస్సానురూపతో పారాజికాదివత్థూసు పారాజికాదీని వేదితబ్బాని. కిణిత్వా ఠపితే పురిమనయేన పటిపాకతికం కత్వా ముచ్చతి. సయం భేసజ్జేహి యోజితే అవిసం కత్వా ముచ్చతి. రజ్జుయా పాసరజ్జుసదిసోవ వినిచ్ఛయో.

    Upanikkhipanaṃ nāma samīpe nikkhipanaṃ. Tattha ‘‘yo iminā asinā mato so dhanaṃ vā labhatī’’tiādinā nayena maraṇavaṇṇaṃ vā saṃvaṇṇetvā ‘‘iminā maraṇatthikā marantu, māraṇatthikā mārentū’’ti vā vatvā asiṃ upanikkhipati, tassa upanikkhipane dukkaṭaṃ. Maritukāmo vā tena attānaṃ paharatu , māretukāmo vā aññaṃ paharatu, ubhayathāpi parassa dukkhuppattiyā upanikkhepakassa thullaccayaṃ, maraṇe pārājikaṃ. Anuddissa nikkhitte bahūnaṃ maraṇe akusalarāsi. Pārājikādivatthūsu pārājikādīni. Vippaṭisāre uppanne asiṃ gahitaṭṭhāne ṭhapetvā muccati. Kiṇitvā gahito hoti, asissāmikānaṃ asiṃ, yesaṃ hatthato mūlaṃ gahitaṃ, tesaṃ mūlaṃ datvā muccati. Sace lohapiṇḍiṃ vā phālaṃ vā kudālaṃ vā gahetvā asi kārāpito hoti, yaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā kārito, tadeva katvā muccati. Sace kudālaṃ gahetvā kāritaṃ vināsetvā phālaṃ karoti, phālena pahāraṃ labhitvā marantesupi pāṇātipātato na muccati. Sace pana lohaṃ samuṭṭhāpetvā upanikkhipanatthameva kārito hoti, arena ghaṃsitvā cuṇṇavicuṇṇaṃ katvā vippakiṇṇe muccati. Sacepi saṃvaṇṇanāpotthako viya bahūhi ekajjhāsayehi kato hoti, potthake vuttanayeneva kammabandhavinicchayo veditabbo. Esa nayo sattibheṇḍīsu. Laguḷe pāsayaṭṭhisadiso vinicchayo. Tathā pāsāṇe. Satthe asisadisova. Visaṃ vāti visaṃ upanikkhipantassa vatthuvasena uddissānuddissānurūpato pārājikādivatthūsu pārājikādīni veditabbāni. Kiṇitvā ṭhapite purimanayena paṭipākatikaṃ katvā muccati. Sayaṃ bhesajjehi yojite avisaṃ katvā muccati. Rajjuyā pāsarajjusadisova vinicchayo.

    భేసజ్జే – యో భిక్ఖు వేరిభిక్ఖుస్స పజ్జరకే వా విసభాగరోగే వా ఉప్పన్నే అసప్పాయానిపి సప్పిఆదీని సప్పాయానీతి మరణాధిప్పాయో దేతి, అఞ్ఞం వా కిఞ్చి కన్దమూలఫలం తస్స ఏవం భేసజ్జదానే దుక్కటం. పరస్స దుక్ఖుప్పత్తియం మరణే చ థుల్లచ్చయపారాజికాని, ఆనన్తరియవత్థుమ్హి ఆనన్తరియన్తి వేదితబ్బం.

    Bhesajje – yo bhikkhu veribhikkhussa pajjarake vā visabhāgaroge vā uppanne asappāyānipi sappiādīni sappāyānīti maraṇādhippāyo deti, aññaṃ vā kiñci kandamūlaphalaṃ tassa evaṃ bhesajjadāne dukkaṭaṃ. Parassa dukkhuppattiyaṃ maraṇe ca thullaccayapārājikāni, ānantariyavatthumhi ānantariyanti veditabbaṃ.

    ౧౭౮. రూపూపహారే – ఉపసంహరతీతి పరం వా అమనాపరూపం తస్స సమీపే ఠపేతి, అత్తనా వా యక్ఖపేతాదివేసం గహేత్వా తిట్ఠతి, తస్స ఉపసంహారమత్తే దుక్కటం. పరస్స తం రూపం దిస్వా భయుప్పత్తియం థుల్లచ్చయం, మరణే పారాజికం. సచే పన తదేవ రూపం ఏకచ్చస్స మనాపం హోతి, అలాభకేన చ సుస్సిత్వా మరతి, విసఙ్కేతో. మనాపియేపి ఏసేవ నయో. తత్థ పన విసేసేన ఇత్థీనం పురిసరూపం పురిసానఞ్చ ఇత్థిరూపం మనాపం తం అలఙ్కరిత్వా ఉపసంహరతి, దిట్ఠమత్తకమేవ కరోతి, అతిచిరం పస్సితుమ్పి న దేతి, ఇతరో అలాభకేన సుస్సిత్వా మరతి, పారాజికం. సచే ఉత్తసిత్వా మరతి , విసఙ్కేతో. అథ పన ఉత్తసిత్వా వా అలాభకేన వాతి అవిచారేత్వా ‘‘కేవలం పస్సిత్వా మరిస్సతీ’’తి ఉపసంహరతి, ఉత్తసిత్వా వా సుస్సిత్వా వా మతే పారాజికమేవ. ఏతేనేవూపాయేన సద్దూపహారాదయోపి వేదితబ్బా. కేవలఞ్హేత్థ అమనుస్ససద్దాదయో ఉత్రాసజనకా అమనాపసద్దా, పురిసానం ఇత్థిసద్దమధురగన్ధబ్బసద్దాదయో చిత్తస్సాదకరా మనాపసద్దా. హిమవన్తే విసరుక్ఖానం మూలాదిగన్ధా కుణపగన్ధా చ అమనాపగన్ధా, కాళానుసారీమూలగన్ధాదయో మనాపగన్ధా . పటికూలమూలరసాదయో అమనాపరసా, అప్పటికూలమూలరసాదయో మనాపరసా. విసఫస్సమహాకచ్ఛుఫస్సాదయో అమనాపఫోట్ఠబ్బా, చీనపటహంసపుప్ఫతూలికఫస్సాదయో మనాపఫోట్ఠబ్బాతి వేదితబ్బా.

    178. Rūpūpahāre – upasaṃharatīti paraṃ vā amanāparūpaṃ tassa samīpe ṭhapeti, attanā vā yakkhapetādivesaṃ gahetvā tiṭṭhati, tassa upasaṃhāramatte dukkaṭaṃ. Parassa taṃ rūpaṃ disvā bhayuppattiyaṃ thullaccayaṃ, maraṇe pārājikaṃ. Sace pana tadeva rūpaṃ ekaccassa manāpaṃ hoti, alābhakena ca sussitvā marati, visaṅketo. Manāpiyepi eseva nayo. Tattha pana visesena itthīnaṃ purisarūpaṃ purisānañca itthirūpaṃ manāpaṃ taṃ alaṅkaritvā upasaṃharati, diṭṭhamattakameva karoti, aticiraṃ passitumpi na deti, itaro alābhakena sussitvā marati, pārājikaṃ. Sace uttasitvā marati , visaṅketo. Atha pana uttasitvā vā alābhakena vāti avicāretvā ‘‘kevalaṃ passitvā marissatī’’ti upasaṃharati, uttasitvā vā sussitvā vā mate pārājikameva. Etenevūpāyena saddūpahārādayopi veditabbā. Kevalañhettha amanussasaddādayo utrāsajanakā amanāpasaddā, purisānaṃ itthisaddamadhuragandhabbasaddādayo cittassādakarā manāpasaddā. Himavante visarukkhānaṃ mūlādigandhā kuṇapagandhā ca amanāpagandhā, kāḷānusārīmūlagandhādayo manāpagandhā . Paṭikūlamūlarasādayo amanāparasā, appaṭikūlamūlarasādayo manāparasā. Visaphassamahākacchuphassādayo amanāpaphoṭṭhabbā, cīnapaṭahaṃsapupphatūlikaphassādayo manāpaphoṭṭhabbāti veditabbā.

    ధమ్మూపహారే – ధమ్మోతి దేసనాధమ్మో వేదితబ్బో. దేసనావసేన వా నిరయే చ సగ్గే చ విపత్తిసమ్పత్తిభేదం ధమ్మారమ్మణమేవ. నేరయికస్సాతి భిన్నసంవరస్స కతపాపస్స నిరయే నిబ్బత్తనారహస్స సత్తస్స పఞ్చవిధబన్ధనకమ్మకరణాదినిరయకథం కథేతి. తం చే సుత్వా సో ఉత్తసిత్వా మరతి, కథికస్స పారాజికం. సచే పన సో సుత్వాపి అత్తనో ధమ్మతాయ మరతి, అనాపత్తి. ‘‘ఇదం సుత్వా ఏవరూపం పాపం న కరిస్సతి ఓరమిస్సతి విరమిస్సతీ’’తి నిరయకథం కథేతి, తం సుత్వా ఇతరో ఉత్తసిత్వా మరతి, అనాపత్తి. సగ్గకథన్తి దేవనాటకాదీనం నన్దనవనాదీనఞ్చ సమ్పత్తికథం; తం సుత్వా ఇతరో సగ్గాధిముత్తో సీఘం తం సమ్పత్తిం పాపుణితుకామో సత్థాహరణవిసఖాదనఆహారుపచ్ఛేద-అస్సాసపస్సాససన్నిరున్ధనాదీహి దుక్ఖం ఉప్పాదేతి, కథికస్స థుల్లచ్చయం, మరతి పారాజికం. సచే పన సో సుత్వాపి యావతాయుకం ఠత్వా అత్తనో ధమ్మతాయ మరతి, అనాపత్తి . ‘‘ఇమం సుత్వా పుఞ్ఞాని కరిస్సతీ’’తి కథేతి, తం సుత్వా ఇతరో అధిముత్తో కాలంకరోతి, అనాపత్తి.

    Dhammūpahāre – dhammoti desanādhammo veditabbo. Desanāvasena vā niraye ca sagge ca vipattisampattibhedaṃ dhammārammaṇameva. Nerayikassāti bhinnasaṃvarassa katapāpassa niraye nibbattanārahassa sattassa pañcavidhabandhanakammakaraṇādinirayakathaṃ katheti. Taṃ ce sutvā so uttasitvā marati, kathikassa pārājikaṃ. Sace pana so sutvāpi attano dhammatāya marati, anāpatti. ‘‘Idaṃ sutvā evarūpaṃ pāpaṃ na karissati oramissati viramissatī’’ti nirayakathaṃ katheti, taṃ sutvā itaro uttasitvā marati, anāpatti. Saggakathanti devanāṭakādīnaṃ nandanavanādīnañca sampattikathaṃ; taṃ sutvā itaro saggādhimutto sīghaṃ taṃ sampattiṃ pāpuṇitukāmo satthāharaṇavisakhādanaāhārupaccheda-assāsapassāsasannirundhanādīhi dukkhaṃ uppādeti, kathikassa thullaccayaṃ, marati pārājikaṃ. Sace pana so sutvāpi yāvatāyukaṃ ṭhatvā attano dhammatāya marati, anāpatti . ‘‘Imaṃ sutvā puññāni karissatī’’ti katheti, taṃ sutvā itaro adhimutto kālaṃkaroti, anāpatti.

    ౧౭౯. ఆచిక్ఖనాయం – పుట్ఠో భణతీతి ‘‘భన్తే కథం మతో ధనం వా లభతి సగ్గే వా ఉపపజ్జతీ’’తి ఏవం పుచ్ఛితో భణతి.

    179. Ācikkhanāyaṃ – puṭṭho bhaṇatīti ‘‘bhante kathaṃ mato dhanaṃ vā labhati sagge vā upapajjatī’’ti evaṃ pucchito bhaṇati.

    అనుసాసనియం – అపుట్ఠోతి ఏవం అపుచ్ఛితో సామఞ్ఞేవ భణతి.

    Anusāsaniyaṃ – apuṭṭhoti evaṃ apucchito sāmaññeva bhaṇati.

    సఙ్కేతకమ్మనిమిత్తకమ్మాని అదిన్నాదానకథాయం వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బాని.

    Saṅketakammanimittakammāni adinnādānakathāyaṃ vuttanayeneva veditabbāni.

    ఏవం నానప్పకారతో ఆపత్తిభేదం దస్సేత్వా ఇదాని అనాపత్తిభేదం దస్సేన్తో ‘‘అనాపత్తి అసఞ్చిచ్చా’’తిఆదిమాహ. తత్థ అసఞ్చిచ్చాతి ‘‘ఇమినా ఉపక్కమేన ఇమం మారేమీ’’తి అచేతేత్వా. ఏవఞ్హి అచేతేత్వా కతేన ఉపక్కమేన పరే మతేపి అనాపత్తి, వక్ఖతి చ ‘‘అనాపత్తి భిక్ఖు అసఞ్చిచ్చా’’తి. అజానన్తస్సాతి ‘‘ఇమినా అయం మరిస్సతీ’’తి అజానన్తస్స ఉపక్కమేన పరే మతేపి అనాపత్తి, వక్ఖతి చ విసగతపిణ్డపాతవత్థుస్మిం ‘‘అనాపత్తి భిక్ఖు అజానన్తస్సా’’తి. నమరణాధిప్పాయస్సాతి మరణం అనిచ్ఛన్తస్స. యేన హి ఉపక్కమేన పరో మరతి, తేన ఉపక్కమేన తస్మిం మారితేపి నమరణాధిప్పాయస్స అనాపత్తి. వక్ఖతి చ ‘‘అనాపత్తి భిక్ఖు నమరణాధిప్పాయస్సా’’తి. ఉమ్మత్తకాదయో పుబ్బే వుత్తనయా ఏవ. ఇధ పన ఆదికమ్మికా అఞ్ఞమఞ్ఞం జీవితా వోరోపితభిక్ఖూ, తేసం అనాపత్తి. అవసేసానం మరణవణ్ణసంవణ్ణనకాదీనం ఆపత్తియేవాతి.

    Evaṃ nānappakārato āpattibhedaṃ dassetvā idāni anāpattibhedaṃ dassento ‘‘anāpatti asañciccā’’tiādimāha. Tattha asañciccāti ‘‘iminā upakkamena imaṃ māremī’’ti acetetvā. Evañhi acetetvā katena upakkamena pare matepi anāpatti, vakkhati ca ‘‘anāpatti bhikkhu asañciccā’’ti. Ajānantassāti ‘‘iminā ayaṃ marissatī’’ti ajānantassa upakkamena pare matepi anāpatti, vakkhati ca visagatapiṇḍapātavatthusmiṃ ‘‘anāpatti bhikkhu ajānantassā’’ti. Namaraṇādhippāyassāti maraṇaṃ anicchantassa. Yena hi upakkamena paro marati, tena upakkamena tasmiṃ māritepi namaraṇādhippāyassa anāpatti. Vakkhati ca ‘‘anāpatti bhikkhu namaraṇādhippāyassā’’ti. Ummattakādayo pubbe vuttanayā eva. Idha pana ādikammikā aññamaññaṃ jīvitā voropitabhikkhū, tesaṃ anāpatti. Avasesānaṃ maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanakādīnaṃ āpattiyevāti.

    పదభాజనీయవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Padabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    సముట్ఠానాదీసు – ఇదం సిక్ఖాపదం తిసముట్ఠానం; కాయచిత్తతో చ వాచాచిత్తతో చ కాయవాచాచిత్తతో చ సముట్ఠాతి. కిరియం, సఞ్ఞావిమోక్ఖం, సచిత్తకం, లోకవజ్జం, కాయకమ్మం, వచీకమ్మం, అకుసలచిత్తం, దుక్ఖవేదనం. సచేపి హి సిరిసయనం ఆరూళ్హో రజ్జసమ్పత్తిసుఖం అనుభవన్తో రాజా ‘‘చోరో దేవ ఆనీతో’’తి వుత్తే ‘‘గచ్ఛథ నం మారేథా’’తి హసమానోవ భణతి, దోమనస్సచిత్తేనేవ భణతీతి వేదితబ్బో. సుఖవోకిణ్ణత్తా పన అనుప్పబన్ధాభావా చ దుజ్జానమేతం పుథుజ్జనేహీతి.

    Samuṭṭhānādīsu – idaṃ sikkhāpadaṃ tisamuṭṭhānaṃ; kāyacittato ca vācācittato ca kāyavācācittato ca samuṭṭhāti. Kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, dukkhavedanaṃ. Sacepi hi sirisayanaṃ ārūḷho rajjasampattisukhaṃ anubhavanto rājā ‘‘coro deva ānīto’’ti vutte ‘‘gacchatha naṃ mārethā’’ti hasamānova bhaṇati, domanassacitteneva bhaṇatīti veditabbo. Sukhavokiṇṇattā pana anuppabandhābhāvā ca dujjānametaṃ puthujjanehīti.

    వినీతవత్థువణ్ణనా

    Vinītavatthuvaṇṇanā

    ౧౮౦. వినీతవత్థుకథాసు పఠమవత్థుస్మిం – కారుఞ్ఞేనాతి తే భిక్ఖూ తస్స మహన్తం గేలఞ్ఞదుక్ఖం దిస్వా కారుఞ్ఞం ఉప్పాదేత్వా ‘‘సీలవా త్వం కతకుసలో, కస్మా మీయమానో భాయసి, నను సీలవతో సగ్గో నామ మరణమత్తపటిబద్ధోయేవా’’తి ఏవం మరణత్థికావ హుత్వా మరణత్థికభావం అజానన్తా మరణవణ్ణం సంవణ్ణేసుం. సోపి భిక్ఖు తేసం సంవణ్ణనాయ ఆహారుపచ్ఛేదం కత్వా అన్తరావ కాలమకాసి. తస్మా ఆపత్తిం ఆపన్నా. వోహారవసేన పన వుత్తం ‘‘కారుఞ్ఞేన మరణవణ్ణం సంవణ్ణేసు’’న్తి. తస్మా ఇదానిపి పణ్డితేన భిక్ఖునా గిలానస్స భిక్ఖునో ఏవం మరణవణ్ణో న సంవణ్ణేతబ్బో. సచే హి తస్స సంవణ్ణనం సుత్వా ఆహారూపచ్ఛేదాదినా ఉపక్కమేన ఏకజవనవారావసేసేపి ఆయుస్మిం అన్తరా కాలంకరోతి, ఇమినావ మారితో హోతి. ఇమినా పన నయేన అనుసిట్ఠి దాతబ్బా – ‘‘సీలవతో నామ అనచ్ఛరియా మగ్గఫలుప్పత్తి, తస్మా విహారాదీసు ఆసత్తిం అకత్వా బుద్ధగతం ధమ్మగతం సఙ్ఘగతం కాయగతఞ్చ సతిం ఉపట్ఠపేత్వా మనసికారే అప్పమాదో కాతబ్బో’’తి. మరణవణ్ణే చ సంవణ్ణితేపి యో తాయ సంవణ్ణనాయ కఞ్చి ఉపక్కమం అకత్వా అత్తనో ధమ్మతాయ యథాయునా యథానుసన్ధినావ మరతి, తప్పచ్చయా సంవణ్ణకో ఆపత్తియా న కారేతబ్బోతి.

    180. Vinītavatthukathāsu paṭhamavatthusmiṃ – kāruññenāti te bhikkhū tassa mahantaṃ gelaññadukkhaṃ disvā kāruññaṃ uppādetvā ‘‘sīlavā tvaṃ katakusalo, kasmā mīyamāno bhāyasi, nanu sīlavato saggo nāma maraṇamattapaṭibaddhoyevā’’ti evaṃ maraṇatthikāva hutvā maraṇatthikabhāvaṃ ajānantā maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇesuṃ. Sopi bhikkhu tesaṃ saṃvaṇṇanāya āhārupacchedaṃ katvā antarāva kālamakāsi. Tasmā āpattiṃ āpannā. Vohāravasena pana vuttaṃ ‘‘kāruññena maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇesu’’nti. Tasmā idānipi paṇḍitena bhikkhunā gilānassa bhikkhuno evaṃ maraṇavaṇṇo na saṃvaṇṇetabbo. Sace hi tassa saṃvaṇṇanaṃ sutvā āhārūpacchedādinā upakkamena ekajavanavārāvasesepi āyusmiṃ antarā kālaṃkaroti, imināva mārito hoti. Iminā pana nayena anusiṭṭhi dātabbā – ‘‘sīlavato nāma anacchariyā maggaphaluppatti, tasmā vihārādīsu āsattiṃ akatvā buddhagataṃ dhammagataṃ saṅghagataṃ kāyagatañca satiṃ upaṭṭhapetvā manasikāre appamādo kātabbo’’ti. Maraṇavaṇṇe ca saṃvaṇṇitepi yo tāya saṃvaṇṇanāya kañci upakkamaṃ akatvā attano dhammatāya yathāyunā yathānusandhināva marati, tappaccayā saṃvaṇṇako āpattiyā na kāretabboti.

    దుతియవత్థుస్మిం – న చ భిక్ఖవే అప్పటివేక్ఖిత్వాతి ఏత్థ కీదిసం ఆసనం పటివేక్ఖితబ్బం , కీదిసం న పటివేక్ఖితబ్బం? యం సుద్ధం ఆసనమేవ హోతి అపచ్చత్థరణకం, యఞ్చ ఆగన్త్వా ఠితానం పస్సతంయేవ అత్థరీయతి, తం నపచ్చవేక్ఖితబ్బం , నిసీదితుం వట్టతి. యమ్పి మనుస్సా సయం హత్థేన అక్కమిత్వా ‘‘ఇధ భన్తే నిసీదథా’’తి దేన్తి, తస్మిమ్పి వట్టతి. సచేపి పఠమమేవాగన్త్వా నిసిన్నా పచ్ఛా ఉద్ధం వా అధో వా సఙ్కమన్తి, పచ్చవేక్ఖణకిచ్చం నత్థి. యమ్పి తనుకేన వత్థేన యథా తలం దిస్సతి, ఏవం పటిచ్ఛన్నం హోతి, తస్మిమ్పి పచ్చవేక్ఖణకిచ్చం నత్థి. యం పన పటికచ్చేవ పావారకోజవాదీహి అత్థతం హోతి, తం హత్థేన పరామసిత్వా సల్లక్ఖేత్వా నిసీదితబ్బం. మహాపచ్చరియం పన ‘‘ఘనసాటకేనాపి అత్థతే యస్మిం వలి న పఞ్ఞాయతి, తం నప్పటివేక్ఖితబ్బన్తి వుత్తం.

    Dutiyavatthusmiṃ – na ca bhikkhave appaṭivekkhitvāti ettha kīdisaṃ āsanaṃ paṭivekkhitabbaṃ , kīdisaṃ na paṭivekkhitabbaṃ? Yaṃ suddhaṃ āsanameva hoti apaccattharaṇakaṃ, yañca āgantvā ṭhitānaṃ passataṃyeva attharīyati, taṃ napaccavekkhitabbaṃ , nisīdituṃ vaṭṭati. Yampi manussā sayaṃ hatthena akkamitvā ‘‘idha bhante nisīdathā’’ti denti, tasmimpi vaṭṭati. Sacepi paṭhamamevāgantvā nisinnā pacchā uddhaṃ vā adho vā saṅkamanti, paccavekkhaṇakiccaṃ natthi. Yampi tanukena vatthena yathā talaṃ dissati, evaṃ paṭicchannaṃ hoti, tasmimpi paccavekkhaṇakiccaṃ natthi. Yaṃ pana paṭikacceva pāvārakojavādīhi atthataṃ hoti, taṃ hatthena parāmasitvā sallakkhetvā nisīditabbaṃ. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘ghanasāṭakenāpi atthate yasmiṃ vali na paññāyati, taṃ nappaṭivekkhitabbanti vuttaṃ.

    ముసలవత్థుస్మిం – అసఞ్చిచ్చోతి అవధకచేతనో విరద్ధపయోగో హి సో. తేనాహ ‘‘అసఞ్చిచ్చో అహ’’న్తి. ఉదుక్ఖలవత్థు ఉత్తానమేవ. వుడ్ఢపబ్బజితవత్థూసుపఠమవత్థుస్మిం ‘‘భిక్ఖుసఙ్ఘస్స పటిబన్ధం మా అకాసీ’’తి పణామేసి. దుతియవత్థుస్మిం – సఙ్ఘమజ్ఝేపి గణమజ్ఝేపి ‘‘మహల్లకత్థేరస్స పుత్తో’’తి వుచ్చమానో తేన వచనేన అట్టీయమానో ‘‘మరతు అయ’’న్తి పణామేసి. తతియవత్థుస్మిం – తస్స దుక్ఖుప్పాదనేన థుల్లచ్చయం.

    Musalavatthusmiṃ – asañciccoti avadhakacetano viraddhapayogo hi so. Tenāha ‘‘asañcicco aha’’nti. Udukkhalavatthu uttānameva. Vuḍḍhapabbajitavatthūsupaṭhamavatthusmiṃ ‘‘bhikkhusaṅghassa paṭibandhaṃ mā akāsī’’ti paṇāmesi. Dutiyavatthusmiṃ – saṅghamajjhepi gaṇamajjhepi ‘‘mahallakattherassa putto’’ti vuccamāno tena vacanena aṭṭīyamāno ‘‘maratu aya’’nti paṇāmesi. Tatiyavatthusmiṃ – tassa dukkhuppādanena thullaccayaṃ.

    ౧౮౧. తతో పరాని తీణి వత్థూని ఉత్తానత్థానేవ. విసగతపిణ్డపాతవత్థుస్మిం – సారాణీయధమ్మపూరకో సో భిక్ఖు అగ్గపిణ్డం సబ్రహ్మచారీనం దత్వావ భుఞ్జతి. తేన వుత్తం ‘‘అగ్గకారికం అదాసీ’’తి. అగ్గకారికన్తి అగ్గకిరియం; పఠమం లద్ధపిణ్డపాతం అగ్గగ్గం వా పణీతపణీతం పిణ్డపాతన్తి అత్థో. యా పన తస్స దానసఙ్ఖాతా అగ్గకిరియా, సా న సక్కా దాతుం, పిణ్డపాతఞ్హి సో థేరాసనతో పట్ఠాయ అదాసి. తే భిక్ఖూతి తే థేరాసనతో పట్ఠాయ పరిభుత్తపిణ్డపాతా భిక్ఖూ; తే కిర సబ్బేపి కాలమకంసు. సేసమేత్థ ఉత్తానమేవ. అస్సద్ధేసు పన మిచ్ఛాదిట్ఠికేసు కులేసు సక్కచ్చం పణీతభోజనం లభిత్వా అనుపపరిక్ఖిత్వా నేవ అత్తనా పరిభుఞ్జితబ్బం, న పరేసం దాతబ్బం. యమ్పి ఆభిదోసికం భత్తం వా ఖజ్జకం వా తతో లభతి, తమ్పి న పరిభుఞ్జితబ్బం. అపిహితవత్థుమ్పి హి సప్పవిచ్ఛికాదీహి అధిసయితం ఛడ్డనీయధమ్మం తాని కులాని దేన్తి. గన్ధహలిద్దాదిమక్ఖితోపి తతో పిణ్డపాతో న గహేతబ్బో. సరీరే రోగట్ఠానాని పుఞ్ఛిత్వా ఠపితభత్తమ్పి హి తాని దాతబ్బం మఞ్ఞన్తీతి.

    181. Tato parāni tīṇi vatthūni uttānatthāneva. Visagatapiṇḍapātavatthusmiṃ – sārāṇīyadhammapūrako so bhikkhu aggapiṇḍaṃ sabrahmacārīnaṃ datvāva bhuñjati. Tena vuttaṃ ‘‘aggakārikaṃ adāsī’’ti. Aggakārikanti aggakiriyaṃ; paṭhamaṃ laddhapiṇḍapātaṃ aggaggaṃ vā paṇītapaṇītaṃ piṇḍapātanti attho. Yā pana tassa dānasaṅkhātā aggakiriyā, sā na sakkā dātuṃ, piṇḍapātañhi so therāsanato paṭṭhāya adāsi. Te bhikkhūti te therāsanato paṭṭhāya paribhuttapiṇḍapātā bhikkhū; te kira sabbepi kālamakaṃsu. Sesamettha uttānameva. Assaddhesu pana micchādiṭṭhikesu kulesu sakkaccaṃ paṇītabhojanaṃ labhitvā anupaparikkhitvā neva attanā paribhuñjitabbaṃ, na paresaṃ dātabbaṃ. Yampi ābhidosikaṃ bhattaṃ vā khajjakaṃ vā tato labhati, tampi na paribhuñjitabbaṃ. Apihitavatthumpi hi sappavicchikādīhi adhisayitaṃ chaḍḍanīyadhammaṃ tāni kulāni denti. Gandhahaliddādimakkhitopi tato piṇḍapāto na gahetabbo. Sarīre rogaṭṭhānāni puñchitvā ṭhapitabhattampi hi tāni dātabbaṃ maññantīti.

    వీమంసనవత్థుస్మిం – వీమంసమానో ద్వే వీమంసతి – ‘‘సక్కోతి ను ఖో ఇమం మారేతుం నో’’తి విసం వా వీమంసతి, ‘‘మరేయ్య ను ఖో అయం ఇమం విసం ఖాదిత్వా నో’’తి పుగ్గలం వా. ఉభయథాపి వీమంసాధిప్పాయేన దిన్నే మరతు వా మా వా థుల్లచ్చయం. ‘‘ఇదం విసం ఏతం మారేతూ’’తి వా ‘‘ఇదం విసం ఖాదిత్వా అయం మరతూ’’తి వా ఏవం దిన్నే పన సచే మరతి, పారాజికం; నో చే, థుల్లచ్చయం.

    Vīmaṃsanavatthusmiṃ – vīmaṃsamāno dve vīmaṃsati – ‘‘sakkoti nu kho imaṃ māretuṃ no’’ti visaṃ vā vīmaṃsati, ‘‘mareyya nu kho ayaṃ imaṃ visaṃ khāditvā no’’ti puggalaṃ vā. Ubhayathāpi vīmaṃsādhippāyena dinne maratu vā mā vā thullaccayaṃ. ‘‘Idaṃ visaṃ etaṃ māretū’’ti vā ‘‘idaṃ visaṃ khāditvā ayaṃ maratū’’ti vā evaṃ dinne pana sace marati, pārājikaṃ; no ce, thullaccayaṃ.

    ౧౮౨-౩. ఇతో పరాని తీణి సిలావత్థూని తీణి ఇట్ఠకవాసిగోపానసీవత్థూని చ ఉత్తానత్థానేవ. న కేవలఞ్చ సిలాదీనంయేవ వసేన అయం ఆపత్తానాపత్తిభేదో హోతి, దణ్డముగ్గరనిఖాదనవేమాదీనమ్పి వసేన హోతియేవ, తస్మా పాళియం అనాగతమ్పి ఆగతనయేనేవ వేదితబ్బం.

    182-3. Ito parāni tīṇi silāvatthūni tīṇi iṭṭhakavāsigopānasīvatthūni ca uttānatthāneva. Na kevalañca silādīnaṃyeva vasena ayaṃ āpattānāpattibhedo hoti, daṇḍamuggaranikhādanavemādīnampi vasena hotiyeva, tasmā pāḷiyaṃ anāgatampi āgatanayeneva veditabbaṃ.

    అట్టకవత్థూసు – అట్టకోతి వేహాసమఞ్చో వుచ్చతి; యం సేతకమ్మమాలాకమ్మలతాకమ్మాదీనం అత్థాయ బన్ధన్తి. తత్థ ఆవుసో అత్రట్ఠితో బన్ధాహీతి మరణాధిప్పాయో యత్ర ఠితో పతిత్వా ఖాణునా వా భిజ్జేయ్య, సోబ్భపపాతాదీసు వా మరేయ్య , తాదిసం ఠానం సన్ధాయాహ. ఏత్థ చ కోచి ఉపరిఠానం నియామేతి ‘‘ఇతో పతిత్వా మరిస్సతీ’’తి, కోచి హేట్ఠా ఠానం ‘‘ఇధ పతిత్వా మరిస్సతీ’’తి, కోచి ఉభయమ్పి ‘‘ఇతో ఇధ పతిత్వా మరిస్సతీ’’తి. తత్ర యో ఉపరి నియమితట్ఠానా అపతిత్వా అఞ్ఞతో పతతి, హేట్ఠా నియమితట్ఠానే వా అపతిత్వా అఞ్ఞత్థ పతతి, ఉభయనియామే వా యంకిఞ్చి ఏకం విరాధేత్వా పతతి, తస్మిం మతే విసఙ్కేతత్తా అనాపత్తి. విహారచ్ఛాదనవత్థుస్మిమ్పి ఏసేవ నయో.

    Aṭṭakavatthūsu – aṭṭakoti vehāsamañco vuccati; yaṃ setakammamālākammalatākammādīnaṃ atthāya bandhanti. Tattha āvuso atraṭṭhito bandhāhīti maraṇādhippāyo yatra ṭhito patitvā khāṇunā vā bhijjeyya, sobbhapapātādīsu vā mareyya , tādisaṃ ṭhānaṃ sandhāyāha. Ettha ca koci upariṭhānaṃ niyāmeti ‘‘ito patitvā marissatī’’ti, koci heṭṭhā ṭhānaṃ ‘‘idha patitvā marissatī’’ti, koci ubhayampi ‘‘ito idha patitvā marissatī’’ti. Tatra yo upari niyamitaṭṭhānā apatitvā aññato patati, heṭṭhā niyamitaṭṭhāne vā apatitvā aññattha patati, ubhayaniyāme vā yaṃkiñci ekaṃ virādhetvā patati, tasmiṃ mate visaṅketattā anāpatti. Vihāracchādanavatthusmimpi eseva nayo.

    అనభిరతివత్థుస్మిం – సో కిర భిక్ఖు కామవితక్కాదీనం సముదాచారం దిస్వా నివారేతుం అసక్కోన్తో సాసనే అనభిరతో గిహిభావాభిముఖో జాతో. తతో చిన్తేసి – ‘‘యావ సీలభేదం న పాపుణామి తావ మరిస్సామీ’’తి. అథ తం పబ్బతం అభిరుహిత్వా పపాతే పపతన్తో అఞ్ఞతరం విలీవకారం ఓత్థరిత్వా మారేసి. విలీవకారన్తి వేణుకారం. న చ భిక్ఖవే అత్తానం పాతేతబ్బన్తి న అత్తా పాతేతబ్బో. విభత్తిబ్యత్తయేన పనేతం వుత్తం. ఏత్థ చ న కేవలం న పాతేతబ్బం, అఞ్ఞేనపి యేన కేనచి ఉపక్కమేన అన్తమసో ఆహారుపచ్ఛేదేనపి న మారేతబ్బో. యోపి హి గిలానో విజ్జమానే భేసజ్జే చ ఉపట్ఠాకేసు చ మరితుకామో ఆహారం ఉపచ్ఛిన్దతి, దుక్కటమేవ. యస్స పన మహాఆబాధో చిరానుబద్ధో, భిక్ఖూ ఉపట్ఠహన్తా కిలమన్తి జిగుచ్ఛన్తి ‘‘కదా ను ఖో గిలానతో ముచ్చిస్సామా’’తి అట్టీయన్తి. సచే సో ‘‘అయం అత్తభావో పటిజగ్గియమానోపి న తిట్ఠతి, భిక్ఖూ చ కిలమన్తీ’’తి ఆహారం ఉపచ్ఛిన్దతి, భేసజ్జం న సేవతి వట్టతి. యో పన ‘‘అయం రోగో ఖరో, ఆయుసఙ్ఖారా న తిట్ఠన్తి, అయఞ్చ మే విసేసాధిగమో హత్థప్పత్తో వియ దిస్సతీ’’తి ఉపచ్ఛిన్దతి వట్టతియేవ. అగిలానస్సాపి ఉప్పన్నసంవేగస్స ‘‘ఆహారపరియేసనం నామ పపఞ్చో, కమ్మట్ఠానమేవ అనుయుఞ్జిస్సామీ’’తి కమ్మట్ఠానసీసేన ఉపచ్ఛిన్దన్తస్స వట్టతి. విసేసాధిగమం బ్యాకరిత్వా ఆహారం ఉపచ్ఛిన్దతి, న వట్టతి. సభాగానఞ్హి లజ్జీభిక్ఖూనం కథేతుం వట్టతి.

    Anabhirativatthusmiṃ – so kira bhikkhu kāmavitakkādīnaṃ samudācāraṃ disvā nivāretuṃ asakkonto sāsane anabhirato gihibhāvābhimukho jāto. Tato cintesi – ‘‘yāva sīlabhedaṃ na pāpuṇāmi tāva marissāmī’’ti. Atha taṃ pabbataṃ abhiruhitvā papāte papatanto aññataraṃ vilīvakāraṃ ottharitvā māresi. Vilīvakāranti veṇukāraṃ. Na ca bhikkhave attānaṃ pātetabbanti na attā pātetabbo. Vibhattibyattayena panetaṃ vuttaṃ. Ettha ca na kevalaṃ na pātetabbaṃ, aññenapi yena kenaci upakkamena antamaso āhārupacchedenapi na māretabbo. Yopi hi gilāno vijjamāne bhesajje ca upaṭṭhākesu ca maritukāmo āhāraṃ upacchindati, dukkaṭameva. Yassa pana mahāābādho cirānubaddho, bhikkhū upaṭṭhahantā kilamanti jigucchanti ‘‘kadā nu kho gilānato muccissāmā’’ti aṭṭīyanti. Sace so ‘‘ayaṃ attabhāvo paṭijaggiyamānopi na tiṭṭhati, bhikkhū ca kilamantī’’ti āhāraṃ upacchindati, bhesajjaṃ na sevati vaṭṭati. Yo pana ‘‘ayaṃ rogo kharo, āyusaṅkhārā na tiṭṭhanti, ayañca me visesādhigamo hatthappatto viya dissatī’’ti upacchindati vaṭṭatiyeva. Agilānassāpi uppannasaṃvegassa ‘‘āhārapariyesanaṃ nāma papañco, kammaṭṭhānameva anuyuñjissāmī’’ti kammaṭṭhānasīsena upacchindantassa vaṭṭati. Visesādhigamaṃ byākaritvā āhāraṃ upacchindati, na vaṭṭati. Sabhāgānañhi lajjībhikkhūnaṃ kathetuṃ vaṭṭati.

    సిలావత్థుస్మిం – దవాయాతి దవేన హస్సేన; ఖిడ్డాయాతి అత్థో. సిలాతి పాసాణో; న కేవలఞ్చ పాసాణో, అఞ్ఞమ్పి యంకిఞ్చి దారుఖణ్డం వా ఇట్ఠకాఖణ్డం వా హత్థేన వా యన్తేన వా పవిజ్ఝితుం న వట్టతి. చేతియాదీనం అత్థాయ పాసాణాదయో హసన్తా హసన్తా పవట్టేన్తిపి ఖిపన్తిపి ఉక్ఖిపన్తిపి కమ్మసమయోతి వట్టతి. అఞ్ఞమ్పి ఈదిసం నవకమ్మం వా కరోన్తా భణ్డకం వా ధోవన్తా రుక్ఖం వా ధోవనదణ్డకం వా ఉక్ఖిపిత్వా పవిజ్ఝన్తి, వట్టతి. భత్తవిస్సగ్గకాలాదీసు కాకే వా సోణే వా కట్ఠం వా కథలం వా ఖిపిత్వా పలాపేతి, వట్టతి.

    Silāvatthusmiṃ – davāyāti davena hassena; khiḍḍāyāti attho. Silāti pāsāṇo; na kevalañca pāsāṇo, aññampi yaṃkiñci dārukhaṇḍaṃ vā iṭṭhakākhaṇḍaṃ vā hatthena vā yantena vā pavijjhituṃ na vaṭṭati. Cetiyādīnaṃ atthāya pāsāṇādayo hasantā hasantā pavaṭṭentipi khipantipi ukkhipantipi kammasamayoti vaṭṭati. Aññampi īdisaṃ navakammaṃ vā karontā bhaṇḍakaṃ vā dhovantā rukkhaṃ vā dhovanadaṇḍakaṃ vā ukkhipitvā pavijjhanti, vaṭṭati. Bhattavissaggakālādīsu kāke vā soṇe vā kaṭṭhaṃ vā kathalaṃ vā khipitvā palāpeti, vaṭṭati.

    ౧౮౪. సేదనాదివత్థూని సబ్బానేవ ఉత్తానత్థాని. ఏత్థ చ అహం కుక్కుచ్చకోతి న గిలానుపట్ఠానం న కాతబ్బం, హితకామతాయ సబ్బం గిలానస్స బలాబలఞ్చ రుచిఞ్చ సప్పాయాసప్పాయఞ్చ ఉపలక్ఖేత్వా కాతబ్బం.

    184.Sedanādivatthūni sabbāneva uttānatthāni. Ettha ca ahaṃ kukkuccakoti na gilānupaṭṭhānaṃ na kātabbaṃ, hitakāmatāya sabbaṃ gilānassa balābalañca ruciñca sappāyāsappāyañca upalakkhetvā kātabbaṃ.

    ౧౮౫. జారగబ్భినివత్థుస్మిం – పవుత్థపతికాతి పవాసం గతపతికా. గబ్భపాతనన్తి యేన పరిభుత్తేన గబ్భో పతతి, తాదిసం భేసజ్జం. ద్వే పజాపతికవత్థూని ఉత్తానత్థానేవ. గబ్భమద్దనవత్థుస్మిం – ‘‘మద్దిత్వా పాతేహీ’’తి వుత్తే అఞ్ఞేన మద్దాపేత్వా పాతేతి, విసఙ్కేతం. ‘‘మద్దాపేత్వా పాతాపేహీ’’తి వుత్తేపి సయం మద్దిత్వా పాతేతి, విసఙ్కేతమేవ. మనుస్సవిగ్గహే పరియాయో నామ నత్థి. తస్మా ‘‘గబ్భో నామ మద్దితే పతతీ’’తి వుత్తే సా సయం వా మద్దతు, అఞ్ఞేన వా మద్దాపేత్వా పాతేతు, విసఙ్కేతో నత్థి; పారాజికమేవ తాపనవత్థుస్మిమ్పి ఏసేవ నయో.

    185. Jāragabbhinivatthusmiṃ – pavutthapatikāti pavāsaṃ gatapatikā. Gabbhapātananti yena paribhuttena gabbho patati, tādisaṃ bhesajjaṃ. Dve pajāpatikavatthūni uttānatthāneva. Gabbhamaddanavatthusmiṃ – ‘‘madditvā pātehī’’ti vutte aññena maddāpetvā pāteti, visaṅketaṃ. ‘‘Maddāpetvā pātāpehī’’ti vuttepi sayaṃ madditvā pāteti, visaṅketameva. Manussaviggahe pariyāyo nāma natthi. Tasmā ‘‘gabbho nāma maddite patatī’’ti vutte sā sayaṃ vā maddatu, aññena vā maddāpetvā pātetu, visaṅketo natthi; pārājikameva tāpanavatthusmimpi eseva nayo.

    వఞ్ఝిత్థివత్థుస్మిం – వఞ్ఝిత్థీ నామ యా గబ్భం న గణ్హాతి. గబ్భం అగణ్హనకఇత్థీ నామ నత్థి, యస్సా పన గహితోపి గబ్భో న సణ్ఠాతి, తంయేవ సన్ధాయేతం వుత్తం. ఉతుసమయే కిర సబ్బిత్థియో గబ్భం గణ్హన్తి. యా పనాయం ‘‘వఞ్ఝా’’తి వుచ్చతి, తస్సా కుచ్ఛియం నిబ్బత్తసత్తానం అకుసలవిపాకో సమ్పాపుణాతి. తే పరిత్తకుసలవిపాకేన గహితపటిసన్ధికా అకుసలవిపాకేన అధిభూతా వినస్సన్తి. అభినవపటిసన్ధియంయేవ హి కమ్మానుభావేన ద్వీహాకారేహి గబ్భో న సణ్ఠాతి – వాతేన వా పాణకేహి వా. వాతో సోసేత్వా అన్తరధాపేతి, పాణకా ఖాదిత్వా. తస్స పన వాతస్స పాణకానం వా పటిఘాతాయ భేసజ్జే కతే గబ్భో సణ్ఠహేయ్య; సో భిక్ఖు తం అకత్వా అఞ్ఞం ఖరభేసజ్జం అదాసి. తేన సా కాలమకాసి. భగవా భేసజ్జస్స కటత్తా దుక్కటం పఞ్ఞాపేసి.

    Vañjhitthivatthusmiṃ – vañjhitthī nāma yā gabbhaṃ na gaṇhāti. Gabbhaṃ agaṇhanakaitthī nāma natthi, yassā pana gahitopi gabbho na saṇṭhāti, taṃyeva sandhāyetaṃ vuttaṃ. Utusamaye kira sabbitthiyo gabbhaṃ gaṇhanti. Yā panāyaṃ ‘‘vañjhā’’ti vuccati, tassā kucchiyaṃ nibbattasattānaṃ akusalavipāko sampāpuṇāti. Te parittakusalavipākena gahitapaṭisandhikā akusalavipākena adhibhūtā vinassanti. Abhinavapaṭisandhiyaṃyeva hi kammānubhāvena dvīhākārehi gabbho na saṇṭhāti – vātena vā pāṇakehi vā. Vāto sosetvā antaradhāpeti, pāṇakā khāditvā. Tassa pana vātassa pāṇakānaṃ vā paṭighātāya bhesajje kate gabbho saṇṭhaheyya; so bhikkhu taṃ akatvā aññaṃ kharabhesajjaṃ adāsi. Tena sā kālamakāsi. Bhagavā bhesajjassa kaṭattā dukkaṭaṃ paññāpesi.

    దుతియవత్థుస్మిమ్పి ఏసేవ నయో. తస్మా ఆగతాగతస్స పరజనస్స భేసజ్జం న కాతబ్బం, కరోన్తో దుక్కటం ఆపజ్జతి. పఞ్చన్నం పన సహధమ్మికానం కాతబ్బం భిక్ఖుస్స భిక్ఖునియా సిక్ఖమానాయ సామణేరస్స సామణేరియాతి. సమసీలసద్ధాపఞ్ఞానఞ్హి ఏతేసం తీసు సిక్ఖాసు యుత్తానం భేసజ్జం అకాతుం న లబ్భతి, కరోన్తేన చ సచే తేసం అత్థి, తేసం సన్తకం గహేత్వా యోజేత్వా దాతబ్బం. సచే నత్థి, అత్తనో సన్తకం కాతబ్బం. సచే అత్తనోపి నత్థి, భిక్ఖాచారవత్తేన వా ఞాతకపవారితట్ఠానతో వా పరియేసితబ్బం. అలభన్తేన గిలానస్స అత్థాయ అకతవిఞ్ఞత్తియాపి ఆహరిత్వా కాతబ్బం.

    Dutiyavatthusmimpi eseva nayo. Tasmā āgatāgatassa parajanassa bhesajjaṃ na kātabbaṃ, karonto dukkaṭaṃ āpajjati. Pañcannaṃ pana sahadhammikānaṃ kātabbaṃ bhikkhussa bhikkhuniyā sikkhamānāya sāmaṇerassa sāmaṇeriyāti. Samasīlasaddhāpaññānañhi etesaṃ tīsu sikkhāsu yuttānaṃ bhesajjaṃ akātuṃ na labbhati, karontena ca sace tesaṃ atthi, tesaṃ santakaṃ gahetvā yojetvā dātabbaṃ. Sace natthi, attano santakaṃ kātabbaṃ. Sace attanopi natthi, bhikkhācāravattena vā ñātakapavāritaṭṭhānato vā pariyesitabbaṃ. Alabhantena gilānassa atthāya akataviññattiyāpi āharitvā kātabbaṃ.

    అపరేసమ్పి పఞ్చన్నం కాతుం వట్టతి – మాతు, పితు, తదుపట్ఠాకానం, అత్తనో వేయ్యావచ్చకరస్స, పణ్డుపలాసస్సాతి. పణ్డుపలాసో నామ యో పబ్బజ్జాపేక్ఖో యావ పత్తచీవరం పటియాదియతి తావ విహారే వసతి. తేసు సచే మాతాపితరో ఇస్సరా హోన్తి, న పచ్చాసీసన్తి, అకాతుం వట్టతి. సచే పన రజ్జేపి ఠితా పచ్చాసీసన్తి, అకాతుం న వట్టతి. భేసజ్జం పచ్చాసీసన్తానం భేసజ్జం దాతబ్బం, యోజేతుం అజానన్తానం యోజేత్వా దాతబ్బం. సబ్బేసం అత్థాయ సహధమ్మికేసు వుత్తనయేనేవ పరియేసితబ్బం. సచే పన మాతరం విహారే ఆనేత్వా జగ్గతి, సబ్బం పరికమ్మం అనామసన్తేన కాతబ్బం. ఖాదనీయం భోజనీయం సహత్థా దాతబ్బం. పితా పన యథా సామణేరో ఏవం సహత్థేన న్హాపనసమ్బాహనాదీని కత్వా ఉపట్ఠాతబ్బో. యే చ మాతాపితరో ఉపట్ఠహన్తి పటిజగ్గన్తి, తేసమ్పి ఏవమేవ కాతబ్బం. వేయ్యావచ్చకరో నామ యో వేతనం గహేత్వా అరఞ్ఞే దారూని వా ఛిన్దతి, అఞ్ఞం వా కిఞ్చి కమ్మం కరోతి, తస్స రోగే ఉప్పన్నే యావ ఞాతకా న పస్సన్తి తావ భేసజ్జం కాతబ్బం. యో పన భిక్ఖునిస్సితకోవ హుత్వా సబ్బకమ్మాని కరోతి, తస్స భేసజ్జం కాతబ్బమేవ. పణ్డుపలాసేపి సామణేరే వియ పటిపజ్జితబ్బం.

    Aparesampi pañcannaṃ kātuṃ vaṭṭati – mātu, pitu, tadupaṭṭhākānaṃ, attano veyyāvaccakarassa, paṇḍupalāsassāti. Paṇḍupalāso nāma yo pabbajjāpekkho yāva pattacīvaraṃ paṭiyādiyati tāva vihāre vasati. Tesu sace mātāpitaro issarā honti, na paccāsīsanti, akātuṃ vaṭṭati. Sace pana rajjepi ṭhitā paccāsīsanti, akātuṃ na vaṭṭati. Bhesajjaṃ paccāsīsantānaṃ bhesajjaṃ dātabbaṃ, yojetuṃ ajānantānaṃ yojetvā dātabbaṃ. Sabbesaṃ atthāya sahadhammikesu vuttanayeneva pariyesitabbaṃ. Sace pana mātaraṃ vihāre ānetvā jaggati, sabbaṃ parikammaṃ anāmasantena kātabbaṃ. Khādanīyaṃ bhojanīyaṃ sahatthā dātabbaṃ. Pitā pana yathā sāmaṇero evaṃ sahatthena nhāpanasambāhanādīni katvā upaṭṭhātabbo. Ye ca mātāpitaro upaṭṭhahanti paṭijagganti, tesampi evameva kātabbaṃ. Veyyāvaccakaro nāma yo vetanaṃ gahetvā araññe dārūni vā chindati, aññaṃ vā kiñci kammaṃ karoti, tassa roge uppanne yāva ñātakā na passanti tāva bhesajjaṃ kātabbaṃ. Yo pana bhikkhunissitakova hutvā sabbakammāni karoti, tassa bhesajjaṃ kātabbameva. Paṇḍupalāsepi sāmaṇere viya paṭipajjitabbaṃ.

    అపరేసమ్పి దసన్నం కాతుం వట్టతి – జేట్ఠభాతు, కనిట్ఠభాతు, జేట్ఠభగినియా, కనిట్ఠభగినియా, చూళమాతుయా, మహామాతుయా, చూళపితునో, మహాపితునో, పితుచ్ఛాయ, మాతులస్సాతి. తేసం పన సబ్బేసమ్పి కరోన్తేన తేసంయేవ సన్తకం భేసజ్జం గహేత్వా కేవలం యోజేత్వా దాతబ్బం. సచే పన నప్పహోన్తి, యాచన్తి చ ‘‘దేథ నో, భన్తే, తుమ్హాకం పటిదస్సామా’’తి తావకాలికం దాతబ్బం. సచేపి న యాచన్తి, ‘‘అమ్హాకం భేసజ్జం అత్థి, తావకాలికం గణ్హథా’’తి వత్వా వా ‘‘యదా నేసం భవిస్సతి తదా దస్సన్తీ’’తి ఆభోగం వా కత్వా దాతబ్బం. సచే పటిదేన్తి, గహేతబ్బం, నో చే దేన్తి, న చోదేతబ్బా. ఏతే దస ఞాతకే ఠపేత్వా అఞ్ఞేసం న కాతబ్బం.

    Aparesampi dasannaṃ kātuṃ vaṭṭati – jeṭṭhabhātu, kaniṭṭhabhātu, jeṭṭhabhaginiyā, kaniṭṭhabhaginiyā, cūḷamātuyā, mahāmātuyā, cūḷapituno, mahāpituno, pitucchāya, mātulassāti. Tesaṃ pana sabbesampi karontena tesaṃyeva santakaṃ bhesajjaṃ gahetvā kevalaṃ yojetvā dātabbaṃ. Sace pana nappahonti, yācanti ca ‘‘detha no, bhante, tumhākaṃ paṭidassāmā’’ti tāvakālikaṃ dātabbaṃ. Sacepi na yācanti, ‘‘amhākaṃ bhesajjaṃ atthi, tāvakālikaṃ gaṇhathā’’ti vatvā vā ‘‘yadā nesaṃ bhavissati tadā dassantī’’ti ābhogaṃ vā katvā dātabbaṃ. Sace paṭidenti, gahetabbaṃ, no ce denti, na codetabbā. Ete dasa ñātake ṭhapetvā aññesaṃ na kātabbaṃ.

    ఏతేసం పుత్తపరమ్పరాయ పన యావ సత్తమో కులపరివట్టో తావ చత్తారో పచ్చయే ఆహరాపేన్తస్స అకతవిఞ్ఞత్తి వా భేసజ్జం కరోన్తస్స వేజ్జకమ్మం వా కులదూసకాపత్తి వా న హోతి. సచే భాతుజాయా భగినిసామికో వా గిలానా హోన్తి, ఞాతకా చే, తేసమ్పి వట్టతి. అఞ్ఞాతకా చే, భాతు చ భగినియా చ కత్వా దాతబ్బం, ‘‘తుమ్హాకం జగ్గనట్ఠానే దేథా’’తి. అథ వా తేసం పుత్తానం కత్వా దాతబ్బం, ‘‘తుమ్హాకం మాతాపితూనం దేథా’’తి. ఏతేనుపాయేన సబ్బపదేసుపి వినిచ్ఛయో వేదితబ్బో.

    Etesaṃ puttaparamparāya pana yāva sattamo kulaparivaṭṭo tāva cattāro paccaye āharāpentassa akataviññatti vā bhesajjaṃ karontassa vejjakammaṃ vā kuladūsakāpatti vā na hoti. Sace bhātujāyā bhaginisāmiko vā gilānā honti, ñātakā ce, tesampi vaṭṭati. Aññātakā ce, bhātu ca bhaginiyā ca katvā dātabbaṃ, ‘‘tumhākaṃ jagganaṭṭhāne dethā’’ti. Atha vā tesaṃ puttānaṃ katvā dātabbaṃ, ‘‘tumhākaṃ mātāpitūnaṃ dethā’’ti. Etenupāyena sabbapadesupi vinicchayo veditabbo.

    తేసం అత్థాయ చ సామణేరేహి అరఞ్ఞతో భేసజ్జం ఆహరాపేన్తేన ఞాతిసామణేరేహి వా ఆహరాపేతబ్బం. అత్తనో అత్థాయ వా ఆహరాపేత్వా దాతబ్బం. తేహిపి ‘‘ఉపజ్ఝాయస్స ఆహరామా’’తి వత్తసీసేన ఆహరితబ్బం. ఉపజ్ఝాయస్స మాతాపితరో గిలానా విహారం ఆగచ్ఛన్తి, ఉపజ్ఝాయో చ దిసాపక్కన్తో హోతి, సద్ధివిహారికేన ఉపజ్ఝాయస్స సన్తకం భేసజ్జం దాతబ్బం. నో చే అత్థి, అత్తనో భేసజ్జం ఉపజ్ఝాయస్స పరిచ్చజిత్వా దాతబ్బం. అత్తనోపి అసన్తే వుత్తనయేన పరియేసిత్వా ఉపజ్ఝాయస్స సన్తకం కత్వా దాతబ్బం. ఉపజ్ఝాయేనపి సద్ధివిహారికస్స మాతాపితూసు ఏవమేవ పటిపజ్జితబ్బం. ఏస నయో ఆచరియన్తేవాసికేసుపి. అఞ్ఞోపి యో ఆగన్తుకో వా చోరో వా యుద్ధపరాజితో ఇస్సరో వా ఞాతకేహి పరిచ్చత్తో కపణో వా గమియమనుస్సో వా గిలానో హుత్వా విహారం పవిసతి, సబ్బేసం అపచ్చాసీసన్తేన భేసజ్జం కాతబ్బం.

    Tesaṃ atthāya ca sāmaṇerehi araññato bhesajjaṃ āharāpentena ñātisāmaṇerehi vā āharāpetabbaṃ. Attano atthāya vā āharāpetvā dātabbaṃ. Tehipi ‘‘upajjhāyassa āharāmā’’ti vattasīsena āharitabbaṃ. Upajjhāyassa mātāpitaro gilānā vihāraṃ āgacchanti, upajjhāyo ca disāpakkanto hoti, saddhivihārikena upajjhāyassa santakaṃ bhesajjaṃ dātabbaṃ. No ce atthi, attano bhesajjaṃ upajjhāyassa pariccajitvā dātabbaṃ. Attanopi asante vuttanayena pariyesitvā upajjhāyassa santakaṃ katvā dātabbaṃ. Upajjhāyenapi saddhivihārikassa mātāpitūsu evameva paṭipajjitabbaṃ. Esa nayo ācariyantevāsikesupi. Aññopi yo āgantuko vā coro vā yuddhaparājito issaro vā ñātakehi pariccatto kapaṇo vā gamiyamanusso vā gilāno hutvā vihāraṃ pavisati, sabbesaṃ apaccāsīsantena bhesajjaṃ kātabbaṃ.

    సద్ధం కులం హోతి చతూహి పచ్చయేహి ఉపట్ఠాయకం భిక్ఖుసఙ్ఘస్స మాతాపితుట్ఠానియం, తత్ర చే కోచి గిలానో హోతి, తస్సత్థాయ విస్సాసేన ‘‘భేసజ్జం కత్వా భన్తే దేథా’’తి వదన్తి, నేవ దాతబ్బం న కాతబ్బం. అథ పన కప్పియం ఞత్వా ఏవం పుచ్ఛన్తి – ‘‘భన్తే, అసుకస్స నామ రోగస్స కిం భేసజ్జం కరోన్తీ’’తి? ‘‘ఇదఞ్చిదఞ్చ గహేత్వా కరోన్తీ’’తి వత్తుం వట్టతి. ‘‘భన్తే, మయ్హం మాతా గిలానా, భేసజ్జం తావ ఆచిక్ఖథా’’తి ఏవం పుచ్ఛితే పన న ఆచిక్ఖితబ్బం. అఞ్ఞమఞ్ఞం పన కథా కాతబ్బా – ‘‘ఆవుసో, అసుకస్స నామ భిక్ఖునో ఇమస్మిం రోగే కిం భేసజ్జం కరింసూ’’తి? ‘‘ఇదఞ్చిదఞ్చ భన్తే’’తి. తం సుత్వా ఇతరో మాతు భేసజ్జం కరోతి, వట్టతేవ.

    Saddhaṃ kulaṃ hoti catūhi paccayehi upaṭṭhāyakaṃ bhikkhusaṅghassa mātāpituṭṭhāniyaṃ, tatra ce koci gilāno hoti, tassatthāya vissāsena ‘‘bhesajjaṃ katvā bhante dethā’’ti vadanti, neva dātabbaṃ na kātabbaṃ. Atha pana kappiyaṃ ñatvā evaṃ pucchanti – ‘‘bhante, asukassa nāma rogassa kiṃ bhesajjaṃ karontī’’ti? ‘‘Idañcidañca gahetvā karontī’’ti vattuṃ vaṭṭati. ‘‘Bhante, mayhaṃ mātā gilānā, bhesajjaṃ tāva ācikkhathā’’ti evaṃ pucchite pana na ācikkhitabbaṃ. Aññamaññaṃ pana kathā kātabbā – ‘‘āvuso, asukassa nāma bhikkhuno imasmiṃ roge kiṃ bhesajjaṃ kariṃsū’’ti? ‘‘Idañcidañca bhante’’ti. Taṃ sutvā itaro mātu bhesajjaṃ karoti, vaṭṭateva.

    మహాపదుమత్థేరోపి కిర వసభరఞ్ఞో దేవియా రోగే ఉప్పన్నే ఏకాయ ఇత్థియా ఆగన్త్వా పుచ్ఛితో ‘‘న జానామీ’’తి అవత్వా ఏవమేవ భిక్ఖూహి సద్ధిం సముల్లపేసి. తం సుత్వా తస్సా భేసజ్జమకంసు. వూపసన్తే చ రోగే తిచీవరేన తీహి చ కహాపణసతేహి సద్ధిం భేసజ్జచఙ్కోటకం పూరేత్వా ఆహరిత్వా థేరస్స పాదమూలే ఠపేత్వా ‘‘భన్తే, పుప్ఫపూజం కరోథా’’తి ఆహంసు. థేరో ‘‘ఆచరియభాగో నామాయ’’న్తి కప్పియవసేన గాహాపేత్వా పుప్ఫపూజం అకాసి. ఏవం తావ భేసజ్జే పటిపజ్జితబ్బం.

    Mahāpadumattheropi kira vasabharañño deviyā roge uppanne ekāya itthiyā āgantvā pucchito ‘‘na jānāmī’’ti avatvā evameva bhikkhūhi saddhiṃ samullapesi. Taṃ sutvā tassā bhesajjamakaṃsu. Vūpasante ca roge ticīvarena tīhi ca kahāpaṇasatehi saddhiṃ bhesajjacaṅkoṭakaṃ pūretvā āharitvā therassa pādamūle ṭhapetvā ‘‘bhante, pupphapūjaṃ karothā’’ti āhaṃsu. Thero ‘‘ācariyabhāgo nāmāya’’nti kappiyavasena gāhāpetvā pupphapūjaṃ akāsi. Evaṃ tāva bhesajje paṭipajjitabbaṃ.

    పరిత్తే పన ‘‘గిలానస్స పరిత్తం కరోథ, భన్తే’’తి వుత్తే న కాతబ్బం, ‘‘భణథా’’తి వుత్తే పన కాతబ్బం. సచే పిస్స ఏవం హోతి ‘‘మనుస్సా నామ న జానన్తి, అకయిరమానే విప్పటిసారినో భవిస్సన్తీ’’తి కాతబ్బం; ‘‘పరిత్తోదకం పరిత్తసుత్తం కత్వా దేథా’’తి వుత్తేన పన తేసంయేవ ఉదకం హత్థేన చాలేత్వా సుత్తం పరిమజ్జేత్వా దాతబ్బం. సచే విహారతో ఉదకం అత్తనో సన్తకం వా సుత్తం దేతి, దుక్కటం. మనుస్సా ఉదకఞ్చ సుత్తఞ్చ గహేత్వా నిసీదిత్వా ‘‘పరిత్తం భణథా’’తి వదన్తి, కాతబ్బం. నో చే జానన్తి, ఆచిక్ఖితబ్బం. భిక్ఖూనం నిసిన్నానం పాదేసు ఉదకం ఆకిరిత్వా సుత్తఞ్చ ఠపేత్వా గచ్ఛన్తి ‘‘పరిత్తం కరోథ, పరిత్తం భణథా’’తి న పాదా అపనేతబ్బా. మనుస్సా హి విప్పటిసారినో హోన్తి. అన్తోగామే గిలానస్సత్థాయ విహారం పేసేన్తి, ‘‘పరిత్తం భణన్తూ’’తి భణితబ్బం. అన్తోగామే రాజగేహాదీసు రోగే వా ఉపద్దవే వా ఉప్పన్నే పక్కోసాపేత్వా భణాపేన్తి, ఆటానాటియసుత్తాదీని భణితబ్బాని. ‘‘ఆగన్త్వా గిలానస్స సిక్ఖాపదాని దేన్తు, ధమ్మం కథేన్తు. రాజన్తేపురే వా అమచ్చగేహే వా ఆగన్త్వా సిక్ఖాపదాని దేన్తు, ధమ్మం కథేన్తూ’’తి పేసితేపి గన్త్వా సిక్ఖాపదాని దాతబ్బాని, ధమ్మో కథేతబ్బో. ‘‘మతానం పరివారత్థం ఆగచ్ఛన్తూ’’తి పక్కోసన్తి, న గన్తబ్బం. సీవథికదస్సనే అసుభదస్సనే చ మరణస్సతిం పటిలభిస్సామీతి కమ్మట్ఠానసీసేన గన్తుం వట్టతి. ఏవం పరిత్తే పటిపజ్జితబ్బం.

    Paritte pana ‘‘gilānassa parittaṃ karotha, bhante’’ti vutte na kātabbaṃ, ‘‘bhaṇathā’’ti vutte pana kātabbaṃ. Sace pissa evaṃ hoti ‘‘manussā nāma na jānanti, akayiramāne vippaṭisārino bhavissantī’’ti kātabbaṃ; ‘‘parittodakaṃ parittasuttaṃ katvā dethā’’ti vuttena pana tesaṃyeva udakaṃ hatthena cāletvā suttaṃ parimajjetvā dātabbaṃ. Sace vihārato udakaṃ attano santakaṃ vā suttaṃ deti, dukkaṭaṃ. Manussā udakañca suttañca gahetvā nisīditvā ‘‘parittaṃ bhaṇathā’’ti vadanti, kātabbaṃ. No ce jānanti, ācikkhitabbaṃ. Bhikkhūnaṃ nisinnānaṃ pādesu udakaṃ ākiritvā suttañca ṭhapetvā gacchanti ‘‘parittaṃ karotha, parittaṃ bhaṇathā’’ti na pādā apanetabbā. Manussā hi vippaṭisārino honti. Antogāme gilānassatthāya vihāraṃ pesenti, ‘‘parittaṃ bhaṇantū’’ti bhaṇitabbaṃ. Antogāme rājagehādīsu roge vā upaddave vā uppanne pakkosāpetvā bhaṇāpenti, āṭānāṭiyasuttādīni bhaṇitabbāni. ‘‘Āgantvā gilānassa sikkhāpadāni dentu, dhammaṃ kathentu. Rājantepure vā amaccagehe vā āgantvā sikkhāpadāni dentu, dhammaṃ kathentū’’ti pesitepi gantvā sikkhāpadāni dātabbāni, dhammo kathetabbo. ‘‘Matānaṃ parivāratthaṃ āgacchantū’’ti pakkosanti, na gantabbaṃ. Sīvathikadassane asubhadassane ca maraṇassatiṃ paṭilabhissāmīti kammaṭṭhānasīsena gantuṃ vaṭṭati. Evaṃ paritte paṭipajjitabbaṃ.

    పిణ్డపాతే పన – అనామట్ఠపిణ్డపాతో కస్స దాతబ్బో, కస్స న దాతబ్బో? మాతాపితునం తావ దాతబ్బో. సచేపి కహాపణగ్ఘనకో హోతి, సద్ధాదేయ్యవినిపాతనం నత్థి. మాతాపితుఉపట్ఠాకానం వేయ్యావచ్చకరస్స పణ్డుపలాసస్సాతి ఏతేసమ్పి దాతబ్బో. తత్థ పణ్డుపలాసస్స థాలకే పక్ఖిపిత్వాపి దాతుం వట్టతి. తం ఠపేత్వా అఞ్ఞేసం ఆగారికానం మాతాపితునమ్పి న వట్టతి. పబ్బజితపరిభోగో హి ఆగారికానం చేతియట్ఠానియో. అపిచ అనామట్ఠపిణ్డపాతో నామేస సమ్పత్తస్స దామరికచోరస్సాపి ఇస్సరస్సాపి దాతబ్బో. కస్మా? తే హి అదీయమానేపి ‘‘న దేన్తీ’’తి ఆమసిత్వా దీయమానేపి ‘‘ఉచ్ఛిట్ఠకం దేన్తీ’’తి కుజ్ఝన్తి. కుద్ధా జీవితాపి వోరోపేన్తి, సాసనస్సాపి అన్తరాయం కరోన్తి. రజ్జం పత్థయమానస్స విచరతో చోరనాగస్స వత్థు చేత్థ కథేతబ్బం. ఏవం పిణ్డపాతే పటిపజ్జితబ్బం.

    Piṇḍapāte pana – anāmaṭṭhapiṇḍapāto kassa dātabbo, kassa na dātabbo? Mātāpitunaṃ tāva dātabbo. Sacepi kahāpaṇagghanako hoti, saddhādeyyavinipātanaṃ natthi. Mātāpituupaṭṭhākānaṃ veyyāvaccakarassa paṇḍupalāsassāti etesampi dātabbo. Tattha paṇḍupalāsassa thālake pakkhipitvāpi dātuṃ vaṭṭati. Taṃ ṭhapetvā aññesaṃ āgārikānaṃ mātāpitunampi na vaṭṭati. Pabbajitaparibhogo hi āgārikānaṃ cetiyaṭṭhāniyo. Apica anāmaṭṭhapiṇḍapāto nāmesa sampattassa dāmarikacorassāpi issarassāpi dātabbo. Kasmā? Te hi adīyamānepi ‘‘na dentī’’ti āmasitvā dīyamānepi ‘‘ucchiṭṭhakaṃ dentī’’ti kujjhanti. Kuddhā jīvitāpi voropenti, sāsanassāpi antarāyaṃ karonti. Rajjaṃ patthayamānassa vicarato coranāgassa vatthu cettha kathetabbaṃ. Evaṃ piṇḍapāte paṭipajjitabbaṃ.

    పటిసన్థారో పన కస్స కాతబ్బో, కస్స న కాతబ్బో? పటిసన్థారో నామ విహారం సమ్పత్తస్స యస్స కస్సచి ఆగన్తుకస్స వా దలిద్దస్స వా చోరస్స వా ఇస్సరస్స వా కాతబ్బోయేవ. కథం? ఆగన్తుకం తావ ఖీణపరిబ్బయం విహారం సమ్పత్తం దిస్వా పానీయం దాతబ్బం, పాదమక్ఖనతేలం దాతబ్బం. కాలే ఆగతస్స యాగుభత్తం, వికాలే ఆగతస్స సచే తణ్డులా అత్థి; తణ్డులా దాతబ్బా. అవేలాయం సమ్పత్తో ‘‘గచ్ఛాహీ’’తి న వత్తబ్బో. సయనట్ఠానం దాతబ్బం. సబ్బం అపచ్చాసీసన్తేనేవ కాతబ్బం. ‘‘మనుస్సా నామ చతుపచ్చయదాయకా ఏవం సఙ్గహే కయిరమానే పునప్పునం పసీదిత్వా ఉపకారం కరిస్సన్తీ’’తి చిత్తం న ఉప్పాదేతబ్బం. చోరానం పన సఙ్ఘికమ్పి దాతబ్బం.

    Paṭisanthāro pana kassa kātabbo, kassa na kātabbo? Paṭisanthāro nāma vihāraṃ sampattassa yassa kassaci āgantukassa vā daliddassa vā corassa vā issarassa vā kātabboyeva. Kathaṃ? Āgantukaṃ tāva khīṇaparibbayaṃ vihāraṃ sampattaṃ disvā pānīyaṃ dātabbaṃ, pādamakkhanatelaṃ dātabbaṃ. Kāle āgatassa yāgubhattaṃ, vikāle āgatassa sace taṇḍulā atthi; taṇḍulā dātabbā. Avelāyaṃ sampatto ‘‘gacchāhī’’ti na vattabbo. Sayanaṭṭhānaṃ dātabbaṃ. Sabbaṃ apaccāsīsanteneva kātabbaṃ. ‘‘Manussā nāma catupaccayadāyakā evaṃ saṅgahe kayiramāne punappunaṃ pasīditvā upakāraṃ karissantī’’ti cittaṃ na uppādetabbaṃ. Corānaṃ pana saṅghikampi dātabbaṃ.

    పటిసన్థారానిసంసదీపనత్థఞ్చ చోరనాగవత్థు, భాతరా సద్ధిం జమ్బుదీపగతస్స మహానాగరఞ్ఞో వత్థు, పితురాజస్స రజ్జే చతున్నం అమచ్చానం వత్థు, అభయచోరవత్థూతి ఏవమాదీని బహూని వత్థూని మహాఅట్ఠకథాయం విత్థారతో వుత్తాని.

    Paṭisanthārānisaṃsadīpanatthañca coranāgavatthu, bhātarā saddhiṃ jambudīpagatassa mahānāgarañño vatthu, piturājassa rajje catunnaṃ amaccānaṃ vatthu, abhayacoravatthūti evamādīni bahūni vatthūni mahāaṭṭhakathāyaṃ vitthārato vuttāni.

    తత్రాయం ఏకవత్థుదీపనా – సీహళదీపే కిర అభయో నామ చోరో పఞ్చసతపరివారో ఏకస్మిం ఠానే ఖన్ధావారం బన్ధిత్వా సమన్తా తియోజనం ఉబ్బాసేత్వా వసతి. అనురాధపురవాసినో కదమ్బనదిం న ఉత్తరన్తి, చేతియగిరిమగ్గే జనసఞ్చారో ఉపచ్ఛిన్నో. అథేకదివసం చోరో ‘‘చేతియగిరిం విలుమ్పిస్సామీ’’తి అగమాసి. ఆరామికా దిస్వా దీఘభాణకఅభయత్థేరస్స ఆరోచేసుం. థేరో ‘‘సప్పిఫాణితాదీని అత్థీ’’తి పుచ్ఛి. ‘‘అత్థి, భన్తే’’తి. ‘‘చోరానం దేథ, తణ్డులా అత్థీ’’తి? ‘‘అత్థి, భన్తే, సఙ్ఘస్సత్థాయ ఆహటా తణ్డులా చ పత్తసాకఞ్చ గోరసో చా’’తి. ‘‘భత్తం సమ్పాదేత్వా చోరానం దేథా’’తి. ఆరామికా తథా కరింసు. చోరా భత్తం భుఞ్జిత్వా ‘‘కేనాయం పటిసన్థారో కతో’’తి పుచ్ఛింసు. ‘‘అమ్హాకం అయ్యేన అభయత్థేరేనా’’తి. చోరా థేరస్స సన్తికం గన్త్వా వన్దిత్వా ఆహంసు – ‘‘మయం సఙ్ఘస్స చ చేతియస్స చ సన్తకం అచ్ఛిన్దిత్వా గహేస్సామాతి ఆగతా, తుమ్హాకం పన ఇమినా పటిసన్థారేనమ్హ పసన్నా, అజ్జ పట్ఠాయ విహారే ధమ్మికా రక్ఖా అమ్హాకం ఆయత్తా హోతు, నాగరా ఆగన్త్వా దానం దేన్తు, చేతియం వన్దన్తూ’’తి. తతో పట్ఠాయ చ నాగరే దానం దాతుం ఆగచ్ఛన్తే నదీతీరేయేవ పచ్చుగ్గన్త్వా రక్ఖన్తా విహారం నేన్తి, విహారేపి దానం దేన్తానం రక్ఖం కత్వా తిట్ఠన్తి. తేపి భిక్ఖూనం భుత్తావసేసం చోరానం దేన్తి. గమనకాలేపి తే చోరా నదీతీరం పాపేత్వా నివత్తన్తి.

    Tatrāyaṃ ekavatthudīpanā – sīhaḷadīpe kira abhayo nāma coro pañcasataparivāro ekasmiṃ ṭhāne khandhāvāraṃ bandhitvā samantā tiyojanaṃ ubbāsetvā vasati. Anurādhapuravāsino kadambanadiṃ na uttaranti, cetiyagirimagge janasañcāro upacchinno. Athekadivasaṃ coro ‘‘cetiyagiriṃ vilumpissāmī’’ti agamāsi. Ārāmikā disvā dīghabhāṇakaabhayattherassa ārocesuṃ. Thero ‘‘sappiphāṇitādīni atthī’’ti pucchi. ‘‘Atthi, bhante’’ti. ‘‘Corānaṃ detha, taṇḍulā atthī’’ti? ‘‘Atthi, bhante, saṅghassatthāya āhaṭā taṇḍulā ca pattasākañca goraso cā’’ti. ‘‘Bhattaṃ sampādetvā corānaṃ dethā’’ti. Ārāmikā tathā kariṃsu. Corā bhattaṃ bhuñjitvā ‘‘kenāyaṃ paṭisanthāro kato’’ti pucchiṃsu. ‘‘Amhākaṃ ayyena abhayattherenā’’ti. Corā therassa santikaṃ gantvā vanditvā āhaṃsu – ‘‘mayaṃ saṅghassa ca cetiyassa ca santakaṃ acchinditvā gahessāmāti āgatā, tumhākaṃ pana iminā paṭisanthārenamha pasannā, ajja paṭṭhāya vihāre dhammikā rakkhā amhākaṃ āyattā hotu, nāgarā āgantvā dānaṃ dentu, cetiyaṃ vandantū’’ti. Tato paṭṭhāya ca nāgare dānaṃ dātuṃ āgacchante nadītīreyeva paccuggantvā rakkhantā vihāraṃ nenti, vihārepi dānaṃ dentānaṃ rakkhaṃ katvā tiṭṭhanti. Tepi bhikkhūnaṃ bhuttāvasesaṃ corānaṃ denti. Gamanakālepi te corā nadītīraṃ pāpetvā nivattanti.

    అథేకదివసం భిక్ఖుసఙ్ఘే ఖీయనకకథా ఉప్పన్నా ‘‘థేరో ఇస్సరవతాయ సఙ్ఘస్స సన్తకం చోరానం అదాసీ’’తి. థేరో సన్నిపాతం కారాపేత్వా ఆహ – ‘‘చోరా సఙ్ఘస్స పకతివట్టఞ్చ చేతియసన్తకఞ్చ అచ్ఛిన్దిత్వా గణ్హిస్సామా’’తి ఆగమింసు. అథ నేసం మయా ఏవం న హరిస్సన్తీతి ఏత్తకో నామ పటిసన్థారో కతో, తం సబ్బమ్పి ఏకతో సమ్పిణ్డేత్వా అగ్ఘాపేథ. తేన కారణేన అవిలుత్తం భణ్డం ఏకతో సమ్పిణ్డేత్వా అగ్ఘాపేథాతి. తతో సబ్బమ్పి థేరేన దిన్నకం చేతియఘరే ఏకం వరపోత్థకచిత్తత్థరణం న అగ్ఘతి. తతో ఆహంసు – ‘‘థేరేన కతపటిసన్థారో సుకతో చోదేతుం వా సారేతుం వా న లబ్భా, గీవా వా అవహారో వా నత్థీ’’తి. ఏవం మహానిసంసో పటిసన్థారోతి సల్లక్ఖేత్వా కత్తబ్బో పణ్డితేన భిక్ఖునాతి.

    Athekadivasaṃ bhikkhusaṅghe khīyanakakathā uppannā ‘‘thero issaravatāya saṅghassa santakaṃ corānaṃ adāsī’’ti. Thero sannipātaṃ kārāpetvā āha – ‘‘corā saṅghassa pakativaṭṭañca cetiyasantakañca acchinditvā gaṇhissāmā’’ti āgamiṃsu. Atha nesaṃ mayā evaṃ na harissantīti ettako nāma paṭisanthāro kato, taṃ sabbampi ekato sampiṇḍetvā agghāpetha. Tena kāraṇena aviluttaṃ bhaṇḍaṃ ekato sampiṇḍetvā agghāpethāti. Tato sabbampi therena dinnakaṃ cetiyaghare ekaṃ varapotthakacittattharaṇaṃ na agghati. Tato āhaṃsu – ‘‘therena katapaṭisanthāro sukato codetuṃ vā sāretuṃ vā na labbhā, gīvā vā avahāro vā natthī’’ti. Evaṃ mahānisaṃso paṭisanthāroti sallakkhetvā kattabbo paṇḍitena bhikkhunāti.

    ౧౮౭. అఙ్గులిపతోదకవత్థుస్మిం – ఉత్తన్తోతి కిలమన్తో. అనస్సాసకోతి నిరస్సాసో. ఇమస్మిం పన వత్థుస్మిం యాయ ఆపత్తియా భవితబ్బం సా ‘‘ఖుద్దకేసు నిదిట్ఠా’’తి ఇధ న వుత్తా.

    187. Aṅgulipatodakavatthusmiṃ – uttantoti kilamanto. Anassāsakoti nirassāso. Imasmiṃ pana vatthusmiṃ yāya āpattiyā bhavitabbaṃ sā ‘‘khuddakesu nidiṭṭhā’’ti idha na vuttā.

    తదనన్తరే వత్థుస్మిం – ఓత్థరిత్వాతి అక్కమిత్వా. సో కిర తేహి ఆకడ్ఢియమానో పతితో. ఏకో తస్స ఉదరం అభిరుహిత్వా నిసీది. సేసాపి పన్నరస జనా పథవియం అజ్ఝోత్థరిత్వా అదూహలపాసాణా వియ మిగం మారేసుం. యస్మా పన తే కమ్మాధిప్పాయా, న మరణాధిప్పాయా; తస్మా పారాజికం న వుత్తం.

    Tadanantare vatthusmiṃ – ottharitvāti akkamitvā. So kira tehi ākaḍḍhiyamāno patito. Eko tassa udaraṃ abhiruhitvā nisīdi. Sesāpi pannarasa janā pathaviyaṃ ajjhottharitvā adūhalapāsāṇā viya migaṃ māresuṃ. Yasmā pana te kammādhippāyā, na maraṇādhippāyā; tasmā pārājikaṃ na vuttaṃ.

    భూతవేజ్జకవత్థుస్మిం – యక్ఖం మారేసీతి భూతవిజ్జాకపాఠకా యక్ఖగహితం మోచేతుకామా యక్ఖం ఆవాహేత్వా ముఞ్చాతి వదన్తి. నో చే ముఞ్చతి, పిట్ఠేన వా మత్తికాయ వా రూపం కత్వా హత్థపాదాదీని ఛిన్దన్తి, యం యం తస్స ఛిజ్జతి తం తం యక్ఖస్స ఛిన్నమేవ హోతి. సీసే ఛిన్నే యక్ఖోపి మరతి . ఏవం సోపి మారేసి; తస్మా థుల్లచ్చయం వుత్తం. న కేవలఞ్చ యక్ఖమేవ, యోపి హి సక్కం దేవరాజం మారేయ్య, సోపి థుల్లచ్చయమేవ ఆపజ్జతి.

    Bhūtavejjakavatthusmiṃ – yakkhaṃ māresīti bhūtavijjākapāṭhakā yakkhagahitaṃ mocetukāmā yakkhaṃ āvāhetvā muñcāti vadanti. No ce muñcati, piṭṭhena vā mattikāya vā rūpaṃ katvā hatthapādādīni chindanti, yaṃ yaṃ tassa chijjati taṃ taṃ yakkhassa chinnameva hoti. Sīse chinne yakkhopi marati . Evaṃ sopi māresi; tasmā thullaccayaṃ vuttaṃ. Na kevalañca yakkhameva, yopi hi sakkaṃ devarājaṃ māreyya, sopi thullaccayameva āpajjati.

    వాళయక్ఖవత్థుస్మిం – వాళయక్ఖవిహారన్తి యస్మిం విహారే వాళో చణ్డో యక్ఖో వసతి, తం విహారం. యో హి ఏవరూపం విహారం అజానన్తో కేవలం వసనత్థాయ పేసేతి, అనాపత్తి. యో మరణాధిప్పాయో పేసేతి, సో ఇతరస్స మరణేన పారాజికం, అమరణేన థుల్లచ్చయం ఆపజ్జతి. యథా చ వాళయక్ఖవిహారం; ఏవం యత్థ వాళసీహబ్యగ్ఘాదిమిగా వా అజగరకణ్హసప్పాదయో దీఘజాతికా వా వసన్తి, తం వాళవిహారం పేసేన్తస్సాపి ఆపత్తానాపత్తిభేదో వేదితబ్బో. అయం పాళిముత్తకనయో. యథా చ భిక్ఖుం వాళయక్ఖవిహారం పేసేన్తస్స; ఏవం వాళయక్ఖమ్పి భిక్ఖుసన్తికం పేసేన్తస్స ఆపత్తానాపత్తిభేదో వేదితబ్బో. ఏసేవ నయో వాళకన్తారాదివత్థూసుపి. కేవలఞ్హేత్థ యస్మిం కన్తారే వాళమిగా వా దీఘజాతికా వా అత్థి, సో వాళకన్తారో. యస్మిం చోరా అత్థి, సో చోరకన్తారోతి ఏవం పదత్థమత్తమేవ నానం. మనుస్సవిగ్గహపారాజికఞ్చ నామేతం సణ్హం, పరియాయకథాయ న ముచ్చతి; తస్మా యో వదేయ్య ‘‘అసుకస్మిం నామ ఓకాసే చోరో నిసిన్నో , యో తస్స సీసం ఛిన్దిత్వా ఆహరతి, సో రాజతో సక్కారవిసేసం లభతీ’’తి. తస్స చేతం వచనం సుత్వా కోచి నం గన్త్వా మారేతి, అయం పారాజికో హోతీతి.

    Vāḷayakkhavatthusmiṃ – vāḷayakkhavihāranti yasmiṃ vihāre vāḷo caṇḍo yakkho vasati, taṃ vihāraṃ. Yo hi evarūpaṃ vihāraṃ ajānanto kevalaṃ vasanatthāya peseti, anāpatti. Yo maraṇādhippāyo peseti, so itarassa maraṇena pārājikaṃ, amaraṇena thullaccayaṃ āpajjati. Yathā ca vāḷayakkhavihāraṃ; evaṃ yattha vāḷasīhabyagghādimigā vā ajagarakaṇhasappādayo dīghajātikā vā vasanti, taṃ vāḷavihāraṃ pesentassāpi āpattānāpattibhedo veditabbo. Ayaṃ pāḷimuttakanayo. Yathā ca bhikkhuṃ vāḷayakkhavihāraṃ pesentassa; evaṃ vāḷayakkhampi bhikkhusantikaṃ pesentassa āpattānāpattibhedo veditabbo. Eseva nayo vāḷakantārādivatthūsupi. Kevalañhettha yasmiṃ kantāre vāḷamigā vā dīghajātikā vā atthi, so vāḷakantāro. Yasmiṃ corā atthi, so corakantāroti evaṃ padatthamattameva nānaṃ. Manussaviggahapārājikañca nāmetaṃ saṇhaṃ, pariyāyakathāya na muccati; tasmā yo vadeyya ‘‘asukasmiṃ nāma okāse coro nisinno , yo tassa sīsaṃ chinditvā āharati, so rājato sakkāravisesaṃ labhatī’’ti. Tassa cetaṃ vacanaṃ sutvā koci naṃ gantvā māreti, ayaṃ pārājiko hotīti.

    ౧౮౮. తం మఞ్ఞమానోతి ఆదీసు సో కిర భిక్ఖు అత్తనో వేరిభిక్ఖుం మారేతుకామో చిన్తేసి – ‘‘ఇమం మే దివా మారేన్తస్స న సుకరం భవేయ్య సోత్థినా గన్తుం, రత్తిం నం మారేస్సామీ’’తి సల్లక్ఖేత్వా రత్తిం ఆగమ్మ బహూనం సయితట్ఠానే తం మఞ్ఞమానో తమేవ జీవితా వోరోపేసి. అపరో తం మఞ్ఞమానో అఞ్ఞం, అపరో అఞ్ఞం తస్సేవ సహాయం మఞ్ఞమానో తం, అపరో అఞ్ఞం తస్సేవ సహాయం మఞ్ఞమానో అఞ్ఞం తస్స సహాయమేవ జీవితా వోరోపేసి. సబ్బేసమ్పి పారాజికమేవ.

    188.Taṃ maññamānoti ādīsu so kira bhikkhu attano veribhikkhuṃ māretukāmo cintesi – ‘‘imaṃ me divā mārentassa na sukaraṃ bhaveyya sotthinā gantuṃ, rattiṃ naṃ māressāmī’’ti sallakkhetvā rattiṃ āgamma bahūnaṃ sayitaṭṭhāne taṃ maññamāno tameva jīvitā voropesi. Aparo taṃ maññamāno aññaṃ, aparo aññaṃ tasseva sahāyaṃ maññamāno taṃ, aparo aññaṃ tasseva sahāyaṃ maññamāno aññaṃ tassa sahāyameva jīvitā voropesi. Sabbesampi pārājikameva.

    అమనుస్సగహితవత్థూసు పఠమే వత్థుస్మిం ‘‘యక్ఖం పలాపేస్సామీ’’తి పహారం అదాసి, ఇతరో ‘‘న దానాయం విరజ్ఝితుం సమత్థో, మారేస్సామి న’’న్తి . ఏత్థ చ నమరణాధిప్పాయస్స అనాపత్తి వుత్తాతి. న ఏత్తకేనేవ అమనుస్సగహితస్స పహారో దాతబ్బో, తాలపణ్ణం పన పరిత్తసుత్తం వా హత్థే వా పాదే వా బన్ధితబ్బం, రతనసుత్తాదీని పరిత్తాని భణితబ్బాని, ‘‘మా సీలవన్తం భిక్ఖుం విహేఠేహీ’’తి ధమ్మకథా కాతబ్బాతి. సగ్గకథాదీని ఉత్తానత్థాని. యఞ్హేత్థ వత్తబ్బం తం వుత్తమేవ.

    Amanussagahitavatthūsu paṭhame vatthusmiṃ ‘‘yakkhaṃ palāpessāmī’’ti pahāraṃ adāsi, itaro ‘‘na dānāyaṃ virajjhituṃ samattho, māressāmi na’’nti . Ettha ca namaraṇādhippāyassa anāpatti vuttāti. Na ettakeneva amanussagahitassa pahāro dātabbo, tālapaṇṇaṃ pana parittasuttaṃ vā hatthe vā pāde vā bandhitabbaṃ, ratanasuttādīni parittāni bhaṇitabbāni, ‘‘mā sīlavantaṃ bhikkhuṃ viheṭhehī’’ti dhammakathā kātabbāti. Saggakathādīni uttānatthāni. Yañhettha vattabbaṃ taṃ vuttameva.

    ౧౮౯. రుక్ఖచ్ఛేదనవత్థు అట్టబన్ధనవత్థుసదిసం. అయం పన విసేసో – యో రుక్ఖేన ఓత్థతోపి న మరతి , సక్కా చ హోతి ఏకేన పస్సేన రుక్ఖం ఛేత్వా పథవిం వా ఖనిత్వా నిక్ఖమితుం, హత్థే చస్స వాసి వా కుఠారీ వా అత్థి, తేన అపి జీవితం పరిచ్చజితబ్బం, న చ రుక్ఖో వా ఛిన్దితబ్బో, న పథవీ వా ఖణితబ్బా. కస్మా? ఏవం కరోన్తో హి పాచిత్తియం ఆపజ్జతి, బుద్ధస్స ఆణం భఞ్జతి, న జీవితపరియన్తం సీలం కరోతి. తస్మా అపి జీవితం పరిచ్చజితబ్బం, న చ సీలన్తి పరిగ్గహేత్వా న ఏవం కాతబ్బం. అఞ్ఞస్స పన భిక్ఖునో రుక్ఖం వా ఛిన్దిత్వా పథవిం వా ఖనిత్వా తం నీహరితుం వట్టతి. సచే ఉదుక్ఖలయన్తకేన రుక్ఖం పవట్టేత్వా నీహరితబ్బో హోతి, తంయేవ రుక్ఖం ఛిన్దిత్వా ఉదుక్ఖలం గహేతబ్బన్తి మహాసుమత్థేరో ఆహ. అఞ్ఞమ్పి ఛిన్దిత్వా గహేతుం వట్టతీతి మహాపదుమత్థేరో. సోబ్భాదీసు పతితస్సాపి నిస్సేణిం బన్ధిత్వా ఉత్తారణే ఏసేవ నయో. అత్తనా భూతగామం ఛిన్దిత్వా నిస్సేణీ న కాతబ్బా, అఞ్ఞేసం కత్వా ఉద్ధరితుం వట్టతీతి.

    189.Rukkhacchedanavatthu aṭṭabandhanavatthusadisaṃ. Ayaṃ pana viseso – yo rukkhena otthatopi na marati , sakkā ca hoti ekena passena rukkhaṃ chetvā pathaviṃ vā khanitvā nikkhamituṃ, hatthe cassa vāsi vā kuṭhārī vā atthi, tena api jīvitaṃ pariccajitabbaṃ, na ca rukkho vā chinditabbo, na pathavī vā khaṇitabbā. Kasmā? Evaṃ karonto hi pācittiyaṃ āpajjati, buddhassa āṇaṃ bhañjati, na jīvitapariyantaṃ sīlaṃ karoti. Tasmā api jīvitaṃ pariccajitabbaṃ, na ca sīlanti pariggahetvā na evaṃ kātabbaṃ. Aññassa pana bhikkhuno rukkhaṃ vā chinditvā pathaviṃ vā khanitvā taṃ nīharituṃ vaṭṭati. Sace udukkhalayantakena rukkhaṃ pavaṭṭetvā nīharitabbo hoti, taṃyeva rukkhaṃ chinditvā udukkhalaṃ gahetabbanti mahāsumatthero āha. Aññampi chinditvā gahetuṃ vaṭṭatīti mahāpadumatthero. Sobbhādīsu patitassāpi nisseṇiṃ bandhitvā uttāraṇe eseva nayo. Attanā bhūtagāmaṃ chinditvā nisseṇī na kātabbā, aññesaṃ katvā uddharituṃ vaṭṭatīti.

    ౧౯౦. దాయాలిమ్పనవత్థూసు – దాయం ఆలిమ్పేసున్తి వనే అగ్గిం అదంసు. ఏత్థ పన ఉద్దిస్సానుద్దిస్సవసేన పారాజికానన్తరియథుల్లచ్చయపాచిత్తివత్థూనం అనురూపతో పారాజికాదీని అకుసలరాసిభావో చ పుబ్బే వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బో. ‘‘అల్లతిణవనప్పగుమ్బాదయో డయ్హన్తూ’’తి ఆలిమ్పేన్తస్స చ పాచిత్తియం. ‘‘దబ్బూపకరణాని వినస్సన్తూ’’తి ఆలిమ్పేన్తస్స దుక్కటం. ఖిడ్డాధిప్పాయేనాపి దుక్కటన్తి సఙ్ఖేపట్ఠకథాయం వుత్తం. ‘‘యంకిఞ్చి అల్లసుక్ఖం సఇన్ద్రియానిన్ద్రియం డయ్హతూ’’తి ఆలిమ్పేన్తస్స వత్థువసేన పారాజికథుల్లచ్చయపాచిత్తియదుక్కటాని వేదితబ్బాని.

    190. Dāyālimpanavatthūsu – dāyaṃ ālimpesunti vane aggiṃ adaṃsu. Ettha pana uddissānuddissavasena pārājikānantariyathullaccayapācittivatthūnaṃ anurūpato pārājikādīni akusalarāsibhāvo ca pubbe vuttanayeneva veditabbo. ‘‘Allatiṇavanappagumbādayo ḍayhantū’’ti ālimpentassa ca pācittiyaṃ. ‘‘Dabbūpakaraṇāni vinassantū’’ti ālimpentassa dukkaṭaṃ. Khiḍḍādhippāyenāpi dukkaṭanti saṅkhepaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. ‘‘Yaṃkiñci allasukkhaṃ saindriyānindriyaṃ ḍayhatū’’ti ālimpentassa vatthuvasena pārājikathullaccayapācittiyadukkaṭāni veditabbāni.

    పటగ్గిదానం పన పరిత్తకరణఞ్చ భగవతా అనుఞ్ఞాతం, తస్మా అరఞ్ఞే వనకమ్మికేహి వా దిన్నం సయం వా ఉట్ఠితం అగ్గిం ఆగచ్ఛన్తం దిస్వా ‘‘తిణకుటియో మా వినస్సన్తూ’’తి తస్స అగ్గినో పటిఅగ్గిం దాతుం వట్టతి, యేన సద్ధిం ఆగచ్ఛన్తో అగ్గి ఏకతో హుత్వా నిరుపాదానో నిబ్బాతి. పరిత్తమ్పి కాతుం వట్టతి తిణకుటికానం సమన్తా భూమితచ్ఛనం పరిఖాఖణనం వా, యథా ఆగతో అగ్గి ఉపాదానం అలభిత్వా నిబ్బాతి. ఏతఞ్చ సబ్బం ఉట్ఠితేయేవ అగ్గిస్మిం కాతుం వట్టతి. అనుట్ఠితే అనుపసమ్పన్నేహి కప్పియవోహారేన కారేతబ్బం. ఉదకేన పన నిబ్బాపేన్తేహి అప్పాణకమేవ ఉదకం ఆసిఞ్చితబ్బం.

    Paṭaggidānaṃ pana parittakaraṇañca bhagavatā anuññātaṃ, tasmā araññe vanakammikehi vā dinnaṃ sayaṃ vā uṭṭhitaṃ aggiṃ āgacchantaṃ disvā ‘‘tiṇakuṭiyo mā vinassantū’’ti tassa aggino paṭiaggiṃ dātuṃ vaṭṭati, yena saddhiṃ āgacchanto aggi ekato hutvā nirupādāno nibbāti. Parittampi kātuṃ vaṭṭati tiṇakuṭikānaṃ samantā bhūmitacchanaṃ parikhākhaṇanaṃ vā, yathā āgato aggi upādānaṃ alabhitvā nibbāti. Etañca sabbaṃ uṭṭhiteyeva aggismiṃ kātuṃ vaṭṭati. Anuṭṭhite anupasampannehi kappiyavohārena kāretabbaṃ. Udakena pana nibbāpentehi appāṇakameva udakaṃ āsiñcitabbaṃ.

    ౧౯౧. ఆఘాతనవత్థుస్మిం – యథా ఏకప్పహారవచనే; ఏవం ‘‘ద్వీహి పహారేహీ’’తి ఆదివచనేసుపి పారాజికం వేదితబ్బం. ‘‘ద్వీహీ’’తి వుత్తే చ ఏకేన పహారేన మారితేపి ఖేత్తమేవ ఓతిణ్ణత్తా పారాజికం, తీహి మారితే పన విసఙ్కేతం. ఇతి యథాపరిచ్ఛేదే వా పరిచ్ఛేదబ్భన్తరే వా అవిసఙ్కేతం, పరిచ్ఛేదాతిక్కమే పన సబ్బత్థ విసఙ్కేతం హోతి, ఆణాపకో ముచ్చతి, వధకస్సేవ దోసో. యథా చ పహారేసు; ఏవం పురిసేసుపి ‘‘ఏకో మారేతూ’’తి వుత్తే ఏకేనేవ మారితే పారాజికం, ద్వీహి మారితే విసఙ్కేతం. ‘‘ద్వే మారేన్తూ’’తి వుత్తే ఏకేన వా ద్వీహి వా మారితే పారాజికం, తీహి మారితే విసఙ్కేతన్తి వేదితబ్బం. ఏకో సఙ్గామే వేగేన ధావతో పురిసస్స సీసం అసినా ఛిన్దతి, అసీసకం కబన్ధం ధావతి, తమఞ్ఞో పహరిత్వా పాతేసి, కస్స పారాజికన్తి వుత్తే ఉపడ్ఢా థేరా ‘‘గమనూపచ్ఛేదకస్సా’’తి ఆహంసు. ఆభిధమ్మికగోదత్తత్థేరో ‘‘సీసచ్ఛేదకస్సా’’తి. ఏవరూపానిపి వత్థూని ఇమస్స వత్థుస్స అత్థదీపనే వత్తబ్బానీతి.

    191.Āghātanavatthusmiṃ – yathā ekappahāravacane; evaṃ ‘‘dvīhi pahārehī’’ti ādivacanesupi pārājikaṃ veditabbaṃ. ‘‘Dvīhī’’ti vutte ca ekena pahārena māritepi khettameva otiṇṇattā pārājikaṃ, tīhi mārite pana visaṅketaṃ. Iti yathāparicchede vā paricchedabbhantare vā avisaṅketaṃ, paricchedātikkame pana sabbattha visaṅketaṃ hoti, āṇāpako muccati, vadhakasseva doso. Yathā ca pahāresu; evaṃ purisesupi ‘‘eko māretū’’ti vutte ekeneva mārite pārājikaṃ, dvīhi mārite visaṅketaṃ. ‘‘Dve mārentū’’ti vutte ekena vā dvīhi vā mārite pārājikaṃ, tīhi mārite visaṅketanti veditabbaṃ. Eko saṅgāme vegena dhāvato purisassa sīsaṃ asinā chindati, asīsakaṃ kabandhaṃ dhāvati, tamañño paharitvā pātesi, kassa pārājikanti vutte upaḍḍhā therā ‘‘gamanūpacchedakassā’’ti āhaṃsu. Ābhidhammikagodattatthero ‘‘sīsacchedakassā’’ti. Evarūpānipi vatthūni imassa vatthussa atthadīpane vattabbānīti.

    ౧౯౨. తక్కవత్థుస్మిం – అనియమేత్వా ‘‘తక్కం పాయేథా’’తి వుత్తే యం వా తం వా తక్కం పాయేత్వా మారితే పారాజికం. నియమేత్వా పన ‘‘గోతక్కం మహింసతక్కం అజికాతక్క’’న్తి వా, ‘‘సీతం ఉణ్హం ధూపితం అధూపిత’’న్తి వా వుత్తే యం వుత్తం, తతో అఞ్ఞం పాయేత్వా మారితే విసఙ్కేతం.

    192.Takkavatthusmiṃ – aniyametvā ‘‘takkaṃ pāyethā’’ti vutte yaṃ vā taṃ vā takkaṃ pāyetvā mārite pārājikaṃ. Niyametvā pana ‘‘gotakkaṃ mahiṃsatakkaṃ ajikātakka’’nti vā, ‘‘sītaṃ uṇhaṃ dhūpitaṃ adhūpita’’nti vā vutte yaṃ vuttaṃ, tato aññaṃ pāyetvā mārite visaṅketaṃ.

    లోణసోవీరకవత్థుస్మిం – లోణసోవీరకం నామ సబ్బరసాభిసఙ్ఖతం ఏకం భేసజ్జం. తం కిర కరోన్తా హరీతకామలకవిభీతకకసావే సబ్బధఞ్ఞాని సబ్బఅపరణ్ణాని సత్తన్నమ్పి ధఞ్ఞానం ఓదనం కదలిఫలాదీని సబ్బఫలాని వేత్తకేతకఖజ్జూరికళీరాదయో సబ్బకళీరే మచ్ఛమంసఖణ్డాని అనేకాని చ మధుఫాణితసిన్ధవలోణనికటుకాదీని భేసజ్జాని పక్ఖిపిత్వా కుమ్భిముఖం లిమ్పిత్వా ఏకం వా ద్వే వా తీణి వా సంవచ్ఛరాని ఠపేన్తి, తం పరిపచ్చిత్వా జమ్బురసవణ్ణం హోతి. వాతకాసకుట్ఠపణ్డుభగన్దరాదీనం సినిద్ధభోజనం భుత్తానఞ్చ ఉత్తరపానం భత్తజీరణకభేసజ్జం తాదిసం నత్థి. తం పనేతం భిక్ఖూనం పచ్ఛాభత్తమ్పి వట్టతి, గిలానానం పాకతికమేవ, అగిలానానం పన ఉదకసమ్భిన్నం పానపరిభోగేనాతి.

    Loṇasovīrakavatthusmiṃ– loṇasovīrakaṃ nāma sabbarasābhisaṅkhataṃ ekaṃ bhesajjaṃ. Taṃ kira karontā harītakāmalakavibhītakakasāve sabbadhaññāni sabbaaparaṇṇāni sattannampi dhaññānaṃ odanaṃ kadaliphalādīni sabbaphalāni vettaketakakhajjūrikaḷīrādayo sabbakaḷīre macchamaṃsakhaṇḍāni anekāni ca madhuphāṇitasindhavaloṇanikaṭukādīni bhesajjāni pakkhipitvā kumbhimukhaṃ limpitvā ekaṃ vā dve vā tīṇi vā saṃvaccharāni ṭhapenti, taṃ paripaccitvā jamburasavaṇṇaṃ hoti. Vātakāsakuṭṭhapaṇḍubhagandarādīnaṃ siniddhabhojanaṃ bhuttānañca uttarapānaṃ bhattajīraṇakabhesajjaṃ tādisaṃ natthi. Taṃ panetaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattampi vaṭṭati, gilānānaṃ pākatikameva, agilānānaṃ pana udakasambhinnaṃ pānaparibhogenāti.

    సమన్తపాసాదికాయ వినయసంవణ్ణనాయ

    Samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya

    తతియపారాజికవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Tatiyapārājikavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౩. తతియపారాజికం • 3. Tatiyapārājikaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact