Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā

    ॥ ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ॥

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    ವಿನಯಪಿಟಕೇ

    Vinayapiṭake

    ಪಾರಾಜಿಕಕಣ್ಡ-ಅಟ್ಠಕಥಾ (ದುತಿಯೋ ಭಾಗೋ)

    Pārājikakaṇḍa-aṭṭhakathā (dutiyo bhāgo)

    ೩. ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ

    3. Tatiyapārājikaṃ

    ತತಿಯಂ ತೀಹಿ ಸುದ್ಧೇನ, ಯಂ ಬುದ್ಧೇನ ವಿಭಾವಿತಂ।

    Tatiyaṃ tīhi suddhena, yaṃ buddhena vibhāvitaṃ;

    ಪಾರಾಜಿಕಂ ತಸ್ಸ ದಾನಿ, ಪತ್ತೋ ಸಂವಣ್ಣನಾಕ್ಕಮೋ॥

    Pārājikaṃ tassa dāni, patto saṃvaṇṇanākkamo.

    ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಮಾ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಚ ಪಕಾಸಿತಂ।

    Yasmā tasmā suviññeyyaṃ, yaṃ pubbe ca pakāsitaṃ;

    ತಂ ವಜ್ಜಯಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಪಿ, ಹೋತಿ ಸಂವಣ್ಣನಾ ಅಯಂ॥

    Taṃ vajjayitvā assāpi, hoti saṃvaṇṇanā ayaṃ.

    ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿನಿದಾನವಣ್ಣನಾ

    Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā

    ೧೬೨. ತೇನ ಸಮಯೇನ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ ವೇಸಾಲಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಮಹಾವನೇ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವೇಸಾಲಿಯನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಪವತ್ತವೋಹಾರೇ ನಗರೇ। ತಞ್ಹಿ ನಗರಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಾಕಾರಪರಿಕ್ಖೇಪವಡ್ಢನೇನ ವಿಸಾಲೀಭೂತತ್ತಾ ‘‘ವೇಸಾಲೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇದಮ್ಪಿ ಚ ನಗರಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಪ್ಪತ್ತೇಯೇವ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಪತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಗೋಚರಗಾಮಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನ ಮಾಹ – ‘‘ಮಹಾವನೇ ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾಯ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಮಹಾವನಂ ನಾಮ ಸಯಂಜಾತಂ ಅರೋಪಿಮಂ ಸಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಮಹನ್ತಂ ವನಂ। ಕಪಿಲವತ್ಥುಸಾಮನ್ತಾ ಪನ ಮಹಾವನಂ ಹಿಮವನ್ತೇನ ಸಹ ಏಕಾಬದ್ಧಂ ಅಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಹುತ್ವಾ ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಿತಂ। ಇದಂ ತಾದಿಸಂ ನ ಹೋತಿ, ಸಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಮಹನ್ತಂ ವನನ್ತಿ ಮಹಾವನಂ। ಕೂಟಾಗಾರಸಾಲಾ ಪನ ಮಹಾವನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕತೇ ಆರಾಮೇ ಕೂಟಾಗಾರಂ ಅನ್ತೋ ಕತ್ವಾ ಹಂಸವಟ್ಟಕಚ್ಛದನೇನ ಕತಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರಸಮ್ಪನ್ನಾ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಗನ್ಧಕುಟಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    162.Tenasamayena buddho bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyanti ettha vesāliyanti evaṃnāmake itthiliṅgavasena pavattavohāre nagare. Tañhi nagaraṃ tikkhattuṃ pākāraparikkhepavaḍḍhanena visālībhūtattā ‘‘vesālī’’ti vuccati. Idampi ca nagaraṃ sabbaññutappatteyeva sammāsambuddhe sabbākārena vepullaṃ pattanti veditabbaṃ. Evaṃ gocaragāmaṃ dassetvā nivāsaṭṭhāna māha – ‘‘mahāvane kūṭāgārasālāya’’nti. Tattha mahāvanaṃ nāma sayaṃjātaṃ aropimaṃ saparicchedaṃ mahantaṃ vanaṃ. Kapilavatthusāmantā pana mahāvanaṃ himavantena saha ekābaddhaṃ aparicchedaṃ hutvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitaṃ. Idaṃ tādisaṃ na hoti, saparicchedaṃ mahantaṃ vananti mahāvanaṃ. Kūṭāgārasālā pana mahāvanaṃ nissāya kate ārāme kūṭāgāraṃ anto katvā haṃsavaṭṭakacchadanena katā sabbākārasampannā buddhassa bhagavato gandhakuṭi veditabbā.

    ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಅಸುಭಕಥಂ ಕಥೇತೀತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅಸುಭಾಕಾರಸನ್ದಸ್ಸನಪ್ಪವತ್ತಂ ಕಾಯವಿಚ್ಛನ್ದನಿಯಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಾಯೇ ಕೇಸಾ ಲೋಮಾ…ಪೇ॰ … ಮುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬ್ಯಾಮಮತ್ತೇ ಕಳೇವರೇ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನಪಿ ವಿಚಿನನ್ತೋ ನ ಕೋಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಮುತ್ತಂ ವಾ ಮಣಿಂ ವಾ ವೇಳುರಿಯಂ ವಾ ಅಗರುಂ ವಾ ಚನ್ದನಂ ವಾ ಕುಙ್ಕುಮಂ ವಾ ಕಪ್ಪೂರಂ ವಾ ವಾಸಚುಣ್ಣಾದೀನಿ ವಾ ಅಣುಮತ್ತಮ್ಪಿ ಸುಚಿಭಾವಂ ಪಸ್ಸತಿ। ಅಥ ಖೋ ಪರಮದುಗ್ಗನ್ಧಂ ಜೇಗುಚ್ಛಂ ಅಸ್ಸಿರೀಕದಸ್ಸನಂ ಕೇಸಲೋಮಾದಿನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಅಸುಚಿಂಯೇವ ಪಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ನ ಏತ್ಥ ಛನ್ದೋ ವಾ ರಾಗೋ ವಾ ಕರಣೀಯೋ। ಯೇಪಿ ಹಿ ಉತ್ತಮಙ್ಗೇ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಜಾತಾ ಕೇಸಾ ನಾಮ, ತೇಪಿ ಅಸುಭಾ ಚೇವ ಅಸುಚಿನೋ ಚ ಪಟಿಕ್ಕೂಲಾ ಚ। ಸೋ ಚ ನೇಸಂ ಅಸುಭಾಸುಚಿಪಟಿಕ್ಕೂಲಭಾವೋ ವಣ್ಣತೋಪಿ ಸಣ್ಠಾನತೋಪಿ ಗನ್ಧತೋಪಿ ಆಸಯತೋಪಿ ಓಕಾಸತೋಪೀತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಲೋಮಾದೀನನ್ತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೧೮೨) ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಏಕಮೇಕಸ್ಮಿಂ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಪಞ್ಚಪಞ್ಚಪ್ಪಭೇದೇನ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಅಸುಭಕಥಂ ಕಥೇತಿ।

    Anekapariyāyena asubhakathaṃ kathetīti anekehi kāraṇehi asubhākārasandassanappavattaṃ kāyavicchandaniyakathaṃ katheti. Seyyathidaṃ – ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā lomā…pe. … mutta’’nti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Bhikkhave, imasmiṃ byāmamatte kaḷevare sabbākārenapi vicinanto na koci kiñci muttaṃ vā maṇiṃ vā veḷuriyaṃ vā agaruṃ vā candanaṃ vā kuṅkumaṃ vā kappūraṃ vā vāsacuṇṇādīni vā aṇumattampi sucibhāvaṃ passati. Atha kho paramaduggandhaṃ jegucchaṃ assirīkadassanaṃ kesalomādinānappakāraṃ asuciṃyeva passati. Tasmā na ettha chando vā rāgo vā karaṇīyo. Yepi hi uttamaṅge sirasmiṃ jātā kesā nāma, tepi asubhā ceva asucino ca paṭikkūlā ca. So ca nesaṃ asubhāsucipaṭikkūlabhāvo vaṇṇatopi saṇṭhānatopi gandhatopi āsayatopi okāsatopīti pañcahi kāraṇehi veditabbo. Evaṃ lomādīnanti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.182) vuttanayena veditabbo. Iti bhagavā ekamekasmiṃ koṭṭhāse pañcapañcappabhedena anekapariyāyena asubhakathaṃ katheti.

    ಅಸುಭಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀತಿ ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದಿವಸೇನ ಅಸುಭಮಾತಿಕಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪದಭಾಜನೀಯೇನ ತಂ ವಿಭಜನ್ತೋ ವಣ್ಣೇನ್ತೋ ಸಂವಣ್ಣೇನ್ತೋ ಅಸುಭಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ। ಅಸುಭಭಾವನಾಯ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀತಿ ಯಾ ಅಯಂ ಕೇಸಾದೀಸು ವಾ ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದೀಸು ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾವತ್ಥೂಸು ಅಸುಭಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭಾವನಾ ವಡ್ಢನಾ ಫಾತಿಕಮ್ಮಂ, ತಸ್ಸಾ ಅಸುಭಭಾವನಾಯ ಆನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ, ಗುಣಂ ಪರಿಕಿತ್ತೇತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ‘‘ಅಸುಭಭಾವನಾಭಿಯುತ್ತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ , ಭಿಕ್ಖು ಕೇಸಾದೀಸು ವಾ ವತ್ಥೂಸು ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದೀಸು ವಾ ಪಞ್ಚಙ್ಗವಿಪ್ಪಹೀನಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ತಿವಿಧಕಲ್ಯಾಣಂ ದಸಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಪಟಿಲಭತಿ। ಸೋ ತಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಚಿತ್ತಮಞ್ಜೂಸಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಉತ್ತಮತ್ಥಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ।

    Asubhāya vaṇṇaṃ bhāsatīti uddhumātakādivasena asubhamātikaṃ nikkhipitvā padabhājanīyena taṃ vibhajanto vaṇṇento saṃvaṇṇento asubhāya vaṇṇaṃ bhāsati. Asubhabhāvanāya vaṇṇaṃ bhāsatīti yā ayaṃ kesādīsu vā uddhumātakādīsu vā ajjhattabahiddhāvatthūsu asubhākāraṃ gahetvā pavattassa cittassa bhāvanā vaḍḍhanā phātikammaṃ, tassā asubhabhāvanāya ānisaṃsaṃ dassento vaṇṇaṃ bhāsati, guṇaṃ parikitteti. Seyyathidaṃ – ‘‘asubhabhāvanābhiyutto, bhikkhave , bhikkhu kesādīsu vā vatthūsu uddhumātakādīsu vā pañcaṅgavippahīnaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ tividhakalyāṇaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ paṭilabhati. So taṃ paṭhamajjhānasaṅkhātaṃ cittamañjūsaṃ nissāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā uttamatthaṃ arahattaṃ pāpuṇātī’’ti.

    ತತ್ರಿಮಾನಿ ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ದಸ ಲಕ್ಖಣಾನಿ – ಪಾರಿಪನ್ಥಿಕತೋ ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧಿ, ಮಜ್ಝಿಮಸ್ಸ ಸಮಾಧಿನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿ, ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಪಕ್ಖನ್ದನಂ, ವಿಸುದ್ಧಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಂ, ಸಮಥಪ್ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಂ, ಏಕತ್ತುಪಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಂ, ತತ್ಥ ಜಾತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನತಿವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಏಕರಸಟ್ಠೇನ ತದುಪಗವೀರಿಯವಾಹನಟ್ಠೇನ ಆಸೇವನಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾತಿ।

    Tatrimāni paṭhamassa jhānassa dasa lakkhaṇāni – pāripanthikato cittavisuddhi, majjhimassa samādhinimittassa paṭipatti, tattha cittapakkhandanaṃ, visuddhassa cittassa ajjhupekkhanaṃ, samathappaṭipannassa ajjhupekkhanaṃ, ekattupaṭṭhānassa ajjhupekkhanaṃ, tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena tadupagavīriyavāhanaṭṭhena āsevanaṭṭhena sampahaṃsanāti.

    ತತ್ರಾಯಂ ಪಾಳಿ – ‘‘ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಕೋ ಆದಿ, ಕಿಂ ಮಜ್ಝೇ, ಕಿಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ? ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಪಟಿಪದಾವಿಸುದ್ಧಿ ಆದಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾನುಬ್ರೂಹನಾ ಮಜ್ಝೇ, ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ ಪರಿಯೋಸಾನಂ। ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಪಟಿಪದಾವಿಸುದ್ಧಿ ಆದಿ, ಆದಿಸ್ಸ ಕತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ? ಆದಿಸ್ಸ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ – ಯೋ ತಸ್ಸ ಪರಿಪನ್ಥೋ ತತೋ ಚಿತ್ತಂ ವಿಸುಜ್ಝತಿ, ವಿಸುದ್ಧತ್ತಾ ಚಿತ್ತಂ ಮಜ್ಝಿಮಂ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಪಟಿಪನ್ನತ್ತಾ ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ। ಯಞ್ಚ ಪರಿಪನ್ಥತೋ ಚಿತ್ತಂ ವಿಸುಜ್ಝತಿ, ಯಞ್ಚ ವಿಸುದ್ಧತ್ತಾ ಚಿತ್ತಂ ಮಜ್ಝಿಮಂ ಸಮಥನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಯಞ್ಚ ಪಟಿಪನ್ನತ್ತಾ ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ। ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಪಟಿಪದಾವಿಸುದ್ಧಿ ಆದಿ, ಆದಿಸ್ಸ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ ತಿಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ’।

    Tatrāyaṃ pāḷi – ‘‘paṭhamassa jhānassa ko ādi, kiṃ majjhe, kiṃ pariyosānaṃ? Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosānaṃ. Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa kati lakkhaṇāni? Ādissa tīṇi lakkhaṇāni – yo tassa paripantho tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati. Yañca paripanthato cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati. Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni. Tena vuccati – ‘paṭhamaṃ jhānaṃ ādikalyāṇañceva hoti tilakkhaṇasampannañca’.

    ‘‘ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಉಪೇಕ್ಖಾನುಬ್ರೂಹನಾ ಮಜ್ಝೇ, ಮಜ್ಝಸ್ಸ ಕತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ? ಮಜ್ಝಸ್ಸ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ – ವಿಸುದ್ಧಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ, ಸಮಥಪ್ಪಟಿಪನ್ನಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ, ಏಕತ್ತುಪಟ್ಠಾನಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ। ಯಞ್ಚ ವಿಸುದ್ಧಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ, ಯಞ್ಚ ಸಮಥಪ್ಪಟಿಪನ್ನಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ , ಯಞ್ಚ ಏಕತ್ತುಪಟ್ಠಾನಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತಿ। ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಉಪೇಕ್ಖಾನುಬ್ರೂಹನಾ ಮಜ್ಝೇ, ಮಜ್ಝಸ್ಸ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಮಜ್ಝೇಕಲ್ಯಾಣಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ ತಿಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ’।

    ‘‘Paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni? Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni – visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathappaṭipannaṃ ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati. Yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca samathappaṭipannaṃ ajjhupekkhati , yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati. Paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni. Tena vuccati – ‘paṭhamaṃ jhānaṃ majjhekalyāṇañceva hoti tilakkhaṇasampannañca’.

    ‘‘ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ ಪರಿಯೋಸಾನಂ, ಪರಿಯೋಸಾನಸ್ಸ ಕತಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ? ಪರಿಯೋಸಾನಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ – ತತ್ಥ ಜಾತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನತಿವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಏಕರಸಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ, ತದುಪಗವೀರಿಯವಾಹನಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ, ಆಸೇವನಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ। ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಸಮ್ಪಹಂಸನಾ ಪರಿಯೋಸಾನಂ, ಪರಿಯೋಸಾನಸ್ಸ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ । ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಪರಿಯೋಸಾನಕಲ್ಯಾಣಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ ಚತುಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ। ‘‘ಏವಂ ತಿವಿಧತ್ತಗತಂ ಚಿತ್ತಂ ತಿವಿಧಕಲ್ಯಾಣಕಂ ದಸಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಂ ವಿತಕ್ಕಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ ವಿಚಾರಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಪೀತಿಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಸುಖಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ವೀರಿಯಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಸತಿಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಸಮಾಧಿಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪನ್ನಞ್ಚಾ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ರೋ॰ ೧.೧೫೮)।

    ‘‘Paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ, pariyosānassa kati lakkhaṇāni? Pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni – tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā. Paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ, pariyosānassa imāni cattāri lakkhaṇāni . Tena vuccati – ‘paṭhamaṃ jhānaṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti catulakkhaṇasampannañca. ‘‘Evaṃ tividhattagataṃ cittaṃ tividhakalyāṇakaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ vitakkasampannañceva hoti vicārasampannañca pītisampannañca sukhasampannañca cittassa adhiṭṭhānasampannañca saddhāsampannañca vīriyasampannañca satisampannañca samādhisampannañca paññāsampannañcā’’ti (paṭi. ro. 1.158).

    ಆದಿಸ್ಸ ಆದಿಸ್ಸ ಅಸುಭಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತೀತಿ ‘‘ಏವಮ್ಪಿ ಇತ್ಥಮ್ಪೀ’’ತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವವತ್ಥಾನಂ ಕತ್ವಾ ಆದಿಸನ್ತೋ ಅಸುಭಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಣ್ಣಂ ಭಾಸತಿ, ಆನಿಸಂಸಂ ಕಥೇತಿ, ಗುಣಂ ಪರಿಕಿತ್ತೇತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ‘‘ಅಸುಭಸಞ್ಞಾಪರಿಚಿತೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚೇತಸಾ ಬಹುಲಂ ವಿಹರತೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಲೀಯತಿ ಪಟಿಕುಟತಿ ಪಟಿವಟ್ಟತಿ, ನ ಸಮ್ಪಸಾರೀಯತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ವಾ ಪಾಟಿಕುಲ್ಯತಾ ವಾ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕುಕ್ಕುಟಪತ್ತಂ ವಾ ನ್ಹಾರುದದ್ದುಲಂ ವಾ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಪಟಿಲೀಯತಿ ಪಟಿಕುಟತಿ ಪಟಿವಟ್ಟತಿ, ನ ಸಮ್ಪಸಾರೀಯತಿ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಸುಭಸಞ್ಞಾಪರಿಚಿತೇನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚೇತಸಾ ಬಹುಲಂ ವಿಹರತೋ ಮೇಥುನಧಮ್ಮಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಲೀಯತಿ ಪಟಿಕುಟತಿ ಪಟಿವಟ್ಟತಿ, ನ ಸಮ್ಪಸಾರೀಯತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೪೯)।

    Ādissa ādissa asubhasamāpattiyā vaṇṇaṃ bhāsatīti ‘‘evampi itthampī’’ti punappunaṃ vavatthānaṃ katvā ādisanto asubhasamāpattiyā vaṇṇaṃ bhāsati, ānisaṃsaṃ katheti, guṇaṃ parikitteti. Seyyathidaṃ – ‘‘asubhasaññāparicitena, bhikkhave, bhikkhuno cetasā bahulaṃ viharato methunadhammasamāpattiyā cittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivaṭṭati, na sampasārīyati, upekkhā vā pāṭikulyatā vā saṇṭhāti. Seyyathāpi, bhikkhave, kukkuṭapattaṃ vā nhārudaddulaṃ vā aggimhi pakkhittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivaṭṭati, na sampasārīyati; evameva kho, bhikkhave, asubhasaññāparicitena bhikkhuno cetasā bahulaṃ viharato methunadhammasamāpattiyā cittaṃ paṭilīyati paṭikuṭati paṭivaṭṭati, na sampasārīyatī’’ti (a. ni. 7.49).

    ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಪಟಿಸಲ್ಲೀಯಿತುನ್ತಿ ಅಹಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಏಕಂ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಪಟಿಸಲ್ಲೀಯಿತುಂ ನಿಲೀಯಿತುಂ ಏಕೋವ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರಿತುಂ ಇಚ್ಛಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಮ್ಹಿ ಕೇನಚಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಏಕೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತನೀಹಾರಕೇನಾತಿ ಯೋ ಅತ್ತನಾ ಪಯುತ್ತವಾಚಂ ಅಕತ್ವಾ ಮಮತ್ಥಾಯ ಸದ್ಧೇಸು ಕುಲೇಸು ಪಟಿಯತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಉಪನಾಮೇತಿ, ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತನೀಹಾರಕಂ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಮ್ಹಿ ಅಞ್ಞೇನ ಕೇನಚಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ವಾ ಗಹಟ್ಠೇನ ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬೋತಿ।

    Icchāmahaṃ, bhikkhave, addhamāsaṃ paṭisallīyitunti ahaṃ bhikkhave ekaṃ addhamāsaṃ paṭisallīyituṃ nilīyituṃ ekova hutvā viharituṃ icchāmīti attho. Namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenāti yo attanā payuttavācaṃ akatvā mamatthāya saddhesu kulesu paṭiyattaṃ piṇḍapātaṃ nīharitvā mayhaṃ upanāmeti, taṃ piṇḍapātanīhārakaṃ ekaṃ bhikkhuṃ ṭhapetvā namhi aññena kenaci bhikkhunā vā gahaṭṭhena vā upasaṅkamitabboti.

    ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಏವಮಾಹಾತಿ? ಅತೀತೇ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಾ ಮಿಗಲುದ್ದಕಾ ಮಹತೀಹಿ ದಣ್ಡವಾಗುರಾಹಿ ಅರಞ್ಞಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ಏಕತೋಯೇವ ಯಾವಜೀವಂ ಮಿಗಪಕ್ಖಿಘಾತಕಮ್ಮೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಿರಯೇ ಉಪಪನ್ನಾ; ತೇ ತತ್ಥ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ಕತೇನ ಕೇನಚಿದೇವ ಕುಸಲಕಮ್ಮೇನ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಉಪಪನ್ನಾ ಕಲ್ಯಾಣೂಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಞ್ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚ ಲಭಿಂಸು; ತೇಸಂ ತತೋ ಮೂಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮತೋ ಅವಿಪಕ್ಕವಿಪಾಕಾ ಅಪರಾಪರಚೇತನಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅದ್ಧಮಾಸಬ್ಭನ್ತರೇ ಅತ್ತೂಪಕ್ಕಮೇನ ಚ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನ ಚ ಜೀವತುಪಚ್ಛೇದಾಯ ಓಕಾಸಮಕಾಸಿ, ತಂ ಭಗವಾ ಅದ್ದಸ। ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ ನಾಮ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ। ತೇಸು ಚ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಪುಥುಜ್ಜನಾಪಿ ಅತ್ಥಿ ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮೀಅನಾಗಾಮೀಖೀಣಾಸವಾಪಿ। ತತ್ಥ ಖೀಣಾಸವಾ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ, ಇತರೇ ಅರಿಯಸಾವಕಾ ನಿಯತಗತಿಕಾ ಸುಗತಿಪರಾಯಣಾ, ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಪನ ಗತಿ ಅನಿಯತಾ। ಅಥ ಭಗವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಛನ್ದರಾಗೇನ ಮರಣಭಯಭೀತಾ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ ಗತಿಂ ವಿಸೋಧೇತುಂ, ಹನ್ದ ನೇಸಂ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನಾಯ ಅಸುಭಕಥಂ ಕಥೇಮಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಿಗತಚ್ಛನ್ದರಾಗತಾಯ ಗತಿವಿಸೋಧನಂ ಕತ್ವಾ ಸಗ್ಗೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಏವಂ ನೇಸಂ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ।

    Kasmā pana evamāhāti? Atīte kira pañcasatā migaluddakā mahatīhi daṇḍavāgurāhi araññaṃ parikkhipitvā haṭṭhatuṭṭhā ekatoyeva yāvajīvaṃ migapakkhighātakammena jīvikaṃ kappetvā niraye upapannā; te tattha paccitvā pubbe katena kenacideva kusalakammena manussesu upapannā kalyāṇūpanissayavasena sabbepi bhagavato santike pabbajjañca upasampadañca labhiṃsu; tesaṃ tato mūlākusalakammato avipakkavipākā aparāparacetanā tasmiṃ addhamāsabbhantare attūpakkamena ca parūpakkamena ca jīvatupacchedāya okāsamakāsi, taṃ bhagavā addasa. Kammavipāko nāma na sakkā kenaci paṭibāhituṃ. Tesu ca bhikkhūsu puthujjanāpi atthi sotāpannasakadāgāmīanāgāmīkhīṇāsavāpi. Tattha khīṇāsavā appaṭisandhikā, itare ariyasāvakā niyatagatikā sugatiparāyaṇā, puthujjanānaṃ pana gati aniyatā. Atha bhagavā cintesi – ‘‘ime attabhāve chandarāgena maraṇabhayabhītā na sakkhissanti gatiṃ visodhetuṃ, handa nesaṃ chandarāgappahānāya asubhakathaṃ kathemi. Taṃ sutvā attabhāve vigatacchandarāgatāya gativisodhanaṃ katvā sagge paṭisandhiṃ gaṇhissanti. Evaṃ nesaṃ mama santike pabbajjā sātthikā bhavissatī’’ti.

    ತತೋ ತೇಸಂ ಅನುಗ್ಗಹಾಯ ಅಸುಭಕಥಂ ಕಥೇಸಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸೀಸೇನ, ನೋ ಮರಣವಣ್ಣಸಂವಣ್ಣನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ। ಕಥೇತ್ವಾ ಚ ಪನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಮಂ ಇಮಂ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ‘ಅಜ್ಜ ಏಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಮತೋ, ಅಜ್ಜ ದ್ವೇ…ಪೇ॰… ಅಜ್ಜ ದಸಾ’ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಯಞ್ಚ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಯಾ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ। ಸ್ವಾಹಂ ತಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ? ಕಿಂ ಮೇ ಅನತ್ಥಕೇನ ಅನಯಬ್ಯಸನೇನ ಸುತೇನ? ಹನ್ದಾಹಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅದಸ್ಸನಂ ಉಪಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅದ್ಧಮಾಸಂ ಪತಿಸಲ್ಲೀಯಿತುಂ; ನಮ್ಹಿ ಕೇನಚಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತಬ್ಬೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಏಕೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತನೀಹಾರಕೇನಾ’’ತಿ।

    Tato tesaṃ anuggahāya asubhakathaṃ kathesi kammaṭṭhānasīsena, no maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanādhippāyena. Kathetvā ca panassa etadahosi – ‘‘sace maṃ imaṃ addhamāsaṃ bhikkhū passissanti, ‘ajja eko bhikkhu mato, ajja dve…pe… ajja dasā’ti āgantvā āgantvā ārocessanti. Ayañca kammavipāko na sakkā mayā vā aññena vā paṭibāhituṃ. Svāhaṃ taṃ sutvāpi kiṃ karissāmi? Kiṃ me anatthakena anayabyasanena sutena? Handāhaṃ bhikkhūnaṃ adassanaṃ upagacchāmī’’ti. Tasmā evamāha – ‘‘icchāmahaṃ, bhikkhave, addhamāsaṃ patisallīyituṃ; namhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenā’’ti.

    ಅಪರೇ ಪನಾಹು – ‘‘ಪರೂಪವಾದವಿವಜ್ಜನತ್ಥಂ ಏವಂ ವತ್ವಾ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೋ’’ತಿ। ಪರೇ ಕಿರ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪವದಿಸ್ಸನ್ತಿ – ‘‘ಅಯಂ ‘ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ, ಅಹಂ ಸದ್ಧಮ್ಮವರಚಕ್ಕವತ್ತೀ’ತಿ ಪಟಿಜಾನಮಾನೋ ಅತ್ತನೋಪಿ ಸಾವಕೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಘಾತೇನ್ತೇ ನಿವಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಕಿಮಞ್ಞಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತಾ ವಕ್ಖನ್ತಿ – ‘‘ಭಗವಾ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಮನುಯುತ್ತೋ ನಯಿಮಂ ಪವತ್ತಿಂ ಜಾನಾತಿ, ಕೋಚಿಸ್ಸ ಆರೋಚಯಿತಾಪಿ ನತ್ಥಿ, ಸಚೇ ಜಾನೇಯ್ಯ ಅದ್ಧಾ ನಿವಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಇದಂ ಪನ ಇಚ್ಛಾಮತ್ತಂ, ಪಠಮಮೇವೇತ್ಥ ಕಾರಣಂ। ನಾಸ್ಸುಧಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಸ್ಸುಧಾ’’ತಿ ಪದಪೂರಣಮತ್ತೇ ಅವಧಾರಣತ್ಥೇ ವಾ ನಿಪಾತೋ; ನೇವ ಕೋಚಿ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Apare panāhu – ‘‘parūpavādavivajjanatthaṃ evaṃ vatvā paṭisallīno’’ti. Pare kira bhagavantaṃ upavadissanti – ‘‘ayaṃ ‘sabbaññū, ahaṃ saddhammavaracakkavattī’ti paṭijānamāno attanopi sāvake aññamaññaṃ ghātente nivāretuṃ na sakkoti. Kimaññaṃ sakkhissatī’’ti? Tattha paṇḍitā vakkhanti – ‘‘bhagavā paṭisallānamanuyutto nayimaṃ pavattiṃ jānāti, kocissa ārocayitāpi natthi, sace jāneyya addhā nivāreyyā’’ti. Idaṃ pana icchāmattaṃ, paṭhamamevettha kāraṇaṃ. Nāssudhāti ettha ‘‘assudhā’’ti padapūraṇamatte avadhāraṇatthe vā nipāto; neva koci bhagavantaṃ upasaṅkamatīti attho.

    ಅನೇಕೇಹಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಾದೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ವೋಕಾರೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಅನೇಕಾಕಾರವೋಕಾರೋ; ಅನೇಕಾಕಾರವೋಕಿಣ್ಣೋ ಅನೇಕಕಾರಣಸಮ್ಮಿಸ್ಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕೋ ಸೋ? ಅಸುಭಭಾವನಾನುಯೋಗೋ, ತಂ ಅನೇಕಾಕಾರವೋಕಾರಂ ಅಸುಭಭಾವನಾನುಯೋಗಂ ಅನುಯುತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತೀತಿ ಯುತ್ತಪಯುತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತಿ। ಅಟ್ಟೀಯನ್ತೀತಿ ಸಕೇನ ಕಾಯೇನ ಅಟ್ಟಾ ದುಕ್ಖಿತಾ ಹೋನ್ತಿ । ಹರಾಯನ್ತೀತಿ ಲಜ್ಜನ್ತಿ। ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಸಞ್ಜಾತಜಿಗುಚ್ಛಾ ಹೋನ್ತಿ। ದಹರೋತಿ ತರುಣೋ। ಯುವಾತಿ ಯೋಬ್ಬನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಮಣ್ಡನಕಜಾತಿಕೋತಿ ಮಣ್ಡನಕಪಕತಿಕೋ। ಸೀಸಂನ್ಹಾತೋತಿ ಸೀಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನ್ಹಾತೋ। ದಹರೋ ಯುವಾತಿ ಚೇತ್ಥ ದಹರವಚನೇನ ಪಠಮಯೋಬ್ಬನಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಠಮಯೋಬ್ಬನೇ ಹಿ ಸತ್ತಾ ವಿಸೇಸೇನ ಮಣ್ಡನಕಜಾತಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸೀಸಂನ್ಹಾತೋತಿ ಇಮಿನಾ ಮಣ್ಡನಾನುಯೋಗಕಾಲಂ। ಯುವಾಪಿ ಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಸರೀರೋ ನ ಮಣ್ಡನಾನುಯುತ್ತೋ ಹೋತಿ; ಸೀಸಂನ್ಹಾತೋ ಪನ ಸೋ ಮಣ್ಡನಮೇವಾನುಯುಞ್ಜತಿ। ಅಹಿಕುಣಪಾದೀನಿ ದಟ್ಠುಮ್ಪಿ ನ ಇಚ್ಛತಿ। ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅಹಿಕುಣಪೇನ ವಾ ಕುಕ್ಕುರಕುಣಪೇನ ವಾ ಮನುಸ್ಸಕುಣಪೇನ ವಾ ಕಣ್ಠೇ ಆಸತ್ತೇನ ಕೇನಚಿದೇವ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇನ ಆನೇತ್ವಾ ಕಣ್ಠೇ ಬದ್ಧೇನ ಪಟಿಮುಕ್ಕೇನ ಯಥಾ ಅಟ್ಟೀಯೇಯ್ಯ ಹರಾಯೇಯ್ಯ ಜಿಗುಚ್ಛೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಕೇನ ಕಾಯೇನ ಅಟ್ಟೀಯನ್ತಾ ಹರಾಯನ್ತಾ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಾ ಸೋ ವಿಯ ಪುರಿಸೋ ತಂ ಕುಣಪಂ ವಿಗತಚ್ಛನ್ದರಾಗತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತುಕಾಮಾ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ಥಂ ಆದಾಯ ಅತ್ತನಾಪಿ ಅತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತಿ। ‘‘ತ್ವಂ ಮಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಹಿ; ಅಹಂ ತ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಮ್ಪಿ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತಿ।

    Anekehi vaṇṇasaṇṭhānādīhi kāraṇehi vokāro assāti anekākāravokāro; anekākāravokiṇṇo anekakāraṇasammissoti vuttaṃ hoti. Ko so? Asubhabhāvanānuyogo, taṃ anekākāravokāraṃ asubhabhāvanānuyogaṃ anuyuttā viharantīti yuttapayuttā viharanti. Aṭṭīyantīti sakena kāyena aṭṭā dukkhitā honti . Harāyantīti lajjanti. Jigucchantīti sañjātajigucchā honti. Daharoti taruṇo. Yuvāti yobbanena samannāgato. Maṇḍanakajātikoti maṇḍanakapakatiko. Sīsaṃnhātoti sīsena saddhiṃ nhāto. Daharo yuvāti cettha daharavacanena paṭhamayobbanabhāvaṃ dasseti. Paṭhamayobbane hi sattā visesena maṇḍanakajātikā honti. Sīsaṃnhātoti iminā maṇḍanānuyogakālaṃ. Yuvāpi hi kiñci kammaṃ katvā saṃkiliṭṭhasarīro na maṇḍanānuyutto hoti; sīsaṃnhāto pana so maṇḍanamevānuyuñjati. Ahikuṇapādīni daṭṭhumpi na icchati. So tasmiṃ khaṇe ahikuṇapena vā kukkurakuṇapena vā manussakuṇapena vā kaṇṭhe āsattena kenacideva paccatthikena ānetvā kaṇṭhe baddhena paṭimukkena yathā aṭṭīyeyya harāyeyya jiguccheyya; evameva te bhikkhū sakena kāyena aṭṭīyantā harāyantā jigucchantā so viya puriso taṃ kuṇapaṃ vigatacchandarāgatāya attano kāyaṃ pariccajitukāmā hutvā satthaṃ ādāya attanāpi attānaṃ jīvitā voropenti. ‘‘Tvaṃ maṃ jīvitā voropehi; ahaṃ ta’’nti evaṃ aññamaññampi jīvitā voropenti.

    ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕಮ್ಪಿ ಸಮಣಕುತ್ತಕನ್ತಿ ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ; ಸಮಣಕುತ್ತಕೋತಿ ಸಮಣವೇಸಧಾರಕೋ। ಸೋ ಕಿರ ಸಿಖಾಮತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಮುಣ್ಡೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಕಾಸಾವಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಅಂಸೇ ಕತ್ವಾ ವಿಹಾರಂಯೇವ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಘಾಸಾದಭಾವೇನ ಜೀವತಿ। ತಮ್ಪಿ ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕಂ ಸಮಣಕುತ್ತಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದನ್ತಿ। ಸಾಧೂತಿ ಆಯಾಚನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ನೋತಿ ಉಪಯೋಗಬಹುವಚನಂ, ಸಾಧು ಆವುಸೋ ಅಮ್ಹೇ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಹೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಅರಿಯಾ ನೇವ ಪಾಣಾತಿಪಾತಂ ಕರಿಂಸು ನ ಸಮಾದಪೇಸುಂ, ನ ಸಮನುಞ್ಞಾ ಅಹೇಸುಂ। ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಪನ ಸಬ್ಬಮಕಂಸು। ಲೋಹಿತಕನ್ತಿ ಲೋಹಿತಮಕ್ಖಿತಂ। ಯೇನ ವಗ್ಗುಮುದಾನದೀತಿ ವಗ್ಗುಮತಾ ಲೋಕಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಸಮ್ಮತಾ ನದೀ। ಸೋಪಿ ಕಿರ ‘‘ತಂ ಪಾಪಂ ತತ್ಥ ಪವಾಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಗತೋ, ನದಿಯಾ ಆನುಭಾವೇನ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಪಾಪಂ ಪಹೀನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।

    Migalaṇḍikampi samaṇakuttakanti migalaṇḍikoti tassa nāmaṃ; samaṇakuttakoti samaṇavesadhārako. So kira sikhāmattaṃ ṭhapetvā sīsaṃ muṇḍetvā ekaṃ kāsāvaṃ nivāsetvā ekaṃ aṃse katvā vihāraṃyeva upanissāya vighāsādabhāvena jīvati. Tampi migalaṇḍikaṃ samaṇakuttakaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadanti. Sādhūti āyācanatthe nipāto. Noti upayogabahuvacanaṃ, sādhu āvuso amhe jīvitā voropehīti vuttaṃ hoti. Ettha ca ariyā neva pāṇātipātaṃ kariṃsu na samādapesuṃ, na samanuññā ahesuṃ. Puthujjanā pana sabbamakaṃsu. Lohitakanti lohitamakkhitaṃ. Yena vaggumudānadīti vaggumatā lokassa puññasammatā nadī. Sopi kira ‘‘taṃ pāpaṃ tattha pavāhessāmī’’ti saññāya gato, nadiyā ānubhāvena appamattakampi pāpaṃ pahīnaṃ nāma natthi.

    ೧೬೩. ಅಹುದೇವ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ ತೇಸು ಕಿರ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಕೇನಚಿಪಿ ಕಾಯವಿಕಾರೋ ವಾ ವಚೀವಿಕಾರೋ ವಾ ನ ಕತೋ, ಸಬ್ಬೇ ಸತಾ ಸಮ್ಪಜಾನಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು। ತಂ ಅನುಸ್ಸರತೋ ತಸ್ಸ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿಯೇವ। ಅಹು ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಸಭಾವನಿಯಮನತ್ಥಮೇತಂ ವುತ್ತಂ । ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಅಹೋಸಿ, ನ ವಿನಯಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ। ಅಲಾಭಾ ವತ ಮೇತಿಆದಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಆಕಾರದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅಲಾಭಾ ವತ ಮೇತಿ ಆಯತಿಂ ದಾನಿ ಮಮ ಹಿತಸುಖಲಾಭಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಅನುತ್ಥುನಾತಿ। ‘‘ನ ವತ ಮೇ ಲಾಭಾ’’ತಿಇಮಿನಾ ಪನ ತಮೇವತ್ಥಂ ದಳ್ಹಂ ಕರೋತಿ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಸಚೇಪಿ ಕೋಚಿ ‘‘ಲಾಭಾ ತೇ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ತಂ ಮಿಚ್ಛಾ, ನ ವತ ಮೇ ಲಾಭಾತಿ। ದುಲ್ಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇತಿ ಕುಸಲಾನುಭಾವೇನ ಲದ್ಧಮ್ಪಿ ಇದಂ ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ದುಲ್ಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇ। ನ ವತ ಮೇ ಸುಲದ್ಧನ್ತಿಇಮಿನಾ ಪನ ತಮೇವತ್ಥಂ ದಳ್ಹಂ ಕರೋತಿ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಸಚೇಪಿ ಕೋಚಿ ‘‘ಸುಲದ್ಧಂ ತೇ’’ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ತಂ ಮಿಚ್ಛಾ; ನ ವತ ಮೇ ಸುಲದ್ಧನ್ತಿ। ಅಪುಞ್ಞಂ ಪಸುತನ್ತಿ ಅಪುಞ್ಞಂ ಉಪಚಿತಂ ಜನಿತಂ ವಾ। ಕಸ್ಮಾತಿ ಚೇ? ಯೋಹಂ ಭಿಕ್ಖೂ…ಪೇ॰… ವೋರೋಪೇಸಿನ್ತಿ । ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಯೋ ಅಹಂ ಸೀಲವನ್ತೇ ತಾಯ ಏವ ಸೀಲವನ್ತತಾಯ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೇ ಉತ್ತಮಧಮ್ಮೇ ಸೇಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿನ್ತಿ।

    163.Ahudeva kukkuccanti tesu kira bhikkhūsu kenacipi kāyavikāro vā vacīvikāro vā na kato, sabbe satā sampajānā dakkhiṇena passena nipajjiṃsu. Taṃ anussarato tassa kukkuccaṃ ahosiyeva. Ahu vippaṭisāroti tasseva kukkuccassa sabhāvaniyamanatthametaṃ vuttaṃ . Vippaṭisārakukkuccaṃ ahosi, na vinayakukkuccanti. Alābhā vata metiādi kukkuccassa pavattiākāradassanatthaṃ vuttaṃ. Tattha alābhā vata meti āyatiṃ dāni mama hitasukhalābhā nāma natthīti anutthunāti. ‘‘Na vata me lābhā’’tiiminā pana tamevatthaṃ daḷhaṃ karoti. Ayañhettha adhippāyo – sacepi koci ‘‘lābhā te’’ti vadeyya, taṃ micchā, na vata me lābhāti. Dulladdhaṃ vata meti kusalānubhāvena laddhampi idaṃ manussattaṃ dulladdhaṃ vata me. Na vata me suladdhantiiminā pana tamevatthaṃ daḷhaṃ karoti. Ayañhettha adhippāyo – sacepi koci ‘‘suladdhaṃ te’’ti vadeyya, taṃ micchā; na vata me suladdhanti. Apuññaṃ pasutanti apuññaṃ upacitaṃ janitaṃ vā. Kasmāti ce? Yohaṃ bhikkhū…pe… voropesinti . Tassattho – yo ahaṃ sīlavante tāya eva sīlavantatāya kalyāṇadhamme uttamadhamme seṭṭhadhamme bhikkhū jīvitā voropesinti.

    ಅಞ್ಞತರಾ ಮಾರಕಾಯಿಕಾತಿ ನಾಮವಸೇನ ಅಪಾಕಟಾ ಏಕಾ ಭುಮ್ಮದೇವತಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಮಾರಪಕ್ಖಿಕಾ ಮಾರಸ್ಸನುವತ್ತಿಕಾ ‘‘ಏವಮಯಂ ಮಾರಧೇಯ್ಯಂ ಮಾರವಿಸಯಂ ನಾತಿಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಭರಣವಿಭೂಸಿತಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆನುಭಾವಂ ದಸ್ಸಯಮಾನಾ ಅಭಿಜ್ಜಮಾನೇ ಉದಕೇ ಪಥವೀತಲೇ ಚಙ್ಕಮಮಾನಾ ವಿಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕಂ ಸಮಣಕುತ್ತಕಂ ಏತದವೋಚ। ಸಾಧು ಸಾಧೂತಿ ಸಮ್ಪಹಂಸನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ; ತಸ್ಮಾ ಏವ ದ್ವಿವಚನಂ ಕತಂ। ಅತಿಣ್ಣೇ ತಾರೇಸೀತಿ ಸಂಸಾರತೋ ಅತಿಣ್ಣೇ ಇಮಿನಾ ಜೀವಿತಾವೋರೋಪನೇನ ತಾರೇಸಿ ಪರಿಮೋಚೇಸೀತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಏತಿಸ್ಸಾ ದೇವತಾಯ ಬಾಲಾಯ ದುಮ್ಮೇಧಾಯ ಲದ್ಧಿ ‘‘ಯೇ ನ ಮತಾ, ತೇ ಸಂಸಾರತೋ ನ ಮುತ್ತಾ। ಯೇ ಮತಾ, ತೇ ಮುತ್ತಾ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಂಸಾರಮೋಚಕಮಿಲಕ್ಖಾ ವಿಯ ಏವಂಲದ್ಧಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ತಮ್ಪಿ ತತ್ಥ ನಿಯೋಜೇನ್ತೀ ಏವಮಾಹ। ಅಥ ಖೋ ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕೋ ಸಮಣಕುತ್ತಕೋ ತಾವ ಭುಸಂ ಉಪ್ಪನ್ನವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋಪಿ ತಂ ದೇವತಾಯ ಆನುಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ದೇವತಾ ಏವಮಾಹ – ಅದ್ಧಾ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ಏವಮೇವ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ನಿಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಲಾಭಾ ಕಿರ ಮೇ’’ತಿಆದೀನಿ ಪರಿಕಿತ್ತಯನ್ತೋ। ವಿಹಾರೇನ ವಿಹಾರಂ ಪರಿವೇಣೇನ ಪರಿವೇಣಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದೇತೀತಿ ತಂ ತಂ ವಿಹಾರಞ್ಚ ಪರಿವೇಣಞ್ಚ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಏವಂ ವದತಿ – ‘‘ಕೋ ಅತಿಣ್ಣೋ, ಕಂ ತಾರೇಮೀ’’ತಿ?

    Aññatarā mārakāyikāti nāmavasena apākaṭā ekā bhummadevatā micchādiṭṭhikā mārapakkhikā mārassanuvattikā ‘‘evamayaṃ māradheyyaṃ māravisayaṃ nātikkamissatī’’ti cintetvā sabbābharaṇavibhūsitā hutvā attano ānubhāvaṃ dassayamānā abhijjamāne udake pathavītale caṅkamamānā viya āgantvā migalaṇḍikaṃ samaṇakuttakaṃ etadavoca. Sādhu sādhūti sampahaṃsanatthe nipāto; tasmā eva dvivacanaṃ kataṃ. Atiṇṇe tāresīti saṃsārato atiṇṇe iminā jīvitāvoropanena tāresi parimocesīti. Ayaṃ kira etissā devatāya bālāya dummedhāya laddhi ‘‘ye na matā, te saṃsārato na muttā. Ye matā, te muttā’’ti. Tasmā saṃsāramocakamilakkhā viya evaṃladdhikā hutvā tampi tattha niyojentī evamāha. Atha kho migalaṇḍiko samaṇakuttako tāva bhusaṃ uppannavippaṭisāropi taṃ devatāya ānubhāvaṃ disvā ‘‘ayaṃ devatā evamāha – addhā iminā atthena evameva bhavitabba’’nti niṭṭhaṃ gantvā ‘‘lābhā kira me’’tiādīni parikittayanto. Vihārena vihāraṃ pariveṇena pariveṇaṃ upasaṅkamitvā evaṃ vadetīti taṃ taṃ vihārañca pariveṇañca upasaṅkamitvā dvāraṃ vivaritvā anto pavisitvā bhikkhū evaṃ vadati – ‘‘ko atiṇṇo, kaṃ tāremī’’ti?

    ಹೋತಿಯೇವ ಭಯನ್ತಿ ಮರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸೋ ಹೋತಿ। ಹೋತಿ ಛಮ್ಭಿತತ್ತನ್ತಿ ಹದಯಮಂಸಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಮಾ ಸರೀರಚಲನಂ ಹೋತಿ; ಅತಿಭಯೇನ ಥದ್ಧಸರೀರತ್ತನ್ತಿಪಿ ಏಕೇ, ಥಮ್ಭಿತತ್ತಞ್ಹಿ ಛಮ್ಭಿತತ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಲೋಮಹಂಸೋತಿ ಉದ್ಧಂಠಿತಲೋಮತಾ, ಖೀಣಾಸವಾ ಪನ ಸತ್ತಸುಞ್ಞತಾಯ ಸುದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಮರಣಕಸತ್ತಮೇವ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ನಾಹೋಸೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏಕಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುಂ ದ್ವೇಪಿ…ಪೇ॰… ಸಟ್ಠಿಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕಾಹೇನ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸೀತಿ ಏವಂ ಗಣನವಸೇನ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ತಾನಿ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿ।

    Hotiyevabhayanti maraṇaṃ paṭicca cittutrāso hoti. Hoti chambhitattanti hadayamaṃsaṃ ādiṃ katvā tasmā sarīracalanaṃ hoti; atibhayena thaddhasarīrattantipi eke, thambhitattañhi chambhitattanti vuccati. Lomahaṃsoti uddhaṃṭhitalomatā, khīṇāsavā pana sattasuññatāya sudiṭṭhattā maraṇakasattameva na passanti, tasmā tesaṃ sabbampetaṃ nāhosīti veditabbaṃ. Ekampi bhikkhuṃ dvepi…pe… saṭṭhimpi bhikkhū ekāhena jīvitā voropesīti evaṃ gaṇanavasena sabbānipi tāni pañca bhikkhusatāni jīvitā voropesi.

    ೧೬೪. ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋತಿ ತೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಪತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ತತೋ ಏಕೀಭಾವತೋ ವುಟ್ಠಿತೋ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ವಿಯ ಕಥಾಸಮುಟ್ಠಾಪನತ್ಥಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ। ಕಿಂ ನು ಖೋ ಆನನ್ದ ತನುಭೂತೋ ವಿಯ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋತಿ ಆನನ್ದ ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಬಹೂ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಉದ್ದೇಸಂ ಪರಿಪುಚ್ಛಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ, ಏಕಪಜ್ಜೋತೋ ವಿಯ ಆರಾಮೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ಅದ್ಧಮಾಸಮತ್ತಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ತನುಭೂತೋ ವಿಯ ತನುಕೋ ಮನ್ದೋ ಅಪ್ಪಕೋ ವಿರಳವಿರಳೋ ವಿಯ ಜಾತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ। ಕಿನ್ನು ಖೋ ಕಾರಣಂ, ಕಿಂ ದಿಸಾಸು ಪಕ್ಕನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ?

    164.Paṭisallānā vuṭṭhitoti tesaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ jīvitakkhayapattabhāvaṃ ñatvā tato ekībhāvato vuṭṭhito jānantopi ajānanto viya kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi. Kiṃ nu kho ānanda tanubhūto viya bhikkhusaṅghoti ānanda ito pubbe bahū bhikkhū ekato upaṭṭhānaṃ āgacchanti, uddesaṃ paripucchaṃ gaṇhanti sajjhāyanti, ekapajjoto viya ārāmo dissati, idāni pana addhamāsamattassa accayena tanubhūto viya tanuko mando appako viraḷaviraḷo viya jāto bhikkhusaṅgho. Kinnu kho kāraṇaṃ, kiṃ disāsu pakkantā bhikkhūti?

    ಅಥಾಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ ತೇಸಂ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಪ್ಪತ್ತಿಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗಪಚ್ಚಯಾ ಪನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತೋ ‘‘ತಥಾ ಹಿ ಪನ ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿಂ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಯಾಚನ್ತೋ ‘‘ಸಾಧು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಾಧು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ ಅಞ್ಞಂ ಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖತು, ಯೇನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹೇಯ್ಯ; ಮಹಾಸಮುದ್ದಂ ಓರೋಹಣತಿತ್ಥಾನಿ ವಿಯ ಹಿ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ದಸಾನುಸ್ಸತಿದಸಕಸಿಣಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾನಾಪಾನಸತಿಪ್ಪಭೇದಾನಿ ಬಹೂನಿ ನಿಬ್ಬಾನೋರೋಹಣಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನಿ ಸನ್ತಿ। ತೇಸು ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖತೂತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।

    Athāyasmā ānando kammavipākena tesaṃ jīvitakkhayappattiṃ asallakkhento asubhakammaṭṭhānānuyogapaccayā pana sallakkhento ‘‘tathā hi pana bhante bhagavā’’tiādiṃ vatvā bhikkhūnaṃ arahattappattiyā aññaṃ kammaṭṭhānaṃ yācanto ‘‘sādhu bhante bhagavā’’tiādimāha. Tassattho – sādhu bhante bhagavā aññaṃ kāraṇaṃ ācikkhatu, yena bhikkhusaṅgho arahatte patiṭṭhaheyya; mahāsamuddaṃ orohaṇatitthāni viya hi aññānipi dasānussatidasakasiṇacatudhātuvavatthānabrahmavihārānāpānasatippabhedāni bahūni nibbānorohaṇakammaṭṭhānāni santi. Tesu bhagavā bhikkhū samassāsetvā aññataraṃ kammaṭṭhānaṃ ācikkhatūti adhippāyo.

    ಅಥ ಭಗವಾ ತಥಾ ಕಾತುಕಾಮೋ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇನ್ತೋ ‘‘ತೇನಹಾನನ್ದಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ವೇಸಾಲಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ವೇಸಾಲಿಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ಸಮನ್ತಾ ಗಾವುತೇಪಿ ಅದ್ಧಯೋಜನೇಪಿ ಯಾವತಿಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರನ್ತಿ , ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನಾ ಗನ್ತುಂ ಯುತ್ತಟ್ಠಾನಂ ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ದಹರಭಿಕ್ಖೂ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ಮುಹುತ್ತೇನೇವ ಅನವಸೇಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ ಸಮೂಹಂ ಕತ್ವಾ। ಯಸ್ಸ ದಾನಿ ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಮಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಸನ್ನಿಪತಿತೋ ಏಸ ಕಾಲೋ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಾತುಂ, ಅನುಸಾಸನಿಂ ದಾತುಂ, ಇದಾನಿ ಯಸ್ಸ ತುಮ್ಹೇ ಕಾಲಂ ಜಾನಾಥ, ತಂ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ।

    Atha bhagavā tathā kātukāmo theraṃ uyyojento ‘‘tenahānandā’’tiādimāha. Tattha vesāliṃ upanissāyāti vesāliṃ upanissāya samantā gāvutepi addhayojanepi yāvatikā bhikkhū viharanti , te sabbe sannipātehīti attho. Te sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātetvāti attanā gantuṃ yuttaṭṭhānaṃ sayaṃ gantvā aññattha daharabhikkhū pahiṇitvā muhutteneva anavasese bhikkhū upaṭṭhānasālāyaṃ samūhaṃ katvā. Yassa dāni bhante bhagavā kālaṃ maññatīti ettha ayamadhippāyo – bhagavā bhikkhusaṅgho sannipatito esa kālo bhikkhūnaṃ dhammakathaṃ kātuṃ, anusāsaniṃ dātuṃ, idāni yassa tumhe kālaṃ jānātha, taṃ kattabbanti.

    ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾ

    Ānāpānassatisamādhikathā

    ೧೬೫. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ…ಪೇ॰… ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಆಚಿಕ್ಖಿತಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪರಿಯಾಯಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ‘‘ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧೀ’’ತಿ ಆಹ।

    165. Atha kho bhagavā…pe… bhikkhū āmantesi – ayampi kho bhikkhaveti āmantetvā ca pana bhikkhūnaṃ arahattappattiyā pubbe ācikkhitaasubhakammaṭṭhānato aññaṃ pariyāyaṃ ācikkhanto ‘‘ānāpānassatisamādhī’’ti āha.

    ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಭಗವತಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಪಣೀತಕಮ್ಮಟ್ಠಾನದಸ್ಸನತ್ಥಮೇವ ಅಯಂ ಪಾಳಿ ವುತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಪರಿಹಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ಥಯೋಜನಾಕ್ಕಮಂ ಏತ್ಥ ವಣ್ಣನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ತತ್ರ ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ತಾವ ಪದಸ್ಸ ಅಯಂ ಯೋಜನಾ – ಭಿಕ್ಖವೇ ನ ಕೇವಲಂ ಅಸುಭಭಾವನಾಯೇವ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ, ಅಪಿಚ ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿ…ಪೇ॰… ವೂಪಸಮೇತೀತಿ।

    Idāni yasmā bhagavatā bhikkhūnaṃ santapaṇītakammaṭṭhānadassanatthameva ayaṃ pāḷi vuttā, tasmā aparihāpetvā atthayojanākkamaṃ ettha vaṇṇanaṃ karissāmi. Tatra ‘‘ayampi kho bhikkhave’’ti imassa tāva padassa ayaṃ yojanā – bhikkhave na kevalaṃ asubhabhāvanāyeva kilesappahānāya saṃvattati, apica ayampi kho ānāpānassatisamādhi…pe… vūpasametīti.

    ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾ – ಆನಾಪಾನಸ್ಸತೀತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಸತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ –

    Ayaṃ panettha atthavaṇṇanā – ānāpānassatīti assāsapassāsapariggāhikā sati. Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ –

    ‘‘ಆನನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಸೋ, ನೋ ಪಸ್ಸಾಸೋ। ಅಪಾನನ್ತಿ ಪಸ್ಸಾಸೋ, ನೋ ಅಸ್ಸಾಸೋ। ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿ, ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿ। ಯೋ ಅಸ್ಸಸತಿ ತಸ್ಸುಪಟ್ಠಾತಿ, ಯೋ ಪಸ್ಸಸತಿ ತಸ್ಸುಪಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೬೦)।

    ‘‘Ānanti assāso, no passāso. Apānanti passāso, no assāso. Assāsavasena upaṭṭhānaṃ sati, passāsavasena upaṭṭhānaṃ sati. Yo assasati tassupaṭṭhāti, yo passasati tassupaṭṭhātī’’ti (paṭi. ma. 1.160).

    ಸಮಾಧೀತಿ ತಾಯ ಆನಾಪಾನಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾಯ ಸತಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ; ಸಮಾಧಿಸೀಸೇನ ಚಾಯಂ ದೇಸನಾ, ನ ಸತಿಸೀಸೇನ। ತಸ್ಮಾ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಯಾ ಯುತ್ತೋ ಸಮಾಧಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಯಂ ವಾ ಸಮಾಧಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಭಾವಿತೋತಿ ಉಪ್ಪಾದಿತೋ ವಡ್ಢಿತೋ ಚ। ಬಹುಲೀಕತೋತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕತೋ। ಸನ್ತೋ ಚೇವ ಪಣೀತೋ ಚಾತಿ ಸನ್ತೋ ಚೇವ ಪಣೀತೋ ಚೇವ, ಉಭಯತ್ಥ ಏವಸದ್ದೇನ ನಿಯಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಅಯಞ್ಹಿ ಯಥಾ ಅಸುಭಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕೇವಲಂ ಪಟಿವೇಧವಸೇನ ಸನ್ತಞ್ಚ ಪಣೀತಞ್ಚ ಓಳಾರಿಕಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಪನ ಪಟಿಕೂಲಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಚ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ನೇವ ಸನ್ತಂ ನ ಪಣೀತಂ, ನ ಏವಂ ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಅಸನ್ತೋ ವಾ ಅಪ್ಪಣೀತೋ ವಾ, ಅಪಿಚ ಖೋ ಆರಮ್ಮಣಸನ್ತತಾಯಪಿ ಸನ್ತೋ ವೂಪಸನ್ತೋ ನಿಬ್ಬುತೋ ಪಟಿವೇಧಸಙ್ಖಾತಅಙ್ಗಸನ್ತತಾಯಪಿ ಆರಮ್ಮಣಪ್ಪಣೀತತಾಯಪಿ ಪಣೀತೋ ಅತಿತ್ತಿಕರೋ ಅಙ್ಗಪ್ಪಣೀತತಾಯಪೀತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಸನ್ತೋ ಚೇವ ಪಣೀತೋ ಚಾ’’ತಿ।

    Samādhīti tāya ānāpānapariggāhikāya satiyā saddhiṃ uppannā cittekaggatā; samādhisīsena cāyaṃ desanā, na satisīsena. Tasmā ānāpānassatiyā yutto samādhi ānāpānassatisamādhi, ānāpānassatiyaṃ vā samādhi ānāpānassatisamādhīti evamettha attho veditabbo. Bhāvitoti uppādito vaḍḍhito ca. Bahulīkatoti punappunaṃ kato. Santo ceva paṇīto cāti santo ceva paṇīto ceva, ubhayattha evasaddena niyamo veditabbo. Kiṃ vuttaṃ hoti? Ayañhi yathā asubhakammaṭṭhānaṃ kevalaṃ paṭivedhavasena santañca paṇītañca oḷārikārammaṇattā pana paṭikūlārammaṇattā ca ārammaṇavasena neva santaṃ na paṇītaṃ, na evaṃ kenaci pariyāyena asanto vā appaṇīto vā, apica kho ārammaṇasantatāyapi santo vūpasanto nibbuto paṭivedhasaṅkhātaaṅgasantatāyapi ārammaṇappaṇītatāyapi paṇīto atittikaro aṅgappaṇītatāyapīti. Tena vuttaṃ – ‘‘santo ceva paṇīto cā’’ti.

    ಅಸೇಚನಕೋ ಚ ಸುಖೋ ಚ ವಿಹಾರೋತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ನಾಸ್ಸ ಸೇಚನನ್ತಿ ಅಸೇಚನಕೋ ಅನಾಸಿತ್ತಕೋ ಅಬ್ಬೋಕಿಣ್ಣೋ ಪಾಟೇಕ್ಕೋ ಆವೇಣಿಕೋ, ನತ್ಥೇತ್ಥ ಪರಿಕಮ್ಮೇನ ವಾ ಉಪಚಾರೇನ ವಾ ಸನ್ತತಾ ಆದಿಮನಸಿಕಾರತೋ ಪಭುತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನೇವ ಸನ್ತೋ ಚ ಪಣೀತೋ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇಚಿ ಪನ ಅಸೇಚನಕೋತಿ ಅನಾಸಿತ್ತಕೋ ಓಜವನ್ತೋ ಸಭಾವೇನೇವ ಮಧುರೋತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವಮಯಂ ಅಸೇಚನಕೋ ಚ ಅಪ್ಪಿತಪ್ಪಿತಕ್ಖಣೇ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸುಖಪ್ಪಟಿಲಾಭಾಯ ಸಂವತ್ತನತೋ ಸುಖೋ ಚ ವಿಹಾರೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Asecanako ca sukho ca vihāroti ettha pana nāssa secananti asecanako anāsittako abbokiṇṇo pāṭekko āveṇiko, natthettha parikammena vā upacārena vā santatā ādimanasikārato pabhuti attano sabhāveneva santo ca paṇīto cāti attho. Keci pana asecanakoti anāsittako ojavanto sabhāveneva madhuroti vadanti. Evamayaṃ asecanako ca appitappitakkhaṇe kāyikacetasikasukhappaṭilābhāya saṃvattanato sukho ca vihāroti veditabbo.

    ಉಪ್ಪನ್ನುಪ್ಪನ್ನೇತಿ ಅವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತೇ ಅವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತೇ। ಪಾಪಕೇತಿ ಲಾಮಕೇ। ಅಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇತಿ ಅಕೋಸಲ್ಲಸಮ್ಭೂತೇ ಧಮ್ಮೇ। ಠಾನಸೋ ಅನ್ತರಧಾಪೇತೀತಿ ಖಣೇನೇವ ಅನ್ತರಧಾಪೇತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತಿ। ವೂಪಸಮೇತೀತಿ ಸುಟ್ಠು ಉಪಸಮೇತಿ, ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯತ್ತಾ ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗವುಡ್ಢಿಪ್ಪತೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದತಿ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇತೀತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ।

    Uppannuppanneti avikkhambhite avikkhambhite. Pāpaketi lāmake. Akusale dhammeti akosallasambhūte dhamme. Ṭhānaso antaradhāpetīti khaṇeneva antaradhāpeti vikkhambheti. Vūpasametīti suṭṭhu upasameti, nibbedhabhāgiyattā vā anupubbena ariyamaggavuḍḍhippato samucchindati paṭippassambhetītipi attho.

    ಸೇಯ್ಯಥಾಪೀತಿ ಓಪಮ್ಮನಿದಸ್ಸನಮೇತಂ। ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇತಿ ಆಸಾಳ್ಹಮಾಸೇ। ಊಹತಂ ರಜೋಜಲ್ಲನ್ತಿ ಅದ್ಧಮಾಸೇ ವಾತಾತಪಸುಕ್ಖಾಯ ಗೋಮಹಿಂಸಾದಿಪಾದಪ್ಪಹಾರಸಮ್ಭಿನ್ನಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಉದ್ಧಂ ಹತಂ ಊಹತಂ ಆಕಾಸೇ ಸಮುಟ್ಠಿತಂ ರಜಞ್ಚ ರೇಣುಞ್ಚ। ಮಹಾ ಅಕಾಲಮೇಘೋತಿ ಸಬ್ಬಂ ನಭಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತೋ ಆಸಾಳ್ಹಜುಣ್ಹಪಕ್ಖೇ ಸಕಲಂ ಅದ್ಧಮಾಸಂ ವಸ್ಸನಕಮೇಘೋ। ಸೋ ಹಿ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅಕಾಲಮೇಘೋತಿ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಠಾನಸೋ ಅನ್ತರಧಾಪೇತಿ ವೂಪಸಮೇತೀತಿ ಖಣೇನೇವ ಅದಸ್ಸನಂ ನೇತಿ, ಪಥವಿಯಂ ಸನ್ನಿಸೀದಾಪೇತಿ। ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಓಪಮ್ಮಸಮ್ಪಟಿಪಾದನಮೇತಂ। ತತೋ ಪರಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।

    Seyyathāpīti opammanidassanametaṃ. Gimhānaṃ pacchime māseti āsāḷhamāse. Ūhataṃ rajojallanti addhamāse vātātapasukkhāya gomahiṃsādipādappahārasambhinnāya pathaviyā uddhaṃ hataṃ ūhataṃ ākāse samuṭṭhitaṃ rajañca reṇuñca. Mahā akālameghoti sabbaṃ nabhaṃ ajjhottharitvā uṭṭhito āsāḷhajuṇhapakkhe sakalaṃ addhamāsaṃ vassanakamegho. So hi asampatte vassakāle uppannattā akālameghoti idhādhippeto. Ṭhānaso antaradhāpeti vūpasametīti khaṇeneva adassanaṃ neti, pathaviyaṃ sannisīdāpeti. Evameva khoti opammasampaṭipādanametaṃ. Tato paraṃ vuttanayameva.

    ಇದಾನಿ ಕಥಂ ಭಾವಿತೋ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧೀತಿ ಏತ್ಥ ಕಥನ್ತಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಭಾವನಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ವಿತ್ಥಾರೇತುಕಮ್ಯತಾಪುಚ್ಛಾ। ಭಾವಿತೋ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧೀತಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ವಿತ್ಥಾರೇತುಕಮ್ಯತಾಯ ಪುಟ್ಠಧಮ್ಮನಿದಸ್ಸನಂ । ಏಸ ನಯೋ ದುತಿಯಪದೇಪಿ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಭಿಕ್ಖವೇ ಕೇನಪಕಾರೇನ ಕೇನಾಕಾರೇನ ಕೇನ ವಿಧಿನಾ ಭಾವಿತೋ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿ ಕೇನಪಕಾರೇನ ಬಹುಲೀಕತೋ ಸನ್ತೋ ಚೇವ…ಪೇ॰… ವೂಪಸಮೇತೀತಿ।

    Idāni kathaṃ bhāvito ca bhikkhave ānāpānassatisamādhīti ettha kathanti ānāpānassatisamādhibhāvanaṃ nānappakārato vitthāretukamyatāpucchā. Bhāvito ca bhikkhave ānāpānassatisamādhīti nānappakārato vitthāretukamyatāya puṭṭhadhammanidassanaṃ . Esa nayo dutiyapadepi. Ayaṃ panettha saṅkhepattho – bhikkhave kenapakārena kenākārena kena vidhinā bhāvito ānāpānassatisamādhi kenapakārena bahulīkato santo ceva…pe… vūpasametīti.

    ಇದಾನಿ ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಇಧ ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಇಧ ಭಿಕ್ಖವೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಭಿಕ್ಖು। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಇಧಸದ್ದೋ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿನಿಬ್ಬತ್ತಕಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸನ್ನಿಸ್ಸಯಭೂತಸಾಸನಪರಿದೀಪನೋ ಅಞ್ಞಸಾಸನಸ್ಸ ತಥಾಭಾವಪಟಿಸೇಧನೋ ಚ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಇಧೇವ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಣೋ…ಪೇ॰… ಸುಞ್ಞಾ ಪರಪ್ಪವಾದಾ ಸಮಣೇಭಿ ಅಞ್ಞೇಹೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೩೯)। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ।

    Idāni tamatthaṃ vitthārento ‘‘idha bhikkhave’’tiādimāha. Tattha idha bhikkhave bhikkhūti bhikkhave imasmiṃ sāsane bhikkhu. Ayañhettha idhasaddo sabbappakāraānāpānassatisamādhinibbattakassa puggalassa sannissayabhūtasāsanaparidīpano aññasāsanassa tathābhāvapaṭisedhano ca. Vuttañhetaṃ – ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo…pe… suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (ma. ni. 1.139). Tena vuttaṃ – ‘‘imasmiṃ sāsane bhikkhū’’ti.

    ಅರಞ್ಞಗತೋ ವಾ…ಪೇ॰… ಸುಞ್ಞಾಗಾರಗತೋ ವಾತಿ ಇದಮಸ್ಸ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಭಾವನಾನುರೂಪಸೇನಾಸನಪರಿಗ್ಗಹಪರಿದೀಪನಂ। ಇಮಸ್ಸ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ದೀಘರತ್ತಂ ರೂಪಾದೀಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಅನುವಿಸಟಂ ಚಿತ್ತಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಆರಮ್ಮಣಂ ಅಭಿರುಹಿತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ। ಕೂಟಗೋಣಯುತ್ತರಥೋ ವಿಯ ಉಪ್ಪಥಮೇವ ಧಾವತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಗೋಪೋ ಕೂಟಧೇನುಯಾ ಸಬ್ಬಂ ಖೀರಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ವಡ್ಢಿತಂ ಕೂಟವಚ್ಛಂ ದಮೇತುಕಾಮೋ ಧೇನುತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಮಹನ್ತಂ ಥಮ್ಭಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಯೋತ್ತೇನ ಬನ್ಧೇಯ್ಯ। ಅಥಸ್ಸ ಸೋ ವಚ್ಛೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಪ್ಫನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತಮೇವ ಥಮ್ಭಂ ಉಪನಿಸೀದೇಯ್ಯ ವಾ ಉಪನಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ವಾ; ಏವಮೇವ ಇಮಿನಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ದೀಘರತ್ತಂ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾದಿರಸಪಾನವಡ್ಢಿತಂ ದುಟ್ಠಚಿತ್ತಂ ದಮೇತುಕಾಮೇನ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣತೋ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ವಾ…ಪೇ॰… ಸುಞ್ಞಾಗಾರಂ ವಾ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಥಮ್ಭೇ ಸತಿಯೋತ್ತೇನ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ। ಏವಮಸ್ಸ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಪ್ಫನ್ದಿತ್ವಾಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಆಚಿಣ್ಣಾರಮ್ಮಣಂ ಅಲಭಮಾನಂ ಸತಿಯೋತ್ತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಂ ತಮೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾವಸೇನ ಉಪನಿಸೀದತಿ ಚೇವ ಉಪನಿಪಜ್ಜತಿ ಚ। ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

    Araññagato vā…pe… suññāgāragato vāti idamassa ānāpānassatisamādhibhāvanānurūpasenāsanapariggahaparidīpanaṃ. Imassa hi bhikkhuno dīgharattaṃ rūpādīsu ārammaṇesu anuvisaṭaṃ cittaṃ ānāpānassatisamādhiārammaṇaṃ abhiruhituṃ na icchati. Kūṭagoṇayuttaratho viya uppathameva dhāvati. Tasmā seyyathāpi nāma gopo kūṭadhenuyā sabbaṃ khīraṃ pivitvā vaḍḍhitaṃ kūṭavacchaṃ dametukāmo dhenuto apanetvā ekamante mahantaṃ thambhaṃ nikhaṇitvā tattha yottena bandheyya. Athassa so vaccho ito cito ca vipphanditvā palāyituṃ asakkonto tameva thambhaṃ upanisīdeyya vā upanipajjeyya vā; evameva imināpi bhikkhunā dīgharattaṃ rūpārammaṇādirasapānavaḍḍhitaṃ duṭṭhacittaṃ dametukāmena rūpādiārammaṇato apanetvā araññaṃ vā…pe… suññāgāraṃ vā pavesetvā tattha assāsapassāsathambhe satiyottena bandhitabbaṃ. Evamassa taṃ cittaṃ ito cito ca vipphanditvāpi pubbe āciṇṇārammaṇaṃ alabhamānaṃ satiyottaṃ chinditvā palāyituṃ asakkontaṃ tamevārammaṇaṃ upacārappanāvasena upanisīdati ceva upanipajjati ca. Tenāhu porāṇā –

    ‘‘ಯಥಾ ಥಮ್ಭೇ ನಿಬನ್ಧೇಯ್ಯ, ವಚ್ಛಂ ದಮ್ಮಂ ನರೋ ಇಧ।

    ‘‘Yathā thambhe nibandheyya, vacchaṃ dammaṃ naro idha;

    ಬನ್ಧೇಯ್ಯೇವಂ ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ, ಸತಿಯಾರಮ್ಮಣೇ ದಳ್ಹ’’ನ್ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೧೭; ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೭೪; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೦೭; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧.೧೬೩)।

    Bandheyyevaṃ sakaṃ cittaṃ, satiyārammaṇe daḷha’’nti. (visuddhi. 1.217; dī. ni. aṭṭha. 2.374; ma. ni. aṭṭha. 1.107; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.163);

    ಏವಮಸ್ಸೇತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಭಾವನಾನುರೂಪಂ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಇದಮಸ್ಸ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಆಧಿಭಾವನಾನುರೂಪಸೇನಾಸನಪರಿಗ್ಗಹಪರಿದೀಪನ’’ನ್ತಿ।

    Evamassetaṃ senāsanaṃ bhāvanānurūpaṃ hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘idamassa ānāpānassatisamaādhibhāvanānurūpasenāsanapariggahaparidīpana’’nti.

    ಅಥ ವಾ ಯಸ್ಮಾ ಇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಪ್ಪಭೇದೇ ಮುದ್ಧಭೂತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಪದಟ್ಠಾನಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಾದಿಸದ್ದಸಮಾಕುಲಂ ಗಾಮನ್ತಂ ಅಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ನ ಸುಕರಂ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ, ಸದ್ದಕಣ್ಟಕತ್ತಾ ಝಾನಸ್ಸ। ಅಗಾಮಕೇ ಪನ ಅರಞ್ಞೇ ಸುಕರಂ ಯೋಗಾವಚರೇನ ಇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಆನಾಪಾನಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ತದೇವ ಚ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಫಲಂ ಅರಹತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತುಂ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಅನುರೂಪಂಸೇನಾಸನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ‘‘ಅರಞ್ಞಗತೋ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Atha vā yasmā idaṃ kammaṭṭhānappabhede muddhabhūtaṃ sabbaññubuddhapaccekabuddhabuddhasāvakānaṃ visesādhigamadiṭṭhadhammasukhavihārapadaṭṭhānaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ itthipurisahatthiassādisaddasamākulaṃ gāmantaṃ apariccajitvā na sukaraṃ sampādetuṃ, saddakaṇṭakattā jhānassa. Agāmake pana araññe sukaraṃ yogāvacarena idaṃ kammaṭṭhānaṃ pariggahetvā ānāpānacatutthajjhānaṃ nibbattetvā tadeva ca pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasitvā aggaphalaṃ arahattaṃ sampāpuṇituṃ, tasmāssa anurūpaṃsenāsanaṃ dassento bhagavā ‘‘araññagato vā’’tiādimāha.

    ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಾಚರಿಯೋ ವಿಯ ಹಿ ಭಗವಾ, ಸೋ ಯಥಾ ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಾಚರಿಯೋ ನಗರಭೂಮಿಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಸುಟ್ಠು ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ನಗರಂ ಮಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಉಪದಿಸತಿ, ಸೋತ್ಥಿನಾ ಚ ನಗರೇ ನಿಟ್ಠಿತೇ ರಾಜಕುಲತೋ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಲಭತಿ; ಏವಮೇವ ಯೋಗಾವಚರಸ್ಸ ಅನುರೂಪಸೇನಾಸನಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನುಯುಞ್ಜಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಉಪದಿಸತಿ। ತತೋ ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನುಯುತ್ತೇನ ಯೋಗಿನಾ ಕಮೇನ ಅರಹತ್ತೇ ಪತ್ತೇ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವತ ಸೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಲಭತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ‘‘ದೀಪಿಸದಿಸೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಮಹಾದೀಪಿರಾಜಾ ಅರಞ್ಞೇ ತಿಣಗಹನಂ ವಾ ವನಗಹನಂ ವಾ ಪಬ್ಬತಗಹನಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಾಯ ನಿಲೀಯಿತ್ವಾ ವನಮಹಿಂಸಗೋಕಣ್ಣಸೂಕರಾದಯೋ ಮಿಗೇ ಗಣ್ಹಾತಿ; ಏವಮೇವಾಯಂ ಅರಞ್ಞಾದೀಸು ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಯಥಾಕ್ಕಮೇನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇ ಚೇವ ಅರಿಯಫಲಞ್ಚ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

    Vatthuvijjācariyo viya hi bhagavā, so yathā vatthuvijjācariyo nagarabhūmiṃ passitvā suṭṭhu upaparikkhitvā ‘‘ettha nagaraṃ māpethā’’ti upadisati, sotthinā ca nagare niṭṭhite rājakulato mahāsakkāraṃ labhati; evameva yogāvacarassa anurūpasenāsanaṃ upaparikkhitvā ettha kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitabbanti upadisati. Tato tattha kammaṭṭhānaṃ anuyuttena yoginā kamena arahatte patte ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā’’ti mahantaṃ sakkāraṃ labhati. Ayaṃ pana bhikkhu ‘‘dīpisadiso’’ti vuccati. Yathā hi mahādīpirājā araññe tiṇagahanaṃ vā vanagahanaṃ vā pabbatagahanaṃ vā nissāya nilīyitvā vanamahiṃsagokaṇṇasūkarādayo mige gaṇhāti; evamevāyaṃ araññādīsu kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto bhikkhu yathākkamena sotāpattisakadāgāmianāgāmiarahattamagge ceva ariyaphalañca gaṇhātīti veditabbo. Tenāhu porāṇā –

    ‘‘ಯಥಾಪಿ ದೀಪಿಕೋ ನಾಮ, ನಿಲೀಯಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೀ ಮಿಗೇ।

    ‘‘Yathāpi dīpiko nāma, nilīyitvā gaṇhatī mige;

    ತಥೇವಾಯಂ ಬುದ್ಧಪುತ್ತೋ, ಯುತ್ತಯೋಗೋ ವಿಪಸ್ಸಕೋ।

    Tathevāyaṃ buddhaputto, yuttayogo vipassako;

    ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾನ, ಗಣ್ಹಾತಿ ಫಲಮುತ್ತಮ’’ನ್ತಿ॥ (ಮಿ॰ ಪ॰ ೬.೧.೫)।

    Araññaṃ pavisitvāna, gaṇhāti phalamuttama’’nti. (mi. pa. 6.1.5);

    ತೇನಸ್ಸ ಪರಕ್ಕಮಜವಯೋಗ್ಗಭೂಮಿಂ ಅರಞ್ಞಸೇನಾಸನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಭಗವಾ ‘‘ಅರಞ್ಞಗತೋ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Tenassa parakkamajavayoggabhūmiṃ araññasenāsanaṃ dassento bhagavā ‘‘araññagato vā’’tiādimāha.

    ತತ್ಥ ಅರಞ್ಞಗತೋ ವಾತಿ ಅರಞ್ಞನ್ತಿ ‘‘ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಇನ್ದಖೀಲಾ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಅರಞ್ಞ’’ನ್ತಿ (ವಿಭ॰ ೫೨೯) ಚ ‘‘ಆರಞ್ಞಕಂ ನಾಮ ಸೇನಾಸನಂ ಪಞ್ಚಧನುಸತಿಕಂ ಪಚ್ಛಿಮ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೬೫೩) ಚ ಏವಂ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇಸು ಅರಞ್ಞೇಸು ಅನುರೂಪಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪವಿವೇಕಸುಖಂ ಅರಞ್ಞಂ ಗತೋ। ರುಕ್ಖಮೂಲಗತೋ ವಾತಿ ರುಕ್ಖಸಮೀಪಂ ಗತೋ। ಸುಞ್ಞಾಗಾರಗತೋ ವಾತಿ ಸುಞ್ಞಂ ವಿವಿತ್ತೋಕಾಸಂ ಗತೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಞ್ಚ ರುಕ್ಖಮೂಲಞ್ಚ ಅವಸೇಸಸತ್ತವಿಧಸೇನಾಸನಗತೋಪಿ ಸುಞ್ಞಾಗಾರಗತೋತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಮಸ್ಸ ಉತುತ್ತಯಾನುಕೂಲಂ ಧಾತುಚರಿಯಾನುಕೂಲಞ್ಚ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಭಾವನಾನುರೂಪಂ ಸೇನಾಸನಂ ಉಪದಿಸಿತ್ವಾ ಅಲೀನಾನುದ್ಧಚ್ಚಪಕ್ಖಿಕಂ ಸನ್ತಮಿರಿಯಾಪಥಂ ಉಪದಿಸನ್ತೋ ‘‘ನಿಸೀದತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥಸ್ಸ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ದಳ್ಹಭಾವಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಪವತ್ತನಸುಖತಂ ಆರಮ್ಮಣಪರಿಗ್ಗಹೂಪಾಯಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Tattha araññagato vāti araññanti ‘‘nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ arañña’’nti (vibha. 529) ca ‘‘āraññakaṃ nāma senāsanaṃ pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 653) ca evaṃ vuttalakkhaṇesu araññesu anurūpaṃ yaṃkiñci pavivekasukhaṃ araññaṃ gato. Rukkhamūlagato vāti rukkhasamīpaṃ gato. Suññāgāragato vāti suññaṃ vivittokāsaṃ gato. Ettha ca ṭhapetvā araññañca rukkhamūlañca avasesasattavidhasenāsanagatopi suññāgāragatoti vattuṃ vaṭṭati. Evamassa ututtayānukūlaṃ dhātucariyānukūlañca ānāpānassatibhāvanānurūpaṃ senāsanaṃ upadisitvā alīnānuddhaccapakkhikaṃ santamiriyāpathaṃ upadisanto ‘‘nisīdatī’’ti āha. Athassa nisajjāya daḷhabhāvaṃ assāsapassāsānaṃ pavattanasukhataṃ ārammaṇapariggahūpāyañca dassento ‘‘pallaṅkaṃ ābhujitvā’’tiādimāha.

    ತತ್ಥ ಪಲ್ಲಙ್ಕನ್ತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಊರುಬದ್ಧಾಸನಂ। ಆಭುಜಿತ್ವಾತಿ ಆಬನ್ಧಿತ್ವಾ। ಉಜುಂ ಕಾಯಂ ಪಣಿಧಾಯಾತಿ ಉಪರಿಮಂ ಸರೀರಂ ಉಜುಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ, ಅಟ್ಠಾರಸ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕೇ ಕೋಟಿಯಾ ಕೋಟಿಂ ಪಟಿಪಾದೇತ್ವಾ। ಏವಞ್ಹಿ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಚಮ್ಮಮಂಸನ್ಹಾರೂನಿ ನ ಪಣಮನ್ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಯಾ ತೇಸಂ ಪಣಮನಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಖಣೇ ಖಣೇ ವೇದನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ತಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತಾಸು ಅನುಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾಸು ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನ ಪರಿಪತತಿ। ವುಡ್ಢಿಂ ಫಾತಿಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ।

    Tattha pallaṅkanti samantato ūrubaddhāsanaṃ. Ābhujitvāti ābandhitvā. Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti uparimaṃ sarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā, aṭṭhārasa piṭṭhikaṇṭake koṭiyā koṭiṃ paṭipādetvā. Evañhi nisinnassa cammamaṃsanhārūni na paṇamanti. Athassa yā tesaṃ paṇamanappaccayā khaṇe khaṇe vedanā uppajjeyyuṃ, tā na uppajjanti. Tāsu anuppajjamānāsu cittaṃ ekaggaṃ hoti. Kammaṭṭhānaṃ na paripatati. Vuḍḍhiṃ phātiṃ upagacchati.

    ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖಂ ಸತಿಂ ಠಪಯಿತ್ವಾ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಪರೀ’’ತಿ ಪರಿಗ್ಗಹಟ್ಠೋ; ‘‘ಮುಖ’’ನ್ತಿ ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೋ; ‘‘ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಟ್ಠೋ; ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಪರಿಮುಖಂ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿ। ಏವಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೬೪-೧೬೫) ವುತ್ತನಯೇನಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತತ್ರಾಯಂ ಸಙ್ಖೇಪೋ – ‘‘ಪರಿಗ್ಗಹಿತನಿಯ್ಯಾನಂ ಸತಿಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ। ಸೋ ಸತೋವ ಅಸ್ಸಸತೀತಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏವಞ್ಚ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತಂ ಸತಿಂ ಅವಿಜಹನ್ತೋ ಸತೋಏವ ಅಸ್ಸಸತಿ, ಸತೋ ಪಸ್ಸಸತಿ, ಸತೋಕಾರೀ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti kammaṭṭhānābhimukhaṃ satiṃ ṭhapayitvā. Atha vā ‘‘parī’’ti pariggahaṭṭho; ‘‘mukha’’nti niyyānaṭṭho; ‘‘satī’’ti upaṭṭhānaṭṭho; tena vuccati – ‘‘parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti. Evaṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.164-165) vuttanayenapettha attho daṭṭhabbo. Tatrāyaṃ saṅkhepo – ‘‘pariggahitaniyyānaṃ satiṃ katvā’’ti. So satova assasatīti so bhikkhu evaṃ nisīditvā evañca satiṃ upaṭṭhapetvā taṃ satiṃ avijahanto satoeva assasati, sato passasati, satokārī hotīti vuttaṃ hoti.

    ಇದಾನಿ ಯೇಹಾಕಾರೇಹಿ ಸತೋಕಾರೀ ಹೋತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದೀಘಂ ವಾ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ – ‘‘ಸೋ ಸತೋವ ಅಸ್ಸಸತಿ, ಸತೋ ಪಸ್ಸಸತೀ’’ತಿ ಏತಸ್ಸೇವ ವಿಭಙ್ಗೇ –

    Idāni yehākārehi satokārī hoti, te dassento ‘‘dīghaṃ vā assasanto’’tiādimāha. Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ – ‘‘so satova assasati, sato passasatī’’ti etasseva vibhaṅge –

    ‘‘ಬಾತ್ತಿಂಸಾಯ ಆಕಾರೇಹಿ ಸತೋಕಾರೀ ಹೋತಿ। ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಜಾನತೋ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ। ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸತೋಕಾರೀ ಹೋತಿ। ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ…ಪೇ॰… ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಜಾನತೋ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ। ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸತೋಕಾರೀ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೬೫)।

    ‘‘Bāttiṃsāya ākārehi satokārī hoti. Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hoti. Dīghaṃ passāsavasena…pe… paṭinissaggānupassī assāsavasena paṭinissaggānupassī passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena satokārī hotī’’ti (paṭi. ma. 1.165).

    ತತ್ಥ ದೀಘಂ ವಾ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋತಿ ದೀಘಂ ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಪವತ್ತೇನ್ತೋ। ‘‘ಅಸ್ಸಾಸೋ’’ತಿ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮನವಾತೋ। ‘‘ಪಸ್ಸಾಸೋ’’ತಿ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸನವಾತೋ। ಸುತ್ತನ್ತಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಆಗತಂ।

    Tattha dīghaṃ vā assasantoti dīghaṃ vā assāsaṃ pavattento. ‘‘Assāso’’ti bahi nikkhamanavāto. ‘‘Passāso’’ti anto pavisanavāto. Suttantaṭṭhakathāsu pana uppaṭipāṭiyā āgataṃ.

    ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಕಾನಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಪಠಮಂ ಅಬ್ಭನ್ತರವಾತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ಪಚ್ಛಾ ಬಾಹಿರವಾತೋ ಸುಖುಮಂ ರಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಪವಿಸನ್ತೋ ತಾಲುಂ ಆಹಚ್ಚ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ। ಏವಂ ತಾವ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಾ ಪನ ತೇಸಂ ದೀಘರಸ್ಸತಾ, ಸಾ ಅದ್ಧಾನವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಥಾ ಹಿ ಓಕಾಸದ್ಧಾನಂ ಫರಿತ್ವಾ ಠಿತಂ ಉದಕಂ ವಾ ವಾಲಿಕಾ ವಾ ‘‘ದೀಘಮುದಕಂ ದೀಘಾ ವಾಲಿಕಾ, ರಸ್ಸಮುದಕಂ ರಸ್ಸಾ ವಾಲಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಾಪಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಹತ್ಥಿಸರೀರೇ ಅಹಿಸರೀರೇ ಚ ತೇಸಂ ಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ದೀಘಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಸಣಿಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಣಿಕಮೇವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ದೀಘಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸುನಖಸಸಾದೀನಂ ಅತ್ತಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ರಸ್ಸಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಸೀಘಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸೀಘಮೇವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಮನುಸ್ಸೇಸು ಪನ ಕೇಚಿ ಹತ್ಥಿಅಹಿಆದಯೋ ವಿಯ ಕಾಲದ್ಧಾನವಸೇನ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಸನ್ತಿ ಚ ಪಸ್ಸಸನ್ತಿ ಚ। ಕೇಚಿ ಸುನಖಸಸಾದಯೋ ವಿಯ ರಸ್ಸಂ। ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಕಾಲವಸೇನ ದೀಘಮದ್ಧಾನಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಚ ಪವಿಸನ್ತಾ ಚ ತೇ ದೀಘಾ। ಇತ್ತರಮದ್ಧಾನಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಚ ಪವಿಸನ್ತಾ ಚ ‘‘ರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತತ್ರಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು ನವಹಾಕಾರೇಹಿ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ‘‘ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ಏವಂ ಪಜಾನತೋ ಚಸ್ಸ ಏಕೇನಾಕಾರೇನ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಥಾಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ –

    Tattha sabbesampi gabbhaseyyakānaṃ mātukucchito nikkhamanakāle paṭhamaṃ abbhantaravāto bahi nikkhamati. Pacchā bāhiravāto sukhumaṃ rajaṃ gahetvā abbhantaraṃ pavisanto tāluṃ āhacca nibbāyati. Evaṃ tāva assāsapassāsā veditabbā. Yā pana tesaṃ dīgharassatā, sā addhānavasena veditabbā. Yathā hi okāsaddhānaṃ pharitvā ṭhitaṃ udakaṃ vā vālikā vā ‘‘dīghamudakaṃ dīghā vālikā, rassamudakaṃ rassā vālikā’’ti vuccati. Evaṃ cuṇṇavicuṇṇāpi assāsapassāsā hatthisarīre ahisarīre ca tesaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ dīghaṃ addhānaṃ saṇikaṃ pūretvā saṇikameva nikkhamanti, tasmā ‘‘dīghā’’ti vuccanti. Sunakhasasādīnaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ rassaṃ addhānaṃ sīghaṃ pūretvā sīghameva nikkhamanti, tasmā ‘‘rassā’’ti vuccanti. Manussesu pana keci hatthiahiādayo viya kāladdhānavasena dīghaṃ assasanti ca passasanti ca. Keci sunakhasasādayo viya rassaṃ. Tasmā tesaṃ kālavasena dīghamaddhānaṃ nikkhamantā ca pavisantā ca te dīghā. Ittaramaddhānaṃ nikkhamantā ca pavisantā ca ‘‘rassā’’ti veditabbā. Tatrāyaṃ bhikkhu navahākārehi dīghaṃ assasanto ca passasanto ca ‘‘dīghaṃ assasāmi passasāmī’’ti pajānāti. Evaṃ pajānato cassa ekenākārena kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā sampajjatīti veditabbā. Yathāha paṭisambhidāyaṃ –

    ‘‘ಕಥಂ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ‘ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಸಾಮೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ, ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ‘ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಸಾಮೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ? ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತಿ, ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಪಸ್ಸಸತಿ, ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತಿಪಿ ಪಸ್ಸಸತಿಪಿ। ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತೋಪಿ ಪಸ್ಸಸತೋಪಿ ಛನ್ದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ಛನ್ದವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತಿ, ಛನ್ದವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಪಸ್ಸಸತಿ, ಛನ್ದವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತಿಪಿ ಪಸ್ಸಸತಿಪಿ। ಛನ್ದವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತೋಪಿ ಪಸ್ಸಸತೋಪಿ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ಪಾಮೋಜ್ಜವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತಿ, ಪಾಮೋಜ್ಜವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸಂ…ಪೇ॰… ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತಿಪಿ ಪಸ್ಸಸತಿಪಿ। ಪಾಮೋಜ್ಜವಸೇನ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತೋಪಿ ಪಸ್ಸಸತೋಪಿ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿವತ್ತತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಸಣ್ಠಾತಿ। ಇಮೇಹಿ ನವಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಕಾಯೋ; ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿ; ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಞಾಣಂ; ಕಾಯೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ನೋ ಸತಿ; ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಸತಿ ಚ। ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ತಂ ಕಾಯಂ ಅನುಪಸ್ಸತಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೬೬)।

    ‘‘Kathaṃ dīghaṃ assasanto ‘dīghaṃ assasāmī’ti pajānāti, dīghaṃ passasanto ‘dīghaṃ passasāmī’ti pajānāti? Dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi chando uppajjati; chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ addhānasaṅkhāte passasati, chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Chandavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi pāmojjaṃ uppajjati; pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte assasati, pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ passāsaṃ…pe… dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatipi passasatipi. Pāmojjavasena tato sukhumataraṃ dīghaṃ assāsapassāsaṃ addhānasaṅkhāte assasatopi passasatopi dīghaṃ assāsapassāsā cittaṃ vivattati, upekkhā saṇṭhāti. Imehi navahi ākārehi dīghaṃ assāsapassāsā kāyo; upaṭṭhānaṃ sati; anupassanā ñāṇaṃ; kāyo upaṭṭhānaṃ, no sati; sati upaṭṭhānañceva sati ca. Tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti (paṭi. ma. 1.166).

    ಏಸೇವ ನಯೋ ರಸ್ಸಪದೇಪಿ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ‘‘ಯಥಾ ಏತ್ಥ ‘ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತೇ’ತಿ ವುತ್ತಂ; ಏವಮಿಧ ‘ರಸ್ಸಂ ಅಸ್ಸಾಸಂ ಇತ್ತರಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸ್ಸಸತೀ’’ತಿ ಆಗತಂ। ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಯಾವ ‘‘ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾ’’ತಿ ತಾವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಏವಮಯಂ ಅದ್ಧಾನವಸೇನ ಇತ್ತರವಸೇನ ಚ ಇಮೇಹಾಕಾರೇಹಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಪಜಾನನ್ತೋ ದೀಘಂ ವಾ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ‘‘ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ರಸ್ಸಂ ವಾ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ‘‘ರಸ್ಸಂ ಪಸ್ಸಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಜಾನಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Eseva nayo rassapadepi. Ayaṃ pana viseso – ‘‘yathā ettha ‘dīghaṃ assāsaṃ addhānasaṅkhāte’ti vuttaṃ; evamidha ‘rassaṃ assāsaṃ ittarasaṅkhāte assasatī’’ti āgataṃ. Tasmā tassa vasena yāva ‘‘tena vuccati kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvanā’’ti tāva yojetabbaṃ. Evamayaṃ addhānavasena ittaravasena ca imehākārehi assāsapassāse pajānanto dīghaṃ vā assasanto ‘‘dīghaṃ assasāmī’’ti pajānāti…pe… rassaṃ vā passasanto ‘‘rassaṃ passasāmī’’ti pajānātīti veditabbo.

    ಏವಂ ಪಜಾನತೋ ಚಸ್ಸ –

    Evaṃ pajānato cassa –

    ‘‘ದೀಘೋ ರಸ್ಸೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸೋ।

    ‘‘Dīgho rasso ca assāso;

    ಪಸ್ಸಾಸೋಪಿ ಚ ತಾದಿಸೋ।

    Passāsopi ca tādiso;

    ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ವತ್ತನ್ತಿ।

    Cattāro vaṇṇā vattanti;

    ನಾಸಿಕಗ್ಗೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋ’’ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೧೯; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧.೧೬೩)।

    Nāsikaggeva bhikkhuno’’ti. (visuddhi. 1.219; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.163);

    ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ…ಪೇ॰… ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಸಕಲಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾಸಕಾಯಸ್ಸ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ವಿದಿತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ। ಸಕಲಸ್ಸ ಪಸ್ಸಾಸಕಾಯಸ್ಸ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ವಿದಿತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ। ಏವಂ ವಿದಿತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಅಸ್ಸಸತಿ ಚೇವ ಪಸ್ಸಸತಿ ಚ; ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏಕಸ್ಸ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣವಿಸಟೇ ಅಸ್ಸಾಸಕಾಯೇ ಪಸ್ಸಾಸಕಾಯೇ ವಾ ಆದಿ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ, ನ ಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ। ಸೋ ಆದಿಮೇವ ಪರಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕಿಲಮತಿ। ಏಕಸ್ಸ ಮಜ್ಝಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ನ ಆದಿಪರಿಯೋಸಾನಂ। ಸೋ ಮಜ್ಝಮೇವ ಪರಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಆದಿಪರಿಯೋಸಾನೇ ಕಿಲಮತಿ। ಏಕಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ನ ಆದಿಮಜ್ಝಂ। ಸೋ ಪರಿಯೋಸಾನಂಯೇವ ಪರಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಆದಿಮಜ್ಝೇ ಕಿಲಮತಿ। ಏಕಸ್ಸ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಸೋ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪರಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನ ಕತ್ಥಚಿ ಕಿಲಮತಿ। ತಾದಿಸೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ…ಪೇ॰… ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ।

    Sabbakāyappaṭisaṃvedīassasissāmi…pe… passasissāmīti sikkhatīti sakalassa assāsakāyassa ādimajjhapariyosānaṃ viditaṃ karonto pākaṭaṃ karonto ‘‘assasissāmī’’ti sikkhati. Sakalassa passāsakāyassa ādimajjhapariyosānaṃ viditaṃ karonto pākaṭaṃ karonto ‘‘passasissāmī’’ti sikkhati. Evaṃ viditaṃ karonto pākaṭaṃ karonto ñāṇasampayuttacittena assasati ceva passasati ca; tasmā ‘‘assasissāmi passasissāmī’’ti sikkhatīti vuccati. Ekassa hi bhikkhuno cuṇṇavicuṇṇavisaṭe assāsakāye passāsakāye vā ādi pākaṭo hoti, na majjhapariyosānaṃ. So ādimeva pariggahetuṃ sakkoti, majjhapariyosāne kilamati. Ekassa majjhaṃ pākaṭaṃ hoti, na ādipariyosānaṃ. So majjhameva pariggahetuṃ sakkoti, ādipariyosāne kilamati. Ekassa pariyosānaṃ pākaṭaṃ hoti, na ādimajjhaṃ. So pariyosānaṃyeva pariggahetuṃ sakkoti, ādimajjhe kilamati. Ekassa sabbampi pākaṭaṃ hoti, so sabbampi pariggahetuṃ sakkoti, na katthaci kilamati. Tādisena bhavitabbanti dassento āha – ‘‘sabbakāyappaṭisaṃvedī assasissāmi…pe… passasissāmīti sikkhatī’’ti.

    ತತ್ಥ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಏವಂ ಘಟತಿ ವಾಯಮತಿ। ಯೋ ವಾ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ಸಂವರೋ; ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ। ಯೋ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ಸಮಾಧಿ; ಅಯಂ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ। ಯಾ ತಥಾಭೂತಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾ; ಅಯಂ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾತಿ। ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಮನಸಿಕಾರೇನ ಸಿಕ್ಖತಿ ಆಸೇವತಿ ಭಾವೇತಿ ಬಹುಲೀಕರೋತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಪುರಿಮನಯೇ ಕೇವಲಂ ಅಸ್ಸಸಿತಬ್ಬಂ ಪಸ್ಸಸಿತಬ್ಬಮೇವ ಚ, ನ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಾತಬ್ಬಂ; ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಞಾಣುಪ್ಪಾದನಾದೀಸು ಯೋಗೋ ಕರಣೀಯೋ। ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ‘‘ಅಸ್ಸಸಾಮೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ ಪಸ್ಸಸಾಮೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ’’ಚ್ಚೇವ ವತ್ತಮಾನಕಾಲವಸೇನ ಪಾಳಿಂ ವತ್ವಾ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸ ಞಾಣುಪ್ಪಾದನಾದಿನೋ ಆಕಾರಸ್ಸ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅನಾಗತವಚನವಸೇನ ಪಾಳಿ ಆರೋಪಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Tattha sikkhatīti evaṃ ghaṭati vāyamati. Yo vā tathābhūtassa saṃvaro; ayamettha adhisīlasikkhā. Yo tathābhūtassa samādhi; ayaṃ adhicittasikkhā. Yā tathābhūtassa paññā; ayaṃ adhipaññāsikkhāti. Imā tisso sikkhāyo tasmiṃ ārammaṇe tāya satiyā tena manasikārena sikkhati āsevati bhāveti bahulīkarotīti evamettha attho daṭṭhabbo. Tattha yasmā purimanaye kevalaṃ assasitabbaṃ passasitabbameva ca, na aññaṃ kiñci kātabbaṃ; ito paṭṭhāya pana ñāṇuppādanādīsu yogo karaṇīyo. Tasmā tattha ‘‘assasāmīti pajānāti passasāmīti pajānāti’’cceva vattamānakālavasena pāḷiṃ vatvā ito paṭṭhāya kattabbassa ñāṇuppādanādino ākārassa dassanatthaṃ ‘‘sabbakāyappaṭisaṃvedī assasissāmī’’tiādinā nayena anāgatavacanavasena pāḷi āropitāti veditabbā.

    ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ…ಪೇ॰… ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಓಳಾರಿಕಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ ನಿರೋಧೇನ್ತೋ ವೂಪಸಮೇನ್ತೋ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ।

    Passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmi…pe… passasissāmīti sikkhatīti oḷārikaṃ kāyasaṅkhāraṃ passambhento paṭippassambhento nirodhento vūpasamento assasissāmi passasissāmīti sikkhati.

    ತತ್ರೇವಂ ಓಳಾರಿಕಸುಖುಮತಾ ಚ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇಮಸ್ಸ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಕಾಯೋ ಚ ಚಿತ್ತಞ್ಚ ಸದರಥಾ ಹೋನ್ತಿ। ಓಳಾರಿಕಾನಂ ಕಾಯಚಿತ್ತಾನಂ ಓಳಾರಿಕತ್ತೇ ಅವೂಪಸನ್ತೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾಪಿ ಓಳಾರಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಬಲವತರಾ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ನಾಸಿಕಾ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಮುಖೇನ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋಪಿ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋಪಿ ತಿಟ್ಠತಿ। ಯದಾ ಪನಸ್ಸ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ತದಾ ತೇ ಸನ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ ವೂಪಸನ್ತಾ। ತೇಸು ವೂಪಸನ್ತೇಸು ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಸುಖುಮಾ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಿಚೇತಬ್ಬಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಧಾವಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಾ ವಾ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ಮಹಾಭಾರಂ ವಾ ಸೀಸತೋ ಓರೋಪೇತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಓಳಾರಿಕಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಹೋನ್ತಿ, ನಾಸಿಕಾ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಮುಖೇನ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋಪಿ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋಪಿ ತಿಟ್ಠತಿ। ಯದಾ ಪನೇಸ ತಂ ಪರಿಸ್ಸಮಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಚ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ ಅಲ್ಲಸಾಟಕಂ ಹದಯೇ ಕತ್ವಾ ಸೀತಾಯ ಛಾಯಾಯ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಅಥಸ್ಸ ತೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಸುಖುಮಾ ಹೋನ್ತಿ, ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವಿಚೇತಬ್ಬಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾ। ಏವಮೇವ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಕಾಯೋ ಚ…ಪೇ॰… ವಿಚೇತಬ್ಬಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ‘‘ಓಳಾರಿಕೋಳಾರಿಕೇ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇ ಪಸ್ಸಮ್ಭೇಮೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಸಮನ್ನಾಹಾರಮನಸಿಕಾರಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ ನತ್ಥಿ, ಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಪನ ಅತ್ಥಿ। ತೇನಸ್ಸ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲತೋ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಸುಖುಮೋ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹು ಪೋರಾಣಾ –

    Tatrevaṃ oḷārikasukhumatā ca passaddhi ca veditabbā. Imassa hi bhikkhuno pubbe apariggahitakāle kāyo ca cittañca sadarathā honti. Oḷārikānaṃ kāyacittānaṃ oḷārikatte avūpasante assāsapassāsāpi oḷārikā honti, balavatarā hutvā pavattanti, nāsikā nappahoti, mukhena assasantopi passasantopi tiṭṭhati. Yadā panassa kāyopi cittampi pariggahitā honti, tadā te santā honti vūpasantā. Tesu vūpasantesu assāsapassāsā sukhumā hutvā pavattanti, ‘‘atthi nu kho natthī’’ti vicetabbākārappattā honti. Seyyathāpi purisassa dhāvitvā pabbatā vā orohitvā mahābhāraṃ vā sīsato oropetvā ṭhitassa oḷārikā assāsapassāsā honti, nāsikā nappahoti, mukhena assasantopi passasantopi tiṭṭhati. Yadā panesa taṃ parissamaṃ vinodetvā nhatvā ca pivitvā ca allasāṭakaṃ hadaye katvā sītāya chāyāya nipanno hoti, athassa te assāsapassāsā sukhumā honti, ‘‘atthi nu kho natthī’’ti vicetabbākārappattā. Evameva imassa bhikkhuno pubbe apariggahitakāle kāyo ca…pe… vicetabbākārappattā honti. Taṃ kissa hetu? Tathā hissa pubbe apariggahitakāle ‘‘oḷārikoḷārike kāyasaṅkhāre passambhemī’’ti ābhogasamannāhāramanasikārapaccavekkhaṇā natthi, pariggahitakāle pana atthi. Tenassa apariggahitakālato pariggahitakāle kāyasaṅkhāro sukhumo hoti. Tenāhu porāṇā –

    ‘‘ಸಾರದ್ಧೇ ಕಾಯೇ ಚಿತ್ತೇ ಚ, ಅಧಿಮತ್ತಂ ಪವತ್ತತಿ।

    ‘‘Sāraddhe kāye citte ca, adhimattaṃ pavattati;

    ಅಸಾರದ್ಧಮ್ಹಿ ಕಾಯಮ್ಹಿ, ಸುಖುಮಂ ಸಮ್ಪವತ್ತತೀ’’ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೨೦; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧.೧೬೩)।

    Asāraddhamhi kāyamhi, sukhumaṃ sampavattatī’’ti. (visuddhi. 1.220; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.163);

    ಪರಿಗ್ಗಹೇಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಪಠಮಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಸುಖುಮೋ; ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ಸುಖುಮೋ। ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ಚ ದುತಿಯಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಚ ಓಳಾರಿಕೋ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇ ಸುಖುಮೋ। ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇ ಚ ತತಿಯಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಚ ಓಳಾರಿಕೋ, ತತಿಯಜ್ಝಾನೇ ಸುಖುಮೋ। ತತಿಯಜ್ಝಾನೇ ಚ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಚ ಓಳಾರಿಕೋ, ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇ ಅತಿಸುಖುಮೋ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಮೇವ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಇದಂ ತಾವ ದೀಘಭಾಣಕಸಂಯುತ್ತಭಾಣಕಾನಂ ಮತಂ।

    Pariggahepi oḷāriko, paṭhamajjhānūpacāre sukhumo; tasmimpi oḷāriko paṭhamajjhāne sukhumo. Paṭhamajjhāne ca dutiyajjhānūpacāre ca oḷāriko, dutiyajjhāne sukhumo. Dutiyajjhāne ca tatiyajjhānūpacāre ca oḷāriko, tatiyajjhāne sukhumo. Tatiyajjhāne ca catutthajjhānūpacāre ca oḷāriko, catutthajjhāne atisukhumo appavattimeva pāpuṇāti. Idaṃ tāva dīghabhāṇakasaṃyuttabhāṇakānaṃ mataṃ.

    ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕಾ ಪನ ‘‘ಪಠಮಜ್ಝಾನೇ ಓಳಾರಿಕೋ, ದುತಿಯಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಸುಖುಮೋ’’ತಿ ಏವಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಹೇಟ್ಠಿಮಜ್ಝಾನತೋ ಉಪರೂಪರಿಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇಪಿ ಸುಖುಮತರಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಪನ ಮತೇನ ಅಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಪವತ್ತಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಪರಿಗ್ಗಹಿತಕಾಲೇ ಪವತ್ತಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ…ಪೇ॰… ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಪವತ್ತಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೇ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ। ಅಯಂ ತಾವ ಸಮಥೇ ನಯೋ।

    Majjhimabhāṇakā pana ‘‘paṭhamajjhāne oḷāriko, dutiyajjhānūpacāre sukhumo’’ti evaṃ heṭṭhimaheṭṭhimajjhānato uparūparijjhānūpacārepi sukhumataraṃ icchanti. Sabbesaṃyeva pana matena apariggahitakāle pavattakāyasaṅkhāro pariggahitakāle paṭippassambhati, pariggahitakāle pavattakāyasaṅkhāro paṭhamajjhānūpacāre…pe… catutthajjhānūpacāre pavattakāyasaṅkhāro catutthajjhāne paṭippassambhati. Ayaṃ tāva samathe nayo.

    ವಿಪಸ್ಸನಾಯಂ ಪನ ಅಪರಿಗ್ಗಹೇ ಪವತ್ತೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಓಳಾರಿಕೋ, ಮಹಾಭೂತಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ। ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಉಪಾದಾರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ। ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಸಕಲರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ। ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಅರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ। ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ರೂಪಾರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ। ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ। ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಸಪ್ಪಚ್ಚಯನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸುಖುಮೋ। ಸೋಪಿ ಓಳಾರಿಕೋ, ಲಕ್ಖಣಾರಮ್ಮಣಿಕವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸುಖುಮೋ। ಸೋಪಿ ದುಬ್ಬಲವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಓಳಾರಿಕೋ, ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸುಖುಮೋ। ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏವಮೇತ್ಥ ಓಳಾರಿಕಸುಖುಮತಾ ಚ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Vipassanāyaṃ pana apariggahe pavatto kāyasaṅkhāro oḷāriko, mahābhūtapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, upādārūpapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, sakalarūpapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, arūpapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, rūpārūpapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, paccayapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, sappaccayanāmarūpapariggahe sukhumo. Sopi oḷāriko, lakkhaṇārammaṇikavipassanāya sukhumo. Sopi dubbalavipassanāya oḷāriko, balavavipassanāya sukhumo. Tattha pubbe vuttanayeneva purimassa purimassa pacchimena pacchimena passaddhi veditabbā. Evamettha oḷārikasukhumatā ca passaddhi ca veditabbā.

    ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ ಪನಸ್ಸ ಸದ್ಧಿಂ ಚೋದನಾಸೋಧನಾಹಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ – ‘‘ಕಥಂ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ…ಪೇ॰… ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ? ಕತಮೇ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾ? ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸಾ ಕಾಯಿಕಾ ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾ, ತೇ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇ ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ ನಿರೋಧೇನ್ತೋ ವೂಪಸಮೇನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖತಿ। ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸಾ ಕಾಯಿಕಾ ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ…ಪೇ॰… ರಸ್ಸಂ ಅಸ್ಸಾಸಾ…ಪೇ॰… ರಸ್ಸಂ ಪಸ್ಸಾಸಾ… ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಅಸ್ಸಾಸಾ… ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಪಸ್ಸಾಸಾ ಕಾಯಿಕಾ ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾ, ತೇ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇ ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ ನಿರೋಧೇನ್ತೋ ವೂಪಸಮೇನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖತಿ।

    Paṭisambhidāyaṃ panassa saddhiṃ codanāsodhanāhi evamattho vutto – ‘‘kathaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmi…pe… passasissāmī’’ti sikkhati? Katame kāyasaṅkhārā? Dīghaṃ assāsā kāyikā ete dhammā kāyappaṭibaddhā kāyasaṅkhārā, te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati. Dīghaṃ passāsā kāyikā ete dhammā…pe… rassaṃ assāsā…pe… rassaṃ passāsā… sabbakāyappaṭisaṃvedī assāsā… sabbakāyappaṭisaṃvedī passāsā kāyikā ete dhammā kāyappaṭibaddhā kāyasaṅkhārā, te kāyasaṅkhāre passambhento nirodhento vūpasamento sikkhati.

    ಯಥಾರೂಪೇಹಿ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಯಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಆನಮನಾ ವಿನಮನಾ ಸನ್ನಮನಾ ಪಣಮನಾ ಇಞ್ಜನಾ ಫನ್ದನಾ ಚಲನಾ ಕಮ್ಪನಾ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ।

    Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyassa ānamanā vinamanā sannamanā paṇamanā iñjanā phandanā calanā kampanā passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati.

    ಯಥಾರೂಪೇಹಿ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಯಾ ಕಾಯಸ್ಸ ನ ಆನಮನಾ ನ ವಿನಮನಾ ನ ಸನ್ನಮನಾ ನ ಪಣಮನಾ ಅನಿಞ್ಜನಾ ಅಫನ್ದನಾ ಅಚಲನಾ ಅಕಮ್ಪನಾ, ಸನ್ತಂ ಸುಖುಮಂ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ।

    Yathārūpehi kāyasaṅkhārehi yā kāyassa na ānamanā na vinamanā na sannamanā na paṇamanā aniñjanā aphandanā acalanā akampanā, santaṃ sukhumaṃ passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati.

    ಇತಿ ಕಿರ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ವಾತೂಪಲದ್ಧಿಯಾ ಚ ಪಭಾವನಾ ನ ಹೋತಿ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಞ್ಚ ಪಭಾವನಾ ನ ಹೋತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಯಾ ಚ ಪಭಾವನಾ ನ ಹೋತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಚ ಪಭಾವನಾ ನ ನ ಹೋತಿ, ನ ಚ ನಂ ತಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿಪಿ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿಪಿ।

    Iti kira passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmīti sikkhati, passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passasissāmīti sikkhati. Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā na hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā na hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā na hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā na na hoti, na ca naṃ taṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi.

    ಇತಿ ಕಿರ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ…ಪೇ॰… ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ವಾತೂಪಲದ್ಧಿಯಾ ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಞ್ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಯಾ ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿಪಿ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿಪಿ।

    Iti kira passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assasissāmi…pe… passasissāmīti sikkhati. Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā hoti, tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi.

    ಯಥಾ ಕಥಂ ವಿಯ? ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಕಂಸೇ ಆಕೋಟಿತೇ ಪಠಮಂ ಓಳಾರಿಕಾ ಸದ್ದಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಓಳಾರಿಕಾನಂ ಸದ್ದಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸುಮನಸಿಕತತ್ತಾ ಸೂಪಧಾರಿತತ್ತಾ ನಿರುದ್ಧೇಪಿ ಓಳಾರಿಕೇ ಸದ್ದೇ ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸುಖುಮಕಾ ಸದ್ದಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಸುಖುಮಕಾನಂ ಸದ್ದಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸುಮನಸಿಕತತ್ತಾ ಸೂಪಧಾರಿತತ್ತಾ ನಿರುದ್ಧೇಪಿ ಸುಖುಮಕೇ ಸದ್ದೇ ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸುಖುಮಸದ್ದನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಪವತ್ತತಿ; ಏವಮೇವ ಪಠಮಂ ಓಳಾರಿಕಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಓಳಾರಿಕಾನಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸುಮನಸಿಕತತ್ತಾ ಸೂಪಧಾರಿತತ್ತಾ ನಿರುದ್ಧೇಪಿ ಓಳಾರಿಕೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸುಖುಮಕಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಸುಖುಮಕಾನಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸುಮನಸಿಕತತ್ತಾ ಸೂಪಧಾರಿತತ್ತಾ ನಿರುದ್ಧೇಪಿ ಸುಖುಮಕೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸುಖುಮಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ನ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಗಚ್ಛತಿ।

    Yathā kathaṃ viya? Seyyathāpi kaṃse ākoṭite paṭhamaṃ oḷārikā saddā pavattanti, oḷārikānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike sadde atha pacchā sukhumakā saddā pavattanti, sukhumakānaṃ saddānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake sadde atha pacchā sukhumasaddanimittārammaṇatāpi cittaṃ pavattati; evameva paṭhamaṃ oḷārikā assāsapassāsā pavattanti, oḷārikānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi oḷārike assāsapassāse atha pacchā sukhumakā assāsapassāsā pavattanti, sukhumakānaṃ assāsapassāsānaṃ nimittaṃ suggahitattā sumanasikatattā sūpadhāritattā niruddhepi sukhumake assāsapassāse atha pacchā sukhumaassāsapassāsanimittārammaṇatāpi cittaṃ na vikkhepaṃ gacchati.

    ಏವಂ ಸನ್ತೇ ವಾತೂಪಲದ್ಧಿಯಾ ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಞ್ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಯಾ ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಚ ಪಭಾವನಾ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚ ನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿಪಿ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿಪಿ।

    Evaṃ sante vātūpaladdhiyā ca pabhāvanā hoti, assāsapassāsānañca pabhāvanā hoti, ānāpānassatiyā ca pabhāvanā hoti, ānāpānassatisamādhissa ca pabhāvanā hoti, tañca naṃ samāpattiṃ paṇḍitā samāpajjantipi vuṭṭhahantipi.

    ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಕಾಯೋ, ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಸತಿ, ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಞಾಣಂ। ಕಾಯೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ನೋ ಸತಿ, ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಾನಞ್ಚೇವ ಸತಿ ಚ, ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ತಂ ಕಾಯಂ ಅನುಪಸ್ಸತಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೭೧)।

    Passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti assāsapassāsā kāyo, upaṭṭhānaṃ sati, anupassanā ñāṇaṃ. Kāyo upaṭṭhānaṃ no sati, sati upaṭṭhānañceva sati ca, tāya satiyā tena ñāṇena taṃ kāyaṃ anupassati. Tena vuccati – ‘‘kāye kāyānupassanā satipaṭṭhānabhāvanāti (paṭi. ma. 1.171).

    ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವುತ್ತಸ್ಸ ಪಠಮಚತುಕ್ಕಸ್ಸ ಅನುಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ।

    Ayaṃ tāvettha kāyānupassanāvasena vuttassa paṭhamacatukkassa anupubbapadavaṇṇanā.

    ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಇದಮೇವ ಚತುಕ್ಕಂ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಇತರಾನಿ ಪನ ತೀಣಿ ಚತುಕ್ಕಾನಿ ಏತ್ಥ ಪತ್ತಜ್ಝಾನಸ್ಸ ವೇದನಾಚಿತ್ತಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ಇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಪದಟ್ಠಾನಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತುಕಾಮೇನ ಬುದ್ಧಪುತ್ತೇನ ಯಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಇಧೇವ ತಾವ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಆದಿತೋ ಪಭುತಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ತಾವ ಸೀಲಂ ವಿಸೋಧೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ತಿವಿಧಾ ವಿಸೋಧನಾ – ಅನಾಪಜ್ಜನಂ, ಆಪನ್ನವುಟ್ಠಾನಂ, ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಚ ಅಪ್ಪತಿಪೀಳನಂ। ಏವಂ ವಿಸುದ್ಧಸೀಲಸ್ಸ ಹಿ ಭಾವನಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯಮ್ಪಿದಂ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಂ ಬೋಧಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಂ ಉಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ಆಚರಿಯವತ್ತಂ ಜನ್ತಾಘರವತ್ತಂ ಉಪೋಸಥಾಗಾರವತ್ತಂ ದ್ವೇಅಸೀತಿ ಖನ್ಧಕವತ್ತಾನಿ ಚುದ್ದಸವಿಧಂ ಮಹಾವತ್ತನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ವಸೇನ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಸೀಲಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಮ್ಪಿ ಸಾಧುಕಂ ಪರಿಪೂರೇತಬ್ಬಂ। ಯೋ ಹಿ ‘‘ಅಹಂ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖಾಮಿ, ಕಿಂ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕೇನ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವದೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಸೀಲಂ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸತೀತಿ ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ। ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕವತ್ತೇ ಪನ ಪರಿಪೂರೇ ಸೀಲಂ ಪರಿಪೂರತಿ, ಸೀಲೇ ಪರಿಪೂರೇ ಸಮಾಧಿ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ಸೋ ವತ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಅಪರಿಪೂರೇತ್ವಾ ‘ಸೀಲಾನಿ ಪರಿಪೂರೇಸ್ಸತೀ’ತಿ ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೫.೨೧) ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಮಾ ತೇನ ಯಮ್ಪಿದಂ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಾದಿ ಆಭಿಸಮಾಚಾರಿಕಸೀಲಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಮ್ಪಿ ಸಾಧುಕಂ ಪರಿಪೂರೇತಬ್ಬಂ। ತತೋ –

    Yasmā panettha idameva catukkaṃ ādikammikassa kammaṭṭhānavasena vuttaṃ, itarāni pana tīṇi catukkāni ettha pattajjhānassa vedanācittadhammānupassanāvasena vuttāni, tasmā idaṃ kammaṭṭhānaṃ bhāvetvā ānāpānassaticatutthajjhānapadaṭṭhānāya vipassanāya saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇitukāmena buddhaputtena yaṃ kātabbaṃ taṃ sabbaṃ idheva tāva ādikammikassa kulaputtassa vasena ādito pabhuti evaṃ veditabbaṃ. Catubbidhaṃ tāva sīlaṃ visodhetabbaṃ. Tattha tividhā visodhanā – anāpajjanaṃ, āpannavuṭṭhānaṃ, kilesehi ca appatipīḷanaṃ. Evaṃ visuddhasīlassa hi bhāvanā sampajjati. Yampidaṃ cetiyaṅgaṇavattaṃ bodhiyaṅgaṇavattaṃ upajjhāyavattaṃ ācariyavattaṃ jantāgharavattaṃ uposathāgāravattaṃ dveasīti khandhakavattāni cuddasavidhaṃ mahāvattanti imesaṃ vasena ābhisamācārikasīlaṃ vuccati, tampi sādhukaṃ paripūretabbaṃ. Yo hi ‘‘ahaṃ sīlaṃ rakkhāmi, kiṃ ābhisamācārikena kamma’’nti vadeyya, tassa sīlaṃ paripūressatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Ābhisamācārikavatte pana paripūre sīlaṃ paripūrati, sīle paripūre samādhi gabbhaṃ gaṇhāti. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘so vata, bhikkhave, bhikkhu ābhisamācārikaṃ dhammaṃ aparipūretvā ‘sīlāni paripūressatī’ti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (a. ni. 5.21) vitthāretabbaṃ. Tasmā tena yampidaṃ cetiyaṅgaṇavattādi ābhisamācārikasīlaṃ vuccati, tampi sādhukaṃ paripūretabbaṃ. Tato –

    ‘‘ಆವಾಸೋ ಚ ಕುಲಂ ಲಾಭೋ, ಗಣೋ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಪಞ್ಚಮಂ।

    ‘‘Āvāso ca kulaṃ lābho, gaṇo kammañca pañcamaṃ;

    ಅದ್ಧಾನಂ ಞಾತಿ ಆಬಾಧೋ, ಗನ್ಥೋ ಇದ್ಧೀತಿ ತೇ ದಸಾ’’ತಿ॥

    Addhānaṃ ñāti ābādho, gantho iddhīti te dasā’’ti.

    ಏವಂ ವುತ್ತೇಸು ದಸಸು ಪಲಿಬೋಧೇಸು ಯೋ ಪಲಿಬೋಧೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ।

    Evaṃ vuttesu dasasu palibodhesu yo palibodho atthi, so upacchinditabbo.

    ಏವಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಪಲಿಬೋಧೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ತಮ್ಪಿ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ – ಸಬ್ಬತ್ಥಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಪಾರಿಹಾರಿಯಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಾದೀಸು ಮೇತ್ತಾ ಮರಣಸ್ಸತಿ ಚ ಅಸುಭಸಞ್ಞಾತಿಪಿ ಏಕೇ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಠಮಂ ತಾವ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸೀಮಟ್ಠಕಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಮೇತ್ತಾ ಭಾವೇತಬ್ಬಾ; ತತೋ ಸೀಮಟ್ಠಕದೇವತಾಸು, ತತೋ ಗೋಚರಗಾಮೇ ಇಸ್ಸರಜನೇ, ತತೋ ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸೇ ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು। ಸೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಮೇತ್ತಾಯ ಸಹವಾಸೀನಂ ಮುದುಚಿತ್ತತಂ ಜನೇತಿ, ಅಥಸ್ಸ ಸುಖಸಂವಾಸತಾ ಹೋತಿ। ಸೀಮಟ್ಠಕದೇವತಾಸು ಮೇತ್ತಾಯ ಮುದುಕತಚಿತ್ತಾಹಿ ದೇವತಾಹಿ ಧಮ್ಮಿಕಾಯ ರಕ್ಖಾಯ ಸುಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖೋ ಹೋತಿ। ಗೋಚರಗಾಮೇ ಇಸ್ಸರಜನೇ ಮೇತ್ತಾಯ ಮುದುಕತಚಿತ್ತಸನ್ತಾನೇಹಿ ಇಸ್ಸರೇಹಿ ಧಮ್ಮಿಕಾಯ ರಕ್ಖಾಯ ಸುರಕ್ಖಿತಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಮೇತ್ತಾಯ ಪಸಾದಿತಚಿತ್ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಅಪರಿಭೂತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರತಿ। ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತಾಯ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಪ್ಪಟಿಹತಚಾರೋ ಹೋತಿ।

    Evaṃ upacchinnapalibodhena kammaṭṭhānaṃ uggahetabbaṃ. Tampi duvidhaṃ hoti – sabbatthakakammaṭṭhānañca pārihāriyakammaṭṭhānañca. Tattha sabbatthakakammaṭṭhānaṃ nāma bhikkhusaṅghādīsu mettā maraṇassati ca asubhasaññātipi eke. Kammaṭṭhānikena hi bhikkhunā paṭhamaṃ tāva paricchinditvā sīmaṭṭhakabhikkhusaṅghe mettā bhāvetabbā; tato sīmaṭṭhakadevatāsu, tato gocaragāme issarajane, tato tattha manusse upādāya sabbasattesu. So hi bhikkhusaṅghe mettāya sahavāsīnaṃ muducittataṃ janeti, athassa sukhasaṃvāsatā hoti. Sīmaṭṭhakadevatāsu mettāya mudukatacittāhi devatāhi dhammikāya rakkhāya susaṃvihitārakkho hoti. Gocaragāme issarajane mettāya mudukatacittasantānehi issarehi dhammikāya rakkhāya surakkhitaparikkhāro hoti. Tattha manussesu mettāya pasāditacittehi tehi aparibhūto hutvā vicarati. Sabbasattesu mettāya sabbattha appaṭihatacāro hoti.

    ಮರಣಸ್ಸತಿಯಾ ಪನ ‘‘ಅವಸ್ಸಂ ಮರಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಅನೇಸನಂ ಪಹಾಯ ಉಪರೂಪರಿವಡ್ಢಮಾನಸಂವೇಗೋ ಅನೋಲೀನವುತ್ತಿಕೋ ಹೋತಿ। ಅಸುಭಸಞ್ಞಾಯ ದಿಬ್ಬೇಸುಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇಸು ತಣ್ಹಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತೇನಸ್ಸೇತಂ ತಯಂ ಏವಂ ಬಹೂಪಕಾರತ್ತಾ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥಯಿತಬ್ಬಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಸ್ಸ ಚ ಯೋಗಾನುಯೋಗಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನತ್ತಾ ‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    Maraṇassatiyā pana ‘‘avassaṃ maritabba’’nti cintento anesanaṃ pahāya uparūparivaḍḍhamānasaṃvego anolīnavuttiko hoti. Asubhasaññāya dibbesupi ārammaṇesu taṇhā nuppajjati. Tenassetaṃ tayaṃ evaṃ bahūpakārattā ‘‘sabbattha atthayitabbaṃ icchitabba’’nti katvā adhippetassa ca yogānuyogakammassa padaṭṭhānattā ‘‘sabbatthakakammaṭṭhāna’’nti vuccati.

    ಅಟ್ಠತಿಂಸಾರಮ್ಮಣೇಸು ಪನ ಯಂ ಯಸ್ಸ ಚರಿತಾನುಕೂಲಂ, ತಂ ತಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಂ ಪರಿಹರಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಯಥಾವುತ್ತೇನೇವ ನಯೇನ ‘‘ಪಾರಿಹಾರಿಯಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇಧ ಪನ ಇದಮೇವ ಆನಾಪಾನಸ್ಸ್ಸಾತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ‘‘ಪಾರಿಹಾರಿಯಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸೀಲವಿಸೋಧನಕಥಂ ಪಲಿಬೋಧುಪಚ್ಛೇದಕಥಞ್ಚ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ।

    Aṭṭhatiṃsārammaṇesu pana yaṃ yassa caritānukūlaṃ, taṃ tassa niccaṃ pariharitabbattā yathāvutteneva nayena ‘‘pārihāriyakammaṭṭhāna’’ntipi vuccati. Idha pana idameva ānāpānasssātikammaṭṭhānaṃ ‘‘pārihāriyakammaṭṭhāna’’nti vuccati. Ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana sīlavisodhanakathaṃ palibodhupacchedakathañca icchantena visuddhimaggato gahetabbo.

    ಏವಂ ವಿಸುದ್ಧಸೀಲೇನ ಪನ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಪಲಿಬೋಧೇನ ಚ ಇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇನ ಇಮಿನಾವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇನ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಪುತ್ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ತಂ ಅಲಭನ್ತೇನ ಅನಾಗಾಮಿಸ್ಸ, ತಮ್ಪಿ ಅಲಭನ್ತೇನ ಸಕದಾಗಾಮಿಸ್ಸ, ತಮ್ಪಿ ಅಲಭನ್ತೇನ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ, ತಮ್ಪಿ ಅಲಭನ್ತೇನ ಆನಾಪಾನಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಲಾಭಿಸ್ಸ, ತಮ್ಪಿ ಅಲಭನ್ತೇನ ಪಾಳಿಯಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಯ ಚ ಅಸಮ್ಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಾಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಅರಹನ್ತಾದಯೋ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಮಗ್ಗಮೇವ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಗಹನಪದೇಸೇ ಮಹಾಹತ್ಥಿಪಥಂ ನೀಹರನ್ತೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ ಸಪ್ಪಾಯಾಸಪ್ಪಾಯಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕಥೇತಿ।

    Evaṃ visuddhasīlena pana upacchinnapalibodhena ca idaṃ kammaṭṭhānaṃ uggaṇhantena imināva kammaṭṭhānena catutthajjhānaṃ nibbattetvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattassa buddhaputtassa santike uggahetabbaṃ. Taṃ alabhantena anāgāmissa, tampi alabhantena sakadāgāmissa, tampi alabhantena sotāpannassa, tampi alabhantena ānāpānacatutthajjhānalābhissa, tampi alabhantena pāḷiyā aṭṭhakathāya ca asammūḷhassa vinicchayācariyassa santike uggahetabbaṃ. Arahantādayo hi attanā adhigatamaggameva ācikkhanti. Ayaṃ pana gahanapadese mahāhatthipathaṃ nīharanto viya sabbattha asammūḷho sappāyāsappāyaṃ paricchinditvā katheti.

    ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸಲ್ಲಹುಕವುತ್ತಿನಾ ವಿನಯಾಚಾರಸಮ್ಪನ್ನೇನ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಮಾಚರಿಯಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವತ್ತಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಆರಾಧಿತಚಿತ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಞ್ಚಸನ್ಧಿಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ರಿಮೇ ಪಞ್ಚ ಸನ್ಧಯೋ – ಉಗ್ಗಹೋ, ಪರಿಪುಚ್ಛಾ, ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ಅಪ್ಪನಾ, ಲಕ್ಖಣನ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಉಗ್ಗಹೋ’’ ನಾಮ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಗ್ಗಣ್ಹನಂ, ‘‘ಪರಿಪುಚ್ಛಾ’’ ನಾಮ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪರಿಪುಚ್ಛನಾ, ‘‘ಉಪಟ್ಠಾನಂ’’ ನಾಮ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ‘‘ಅಪ್ಪನಾ’’ ನಾಮ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಪ್ಪನಾ, ‘‘ಲಕ್ಖಣಂ’’ ನಾಮ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಲಕ್ಖಣಂ। ‘‘ಏವಂಲಕ್ಖಣಮಿದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸಭಾವೂಪಧಾರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    Tatrāyaṃ anupubbikathā – tena bhikkhunā sallahukavuttinā vinayācārasampannena vuttappakāramācariyaṃ upasaṅkamitvā vattapaṭipattiyā ārādhitacittassa tassa santike pañcasandhikaṃ kammaṭṭhānaṃ uggahetabbaṃ. Tatrime pañca sandhayo – uggaho, paripucchā, upaṭṭhānaṃ, appanā, lakkhaṇanti. Tattha ‘‘uggaho’’ nāma kammaṭṭhānassa uggaṇhanaṃ, ‘‘paripucchā’’ nāma kammaṭṭhānassa paripucchanā, ‘‘upaṭṭhānaṃ’’ nāma kammaṭṭhānassa upaṭṭhānaṃ, ‘‘appanā’’ nāma kammaṭṭhānappanā, ‘‘lakkhaṇaṃ’’ nāma kammaṭṭhānassa lakkhaṇaṃ. ‘‘Evaṃlakkhaṇamidaṃ kammaṭṭhāna’’nti kammaṭṭhānasabhāvūpadhāraṇanti vuttaṃ hoti.

    ಏವಂ ಪಞ್ಚಸನ್ಧಿಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಅತ್ತನಾಪಿ ನ ಕಿಲಮತಿ, ಆಚರಿಯಮ್ಪಿ ನ ವಿಹೇಠೇತಿ; ತಸ್ಮಾ ಥೋಕಂ ಉದ್ದಿಸಾಪೇತ್ವಾ ಬಹುಕಾಲಂ ಸಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ಏವಂ ಪಞ್ಚಸನ್ಧಿಕಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಚೇ ತತ್ಥ ಸಪ್ಪಾಯಂ ಹೋತಿ, ತತ್ಥೇವ ವಸಿತಬ್ಬಂ। ನೋ ಚೇ ತತ್ಥ ಸಪ್ಪಾಯಂ ಹೋತಿ, ಆಚರಿಯಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಚೇ ಮನ್ದಪಞ್ಞೋ ಯೋಜನಪರಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ಸಚೇ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ದೂರಮ್ಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾರಸಸೇನಾಸನದೋಸವಿವಜ್ಜಿತಂ, ಪಞ್ಚಸೇನಾಸನಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಉಪಗಮ್ಮ ತತ್ಥ ವಸನ್ತೇನ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನಖುದ್ದಕಪಲಿಬೋಧೇನ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೇನ ಭತ್ತಸಮ್ಮದಂ ಪಟಿವಿನೋದೇತ್ವಾ ರತನತ್ತಯಗುಣಾನುಸ್ಸರಣೇನ ಚಿತ್ತಂ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತ್ವಾ ಆಚರಿಯುಗ್ಗಹತೋ ಏಕಪದಮ್ಪಿ ಅಸಮ್ಮುಸ್ಸನ್ತೇನ ಇದಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಇಮಂ ಕಥಾಮಗ್ಗಂ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗತೋ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೫೫) ಗಹೇತಬ್ಬೋ।

    Evaṃ pañcasandhikaṃ kammaṭṭhānaṃ uggaṇhanto attanāpi na kilamati, ācariyampi na viheṭheti; tasmā thokaṃ uddisāpetvā bahukālaṃ sajjhāyitvā evaṃ pañcasandhikaṃ kammaṭṭhānaṃ uggahetvā sace tattha sappāyaṃ hoti, tattheva vasitabbaṃ. No ce tattha sappāyaṃ hoti, ācariyaṃ āpucchitvā sace mandapañño yojanaparamaṃ gantvā, sace tikkhapañño dūrampi gantvā aṭṭhārasasenāsanadosavivajjitaṃ, pañcasenāsanaṅgasamannāgataṃ senāsanaṃ upagamma tattha vasantena upacchinnakhuddakapalibodhena katabhattakiccena bhattasammadaṃ paṭivinodetvā ratanattayaguṇānussaraṇena cittaṃ sampahaṃsetvā ācariyuggahato ekapadampi asammussantena idaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ manasikātabbaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana imaṃ kathāmaggaṃ icchantena visuddhimaggato (visuddhi. 1.55) gahetabbo.

    ಯಂ ಪನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇದಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತತ್ರಾಯಂ ಮನಸಿಕಾರವಿಧಿ –

    Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘idaṃ ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ manasikātabba’’nti tatrāyaṃ manasikāravidhi –

    ‘‘ಗಣನಾ ಅನುಬನ್ಧನಾ, ಫುಸನಾ ಠಪನಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾ।

    ‘‘Gaṇanā anubandhanā, phusanā ṭhapanā sallakkhaṇā;

    ವಿವಟ್ಟನಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿ, ತೇಸಞ್ಚ ಪಟಿಪಸ್ಸನಾ’’ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೨೩; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧.೧೬೩)।

    Vivaṭṭanā pārisuddhi, tesañca paṭipassanā’’ti. (visuddhi. 1.223; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.163);

    ‘‘ಗಣನಾ’’ತಿ ಗಣನಾಯೇವ। ‘‘ಅನುಬನ್ಧನಾ’’ತಿ ಅನುವಹನಾ। ‘‘ಫುಸನಾ’’ತಿ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನಂ। ‘‘ಠಪನಾ’’ತಿ ಅಪ್ಪನಾ। ‘‘ಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾ’’ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ। ‘‘ವಿವಟ್ಟನಾ’’ತಿ ಮಗ್ಗೋ। ‘‘ಪಾರಿಸುದ್ಧೀ’’ತಿ ಫಲಂ। ‘‘ತೇಸಞ್ಚ ಪಟಿಪಸ್ಸನಾ’’ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾ। ತತ್ಥ ಇಮಿನಾ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಕುಲಪುತ್ತೇನ ಪಠಮಂ ಗಣನಾಯ ಇದಂ ಕಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ। ಗಣೇನ್ತೇನ ಚ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ನ ಠಪೇತಬ್ಬಂ, ದಸನ್ನಂ ಉಪರಿ ನ ನೇತಬ್ಬಂ, ಅನ್ತರೇ ಖಣ್ಡಂ ನ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಂ। ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಠಪೇನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಮ್ಬಾಧೇ ಓಕಾಸೇ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ವಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ಸಮ್ಬಾಧೇ ವಜೇ ಸನ್ನಿರುದ್ಧಗೋಗಣೋ ವಿಯ। ದಸನ್ನಂ ಉಪರಿ ನೇನ್ತಸ್ಸ ಗಣನಾನಿಸ್ಸಿತೋವ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಹೋತಿ। ಅನ್ತರಾ ಖಣ್ಡಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ, ನೋ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಕಮ್ಪತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏತೇ ದೋಸೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಗಣೇತಬ್ಬಂ।

    ‘‘Gaṇanā’’ti gaṇanāyeva. ‘‘Anubandhanā’’ti anuvahanā. ‘‘Phusanā’’ti phuṭṭhaṭṭhānaṃ. ‘‘Ṭhapanā’’ti appanā. ‘‘Sallakkhaṇā’’ti vipassanā. ‘‘Vivaṭṭanā’’ti maggo. ‘‘Pārisuddhī’’ti phalaṃ. ‘‘Tesañca paṭipassanā’’ti paccavekkhaṇā. Tattha iminā ādikammikakulaputtena paṭhamaṃ gaṇanāya idaṃ kamaṭṭhānaṃ manasikātabbaṃ. Gaṇentena ca pañcannaṃ heṭṭhā na ṭhapetabbaṃ, dasannaṃ upari na netabbaṃ, antare khaṇḍaṃ na dassetabbaṃ. Pañcannaṃ heṭṭhā ṭhapentassa hi sambādhe okāse cittuppādo vipphandati, sambādhe vaje sanniruddhagogaṇo viya. Dasannaṃ upari nentassa gaṇanānissitova cittuppādo hoti. Antarā khaṇḍaṃ dassentassa ‘‘sikhāppattaṃ nu kho me kammaṭṭhānaṃ, no’’ti cittaṃ vikampati. Tasmā ete dose vajjetvā gaṇetabbaṃ.

    ಗಣೇನ್ತೇನ ಚ ಪಠಮಂ ದನ್ಧಗಣನಾಯ ಧಞ್ಞಮಾಪಕಗಣನಾಯ ಗಣೇತಬ್ಬಂ। ಧಞ್ಞಮಾಪಕೋ ಹಿ ನಾಳಿಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ಏಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಓಕಿರತಿ। ಪುನ ಪೂರೇನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಚವರಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಛಡ್ಡೇನ್ತೋ ‘‘ಏಕಂ ಏಕ’’ನ್ತಿ ವದತಿ। ಏಸ ನಯೋ ‘‘ದ್ವೇ ದ್ವೇ’’ತಿಆದೀಸು। ಏವಮೇವ ಇಮಿನಾಪಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಯೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಏಕಂ ಏಕ’’ನ್ತಿ ಆದಿಂಕತ್ವಾ ಯಾವ ‘‘ದಸ ದಸಾ’’ತಿ ಪವತ್ತಮಾನಂ ಪವತ್ತಮಾನಂ ಉಪಲಕ್ಖೇತ್ವಾವ ಗಣೇತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಸೇವಂ ಗಣಯತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಚ ಪವಿಸನ್ತಾ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ।

    Gaṇentena ca paṭhamaṃ dandhagaṇanāya dhaññamāpakagaṇanāya gaṇetabbaṃ. Dhaññamāpako hi nāḷiṃ pūretvā ‘‘eka’’nti vatvā okirati. Puna pūrento kiñci kacavaraṃ disvā taṃ chaḍḍento ‘‘ekaṃ eka’’nti vadati. Esa nayo ‘‘dve dve’’tiādīsu. Evameva imināpi assāsapassāsesu yo upaṭṭhāti taṃ gahetvā ‘‘ekaṃ eka’’nti ādiṃkatvā yāva ‘‘dasa dasā’’ti pavattamānaṃ pavattamānaṃ upalakkhetvāva gaṇetabbaṃ. Tassevaṃ gaṇayato nikkhamantā ca pavisantā ca assāsapassāsā pākaṭā honti.

    ಅಥಾನೇನ ತಂ ದನ್ಧಗಣನಂ ಧಞ್ಞಮಾಪಕಗಣನಂ ಪಹಾಯ ಸೀಘಗಣನಾಯ ಗೋಪಾಲಕಗಣನಾಯ ಗಣೇತಬ್ಬಂ । ಛೇಕೋ ಹಿ ಗೋಪಾಲಕೋ ಸಕ್ಖರಾಯೋ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ರಜ್ಜುದಣ್ಡಹತ್ಥೋ ಪಾತೋವ ವಜಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಗಾವೋ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಲಿಘತ್ಥಮ್ಭಮತ್ಥಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ದ್ವಾರಂ ಪತ್ತಂ ಪತ್ತಂಯೇವ ಗಾವಂ ‘‘ಏಕೋ ದ್ವೇ’’ತಿ ಸಕ್ಖರಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣೇತಿ। ತಿಯಾಮರತ್ತಿಂ ಸಮ್ಬಾಧೇ ಓಕಾಸೇ ದುಕ್ಖಂ ವುತ್ಥಗೋಗಣೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಉಪನಿಘಂಸನ್ತೋ ವೇಗೇನ ವೇಗೇನ ಪುಞ್ಜೋ ಪುಞ್ಜೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ಸೋ ವೇಗೇನ ವೇಗೇನ ‘‘ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ದಸಾ’’ತಿ ಗಣೇತಿಯೇವ। ಏವಮಿಮಸ್ಸಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನ ಗಣಯತೋ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಪಾಕಟಾ ಹುತ್ವಾ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಞ್ಚರನ್ತಿ। ತತೋ ತೇನ ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಞ್ಚರನ್ತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ದ್ವಾರಪ್ಪತ್ತಂ ದ್ವಾರಪ್ಪತ್ತಂಯೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಏಕೋ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ , ಏಕೋ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ಛ, ಏಕೋ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ಛ ಸತ್ತ…ಪೇ॰… ಅಟ್ಠ… ನವ… ದಸಾ’’ತಿ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಗಣೇತಬ್ಬಮೇವ। ಗಣನಾಪಟಿಬದ್ಧೇ ಹಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಗಣನಾಬಲೇನೇವ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ ಅರಿತ್ತೂಪತ್ಥಮ್ಭನವಸೇನ ಚಣ್ಡಸೋತೇ ನಾವಾಠಪನಮಿವ।

    Athānena taṃ dandhagaṇanaṃ dhaññamāpakagaṇanaṃ pahāya sīghagaṇanāya gopālakagaṇanāya gaṇetabbaṃ . Cheko hi gopālako sakkharāyo ucchaṅgena gahetvā rajjudaṇḍahattho pātova vajaṃ gantvā gāvo piṭṭhiyaṃ paharitvā palighatthambhamatthake nisinno dvāraṃ pattaṃ pattaṃyeva gāvaṃ ‘‘eko dve’’ti sakkharaṃ khipitvā khipitvā gaṇeti. Tiyāmarattiṃ sambādhe okāse dukkhaṃ vutthagogaṇo nikkhamanto aññamaññaṃ upanighaṃsanto vegena vegena puñjo puñjo hutvā nikkhamati. So vegena vegena ‘‘tīṇi cattāri pañca dasā’’ti gaṇetiyeva. Evamimassāpi purimanayena gaṇayato assāsapassāsā pākaṭā hutvā sīghaṃ sīghaṃ punappunaṃ sañcaranti. Tato tena ‘‘punappunaṃ sañcarantī’’ti ñatvā anto ca bahi ca aggahetvā dvārappattaṃ dvārappattaṃyeva gahetvā ‘‘eko dve tīṇi cattāri pañca , eko dve tīṇi cattāri pañca cha, eko dve tīṇi cattāri pañca cha satta…pe… aṭṭha… nava… dasā’’ti sīghaṃ sīghaṃ gaṇetabbameva. Gaṇanāpaṭibaddhe hi kammaṭṭhāne gaṇanābaleneva cittaṃ ekaggaṃ hoti arittūpatthambhanavasena caṇḍasote nāvāṭhapanamiva.

    ತಸ್ಸೇವಂ ಸೀಘಂ ಸೀಘಂ ಗಣಯತೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನಿರನ್ತರಪ್ಪವತ್ತಂ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಅಥ ‘‘ನಿರನ್ತರಂ ಪವತ್ತತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ವಾತಂ ಅಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇಗೇನ ವೇಗೇನ ಗಣೇತಬ್ಬಂ। ಅನ್ತೋಪವಿಸನವಾತೇನ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಚಿತ್ತಂ ಪವೇಸಯತೋ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ವಾತಬ್ಭಾಹತಂ ಮೇದಪೂರಿತಂ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನವಾತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಚಿತ್ತಂ ನೀಹರತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಪುಥುತ್ತಾರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಂ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಫುಟ್ಠೋಕಾಸೇ ಪನ ಸತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸೇವ ಭಾವನಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ವಾತಂ ಅಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವೇಗೇನ ವೇಗೇನ ಗಣೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ।

    Tassevaṃ sīghaṃ sīghaṃ gaṇayato kammaṭṭhānaṃ nirantarappavattaṃ viya hutvā upaṭṭhāti. Atha ‘‘nirantaraṃ pavattatī’’ti ñatvā anto ca bahi ca vātaṃ apariggahetvā purimanayeneva vegena vegena gaṇetabbaṃ. Antopavisanavātena hi saddhiṃ cittaṃ pavesayato abbhantaraṃ vātabbhāhataṃ medapūritaṃ viya hoti, bahinikkhamanavātena saddhiṃ cittaṃ nīharato bahiddhā puthuttārammaṇe cittaṃ vikkhipati. Phuṭṭhokāse pana satiṃ ṭhapetvā bhāventasseva bhāvanā sampajjati. Tena vuttaṃ – ‘‘anto ca bahi ca vātaṃ apariggahetvā purimanayeneva vegena vegena gaṇetabba’’nti.

    ಕೀವ ಚಿರಂ ಪನೇತಂ ಗಣೇತಬ್ಬನ್ತಿ? ಯಾವ ವಿನಾ ಗಣನಾಯ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾರಮ್ಮಣೇ ಸತಿ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ। ಬಹಿ ವಿಸಟವಿತಕ್ಕವಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾರಮ್ಮಣೇ ಸತಿ ಸಣ್ಠಪನತ್ಥಂಯೇವ ಹಿ ಗಣನಾತಿ।

    Kīva ciraṃ panetaṃ gaṇetabbanti? Yāva vinā gaṇanāya assāsapassāsārammaṇe sati santiṭṭhati. Bahi visaṭavitakkavicchedaṃ katvā assāsapassāsārammaṇe sati saṇṭhapanatthaṃyeva hi gaṇanāti.

    ಏವಂ ಗಣನಾಯ ಮನಸಿಕತ್ವಾ ಅನುಬನ್ಧನಾಯ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ। ಅನುಬನ್ಧನಾ ನಾಮ ಗಣನಂ ಪಟಿಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸತಿಯಾ ನಿರನ್ತರಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಅನುಗಮನಂ; ತಞ್ಚ ಖೋ ನ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಾನುಗಮನವಸೇನ। ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನವಾತಸ್ಸ ಹಿ ನಾಭಿ ಆದಿ, ಹದಯಂ ಮಜ್ಝಂ, ನಾಸಿಕಗ್ಗಂ ಪರಿಯೋಸಾನಂ। ಅಬ್ಭನ್ತರಪವಿಸನವಾತಸ್ಸ ನಾಸಿಕಗ್ಗಂ ಆದಿ, ಹದಯಂ ಮಜ್ಝಂ, ನಾಭಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ। ತಞ್ಚಸ್ಸ ಅನುಗಚ್ಛತೋ ವಿಕ್ಖೇಪಗತಂ ಚಿತ್ತಂ ಸಾರದ್ಧಾಯ ಚೇವ ಹೋತಿ ಇಞ್ಜನಾಯ ಚ। ಯಥಾಹ –

    Evaṃ gaṇanāya manasikatvā anubandhanāya manasikātabbaṃ. Anubandhanā nāma gaṇanaṃ paṭisaṃharitvā satiyā nirantaraṃ assāsapassāsānaṃ anugamanaṃ; tañca kho na ādimajjhapariyosānānugamanavasena. Bahinikkhamanavātassa hi nābhi ādi, hadayaṃ majjhaṃ, nāsikaggaṃ pariyosānaṃ. Abbhantarapavisanavātassa nāsikaggaṃ ādi, hadayaṃ majjhaṃ, nābhi pariyosānaṃ. Tañcassa anugacchato vikkhepagataṃ cittaṃ sāraddhāya ceva hoti iñjanāya ca. Yathāha –

    ‘‘ಅಸ್ಸಾಸಾದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸತಿಯಾ ಅನುಗಚ್ಛತೋ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ವಿಕ್ಖೇಪಗತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಸಾರದ್ಧಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ ಇಞ್ಜಿತಾ ಚ ಫನ್ದಿತಾ ಚ। ಪಸ್ಸಾಸಾದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸತಿಯಾ ಅನುಗಚ್ಛತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖೇಪಗತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಸಾರದ್ಧಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ ಇಞ್ಜಿತಾ ಚ ಫನ್ದಿತಾ ಚಾ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೫೭)।

    ‘‘Assāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato ajjhattaṃ vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā ca. Passāsādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchato bahiddhā vikkhepagatena cittena kāyopi cittampi sāraddhā ca honti iñjitā ca phanditā cā’’ti (paṭi. ma. 1.157).

    ತಸ್ಮಾ ಅನುಬನ್ಧನಾಯ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೇನ ನ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನವಸೇನ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ। ಅಪಿಚ ಖೋ ಫುಸನಾವಸೇನ ಚ ಠಪನಾವಸೇನ ಚ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ। ಗಣನಾನುಬನ್ಧನಾವಸೇನ ವಿಯ ಹಿ ಫುಸನಾಠಪನಾವಸೇನ ವಿಸುಂ ಮನಸಿಕಾರೋ ನತ್ಥಿ। ಫುಟ್ಠಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಪನ ಗಣೇನ್ತೋ ಗಣನಾಯ ಚ ಫುಸನಾಯ ಚ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ। ತತ್ಥೇವ ಗಣನಂ ಪಟಿಸಂಹರಿತ್ವಾ ತೇ ಸತಿಯಾ ಅನುಬನ್ಧನ್ತೋ ಅಪ್ಪನಾವಸೇನ ಚ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇನ್ತೋ ‘‘ಅನುಬನ್ಧನಾಯ ಚ ಫುಸನಾಯ ಚ ಠಪನಾಯ ಚ ಮನಸಿ ಕರೋತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಪಙ್ಗುಳದೋವಾರಿಕೋಪಮಾಹಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ ವುತ್ತಕಕಚೋಪಮಾಯ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Tasmā anubandhanāya manasikarontena na ādimajjhapariyosānavasena manasikātabbaṃ. Apica kho phusanāvasena ca ṭhapanāvasena ca manasikātabbaṃ. Gaṇanānubandhanāvasena viya hi phusanāṭhapanāvasena visuṃ manasikāro natthi. Phuṭṭhaphuṭṭhaṭṭhāneyeva pana gaṇento gaṇanāya ca phusanāya ca manasi karoti. Tattheva gaṇanaṃ paṭisaṃharitvā te satiyā anubandhanto appanāvasena ca cittaṃ ṭhapento ‘‘anubandhanāya ca phusanāya ca ṭhapanāya ca manasi karotī’’ti vuccati. Svāyamattho aṭṭhakathāyaṃ vuttapaṅguḷadovārikopamāhi paṭisambhidāyaṃ vuttakakacopamāya ca veditabbo.

    ತತ್ರಾಯಂ ಪಙ್ಗುಳೋಪಮಾ – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಪಙ್ಗುಳೋ ದೋಲಾಯ ಕೀಳತಂ ಮಾತಾಪುತ್ತಾನಂ ದೋಲಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ದೋಲತ್ಥಮ್ಭಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಕಮೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಚ ದೋಲಾಫಲಕಸ್ಸ ಉಭೋ ಕೋಟಿಯೋ ಮಜ್ಝಞ್ಚ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ಚ ಉಭೋಕೋಟಿಮಜ್ಝಾನಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಬ್ಯಾವಟೋ ಹೋತಿ। ಏವಮೇವಾಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸತಿವಸೇನ ಉಪನಿಬನ್ಧನತ್ಥಮ್ಭಮೂಲೇ ಠತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸದೋಲಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಮಿತ್ತೇ ಸತಿಯಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಕಮೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾನಞ್ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಞ್ಚ ಫುಟ್ಠಟ್ಠಾನೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸತಿಯಾ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೋ ತತ್ಥ ಚ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇನ್ತೋ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ಚ ತೇಸಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಬ್ಯಾವಟೋ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ಪಙ್ಗುಳೋಪಮಾ।

    Tatrāyaṃ paṅguḷopamā – ‘‘seyyathāpi paṅguḷo dolāya kīḷataṃ mātāputtānaṃ dolaṃ khipitvā tattheva dolatthambhamūle nisinno kamena āgacchantassa ca gacchantassa ca dolāphalakassa ubho koṭiyo majjhañca passati, na ca ubhokoṭimajjhānaṃ dassanatthaṃ byāvaṭo hoti. Evamevāyaṃ bhikkhu sativasena upanibandhanatthambhamūle ṭhatvā assāsapassāsadolaṃ khipitvā tattheva nimitte satiyā nisinno kamena āgacchantānañca gacchantānañca phuṭṭhaṭṭhāne assāsapassāsānaṃ ādimajjhapariyosānaṃ satiyā anugacchanto tattha ca cittaṃ ṭhapento passati, na ca tesaṃ dassanatthaṃ byāvaṭo hoti. Ayaṃ paṅguḷopamā.

    ಅಯಂ ಪನ ದೋವಾರಿಕೋಪಮಾ – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ದೋವಾರಿಕೋ ನಗರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಚ ಬಹಿ ಚ ಪುರಿಸೇ ‘ಕೋ ತ್ವಂ, ಕುತೋ ವಾ ಆಗತೋ, ಕುಹಿಂ ವಾ ಗಚ್ಛಸಿ, ಕಿಂ ವಾ ತೇ ಹತ್ಥೇ’ತಿ ನ ವೀಮಂಸತಿ, ನ ಹಿ ತಸ್ಸ ತೇ ಭಾರಾ। ದ್ವಾರಪ್ಪತ್ತಂ ದ್ವಾರಪ್ಪತ್ತಂಯೇವ ಪನ ವೀಮಂಸತಿ; ಏವಮೇವ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠವಾತಾ ಚ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತವಾತಾ ಚ ನ ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ದ್ವಾರಪ್ಪತ್ತಾ ದ್ವಾರಪ್ಪತ್ತಾಯೇವ ಭಾರಾತಿ। ಅಯಂ ದೋವಾರಿಕೋಪಮಾ।

    Ayaṃ pana dovārikopamā – ‘‘seyyathāpi dovāriko nagarassa anto ca bahi ca purise ‘ko tvaṃ, kuto vā āgato, kuhiṃ vā gacchasi, kiṃ vā te hatthe’ti na vīmaṃsati, na hi tassa te bhārā. Dvārappattaṃ dvārappattaṃyeva pana vīmaṃsati; evameva imassa bhikkhuno anto paviṭṭhavātā ca bahi nikkhantavātā ca na bhārā honti, dvārappattā dvārappattāyeva bhārāti. Ayaṃ dovārikopamā.

    ಕಕಚೋಪಮಾ ಪನ ಆದಿತೋಪಭುತಿ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

    Kakacopamā pana āditopabhuti evaṃ veditabbā. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ, ಅನಾರಮ್ಮಣಮೇಕಚಿತ್ತಸ್ಸ।

    ‘‘Nimittaṃ assāsapassāsā, anārammaṇamekacittassa;

    ಅಜಾನತೋ ಚ ತಯೋ ಧಮ್ಮೇ, ಭಾವನಾನುಪಲಬ್ಭತಿ॥

    Ajānato ca tayo dhamme, bhāvanānupalabbhati.

    ‘‘ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ, ಅನಾರಮ್ಮಣಮೇಕಚಿತ್ತಸ್ಸ।

    ‘‘Nimittaṃ assāsapassāsā, anārammaṇamekacittassa;

    ಜಾನತೋ ಚ ತಯೋ ಧಮ್ಮೇ, ಭಾವನಾ ಉಪಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ॥ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೫೯)।

    Jānato ca tayo dhamme, bhāvanā upalabbhatī’’ti. (paṭi. ma. 1.159);

    ಕಥಂ ಇಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಏಕಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ ನ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಚಿಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅವಿದಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಚ ಚಿತ್ತಂ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಧಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಯೋಗಞ್ಚ ಸಾಧೇತಿ, ವಿಸೇಸಮಧಿಗಚ್ಛತಿ ? ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ರುಕ್ಖೋ ಸಮೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ, ತಮೇನಂ ಪುರಿಸೋ ಕಕಚೇನ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ, ರುಕ್ಖೇ ಫುಟ್ಠಕಕಚದನ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ನ ಆಗತೇ ವಾ ಗತೇ ವಾ ಕಕಚದನ್ತೇ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ, ನ ಆಗತಾ ವಾ ಗತಾ ವಾ ಕಕಚದನ್ತಾ ಅವಿದಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಧಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಯೋಗಞ್ಚ ಸಾಧೇತಿ।

    Kathaṃ ime tayo dhammā ekacittassa ārammaṇaṃ na honti, na cime tayo dhammā aviditā honti, na ca cittaṃ vikkhepaṃ gacchati, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati ? Seyyathāpi rukkho same bhūmibhāge nikkhitto, tamenaṃ puriso kakacena chindeyya, rukkhe phuṭṭhakakacadantānaṃ vasena purisassa sati upaṭṭhitā hoti, na āgate vā gate vā kakacadante manasi karoti, na āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti.

    ಯಥಾ ರುಕ್ಖೋ ಸಮೇ ಭೂಮಿಭಾಗೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ; ಏವಂ ಉಪನಿಬನ್ಧನನಿಮಿತ್ತಂ। ಯಥಾ ಕಕಚದನ್ತಾ; ಏವಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ। ಯಥಾ ರುಕ್ಖೇ ಫುಟ್ಠಕಕಚದನ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ನ ಆಗತೇ ವಾ ಗತೇ ವಾ ಕಕಚದನ್ತೇ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ, ನ ಆಗತಾ ವಾ ಗತಾ ವಾ ಕಕಚದನ್ತಾ ಅವಿದಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಧಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಯೋಗಞ್ಚ ಸಾಧೇತಿ, ಏವಮೇವ ಭಿಕ್ಖು ನಾಸಿಕಗ್ಗೇ ವಾ ಮುಖನಿಮಿತ್ತೇ ವಾ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ನ ಆಗತೇ ವಾ ಗತೇ ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ, ನ ಆಗತಾ ವಾ ಗತಾ ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಅವಿದಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಧಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಯೋಗಞ್ಚ ಸಾಧೇತಿ, ವಿಸೇಸಮಧಿಗಚ್ಛತಿ।

    Yathā rukkho same bhūmibhāge nikkhitto; evaṃ upanibandhananimittaṃ. Yathā kakacadantā; evaṃ assāsapassāsā. Yathā rukkhe phuṭṭhakakacadantānaṃ vasena purisassa sati upaṭṭhitā hoti, na āgate vā gate vā kakacadante manasi karoti, na āgatā vā gatā vā kakacadantā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, evameva bhikkhu nāsikagge vā mukhanimitte vā satiṃ upaṭṭhapetvā nisinno hoti, na āgate vā gate vā assāsapassāse manasi karoti, na āgatā vā gatā vā assāsapassāsā aviditā honti, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati.

    ಪಧಾನನ್ತಿ ಕತಮಂ ಪಧಾನಂ? ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮನಿಯಂ ಹೋತಿ – ಇದಂ ಪಧಾನಂ। ಕತಮೋ ಪಯೋಗೋ? ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ವಿತಕ್ಕಾ ವೂಪಸಮ್ಮನ್ತಿ – ಅಯಂ ಪಯೋಗೋ। ಕತಮೋ ವಿಸೇಸೋ? ಆರದ್ಧವೀರಿಯಸ್ಸ ಸಂಯೋಜನಾ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಅನುಸಯಾ ಬ್ಯನ್ತೀ ಹೋನ್ತಿ – ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ। ಏವಂ ಇಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಏಕಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಚಿಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅವಿದಿತಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಚ ಚಿತ್ತಂ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಧಾನಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಪಯೋಗಞ್ಚ ಸಾಧೇತಿ, ವಿಸೇಸಮಧಿಗಚ್ಛತಿ।

    Padhānanti katamaṃ padhānaṃ? Āraddhavīriyassa kāyopi cittampi kammaniyaṃ hoti – idaṃ padhānaṃ. Katamo payogo? Āraddhavīriyassa upakkilesā pahīyanti, vitakkā vūpasammanti – ayaṃ payogo. Katamo viseso? Āraddhavīriyassa saṃyojanā pahīyanti, anusayā byantī honti – ayaṃ viseso. Evaṃ ime tayo dhammā ekacittassa ārammaṇā na honti, na cime tayo dhammā aviditā honti, na ca cittaṃ vikkhepaṃ gacchati, padhānañca paññāyati, payogañca sādheti, visesamadhigacchati.

    ‘‘ಆನಾಪಾನಸ್ಸತೀ ಯಸ್ಸ, ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ಸುಭಾವಿತಾ।

    ‘‘Ānāpānassatī yassa, paripuṇṇā subhāvitā;

    ಅನುಪುಬ್ಬಂ ಪರಿಚಿತಾ, ಯಥಾ ಬುದ್ಧೇನ ದೇಸಿತಾ।

    Anupubbaṃ paricitā, yathā buddhena desitā;

    ಸೋ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಪಭಾಸೇತಿ, ಅಬ್ಭಾ ಮುತ್ತೋವ ಚನ್ದಿಮಾ’’ತಿ॥ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೬೦)।

    So imaṃ lokaṃ pabhāseti, abbhā muttova candimā’’ti. (paṭi. ma. 1.160);

    ಅಯಂ ಕಕಚೋಪಮಾ। ಇಧ ಪನಸ್ಸ ಆಗತಾಗತವಸೇನ ಅಮನಸಿಕಾರಮತ್ತಮೇವ ಪಯೋಜನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಕಸ್ಸಚಿ ನಚಿರೇನೇವ ನಿಮಿತ್ತಞ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅವಸೇಸಜ್ಝಾನಙ್ಗಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಅಪ್ಪನಾಸಙ್ಖಾತಾ ಠಪನಾ ಚ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ। ಕಸ್ಸಚಿ ಪನ ಗಣನಾವಸೇನೇವ ಮನಸಿಕಾರಕಾಲತೋಪಭುತಿ ಅನುಕ್ಕಮತೋ ಓಳಾರಿಕಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸನಿರೋಧವಸೇನ ಕಾಯದರಥೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಲಹುಕಂ ಹೋತಿ, ಸರೀರಂ ಆಕಾಸೇ ಲಙ್ಘನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಸಾರದ್ಧಕಾಯಸ್ಸ ಮಞ್ಚೇ ವಾ ಪೀಠೇ ವಾ ನಿಸೀದತೋ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಓನಮತಿ, ವಿಕೂಜತಿ, ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ವಲಿಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಸಾರದ್ಧಕಾಯಸ್ಸ ಪನ ನಿಸೀದತೋ ನೇವ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಓನಮತಿ, ನ ವಿಕೂಜತಿ, ನ ಪಚ್ಚತ್ಥರಣಂ ವಲಿಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತೂಲಪಿಚುಪೂರಿತಂ ವಿಯ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಅಸಾರದ್ಧೋ ಕಾಯೋ ಲಹುಕೋ ಹೋತಿ; ಏವಮೇವ ಗಣನಾವಸೇನ ಮನಸಿಕಾರಕಾಲತೋಪಭುತಿ ಅನುಕ್ಕಮತೋ ಓಳಾರಿಕಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸನಿರೋಧವಸೇನ ಕಾಯದರಥೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ಕಾಯೋಪಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಲಹುಕಂ ಹೋತಿ, ಸರೀರಂ ಆಕಾಸೇ ಲಙ್ಘನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಂ ವಿಯ ಹೋತಿ।

    Ayaṃ kakacopamā. Idha panassa āgatāgatavasena amanasikāramattameva payojananti veditabbaṃ. Idaṃ kammaṭṭhānaṃ manasikaroto kassaci nacireneva nimittañca uppajjati, avasesajjhānaṅgapaṭimaṇḍitā appanāsaṅkhātā ṭhapanā ca sampajjati. Kassaci pana gaṇanāvaseneva manasikārakālatopabhuti anukkamato oḷārikaassāsapassāsanirodhavasena kāyadarathe vūpasante kāyopi cittampi lahukaṃ hoti, sarīraṃ ākāse laṅghanākārappattaṃ viya hoti. Yathā sāraddhakāyassa mañce vā pīṭhe vā nisīdato mañcapīṭhaṃ onamati, vikūjati, paccattharaṇaṃ valiṃ gaṇhāti. Asāraddhakāyassa pana nisīdato neva mañcapīṭhaṃ onamati, na vikūjati, na paccattharaṇaṃ valiṃ gaṇhāti, tūlapicupūritaṃ viya mañcapīṭhaṃ hoti. Kasmā? Yasmā asāraddho kāyo lahuko hoti; evameva gaṇanāvasena manasikārakālatopabhuti anukkamato oḷārikaassāsapassāsanirodhavasena kāyadarathe vūpasante kāyopi cittampi lahukaṃ hoti, sarīraṃ ākāse laṅghanākārappattaṃ viya hoti.

    ತಸ್ಸ ಓಳಾರಿಕೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ನಿರುದ್ಧೇ ಸುಖುಮಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಚಿತ್ತಂ ಪವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ನಿರುದ್ಧೇ ಅಪರಾಪರಂ ತತೋ ಸುಖುಮತರಸುಖುಮತಮನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಪವತ್ತತಿಯೇವ। ಕಥಂ? ಯಥಾ ಪುರಿಸೋ ಮಹತಿಯಾ ಲೋಹಸಲಾಕಾಯ ಕಂಸತಾಳಂ ಆಕೋಟೇಯ್ಯ, ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನ ಮಹಾಸದ್ದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸ ಓಳಾರಿಕಸದ್ದಾರಮ್ಮಣಂ ಚಿತ್ತಂ ಪವತ್ತೇಯ್ಯ, ನಿರುದ್ಧೇ ಓಳಾರಿಕೇ ಸದ್ದೇ ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಸುಖುಮಸದ್ದನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ನಿರುದ್ಧೇ ಅಪರಾಪರಂ ತತೋ ಸುಖುಮತರಸುಖುಮತಮಸದ್ದನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಚಿತ್ತಂ ಪವತ್ತತೇವ; ಏವನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಕಂಸೇ ಆಕೋಟಿತೇ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೭೧) ವಿತ್ಥಾರೋ।

    Tassa oḷārike assāsapassāse niruddhe sukhumaassāsapassāsanimittārammaṇaṃ cittaṃ pavattati, tasmimpi niruddhe aparāparaṃ tato sukhumatarasukhumatamanimittārammaṇaṃ pavattatiyeva. Kathaṃ? Yathā puriso mahatiyā lohasalākāya kaṃsatāḷaṃ ākoṭeyya, ekappahārena mahāsaddo uppajjeyya, tassa oḷārikasaddārammaṇaṃ cittaṃ pavatteyya, niruddhe oḷārike sadde atha pacchā sukhumasaddanimittārammaṇaṃ, tasmimpi niruddhe aparāparaṃ tato sukhumatarasukhumatamasaddanimittārammaṇaṃ cittaṃ pavattateva; evanti veditabbaṃ. Vuttampi cetaṃ – ‘‘seyyathāpi kaṃse ākoṭite’’ti (paṭi. ma. 1.171) vitthāro.

    ಯಥಾ ಹಿ ಅಞ್ಞಾನಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನಿ ಉಪರೂಪರಿ ವಿಭೂತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ನ ತಥಾ ಇದಂ। ಇದಂ ಪನ ಉಪರೂಪರಿ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಸುಖುಮತ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಉಪಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ನ ಉಪಗಚ್ಛತಿ। ಏವಂ ಅನುಪಟ್ಠಹನ್ತೇ ಪನ ತಸ್ಮಿಂ ನ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಚಮ್ಮಖಣ್ಡಂ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಕಿಂ ಕಾತಬ್ಬಂ? ‘‘ಆಚರಿಯಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ನಟ್ಠಂ ದಾನಿ ಮೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವಾ ನ ವುಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ, ಇರಿಯಾಪಥಂ ವಿಕೋಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೋ ಹಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನವನವಮೇವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನೇನೇವ ದೇಸತೋ ಆಹರಿತಬ್ಬಂ।

    Yathā hi aññāni kammaṭṭhānāni uparūpari vibhūtāni honti, na tathā idaṃ. Idaṃ pana uparūpari bhāventassa bhāventassa sukhumattaṃ gacchati, upaṭṭhānampi na upagacchati. Evaṃ anupaṭṭhahante pana tasmiṃ na tena bhikkhunā uṭṭhāyāsanā cammakhaṇḍaṃ papphoṭetvā gantabbaṃ. Kiṃ kātabbaṃ? ‘‘Ācariyaṃ pucchissāmī’’ti vā ‘‘naṭṭhaṃ dāni me kammaṭṭhāna’’nti vā na vuṭṭhātabbaṃ, iriyāpathaṃ vikopetvā gacchato hi kammaṭṭhānaṃ navanavameva hoti. Tasmā yathānisinneneva desato āharitabbaṃ.

    ತತ್ರಾಯಂ ಆಹರಣೂಪಾಯೋ। ತೇನ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅನುಪಟ್ಠಹನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ – ‘‘ಇಮೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ನಾಮ ಕತ್ಥ ಅತ್ಥಿ, ಕತ್ಥ ನತ್ಥಿ, ಕಸ್ಸ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ಕಸ್ಸ ವಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಅಥೇವಂ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಾ ‘‘ಇಮೇ ಅನ್ತೋಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ ನತ್ಥಿ, ಉದಕೇ ನಿಮುಗ್ಗಾನಂ ನತ್ಥಿ, ತಥಾ ಅಸಞ್ಞೀಭೂತಾನಂ ಮತಾನಂ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಾಪನ್ನಾನಂ ರೂಪಾರೂಪಭವಸಮಙ್ಗೀನಂ ನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನಾನ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಏವಂ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾ ಪಟಿಚೋದೇತಬ್ಬೋ – ‘‘ನನು ತ್ವಂ, ಪಣ್ಡಿತ, ನೇವ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಗತೋ, ನ ಉದಕೇ ನಿಮುಗ್ಗೋ, ನ ಅಸಞ್ಞೀಭೂತೋ, ನ ಮತೋ, ನ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಸಮಆಪನ್ನೋ, ನ ರೂಪಾರೂಪಭವಸಮಙ್ಗೀ, ನ ನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನೋ, ಅತ್ಥಿಯೇವ ತೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ, ಮನ್ದಪಞ್ಞತಾಯ ಪನ ಪರಿಗ್ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸೀ’’ತಿ। ಅಥಾನೇನ ಪಕತಿಫುಟ್ಠವಸೇನೇವ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಮನಸಿಕಾರೋ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬೋ। ಇಮೇ ಹಿ ದೀಘನಾಸಿಕಸ್ಸ ನಾಸಾ ಪುಟಂ ಘಟ್ಟೇನ್ತಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ರಸ್ಸನಾಸಿಕಸ್ಸ ಉತ್ತರೋಟ್ಠಂ। ತಸ್ಮಾನೇನ ಇಮಂ ನಾಮ ಠಾನಂ ಘಟ್ಟೇನ್ತೀತಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ಪಟ್ಠಪೇತಬ್ಬಂ। ಇಮಮೇವ ಹಿ ಅತ್ಥವಸಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವುತ್ತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿಸ್ಸ ಅಸಮ್ಪಜಾನಸ್ಸ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಭಾವನಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೪೯; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೯೯೨)। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸತಸ್ಸ ಸಮ್ಪಜಾನಸ್ಸೇವ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಇತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪನ ಮನಸಿಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ। ಇದಂ ಪನ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗರುಕಂ ಗರುಕಭಾವನಂ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಪುತ್ತಾನಂ ಮಹಾಪುರಿಸಾನಮೇವ ಮನಸಿಕಾರಭೂಮಿಭೂತಂ, ನ ಚೇವ ಇತ್ತರಂ, ನ ಚ ಇತ್ತರಸತ್ತಸಮಾಸೇವಿತಂ। ಯಥಾ ಯಥಾ ಮನಸಿ ಕರೀಯತಿ, ತಥಾ ತಥಾ ಸನ್ತಞ್ಚೇವ ಹೋತಿ ಸುಖುಮಞ್ಚ। ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ಬಲವತೀ ಸತಿ ಚ ಪಞ್ಞಾ ಚ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ।

    Tatrāyaṃ āharaṇūpāyo. Tena hi bhikkhunā kammaṭṭhānassa anupaṭṭhahanabhāvaṃ ñatvā iti paṭisañcikkhitabbaṃ – ‘‘ime assāsapassāsā nāma kattha atthi, kattha natthi, kassa vā atthi, kassa vā natthī’’ti. Athevaṃ paṭisañcikkhatā ‘‘ime antomātukucchiyaṃ natthi, udake nimuggānaṃ natthi, tathā asaññībhūtānaṃ matānaṃ catutthajjhānasamāpannānaṃ rūpārūpabhavasamaṅgīnaṃ nirodhasamāpannāna’’nti ñatvā evaṃ attanāva attā paṭicodetabbo – ‘‘nanu tvaṃ, paṇḍita, neva mātukucchigato, na udake nimuggo, na asaññībhūto, na mato, na catutthajjhānasamaāpanno, na rūpārūpabhavasamaṅgī, na nirodhasamāpanno, atthiyeva te assāsapassāsā, mandapaññatāya pana pariggahetuṃ na sakkosī’’ti. Athānena pakatiphuṭṭhavaseneva cittaṃ ṭhapetvā manasikāro pavattetabbo. Ime hi dīghanāsikassa nāsā puṭaṃ ghaṭṭentā pavattanti, rassanāsikassa uttaroṭṭhaṃ. Tasmānena imaṃ nāma ṭhānaṃ ghaṭṭentīti nimittaṃ paṭṭhapetabbaṃ. Imameva hi atthavasaṃ paṭicca vuttaṃ bhagavatā – ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, muṭṭhassatissa asampajānassa ānāpānassatibhāvanaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 3.149; saṃ. ni. 5.992). Kiñcāpi hi yaṃkiñci kammaṭṭhānaṃ satassa sampajānasseva sampajjati, ito aññaṃ pana manasikarontassa pākaṭaṃ hoti. Idaṃ pana ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ garukaṃ garukabhāvanaṃ buddhapaccekabuddhabuddhaputtānaṃ mahāpurisānameva manasikārabhūmibhūtaṃ, na ceva ittaraṃ, na ca ittarasattasamāsevitaṃ. Yathā yathā manasi karīyati, tathā tathā santañceva hoti sukhumañca. Tasmā ettha balavatī sati ca paññā ca icchitabbā.

    ಯಥಾ ಹಿ ಮಟ್ಠಸಾಟಕಸ್ಸ ತುನ್ನಕರಣಕಾಲೇ ಸೂಚಿಪಿ ಸುಖುಮಾ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ, ಸೂಚಿಪಾಸವೇಧನಮ್ಪಿ ತತೋ ಸುಖುಮತರಂ; ಏವಮೇವ ಮಟ್ಠಸಾಟಕಸದಿಸಸ್ಸ ಇಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಭಾವನಾಕಾಲೇ ಸೂಚಿಪಟಿಭಾಗಾ ಸತಿಪಿ ಸೂಚಿಪಾಸವೇಧನಪಟಿಭಾಗಾ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಪಿ ಬಲವತೀ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ। ತಾಹಿ ಚ ಪನ ಸತಿಪಞ್ಞಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನ ತೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಕತಿಫುಟ್ಠೋಕಾಸಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ।

    Yathā hi maṭṭhasāṭakassa tunnakaraṇakāle sūcipi sukhumā icchitabbā, sūcipāsavedhanampi tato sukhumataraṃ; evameva maṭṭhasāṭakasadisassa imassa kammaṭṭhānassa bhāvanākāle sūcipaṭibhāgā satipi sūcipāsavedhanapaṭibhāgā taṃsampayuttā paññāpi balavatī icchitabbā. Tāhi ca pana satipaññāhi samannāgatena bhikkhunā na te assāsapassāsā aññatra pakatiphuṭṭhokāsā pariyesitabbā.

    ಯಥಾ ಪನ ಕಸ್ಸಕೋ ಕಸಿಂ ಕಸಿತ್ವಾ ಬಲಿಬದ್ದೇ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಗೋಚರಾಭಿಮುಖೇ ಕತ್ವಾ ಛಾಯಾಯ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಸ್ಸಮೇಯ್ಯ, ಅಥಸ್ಸ ತೇ ಬಲಿಬದ್ದಾ ವೇಗೇನ ಅಟವಿಂ ಪವಿಸೇಯ್ಯುಂ। ಯೋ ಹೋತಿ ಛೇಕೋ ಕಸ್ಸಕೋ ಸೋ ಪುನ ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತುಕಾಮೋ ನ ತೇಸಂ ಅನುಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಟವಿಂ ಆಹಿಣ್ಡತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಸ್ಮಿಞ್ಚ ಪತೋದಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಜುಕಮೇವ ತೇಸಂ ನಿಪಾತತಿತ್ಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸೀದತಿ ವಾ ನಿಪಜ್ಜತಿ ವಾ। ಅಥ ತೇ ಗೋಣೇ ದಿವಸಭಾಗಂ ಚರಿತ್ವಾ ನಿಪಾತತಿತ್ಥಂ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಚ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ಠಿತೇ ದಿಸ್ವಾ ರಸ್ಮಿಯಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪತೋದೇನ ವಿಜ್ಝನ್ತೋ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪುನ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ; ಏವಮೇವ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನ ತೇ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಪಕತಿಫುಟ್ಠೋಕಾಸಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಾ। ಸತಿರಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಞ್ಞಾಪತೋದಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕತಿಫುಟ್ಠೋಕಾಸೇ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಮನಸಿಕಾರೋ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬೋ। ಏವಞ್ಹಿಸ್ಸ ಮನಸಿಕರೋತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ತೇ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ನಿಪಾತತಿತ್ಥೇ ವಿಯ ಗೋಣಾ। ತತೋ ತೇನ ಸತಿರಸ್ಮಿಯಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಪತೋದೇನ ವಿಜ್ಝನ್ತೇನ ಪುನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನುಯುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ; ತಸ್ಸೇವಮನುಯುಞ್ಜತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ತಂ ಪನೇತಂ ನ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಏಕಸದಿಸಂ ಹೋತಿ ; ಅಪಿಚ ಖೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಾದಯಮಾನೋ ತೂಲಪಿಚು ವಿಯ, ಕಪ್ಪಾಸಪಿಚು ವಿಯ, ವಾತಧಾರಾ ವಿಯ ಚ ಉಪಟ್ಠಾತೀತಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಆಹು।

    Yathā pana kassako kasiṃ kasitvā balibadde muñcitvā gocarābhimukhe katvā chāyāya nisinno vissameyya, athassa te balibaddā vegena aṭaviṃ paviseyyuṃ. Yo hoti cheko kassako so puna te gahetvā yojetukāmo na tesaṃ anupadaṃ gantvā aṭaviṃ āhiṇḍati. Atha kho rasmiñca patodañca gahetvā ujukameva tesaṃ nipātatitthaṃ gantvā nisīdati vā nipajjati vā. Atha te goṇe divasabhāgaṃ caritvā nipātatitthaṃ otaritvā nhatvā ca pivitvā ca paccuttaritvā ṭhite disvā rasmiyā bandhitvā patodena vijjhanto ānetvā yojetvā puna kammaṃ karoti; evameva tena bhikkhunā na te assāsapassāsā aññatra pakatiphuṭṭhokāsā pariyesitabbā. Satirasmiṃ pana paññāpatodañca gahetvā pakatiphuṭṭhokāse cittaṃ ṭhapetvā manasikāro pavattetabbo. Evañhissa manasikaroto nacirasseva te upaṭṭhahanti, nipātatitthe viya goṇā. Tato tena satirasmiyā bandhitvā tasmiṃyeva ṭhāne yojetvā paññāpatodena vijjhantena puna kammaṭṭhānaṃ anuyuñjitabbaṃ; tassevamanuyuñjato nacirasseva nimittaṃ upaṭṭhāti. Taṃ panetaṃ na sabbesaṃ ekasadisaṃ hoti ; apica kho kassaci sukhasamphassaṃ uppādayamāno tūlapicu viya, kappāsapicu viya, vātadhārā viya ca upaṭṭhātīti ekacce āhu.

    ಅಯಂ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾವಿನಿಚ್ಛಯೋ – ಇದಞ್ಹಿ ಕಸ್ಸಚಿ ತಾರಕರೂಪಂ ವಿಯ, ಮಣಿಗುಳಿಕಾ ವಿಯ, ಮುತ್ತಾಗುಳಿಕಾ ವಿಯ ಚ ಕಸ್ಸಚಿ ಖರಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಹುತ್ವಾ ಕಪ್ಪಾಸಟ್ಠಿ ವಿಯ, ಸಾರದಾರುಸೂಚಿ ವಿಯ ಚ ಕಸ್ಸಚಿ ದೀಘಪಾಮಙ್ಗಸುತ್ತಂ ವಿಯ, ಕುಸುಮದಾಮಂ ವಿಯ, ಧೂಮಸಿಖಾ ವಿಯ ಚ ಕಸ್ಸಚಿ ವಿತ್ಥತ ಮಕ್ಕಟಕಸುತ್ತಂ ವಿಯ, ವಲಾಹಕಪಟಲಂ ವಿಯ, ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ, ರಥಚಕ್ಕಂ ವಿಯ, ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ವಿಯ, ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ ವಿಯ ಚ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ತಞ್ಚ ಪನೇತಂ ಯಥಾ ಸಮ್ಬಹುಲೇಸು ಭಿಕ್ಖೂಸು ಸುತ್ತನ್ತಂ ಸಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇಸು ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಕೀದಿಸಂ ಹುತ್ವಾ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಏಕೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಮಹತೀ ಪಬ್ಬತೇಯ್ಯಾ ನದೀ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಪರೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏಕಾ ವನರಾಜಿ ವಿಯ’’। ಅಞ್ಞೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸೀತಚ್ಛಾಯೋ ಸಾಖಾಸಮ್ಪನ್ನೋ ಫಲಭಾರಭರಿತರುಕ್ಖೋ ವಿಯಾ’’ತಿ। ತೇಸಞ್ಹಿ ತಂ ಏಕಮೇವ ಸುತ್ತಂ ಸಞ್ಞಾನಾನತಾಯ ನಾನತೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಏವಂ ಏಕಮೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಞ್ಞಾನಾನತಾಯ ನಾನತೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಸಞ್ಞಜಞ್ಹಿ ಏತಂ ಸಞ್ಞಾನಿದಾನಂ ಸಞ್ಞಾಪ್ಪಭವಂ ತಸ್ಮಾ ಸಞ್ಞಾನಾನತಾಯ ನಾನತೋ ಉಪಟ್ಠಾತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Ayaṃ pana aṭṭhakathāvinicchayo – idañhi kassaci tārakarūpaṃ viya, maṇiguḷikā viya, muttāguḷikā viya ca kassaci kharasamphassaṃ hutvā kappāsaṭṭhi viya, sāradārusūci viya ca kassaci dīghapāmaṅgasuttaṃ viya, kusumadāmaṃ viya, dhūmasikhā viya ca kassaci vitthata makkaṭakasuttaṃ viya, valāhakapaṭalaṃ viya, padumapupphaṃ viya, rathacakkaṃ viya, candamaṇḍalaṃ viya, sūriyamaṇḍalaṃ viya ca upaṭṭhāti. Tañca panetaṃ yathā sambahulesu bhikkhūsu suttantaṃ sajjhāyitvā nisinnesu ekena bhikkhunā ‘‘tumhākaṃ kīdisaṃ hutvā idaṃ suttaṃ upaṭṭhātī’’ti vutte eko ‘‘mayhaṃ mahatī pabbateyyā nadī viya hutvā upaṭṭhātī’’ti āha. Aparo ‘‘mayhaṃ ekā vanarāji viya’’. Añño ‘‘mayhaṃ sītacchāyo sākhāsampanno phalabhārabharitarukkho viyā’’ti. Tesañhi taṃ ekameva suttaṃ saññānānatāya nānato upaṭṭhāti. Evaṃ ekameva kammaṭṭhānaṃ saññānānatāya nānato upaṭṭhāti. Saññajañhi etaṃ saññānidānaṃ saññāppabhavaṃ tasmā saññānānatāya nānato upaṭṭhātīti veditabbaṃ.

    ಏತ್ಥ ಚ ಅಞ್ಞಮೇವ ಅಸ್ಸಾಸಾರಮ್ಮಣಂ ಚಿತ್ತಂ, ಅಞ್ಞಂ ಪಸ್ಸಾಸಾರಮ್ಮಣಂ, ಅಞ್ಞಂ ನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಯಸ್ಸ ಹಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ನೇವ ಅಪ್ಪನಂ ನ ಉಪಚಾರಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಯಸ್ಸ ಪನಿಮೇ ತಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅತ್ಥಿ, ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅಪ್ಪನಞ್ಚ ಉಪಚಾರಞ್ಚ ಪಾಪುಣಾತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –

    Ettha ca aññameva assāsārammaṇaṃ cittaṃ, aññaṃ passāsārammaṇaṃ, aññaṃ nimittārammaṇaṃ yassa hi ime tayo dhammā natthi, tassa kammaṭṭhānaṃ neva appanaṃ na upacāraṃ pāpuṇāti. Yassa panime tayo dhammā atthi, tasseva kammaṭṭhānaṃ appanañca upacārañca pāpuṇāti. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ, ಅನಾರಮ್ಮಣಮೇಕಚಿತ್ತಸ್ಸ।

    ‘‘Nimittaṃ assāsapassāsā, anārammaṇamekacittassa;

    ಅಜಾನತೋ ಚ ತಯೋ ಧಮ್ಮೇ, ಭಾವನಾನುಪಲಬ್ಭತಿ॥

    Ajānato ca tayo dhamme, bhāvanānupalabbhati.

    ‘‘ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ, ಅನಾರಮ್ಮಣಮೇಕಚಿತ್ತಸ್ಸ।

    ‘‘Nimittaṃ assāsapassāsā, anārammaṇamekacittassa;

    ಜಾನತೋ ಚ ತಯೋ ಧಮ್ಮೇ, ಭಾವನಾ ಉಪಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೩೧)।

    Jānato ca tayo dhamme, bhāvanā upalabbhatī’’ti. (visuddhi. 1.231);

    ಏವಂ ಉಪಟ್ಠಿತೇ ಪನ ನಿಮಿತ್ತೇ ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಆಚರಿಯಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಉಪಟ್ಠಾತೀ’’ತಿ। ಆಚರಿಯೇನ ಪನ ‘‘ಏತಂ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ‘‘ನ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಾ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ‘‘ಏವಂ ಹೋತಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪನ ‘‘ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮನಸಿ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ‘‘ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತೇ ವೋಸಾನಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ; ‘‘ನ ನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ನಿರಾಸೋ ವಿಸೀದೇಯ್ಯ। ತಸ್ಮಾ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ಅವತ್ವಾ ಮನಸಿಕಾರೇಯೇವ ನಿಯೋಜೇತಬ್ಬೋತಿ। ಏವಂ ತಾವ ದೀಘಭಾಣಕಾ। ಮಜ್ಝಿಮಭಾಣಕಾ ಪನಾಹು – ‘‘ನಿಮಿತ್ತಮಿದಂ, ಆವುಸೋ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮನಸಿ ಕರೋಹಿ ಸಪ್ಪುರಿಸಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ಅಥಾನೇನ ನಿಮಿತ್ತೇಯೇವ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇತಬ್ಬಂ। ಏವಮಸ್ಸಾಯಂ ಇತೋ ಪಭುತಿ ಠಪನಾವಸೇನ ಭಾವನಾ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪೋರಾಣೇಹಿ –

    Evaṃ upaṭṭhite pana nimitte tena bhikkhunā ācariyasantikaṃ gantvā ārocetabbaṃ – ‘‘mayhaṃ, bhante, evarūpaṃ nāma upaṭṭhātī’’ti. Ācariyena pana ‘‘etaṃ nimitta’’nti vā ‘‘na nimitta’’nti vā na vattabbaṃ. ‘‘Evaṃ hoti, āvuso’’ti vatvā pana ‘‘punappunaṃ manasi karohī’’ti vattabbo. ‘‘Nimitta’’nti hi vutte vosānaṃ āpajjeyya; ‘‘na nimitta’’nti vutte nirāso visīdeyya. Tasmā tadubhayampi avatvā manasikāreyeva niyojetabboti. Evaṃ tāva dīghabhāṇakā. Majjhimabhāṇakā panāhu – ‘‘nimittamidaṃ, āvuso, kammaṭṭhānaṃ punappunaṃ manasi karohi sappurisāti vattabbo’’ti. Athānena nimitteyeva cittaṃ ṭhapetabbaṃ. Evamassāyaṃ ito pabhuti ṭhapanāvasena bhāvanā hoti. Vuttañhetaṃ porāṇehi –

    ‘‘ನಿಮಿತ್ತೇ ಠಪಯಂ ಚಿತ್ತಂ, ನಾನಾಕಾರಂ ವಿಭಾವಯಂ।

    ‘‘Nimitte ṭhapayaṃ cittaṃ, nānākāraṃ vibhāvayaṃ;

    ಧೀರೋ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ, ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ನಿಬನ್ಧತೀ’’ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೩೨; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧.೧೬೩)।

    Dhīro assāsapassāse, sakaṃ cittaṃ nibandhatī’’ti. (visuddhi. 1.232; paṭi. ma. aṭṭha. 2.1.163);

    ತಸ್ಸೇವಂ ನಿಮಿತ್ತುಪಟ್ಠಾನತೋ ಪಭುತಿ ನೀವರಣಾನಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಾ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾವ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾಯೇವ, ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಹಿತಮೇವ। ಇದಞ್ಹಿ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾಹಿತಂ ನಾಮ ಹೋಹಿ – ಉಪಚಾರಭೂಮಿಯಂ ವಾ ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನೇನ, ಪಟಿಲಾಭಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಅಙ್ಗಪಾತುಭಾವೇನ। ತತ್ಥ ‘‘ಉಪಚಾರಭೂಮೀ’’ತಿ ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿ; ‘‘ಪಟಿಲಾಭಭೂಮೀ’’ತಿ ಅಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿ। ತೇಸಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣಂ? ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿ ಕುಸಲವೀಥಿಯಂ ಜವಿತ್ವಾ ಭವಙ್ಗಂ ಓತರತಿ, ಅಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿ ದಿವಸಭಾಗೇ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ದಿವಸಭಾಗಮ್ಪಿ ಕುಸಲವೀಥಿಯಂ ಜವತಿ, ನ ಭವಙ್ಗಂ ಓತರತಿ। ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಸಮಾಧೀಸು ನಿಮಿತ್ತಪಾತುಭಾವೇನ ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿನಾ ಸಮಾಹಿತಂ ಚಿತ್ತಂ ಹೋತಿ । ಅಥಾನೇನ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ನೇವ ವಣ್ಣತೋ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ, ನ ಲಕ್ಖಣತೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಅಪಿಚ ಖೋ ಖತ್ತಿಯಮಹೇಸಿಯಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಗಬ್ಭೋ ವಿಯ ಕಸ್ಸಕೇನ ಸಾಲಿಯವಗಬ್ಭೋ ವಿಯ ಚ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ; ರಕ್ಖಿತಂ ಹಿಸ್ಸ ಫಲದಂ ಹೋತಿ।

    Tassevaṃ nimittupaṭṭhānato pabhuti nīvaraṇāni vikkhambhitāneva honti kilesā sannisinnāva sati upaṭṭhitāyeva, cittaṃ samāhitameva. Idañhi dvīhākārehi cittaṃ samāhitaṃ nāma hohi – upacārabhūmiyaṃ vā nīvaraṇappahānena, paṭilābhabhūmiyaṃ vā aṅgapātubhāvena. Tattha ‘‘upacārabhūmī’’ti upacārasamādhi; ‘‘paṭilābhabhūmī’’ti appanāsamādhi. Tesaṃ kiṃ nānākaraṇaṃ? Upacārasamādhi kusalavīthiyaṃ javitvā bhavaṅgaṃ otarati, appanāsamādhi divasabhāge appetvā nisinnassa divasabhāgampi kusalavīthiyaṃ javati, na bhavaṅgaṃ otarati. Imesu dvīsu samādhīsu nimittapātubhāvena upacārasamādhinā samāhitaṃ cittaṃ hoti . Athānena taṃ nimittaṃ neva vaṇṇato manasikātabbaṃ, na lakkhaṇato paccavekkhitabbaṃ. Apica kho khattiyamahesiyā cakkavattigabbho viya kassakena sāliyavagabbho viya ca appamattena rakkhitabbaṃ; rakkhitaṃ hissa phaladaṃ hoti.

    ‘‘ನಿಮಿತ್ತಂ ರಕ್ಖತೋ ಲದ್ಧ, ಪರಿಹಾನಿ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।

    ‘‘Nimittaṃ rakkhato laddha, parihāni na vijjati;

    ಆರಕ್ಖಮ್ಹಿ ಅಸನ್ತಮ್ಹಿ, ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧಂ ವಿನಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥

    Ārakkhamhi asantamhi, laddhaṃ laddhaṃ vinassatī’’ti.

    ತತ್ರಾಯಂ ರಕ್ಖಣೂಪಾಯೋ – ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಆವಾಸೋ, ಗೋಚರೋ, ಭಸ್ಸಂ, ಪುಗ್ಗಲೋ, ಭೋಜನಂ, ಉತು, ಇರಿಯಾಪಥೋತಿ ಇಮಾನಿ ಸತ್ತ ಅಸಪ್ಪಾಯಾನಿ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಾನೇವ ಸತ್ತ ಸಪ್ಪಾಯಾನಿ ಸೇವನ್ತೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಮನಸಿಕಾತಬ್ಬಂ।

    Tatrāyaṃ rakkhaṇūpāyo – tena bhikkhunā āvāso, gocaro, bhassaṃ, puggalo, bhojanaṃ, utu, iriyāpathoti imāni satta asappāyāni vajjetvā tāneva satta sappāyāni sevantena punappunaṃ taṃ nimittaṃ manasikātabbaṃ.

    ಏವಂ ಸಪ್ಪಾಯಸೇವನೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಥಿರಂ ಕತ್ವಾ ವುಡ್ಢಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ಗಮಯಿತ್ವಾ ವತ್ಥುವಿಸದಕಿರಿಯಾ, ಇನ್ದ್ರಿಯಸಮತ್ತಪಟಿಪಾದನತಾ, ನಿಮಿತ್ತಕುಸಲತಾ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಪಗ್ಗಹೇತಬ್ಬ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಪಗ್ಗಣ್ಹನಾ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ನಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತನಿಗ್ಗಣ್ಹನಾ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಹಂಸನಾ, ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಂ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಚಿತ್ತಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಾ, ಅಸಮಾಹಿತಪುಗ್ಗಲಪರಿವಜ್ಜನಾ, ಸಮಾಹಿತಪುಗ್ಗಲಸೇವನಾ, ತದಧಿಮುತ್ತತಾತಿ ಇಮಾನಿ ದಸ ಅಪ್ಪನಾಕೋಸಲ್ಲಾನಿ ಅವಿಜಹನ್ತೇನ ಯೋಗೋ ಕರಣೀಯೋ।

    Evaṃ sappāyasevanena nimittaṃ thiraṃ katvā vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ gamayitvā vatthuvisadakiriyā, indriyasamattapaṭipādanatā, nimittakusalatā, yasmiṃ samaye cittaṃ sapaggahetabba tasmiṃ samaye cittapaggaṇhanā, yasmiṃ samaye cittaṃ niggahetabbaṃ tasmiṃ samaye cittaniggaṇhanā, yasmiṃ samaye cittaṃ sampahaṃsetabbaṃ tasmiṃ samaye sampahaṃsetabbaṃ tasmiṃ samaye cittasampahaṃsanā, yasmiṃ samaye cittaṃ ajjhupekkhitabbaṃ tasmiṃ samaye cittaajjhupekkhanā, asamāhitapuggalaparivajjanā, samāhitapuggalasevanā, tadadhimuttatāti imāni dasa appanākosallāni avijahantena yogo karaṇīyo.

    ತಸ್ಸೇವಂ ಅನುಯುತ್ತಸ್ಸ ವಿಹರತೋ ಇದಾನಿ ಅಪ್ಪನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀತಿ ಭವಙ್ಗಂ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ನಿರುದ್ಧೇ ತದೇವಾರಮ್ಮಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಪಞ್ಚ ವಾ ಜವನಾನಿ, ಯೇಸಂ ಪಠಮಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ, ದುತಿಯಂ ಉಪಚಾರಂ, ತತಿಯಂ ಅನುಲೋಮಂ, ಚತುತ್ಥಂ ಗೋತ್ರಭು , ಪಞ್ಚಮಂ ಅಪ್ಪನಾಚಿತ್ತಂ। ಪಠಮಂ ವಾ ಪರಿಕಮ್ಮಞ್ಚೇವ ಉಪಚಾರಞ್ಚ, ದುತಿಯಂ ಅನುಲೋಮಂ, ತತಿಯಂ ಗೋತ್ರಭು, ಚತುತ್ಥಂ ಅಪ್ಪನಾಚಿತ್ತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಚತುತ್ಥಮೇವ ಹಿ ಪಞ್ಚಮಂ ವಾ ಅಪ್ಪೇತಿ, ನ ಛಟ್ಠಂ ಸತ್ತಮಂ ವಾ ಆಸನ್ನಭವಙ್ಗಪಾತತ್ತಾ।

    Tassevaṃ anuyuttassa viharato idāni appanā uppajjissatīti bhavaṅgaṃ vicchinditvā nimittārammaṇaṃ manodvārāvajjanaṃ uppajjati. Tasmiñca niruddhe tadevārammaṇaṃ gahetvā cattāri pañca vā javanāni, yesaṃ paṭhamaṃ parikammaṃ, dutiyaṃ upacāraṃ, tatiyaṃ anulomaṃ, catutthaṃ gotrabhu , pañcamaṃ appanācittaṃ. Paṭhamaṃ vā parikammañceva upacārañca, dutiyaṃ anulomaṃ, tatiyaṃ gotrabhu, catutthaṃ appanācittanti vuccati. Catutthameva hi pañcamaṃ vā appeti, na chaṭṭhaṃ sattamaṃ vā āsannabhavaṅgapātattā.

    ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಗೋದತ್ತತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ – ‘‘ಆಸೇವನಪಚ್ಚಯೇನ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಬಲವನ್ತೋ ಹೋನ್ತಿ; ತಸ್ಮಾ ಛಟ್ಠಂ ಸತ್ತಮಂ ವಾ ಅಪ್ಪೇತೀ’’ತಿ। ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪುಬ್ಬಭಾಗಚಿತ್ತಾನಿ ಕಾಮಾವಚರಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಅಪ್ಪನಾಚಿತ್ತಂ ಪನ ರೂಪಾವಚರಂ। ಏವಮನೇನ ಪಞ್ಚಙ್ಗವಿಪ್ಪಹೀನಂ, ಪಞ್ಚಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಂ, ದಸಲಕ್ಖಣಸಮ್ಪನ್ನಂ, ತಿವಿಧಕಲ್ಯಾಣಂ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಅಧಿಗತಂ ಹೋತಿ। ಸೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವಾರಮ್ಮಣೇ ವಿತಕ್ಕಾದಯೋ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ದುತಿಯತತಿಯಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಾನಿ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಠಪನಾವಸೇನ ಭಾವನಾಯ ಪರಿಯೋಸಾನಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪಕಥಾ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಇಚ್ಛನ್ತೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗತೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ।

    Ābhidhammikagodattatthero panāha – ‘‘āsevanapaccayena kusalā dhammā balavanto honti; tasmā chaṭṭhaṃ sattamaṃ vā appetī’’ti. Taṃ aṭṭhakathāsu paṭikkhittaṃ. Tattha pubbabhāgacittāni kāmāvacarāni honti, appanācittaṃ pana rūpāvacaraṃ. Evamanena pañcaṅgavippahīnaṃ, pañcaṅgasamannāgataṃ, dasalakkhaṇasampannaṃ, tividhakalyāṇaṃ, paṭhamajjhānaṃ adhigataṃ hoti. So tasmiṃyevārammaṇe vitakkādayo vūpasametvā dutiyatatiyacatutthajjhānāni pāpuṇāti. Ettāvatā ca ṭhapanāvasena bhāvanāya pariyosānappatto hoti. Ayamettha saṅkhepakathā. Vitthāro pana icchantena visuddhimaggato gahetabbo.

    ಏವಂ ಪತ್ತಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನೋ ಪನೇತ್ಥ ಭಿಕ್ಖು ಸಲ್ಲಕ್ಖಣಾವಿವಟ್ಟನಾವಸೇನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಂ ಪತ್ತುಕಾಮೋ ತದೇವ ಝಾನಂ ಆವಜ್ಜನಸಮಾಪಜ್ಜನಅಧಿಟ್ಠಾನವುಟ್ಠಾನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ವಸಿಪ್ಪತ್ತಂ ಪಗುಣಂ ಕತ್ವಾ ಅರೂಪಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ವಾ ರೂಪಂ, ರೂಪಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ವಾ ಅರೂಪನ್ತಿ ರೂಪಾರೂಪಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತಿ। ಕಥಂ? ಸೋ ಹಿ ಝಾನಾ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ನಿಸ್ಸಯಂ ಹದಯವತ್ಥುಂ ತಂ ನಿಸ್ಸಯಾನಿ ಚ ಭೂತಾನಿ ತೇಸಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಯಂ ಸಕಲಮ್ಪಿ ಕರಜಕಾಯಂ ಪಸ್ಸತಿ। ತತೋ ‘‘ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಅರೂಪಂ, ವತ್ಥಾದೀನಿ ರೂಪ’’ನ್ತಿ ರೂಪಾರೂಪಂ ವವತ್ಥಪೇತಿ।

    Evaṃ pattacatutthajjhāno panettha bhikkhu sallakkhaṇāvivaṭṭanāvasena kammaṭṭhānaṃ vaḍḍhetvā pārisuddhiṃ pattukāmo tadeva jhānaṃ āvajjanasamāpajjanaadhiṭṭhānavuṭṭhānapaccavekkhaṇasaṅkhātehi pañcahākārehi vasippattaṃ paguṇaṃ katvā arūpapubbaṅgamaṃ vā rūpaṃ, rūpapubbaṅgamaṃ vā arūpanti rūpārūpaṃ pariggahetvā vipassanaṃ paṭṭhapeti. Kathaṃ? So hi jhānā vuṭṭhahitvā jhānaṅgāni pariggahetvā tesaṃ nissayaṃ hadayavatthuṃ taṃ nissayāni ca bhūtāni tesañca nissayaṃ sakalampi karajakāyaṃ passati. Tato ‘‘jhānaṅgāni arūpaṃ, vatthādīni rūpa’’nti rūpārūpaṃ vavatthapeti.

    ಅಥ ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕೇಸಾದೀಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಪಥವೀಧಾತುಆದಿವಸೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಭೂತಾನಿ ತಂನಿಸ್ಸಿತರೂಪಾನಿ ಚ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಯಥಾಪರಿಗ್ಗಹಿತರೂಪಾರಮ್ಮಣಂ ಯಥಾಪರಿಗ್ಗಹಿತರೂಪವತ್ಥುದ್ವಾರಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಂ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚ ಪಸ್ಸತಿ। ತತೋ ‘‘ಭೂತಾದೀನಿ ರೂಪಂ ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅರೂಪ’’ನ್ತಿ ವವತ್ಥಪೇತಿ।

    Atha vā samāpattito vuṭṭhahitvā kesādīsu koṭṭhāsesu pathavīdhātuādivasena cattāri bhūtāni taṃnissitarūpāni ca pariggahetvā yathāpariggahitarūpārammaṇaṃ yathāpariggahitarūpavatthudvārārammaṇaṃ vā sasampayuttadhammaṃ viññāṇañca passati. Tato ‘‘bhūtādīni rūpaṃ sasampayuttadhammaṃ viññāṇaṃ arūpa’’nti vavatthapeti.

    ಅಥ ವಾ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾನಂ ಸಮುದಯೋ ಕರಜಕಾಯೋ ಚ ಚಿತ್ತಞ್ಚಾತಿ ಪಸ್ಸತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಕಮ್ಮಾರಗಗ್ಗರಿಯಾ ಧಮಮಾನಾಯ ಭಸ್ತಞ್ಚ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಚ ತಜ್ಜಂ ವಾಯಾಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವಾತೋ ಸಞ್ಚರತಿ; ಏವಮೇವ ಕಾಯಞ್ಚ ಚಿತ್ತಞ್ಚ ಪಟಿಚ್ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾತಿ। ತತೋ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಚ ಕಾಯಞ್ಚ ರೂಪಂ, ಚಿತ್ತಞ್ಚ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ಚ ಅರೂಪನ್ತಿ ವವತ್ಥಪೇತಿ।

    Atha vā samāpattito vuṭṭhahitvā assāsapassāsānaṃ samudayo karajakāyo ca cittañcāti passati. Yathā hi kammāragaggariyā dhamamānāya bhastañca purisassa ca tajjaṃ vāyāmaṃ paṭicca vāto sañcarati; evameva kāyañca cittañca paṭicca assāsapassāsāti. Tato assāsapassāse ca kāyañca rūpaṃ, cittañca taṃsampayuttadhamme ca arūpanti vavatthapeti.

    ಏವಂ ನಾಮರೂಪಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಂ ಪರಿಯೇಸತಿ, ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಚ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತೀಸುಪಿ ಅದ್ಧಾಸು ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಙ್ಖಂ ವಿತರತಿ। ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖೋ ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನವಸೇನ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಓಭಾಸಾದಯೋ ದಸ ವಿಪಸ್ಸನುಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಪಹಾಯ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವಿಮುತ್ತಂ ಪಟಿಪದಾಞಾಣಂ ‘‘ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಉದಯಂ ಪಹಾಯ ಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಂ ಪತ್ವಾ ನಿರನ್ತರಂ ಭಙ್ಗಾನುಪಸ್ಸನೇನ ಭಯತೋ ಉಪಟ್ಠಿತೇಸು ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಸು ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತೋ ವಿರಜ್ಜನ್ತೋ ವಿಮುಚ್ಚನ್ತೋ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಚತ್ತಾರೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಏಕೂನವೀಸತಿಭೇದಸ್ಸ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಸ್ಸ ಪರಿಯನ್ತಪ್ಪತ್ತೋ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಅಗ್ಗದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಚಸ್ಸ ಗಣನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪರಿಯೋಸಾನಾ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಭಾವನಾ ಚ ಸಮತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ।

    Evaṃ nāmarūpaṃ vavatthapetvā tassa paccayaṃ pariyesati, pariyesanto ca taṃ disvā tīsupi addhāsu nāmarūpassa pavattiṃ ārabbha kaṅkhaṃ vitarati. Vitiṇṇakaṅkho kalāpasammasanavasena tilakkhaṇaṃ āropetvā udayabbayānupassanāya pubbabhāge uppanne obhāsādayo dasa vipassanupakkilese pahāya upakkilesavimuttaṃ paṭipadāñāṇaṃ ‘‘maggo’’ti vavatthapetvā udayaṃ pahāya bhaṅgānupassanaṃ patvā nirantaraṃ bhaṅgānupassanena bhayato upaṭṭhitesu sabbasaṅkhāresu nibbindanto virajjanto vimuccanto yathākkamaṃ cattāro ariyamagge pāpuṇitvā arahattaphale patiṭṭhāya ekūnavīsatibhedassa paccavekkhaṇañāṇassa pariyantappatto sadevakassa lokassa aggadakkhiṇeyyo hoti. Ettāvatā cassa gaṇanaṃ ādiṃ katvā vipassanāpariyosānā ānāpānassatisamādhibhāvanā ca samattā hotīti.

    ಅಯಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರತೋ ಪಠಮಚತುಕ್ಕವಣ್ಣನಾ।

    Ayaṃ sabbākārato paṭhamacatukkavaṇṇanā.

    ಇತರೇಸು ಪನ ತೀಸು ಚತುಕ್ಕೇಸು ಯಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವನಾನಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ; ತಸ್ಮಾ ಅನುಪದವಣ್ಣನಾನಯೇನೇವ ನೇಸಂ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪೀತಿಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀತಿ ಪೀತಿಂ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ। ತತ್ಥ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ – ಆರಮ್ಮಣತೋ ಚ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಚ।

    Itaresu pana tīsu catukkesu yasmā visuṃ kammaṭṭhānabhāvanānayo nāma natthi; tasmā anupadavaṇṇanānayeneva nesaṃ attho veditabbo. Pītippaṭisaṃvedīti pītiṃ paṭisaṃviditaṃ karonto pākaṭaṃ karonto assasissāmi passasissāmīti sikkhati. Tattha dvīhākārehi pīti paṭisaṃviditā hoti – ārammaṇato ca asammohato ca.

    ಕಥಂ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ? ಸಪ್ಪೀತಿಕೇ ದ್ವೇ ಝಾನೇ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಝಾನಪಟಿಲಾಭೇನ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಪಟಿಸಂವಿದಿತತ್ತಾ।

    Kathaṃ ārammaṇato pīti paṭisaṃviditā hoti? Sappītike dve jhāne samāpajjati, tassa samāpattikkhaṇe jhānapaṭilābhena ārammaṇato pīti paṭisaṃviditā hoti ārammaṇassa paṭisaṃviditattā.

    ಕಥಂ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ? ಸಪ್ಪೀತಿಕೇ ದ್ವೇ ಝಾನೇ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಪೀತಿಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ಸಮ್ಮಸತಿ, ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧೇನ ಅಸಮ್ಮೋಹತೋ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ –

    Kathaṃ asammohato? Sappītike dve jhāne samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttakapītiṃ khayato vayato sammasati, tassa vipassanākkhaṇe lakkhaṇapaṭivedhena asammohato pīti paṭisaṃviditā hoti. Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ –

    ‘‘ದೀಘಂ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಜಾನತೋ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ। ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ। ದೀಘಂ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ…ಪೇ॰… ರಸ್ಸಂ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ… ರಸ್ಸಂ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ… ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ… ಸಬ್ಬಕಾಯಪ್ಪಟಿಸಂವೇದೀ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ… ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಅಸ್ಸಾಸವಸೇನ… ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಂ ಪಸ್ಸಾಸವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗತಂ ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ಪಜಾನತೋ ಸತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ತಾಯ ಸತಿಯಾ ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ। ಆವಜ್ಜತೋ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ ಜಾನತೋ… ಪಸ್ಸತೋ… ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ… ಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಹತೋ… ಸದ್ಧಾಯ ಅಧಿಮುಚ್ಚತೋ… ವೀರಿಯಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹತೋ… ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಾಪಯತೋ… ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾದಹತೋ… ಪಞ್ಞಾಯ ಪಜಾನತೋ… ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಅಭಿಜಾನತೋ… ಪರಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಪರಿಜಾನತೋ… ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಪಜಹತೋ… ಭಾವೇತಬ್ಬಂ ಭಾವಯತೋ… ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೋ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಸಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಸಂವಿದಿತಾ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೭೨)।

    ‘‘Dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti. Tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭisaṃviditā hoti. Dīghaṃ passāsavasena…pe… rassaṃ assāsavasena… rassaṃ passāsavasena… sabbakāyappaṭisaṃvedī assāsavasena… sabbakāyappaṭisaṃvedī passāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ assāsavasena… passambhayaṃ kāyasaṅkhāraṃ passāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭisaṃviditā hoti. Āvajjato sā pīti paṭisaṃviditā hoti jānato… passato… paccavekkhato… cittaṃ adhiṭṭhahato… saddhāya adhimuccato… vīriyaṃ paggaṇhato… satiṃ upaṭṭhāpayato… cittaṃ samādahato… paññāya pajānato… abhiññeyyaṃ abhijānato… pariññeyyaṃ parijānato… pahātabbaṃ pajahato… bhāvetabbaṃ bhāvayato… sacchikātabbaṃ sacchikaroto sā pīti paṭisaṃviditā hoti. Evaṃ sā pīti paṭisaṃviditā hotī’’ti (paṭi. ma. 1.172).

    ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ಅವಸೇಸಪದಾನಿಪಿ ಅತ್ಥತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ವಿಸೇಸಮತ್ತಂ। ತಿಣ್ಣಂ ಝಾನಾನಂ ವಸೇನ ಸುಖಪಟಿಸಂವೇದಿತಾ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ವಸೇನ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಪಟಿಸಂವೇದಿತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ‘‘ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ’’ತಿ ವೇದನಾದಯೋ ದ್ವೇ ಖನ್ಧಾ। ಸುಖಪ್ಪಟಿಸಂವೇದಿಪದೇ ಚೇತ್ಥ ವಿಪಸ್ಸನಾಭೂಮಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಸುಖನ್ತಿ ದ್ವೇ ಸುಖಾನಿ – ಕಾಯಿಕಞ್ಚ ಸುಖಂ ಚೇತಸಿಕಞ್ಚಾ’’ತಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯಂ ವುತ್ತಂ। ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಓಳಾರಿಕಂ ಓಳಾರಿಕಂ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಂ ಪಸ್ಸಮ್ಭೇನ್ತೋ, ನಿರೋಧೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಪೀತಿಪದೇ ಪೀತಿಸೀಸೇನ ವೇದನಾ ವುತ್ತಾ। ಸುಖಪದೇ ಸರೂಪೇನೇವ ವೇದನಾ । ದ್ವೀಸು ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಪದೇಸು ‘‘ಸಞ್ಞಾ ಚ ವೇದನಾ ಚ ಚೇತಸಿಕಾ ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ ಚಿತ್ತಪಟಿಬದ್ಧಾ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಾ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೭೪; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೬೩) ವಚನತೋ ಸಞ್ಞಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ವೇದನಾತಿ। ಏವಂ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾನಯೇನ ಇದಂ ಚತುಕ್ಕಂ ಭಾಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Eteneva nayena avasesapadānipi atthato veditabbāni. Idaṃ panettha visesamattaṃ. Tiṇṇaṃ jhānānaṃ vasena sukhapaṭisaṃveditā catunnampi vasena cittasaṅkhārapaṭisaṃveditā veditabbā. ‘‘Cittasaṅkhāro’’ti vedanādayo dve khandhā. Sukhappaṭisaṃvedipade cettha vipassanābhūmidassanatthaṃ ‘‘sukhanti dve sukhāni – kāyikañca sukhaṃ cetasikañcā’’ti paṭisambhidāyaṃ vuttaṃ. Passambhayaṃ cittasaṅkhāranti oḷārikaṃ oḷārikaṃ cittasaṅkhāraṃ passambhento, nirodhentoti attho. So vitthārato kāyasaṅkhāre vuttanayeneva veditabbo. Apicettha pītipade pītisīsena vedanā vuttā. Sukhapade sarūpeneva vedanā . Dvīsu cittasaṅkhārapadesu ‘‘saññā ca vedanā ca cetasikā ete dhammā cittapaṭibaddhā cittasaṅkhārā’’ti (paṭi. ma. 1.174; ma. ni. 1.463) vacanato saññāsampayuttā vedanāti. Evaṃ vedanānupassanānayena idaṃ catukkaṃ bhāsitanti veditabbaṃ.

    ತತಿಯಚತುಕ್ಕೇಪಿ ಚತುನ್ನಂ ಝಾನಾನಂ ವಸೇನ ಚಿತ್ತಪಟಿಸಂವೇದಿತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಭಿಪ್ಪಮೋದಯಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಮೋದೇನ್ತೋ ಪಮೋದೇನ್ತೋ ಹಾಸೇನ್ತೋ ಪಹಾಸೇನ್ತೋ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತಿ। ತತ್ಥ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಅಭಿಪ್ಪಮೋದೋ ಹೋತಿ – ಸಮಾಧಿವಸೇನ ಚ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಚ।

    Tatiyacatukkepi catunnaṃ jhānānaṃ vasena cittapaṭisaṃveditā veditabbā. Abhippamodayaṃ cittanti cittaṃ modento pamodento hāsento pahāsento assasissāmi passasissāmīti sikkhati. Tattha dvīhākārehi abhippamodo hoti – samādhivasena ca vipassanāvasena ca.

    ಕಥಂ ಸಮಾಧಿವಸೇನ? ಸಪ್ಪೀತಿಕೇ ದ್ವೇ ಝಾನೇ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಚಿತ್ತಂ ಆಮೋದೇತಿ ಪಮೋದೇತಿ। ಕಥಂ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ? ಸಪ್ಪೀತಿಕೇ ದ್ವೇ ಝಾನೇ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಪೀತಿಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ಸಮ್ಮಸತಿ; ಏವಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಪೀತಿಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಆಮೋದೇತಿ ಪಮೋದೇತಿ। ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ‘‘ಅಭಿಪ್ಪಮೋದಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    Kathaṃ samādhivasena? Sappītike dve jhāne samāpajjati, so samāpattikkhaṇe sampayuttāya pītiyā cittaṃ āmodeti pamodeti. Kathaṃ vipassanāvasena? Sappītike dve jhāne samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttakapītiṃ khayato vayato sammasati; evaṃ vipassanākkhaṇe jhānasampayuttakapītiṃ ārammaṇaṃ katvā cittaṃ āmodeti pamodeti. Evaṃ paṭipanno ‘‘abhippamodayaṃ cittaṃ assasissāmi passasissāmīti sikkhatī’’ti vuccati.

    ಸಮಾದಹಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದಿವಸೇನ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಂ ಆದಹನ್ತೋ ಸಮಂ ಠಪೇನ್ತೋ ತಾನಿ ವಾ ಪನ ಝಾನಾನಿ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಚಿತ್ತಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ಸಮ್ಮಸತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಲಕ್ಖಣಪಟಿವೇಧೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಖಣಿಕಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ; ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಖಣಿಕಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಯ ವಸೇನಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಂ ಆದಹನ್ತೋ ಸಮಂ ಠಪೇನ್ತೋ ‘‘ಸಮಾದಹಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    Samādahaṃ cittanti paṭhamajjhānādivasena ārammaṇe cittaṃ samaṃ ādahanto samaṃ ṭhapento tāni vā pana jhānāni samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttakacittaṃ khayato vayato sammasato vipassanākkhaṇe lakkhaṇapaṭivedhena uppajjati khaṇikacittekaggatā; evaṃ uppannāya khaṇikacittekaggatāya vasenapi ārammaṇe cittaṃ samaṃ ādahanto samaṃ ṭhapento ‘‘samādahaṃ cittaṃ assasissāmi passasissāmīti sikkhatī’’ti vuccati.

    ವಿಮೋಚಯಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ ನೀವರಣೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಮೋಚೇನ್ತೋ ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ, ದುತಿಯೇನ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇಹಿ, ತತಿಯೇನ ಪೀತಿಯಾ, ಚತುತ್ಥೇನ ಸುಖದುಕ್ಖೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಮೋಚೇನ್ತೋ ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ। ತಾನಿ ವಾ ಪನ ಝಾನಾನಿ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಝಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಚಿತ್ತಂ ಖಯತೋ ವಯತೋ ಸಮ್ಮಸತಿ। ಸೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾತೋ ಚಿತ್ತಂ ಮೋಚೇನ್ತೋ ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ, ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸುಖಸಞ್ಞಾತೋ, ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಅತ್ತಸಞ್ಞಾತೋ, ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ನನ್ದಿತೋ, ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ರಾಗತೋ, ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮುದಯತೋ, ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಆದಾನತೋ ಚಿತ್ತಂ ಮೋಚೇನ್ತೋ ವಿಮೋಚೇನ್ತೋ ಅಸ್ಸಸತಿ ಚೇವ ಪಸ್ಸಸತಿ ಚ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವಿಮೋಚಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಇದಂ ಚತುಕ್ಕಂ ಭಾಸಿತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Vimocayaṃ cittanti paṭhamajjhānena nīvaraṇehi cittaṃ mocento vimocento, dutiyena vitakkavicārehi, tatiyena pītiyā, catutthena sukhadukkhehi cittaṃ mocento vimocento. Tāni vā pana jhānāni samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttakacittaṃ khayato vayato sammasati. So vipassanākkhaṇe aniccānupassanāya niccasaññāto cittaṃ mocento vimocento, dukkhānupassanāya sukhasaññāto, anattānupassanāya attasaññāto, nibbidānupassanāya nandito, virāgānupassanāya rāgato, nirodhānupassanāya samudayato, paṭinissaggānupassanāya ādānato cittaṃ mocento vimocento assasati ceva passasati ca. Tena vuttaṃ – ‘‘vimocayaṃ cittaṃ assasissāmi passasissāmīti sikkhatī’’ti. Evaṃ cittānupassanāvasena idaṃ catukkaṃ bhāsitanti veditabbaṃ.

    ಚತುತ್ಥಚತುಕ್ಕೇ ಪನ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ತಾವ ಅನಿಚ್ಚಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಅನಿಚ್ಚತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ , ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ। ಕಸ್ಮಾ? ಉಪ್ಪಾದವಯಞ್ಞಥತ್ತಭಾವಾ। ‘‘ಅನಿಚ್ಚತಾ’’ತಿ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಉಪ್ಪಾದವಯಞ್ಞಥತ್ತಂ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವೋ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ತೇನೇವಾಕಾರೇನ ಅಠತ್ವಾ ಖಣಭಙ್ಗೇನ ಭೇದೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ’’ತಿ ತಸ್ಸಾ ಅನಿಚ್ಚತಾಯ ವಸೇನ ರೂಪಾದೀಸು ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಅನುಪಸ್ಸನಾ; ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀ’’ತಿ ತಾಯ ಅನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ; ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ಭೂತೋ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ಇಧ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Catutthacatukke pana aniccānupassīti ettha tāva aniccaṃ veditabbaṃ, aniccatā veditabbā, aniccānupassanā veditabbā , aniccānupassī veditabbo. Tattha ‘‘anicca’’nti pañcakkhandhā. Kasmā? Uppādavayaññathattabhāvā. ‘‘Aniccatā’’ti tesaññeva uppādavayaññathattaṃ hutvā abhāvo vā nibbattānaṃ tenevākārena aṭhatvā khaṇabhaṅgena bhedoti attho. ‘‘Aniccānupassanā’’ti tassā aniccatāya vasena rūpādīsu ‘‘anicca’’nti anupassanā; ‘‘aniccānupassī’’ti tāya anupassanāya samannāgato; tasmā evaṃ bhūto assasanto ca passasanto ca idha ‘‘aniccānupassī assasissāmi, passasissāmīti sikkhatī’’ti veditabbo.

    ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ದ್ವೇ ವಿರಾಗಾ – ಖಯವಿರಾಗೋ ಚ ಅಚ್ಚನ್ತವಿರಾಗೋ ಚ। ತತ್ಥ ‘‘ಖಯವಿರಾಗೋ’’ತಿ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಖಣಭಙ್ಗೋ; ‘‘ಅಚ್ಚನ್ತವಿರಾಗೋ’’ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ; ‘‘ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸನಾ’’ತಿ ತದುಭಯದಸ್ಸನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ಮಗ್ಗೋ ಚ। ತಾಯ ದುವಿಧಾಯಪಿ ಅನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ‘‘ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸೀಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Virāgānupassīti ettha pana dve virāgā – khayavirāgo ca accantavirāgo ca. Tattha ‘‘khayavirāgo’’ti saṅkhārānaṃ khaṇabhaṅgo; ‘‘accantavirāgo’’ti nibbānaṃ; ‘‘virāgānupassanā’’ti tadubhayadassanavasena pavattā vipassanā ca maggo ca. Tāya duvidhāyapi anupassanāya samannāgato hutvā assasanto ca passasanto ca ‘‘virāgānupassī assasissāmi passasissāmīti sikkhatī’’ti veditabbo. Nirodhānupassīpadepi eseva nayo.

    ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ದ್ವೇ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾ – ಪರಿಚ್ಚಾಗಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚ ಪಕ್ಖನ್ದನಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚ। ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋಯೇವ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾ; ವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ವಿಪಸ್ಸನಾ ಹಿ ತದಙ್ಗವಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಖನ್ಧಾಭಿಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ, ಸಙ್ಖತದೋಸದಸ್ಸನೇನ ಚ ತಬ್ಬಿಪರೀತೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ತನ್ನಿನ್ನತಾಯ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ಪರಿಚ್ಚಾಗಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚೇವ ಪಕ್ಖನ್ದನಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಮಗ್ಗೋ ಸಮುಚ್ಛೇದವಸೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಖನ್ಧಾಭಿಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ, ಆರಮ್ಮಣಕರಣೇನ ಚ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಪಕ್ಖನ್ದತೀತಿ ಪರಿಚ್ಚಾಗಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ಚೇವ ಪಕ್ಖನ್ದನಪಟಿನಿಸ್ಸಗೋ ಚಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಉಭಯಮ್ಪಿ ಪನ ಪುರಿಮಪುರಿಮಞಾಣಾನಂ ಅನುಅನು ಪಸ್ಸನತೋ ಅನುಪಸ್ಸನಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಾಯ ದುವಿಧಾಯ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ಪಸ್ಸಸನ್ತೋ ಚ ಪಟಿನಿಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀ ಅಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಭಾವಿತೋತಿ ಏವಂ ಸೋಳಸಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಭಾವಿತೋ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।

    Paṭinissaggānupassīti etthāpi dve paṭinissaggā – pariccāgapaṭinissaggo ca pakkhandanapaṭinissaggo ca. Paṭinissaggoyeva anupassanā paṭinissaggānupassanā; vipassanāmaggānametaṃ adhivacanaṃ. Vipassanā hi tadaṅgavasena saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilese pariccajati, saṅkhatadosadassanena ca tabbiparīte nibbāne tanninnatāya pakkhandatīti pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissaggo cāti vuccati. Maggo samucchedavasena saddhiṃ khandhābhisaṅkhārehi kilese pariccajati, ārammaṇakaraṇena ca nibbāne pakkhandatīti pariccāgapaṭinissaggo ceva pakkhandanapaṭinissago cāti vuccati. Ubhayampi pana purimapurimañāṇānaṃ anuanu passanato anupassanāti vuccati. Tāya duvidhāya paṭinissaggānupassanāya samannāgato hutvā assasanto ca passasanto ca paṭinisaggānupassī assasissāmi passasissāmīti sikkhatīti veditabbo. Evaṃ bhāvitoti evaṃ soḷasahi ākārehi bhāvito. Sesaṃ vuttanayameva.

    ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Ānāpānassatisamādhikathā niṭṭhitā.

    ೧೬೭. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾತಿಆದಿಮ್ಹಿ ಪನ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ। ಏವಂ ಭಗವಾ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾಯ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಅಥ ಯಂ ತಂ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ನಿದಾನಞ್ಚೇವ ಪಕರಣಞ್ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನಂ, ಏತಸ್ಮಿಂ ನಿದಾನೇ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪಕರಣೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿಗರಹಿತ್ವಾ ಚ ಯಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನಂ ಮಿಗಲಣ್ಡಿಕೇನ ಚ ವೋರೋಪಾಪನಂ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥು ನ ಹೋತಿ; ತಸ್ಮಾ ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಸ್ಸ ವತ್ಥುಭೂತಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೋ ‘‘ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಮಿಸ್ಸಕತ್ತಾ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಮೋಘಪುರಿಸಾ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ‘‘ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    167.Athakho bhagavātiādimhi pana ayaṃ saṅkhepattho. Evaṃ bhagavā ānāpānassatisamādhikathāya bhikkhū samassāsetvā atha yaṃ taṃ tatiyapārājikapaññattiyā nidānañceva pakaraṇañca uppannaṃ bhikkhūnaṃ aññamaññaṃ jīvitā voropanaṃ, etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe bhikkhusaṅghaṃ sannipātetvā paṭipucchitvā vigarahitvā ca yasmā tattha attanā attānaṃ jīvitā voropanaṃ migalaṇḍikena ca voropāpanaṃ pārājikavatthu na hoti; tasmā taṃ ṭhapetvā pārājikassa vatthubhūtaṃ aññamaññaṃ jīvitā voropanameva gahetvā pārājikaṃ paññapento ‘‘yo pana bhikkhu sañcicca manussaviggaha’’ntiādimāha. Ariyapuggalamissakattā panettha ‘‘moghapurisā’’ti avatvā ‘‘te bhikkhū’’ti vuttaṃ.

    ಏವಂ ಮೂಲಚ್ಛೇಜ್ಜವಸೇನ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಅಪರಮ್ಪಿ ಅನುಪಞ್ಞತ್ತತ್ಥಾಯ ಮರಣವಣ್ಣಸಂವಣ್ಣನವತ್ಥು ಉದಪಾದಿ, ತಸ್ಸುಪ್ಪತ್ತಿದೀಪನತ್ಥಂ ‘‘ಏವಞ್ಚಿದಂ ಭಗವತಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।

    Evaṃ mūlacchejjavasena daḷhaṃ katvā tatiyapārājike paññatte aparampi anupaññattatthāya maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanavatthu udapādi, tassuppattidīpanatthaṃ ‘‘evañcidaṃ bhagavatā’’tiādi vuttaṃ.

    ೧೬೮. ತತ್ಥ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾತಿ ಛನ್ದರಾಗೇನ ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಾ; ಸಾರತ್ತಾ ಅಪೇಕ್ಖವನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮರಣವಣ್ಣಂ ಸಂವಣ್ಣೇಮಾತಿ ಜೀವಿತೇ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮರಣಸ್ಸ ಗುಣಂ ವಣ್ಣೇಮ; ಆನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇಮಾತಿ। ಕತಕಲ್ಯಾಣೋತಿಆದೀಸು ಅಯಂ ಪದತ್ಥೋ – ಕಲ್ಯಾಣಂ ಸುಚಿಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ತಯಾತಿ ತ್ವಂ ಖೋ ಅಸಿ ಕತಕಲ್ಯಾಣೋ। ತಥಾ ಕುಸಲಂ ಅನವಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ತಯಾತಿ ಕತಕುಸಲೋ। ಮರಣಕಾಲೇ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಯಾ ಸತ್ತಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಭಯಸಙ್ಖಾತಾ ಭೀರುತಾ, ತತೋ ತಾಯನಂ ರಕ್ಖಣಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ತಯಾತಿ ಕತಭೀರುತ್ತಾಣೋ ಪಾಪಂ। ಲಾಮಕಕಮ್ಮಂ ಅಕತಂ ತಯಾತಿ ಅಕತಪಾಪೋ। ಲುದ್ದಂ ದಾರುಣಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಕಮ್ಮಂ ಅಕತಂ ತಯಾತಿ ಅಕತಲುದ್ದೋ। ಕಿಬ್ಬಿಸಂ ಸಾಹಸಿಕಕಮ್ಮಂ ಲೋಭಾದಿಕಿಲೇಸುಸ್ಸದಂ ಅಕತಂ ತಯಾತಿ ಅಕತಕಿಬ್ಬಿಸೋ। ಕಸ್ಮಾ ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ? ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರಮ್ಪಿ ಕತಂ ತಯಾ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಅಕತಂ ತಯಾ ಪಾಪಂ; ತೇನ ತಂ ವದಾಮ – ‘‘ಕಿಂ ತುಯ್ಹಂ ಇಮಿನಾ ರೋಗಾಭಿಭೂತತ್ತಾ ಲಾಮಕೇನ ಪಾಪಕೇನ ದುಕ್ಖಬಹುಲತ್ತಾ ದುಜ್ಜೀವಿತೇನ’’। ಮತಂ ತೇ ಜೀವಿತಾ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ತವ ಮರಣಂ ಜೀವಿತಾ ಸುನ್ದರತರಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಇತೋ ತ್ವಂ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಕತಕಾಲೋ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಮರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ…ಪೇ॰… ಉಪಪಜ್ಜಿಸ್ಸಸಿ। ಏವಂ ಉಪಪನ್ನೋ ಚ ತತ್ಥ ದಿಬ್ಬೇಹಿ ದೇವಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಮನಾಪಿಯರೂಪಾದಿಕೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತೋ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋ ಪರಿಚರಿಸ್ಸಸಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಸಮೋಧಾನಗತೋ ಹುತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಚರಿಸ್ಸಸಿ, ವಿಚರಿಸ್ಸಸಿ ಅಭಿರಮಿಸ್ಸಸಿ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    168. Tattha paṭibaddhacittāti chandarāgena paṭibaddhacittā; sārattā apekkhavantoti attho. Maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇemāti jīvite ādīnavaṃ dassetvā maraṇassa guṇaṃ vaṇṇema; ānisaṃsaṃ dassemāti. Katakalyāṇotiādīsu ayaṃ padattho – kalyāṇaṃ sucikammaṃ kataṃ tayāti tvaṃ kho asi katakalyāṇo. Tathā kusalaṃ anavajjakammaṃ kataṃ tayāti katakusalo. Maraṇakāle sampatte yā sattānaṃ uppajjati bhayasaṅkhātā bhīrutā, tato tāyanaṃ rakkhaṇakammaṃ kataṃ tayāti katabhīruttāṇo pāpaṃ. Lāmakakammaṃ akataṃ tayāti akatapāpo. Luddaṃ dāruṇaṃ dussīlyakammaṃ akataṃ tayāti akataluddo. Kibbisaṃ sāhasikakammaṃ lobhādikilesussadaṃ akataṃ tayāti akatakibbiso. Kasmā idaṃ vuccati? Yasmā sabbappakārampi kataṃ tayā kalyāṇaṃ, akataṃ tayā pāpaṃ; tena taṃ vadāma – ‘‘kiṃ tuyhaṃ iminā rogābhibhūtattā lāmakena pāpakena dukkhabahulattā dujjīvitena’’. Mataṃ te jīvitā seyyoti tava maraṇaṃ jīvitā sundarataraṃ. Kasmā? Yasmā ito tvaṃ kālaṅkato katakālo hutvā kālaṃ katvā maritvāti attho. Kāyassa bhedā…pe… upapajjissasi. Evaṃ upapanno ca tattha dibbehi devaloke uppannehi pañcahi kāmaguṇehi manāpiyarūpādikehi pañcahi vatthukāmakoṭṭhāsehi samappito samaṅgībhūto paricarissasi sampayutto samodhānagato hutvā ito cito ca carissasi, vicarissasi abhiramissasi vāti attho.

    ೧೬೯. ಅಸಪ್ಪಾಯಾನೀತಿ ಅಹಿತಾನಿ ಅವುಡ್ಢಿಕರಾನಿ ಯಾನಿ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಜೀವಿತಕ್ಖಯಂ ಪಾಪೇನ್ತಿ।

    169.Asappāyānīti ahitāni avuḍḍhikarāni yāni khippameva jīvitakkhayaṃ pāpenti.

    ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ

    Padabhājanīyavaṇṇanā

    ೧೭೨. ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ಅಯಂ ‘‘ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹ’’ನ್ತಿ ಮಾತಿಕಾಯ ವುತ್ತಸ್ಸ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಪದಸ್ಸ ಉದ್ಧಾರೋ। ತತ್ಥ ಸನ್ತಿ ಉಪಸಗ್ಗೋ, ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕವಚನಮೇತಂ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ; ತಸ್ಸ ಸಞ್ಚೇತೇತ್ವಾ ಸುಟ್ಠು ಚೇತೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಯೋ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ವೋರೋಪೇತಿ, ಸೋ ಜಾನನ್ತೋ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ ಹೋತಿ, ತಞ್ಚಸ್ಸ ವೋರೋಪನಂ ಚೇಚ್ಚ ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಬ್ಯಞ್ಜನೇ ಆದರಂ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ಥಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಜಾನನ್ತೋ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ ಚೇಚ್ಚ ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ’’ತಿ ಏವಮಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಜಾನನ್ತೋತಿ ‘‘ಪಾಣೋ’’ತಿ ಜಾನನ್ತೋ। ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋತಿ ‘‘ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೋ; ತೇನೇವ ಪಾಣಜಾನನಾಕಾರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಜಾನನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚೇಚ್ಚಾತಿ ವಧಕಚೇತನಾವಸೇನ ಚೇತೇತ್ವಾ ಪಕಪ್ಪೇತ್ವಾ। ಅಭಿವಿತರಿತ್ವಾತಿ ಉಪಕ್ಕಮವಸೇನ ಮದ್ದನ್ತೋ ನಿರಾಸಙ್ಕಚಿತ್ತಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ। ವೀತಿಕ್ಕಮೋತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಯೋ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಅಯಂ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚಸದ್ದಸ್ಸ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತೋ ಅತ್ಥೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    172.Sañciccāti ayaṃ ‘‘sañcicca manussaviggaha’’nti mātikāya vuttassa sañciccapadassa uddhāro. Tattha santi upasaggo, tena saddhiṃ ussukkavacanametaṃ sañciccāti ; tassa sañcetetvā suṭṭhu cetetvāti attho. Yasmā pana yo sañcicca voropeti, so jānanto sañjānanto hoti, tañcassa voropanaṃ cecca abhivitaritvā vītikkamo hoti. Tasmā byañjane ādaraṃ akatvā atthameva dassetuṃ ‘‘jānanto sañjānanto cecca abhivitaritvā vītikkamo’’ti evamassa padabhājanaṃ vuttaṃ. Tattha jānantoti ‘‘pāṇo’’ti jānanto. Sañjānantoti ‘‘jīvitā voropemī’’ti sañjānanto; teneva pāṇajānanākārena saddhiṃ jānantoti attho. Ceccāti vadhakacetanāvasena cetetvā pakappetvā. Abhivitaritvāti upakkamavasena maddanto nirāsaṅkacittaṃ pesetvā. Vītikkamoti evaṃ pavattassa yo vītikkamo ayaṃ sañciccasaddassa sikhāppatto atthoti vuttaṃ hoti.

    ಇದಾನಿ ‘‘ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಂ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಕಾನಂ ವಸೇನ ಸಬ್ಬಸುಖುಮಅತ್ತಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಯಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಠಮಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಂ। ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಜಾತಂ। ಪಠಮಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಾತುಭೂತನ್ತಿ ಇದಂ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ‘‘ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಠಮಂ ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವಚನೇನ ಚೇತ್ಥ ಸಕಲಾಪಿ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಪಟಿಸನ್ಧಿ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಞ್ಚ ಪಠಮಂ ಚಿತ್ತಂ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚ ತಯೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾ ತೇನ ಸಹ ನಿಬ್ಬತ್ತಞ್ಚ ಕಲಲರೂಪನ್ತಿ ಅಯಂ ಸಬ್ಬಪಠಮೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋ। ತತ್ಥ ‘‘ಕಲಲರೂಪ’’ನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಕಾಯವತ್ಥುಭಾವದಸಕವಸೇನ ಸಮತಿಂಸ ರೂಪಾನಿ, ನಪುಂಸಕಾನಂ ಕಾಯವತ್ಥುದಸಕವಸೇನ ವೀಸತಿ। ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಕಲಲರೂಪಂ ಜಾತಿಉಣ್ಣಾಯ ಏಕೇನ ಅಂಸುನಾ ಉದ್ಧಟತೇಲಬಿನ್ದುಮತ್ತಂ ಹೋತಿ ಅಚ್ಛಂ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಂ। ವುತ್ತಞ್ಚೇತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ –

    Idāni ‘‘manussaviggahaṃ jīvitā voropeyyā’’ti ettha vuttaṃ manussattabhāvaṃ ādito paṭṭhāya dassetuṃ ‘‘manussaviggaho nāmā’’tiādimāha. Tattha gabbhaseyyakānaṃ vasena sabbasukhumaattabhāvadassanatthaṃ ‘‘yaṃ mātukucchismi’’nti vuttaṃ. Paṭhamaṃ cittanti paṭisandhicittaṃ. Uppannanti jātaṃ. Paṭhamaṃ viññāṇaṃ pātubhūtanti idaṃ tasseva vevacanaṃ. ‘‘Mātukucchismiṃ paṭhamaṃ citta’’nti vacanena cettha sakalāpi pañcavokārapaṭisandhi dassitā hoti. Tasmā tañca paṭhamaṃ cittaṃ taṃsampayuttā ca tayo arūpakkhandhā tena saha nibbattañca kalalarūpanti ayaṃ sabbapaṭhamo manussaviggaho. Tattha ‘‘kalalarūpa’’nti itthipurisānaṃ kāyavatthubhāvadasakavasena samatiṃsa rūpāni, napuṃsakānaṃ kāyavatthudasakavasena vīsati. Tattha itthipurisānaṃ kalalarūpaṃ jātiuṇṇāya ekena aṃsunā uddhaṭatelabindumattaṃ hoti acchaṃ vippasannaṃ. Vuttañcetaṃ aṭṭhakathāyaṃ –

    ‘‘ತಿಲತೇಲಸ್ಸ ಯಥಾ ಬಿನ್ದು, ಸಪ್ಪಿಮಣ್ಡೋ ಅನಾವಿಲೋ।

    ‘‘Tilatelassa yathā bindu, sappimaṇḍo anāvilo;

    ಏವಂವಣ್ಣಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ ಕಲಲನ್ತಿ ಪವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥ (ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೬ ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾ; ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೨೩೫)।

    Evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ kalalanti pavuccatī’’ti. (vibha. aṭṭha. 26 pakiṇṇakakathā; saṃ. ni. aṭṭha. 1.1.235);

    ಏವಂ ಪರಿತ್ತಕಂ ವತ್ಥುಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಕತಿಯಾ ವೀಸವಸ್ಸಸತಾಯುಕಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಯಾವ ಮರಣಕಾಲಾ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಏಸೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋ ನಾಮ।

    Evaṃ parittakaṃ vatthuṃ ādiṃ katvā pakatiyā vīsavassasatāyukassa sattassa yāva maraṇakālā etthantare anupubbena vuḍḍhippatto attabhāvo eso manussaviggaho nāma.

    ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯಾತಿ ಕಲಲಕಾಲೇಪಿ ತಾಪನಮದ್ದನೇಹಿ ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಸಮ್ಪದಾನೇನ ವಾ ತತೋ ವಾ ಉದ್ಧಮ್ಪಿ ತದನುರೂಪೇನ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಜೀವಿತಾ ವಿಯೋಜೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥತೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದನಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏತಸ್ಸ ಪದಭಾಜನೇ ‘‘ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ ಉಪರೋಧೇತಿ ಸನ್ತತಿಂ ವಿಕೋಪೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಪವೇಣಿಘಟನಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಉಪರೋಧೇನ್ತೋ ಚ ‘‘ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ ಉಪರೋಧೇತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ‘‘ಸನ್ತತಿಂ ವಿಕೋಪೇತೀ’’ತಿಪದೇನ ದಸ್ಸಿತೋ। ವಿಕೋಪೇತೀತಿ ವಿಯೋಜೇತಿ।

    Jīvitāvoropeyyāti kalalakālepi tāpanamaddanehi vā bhesajjasampadānena vā tato vā uddhampi tadanurūpena upakkamena jīvitā viyojeyyāti attho. Yasmā pana jīvitā voropanaṃ nāma atthato jīvitindriyupacchedanameva hoti, tasmā etassa padabhājane ‘‘jīvitindriyaṃ upacchindati uparodheti santatiṃ vikopetī’’ti vuttaṃ. Tattha jīvitindriyassa paveṇighaṭanaṃ upacchindanto uparodhento ca ‘‘jīvitindriyaṃ upacchindati uparodhetī’’ti vuccati. Svāyamattho ‘‘santatiṃ vikopetī’’tipadena dassito. Vikopetīti viyojeti.

    ತತ್ಥ ದುವಿಧಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ – ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚ। ತೇಸು ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಉಪಕ್ಕಮೋ ನತ್ಥಿ, ತಂ ವೋರೋಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಪನ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ವೋರೋಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ। ತಂ ಪನ ವೋರೋಪೇನ್ತೋ ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಮ್ಪಿ ವೋರೋಪೇತಿ। ತೇನೇವ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತೋ। ತಂ ಪನ ವೋರೋಪೇನ್ತೋ ಕಿಂ ಅತೀತಂ ವೋರೋಪೇತಿ, ಅನಾಗತಂ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ? ನೇವ ಅತೀತಂ, ನ ಅನಾಗತಂ, ತೇಸು ಹಿ ಏಕಂ ನಿರುದ್ಧಂ ಏಕಂ ಅನುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಉಭಪಮ್ಪಿ ಅಸನ್ತಂ, ಅಸನ್ತತ್ತಾ ಉಪಕ್ಕಮೋ ನತ್ಥಿ, ಉಪಕ್ಕಮಸ್ಸ ನತ್ಥಿತಾಯ ಏಕಮ್ಪಿ ವೋರೋಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

    Tattha duvidhaṃ jīvitindriyaṃ – rūpajīvitindriyaṃ, arūpajīvitindriyañca. Tesu arūpajīvitindriye upakkamo natthi, taṃ voropetuṃ na sakkā. Rūpajīvitindriye pana atthi, taṃ voropetuṃ sakkā. Taṃ pana voropento arūpajīvitindriyampi voropeti. Teneva hi saddhiṃ taṃ nirujjhati tadāyattavuttito. Taṃ pana voropento kiṃ atītaṃ voropeti, anāgataṃ, paccuppannanti? Neva atītaṃ, na anāgataṃ, tesu hi ekaṃ niruddhaṃ ekaṃ anuppannanti ubhapampi asantaṃ, asantattā upakkamo natthi, upakkamassa natthitāya ekampi voropetuṃ na sakkā. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ಅತೀತೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಜೀವಿತ್ಥ, ನ ಜೀವತಿ; ನ ಜೀವಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಗತೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಜೀವಿಸ್ಸತಿ, ನ ಜೀವಿತ್ಥ; ನ ಜೀವತಿ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಜೀವತಿ, ನ ಜೀವಿತ್ಥ; ನ ಜೀವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಮಹಾನಿ॰ ೧೦)।

    ‘‘Atīte cittakkhaṇe jīvittha, na jīvati; na jīvissati. Anāgate cittakkhaṇe jīvissati, na jīvittha; na jīvati. Paccuppanne cittakkhaṇe jīvati, na jīvittha; na jīvissatī’’ti (mahāni. 10).

    ತಸ್ಮಾ ಯತ್ಥ ಜೀವತಿ ತತ್ಥ ಉಪಕ್ಕಮೋ ಯುತ್ತೋತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವೋರೋಪೇತಿ।

    Tasmā yattha jīvati tattha upakkamo yuttoti paccuppannaṃ voropeti.

    ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ಖಣಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ, ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ, ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ತಿವಿಧಂ। ತತ್ಥ ‘‘ಖಣಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ’’ ನಾಮ ಉಪ್ಪಾದಜರಾಭಙ್ಗಸಮಙ್ಗಿ, ತಂ ವೋರೋಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ಕಸ್ಮಾ? ಸಯಮೇವ ನಿರುಜ್ಝನತೋ। ‘‘ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ’’ ನಾಮ ಸತ್ತಟ್ಠಜವನವಾರಮತ್ತಂ ಸಭಾಗಸನ್ತತಿವಸೇನ ಪವತ್ತಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝನಕಂ, ಯಾವ ವಾ ಉಣ್ಹತೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಓವರಕಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಹೋತಿ, ಸೀತತೋ ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಓವರಕೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಯಾವ ವಿಸಭಾಗಉತುಪಾತುಭಾವೇನ ಪುರಿಮಕೋ ಉತು ನಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭತಿ, ಏತ್ಥನ್ತರೇ ‘‘ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ । ಪಟಿಸನ್ಧಿತೋ ಪನ ಯಾವ ಚುತಿ, ಏತಂ ‘‘ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ’’ ನಾಮ। ತದುಭಯಮ್ಪಿ ವೋರೋಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ। ಕಥಂ? ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಉಪಕ್ಕಮೇ ಕತೇ ಲದ್ಧುಪಕ್ಕಮಂ ಜೀವಿತನವಕಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ದುಬ್ಬಲಸ್ಸ ಪರಿಹೀನವೇಗಸ್ಸ ಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ತತೋ ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ಕಾಲಂ ಅಪತ್ವಾ ಅನ್ತರಾವ ನಿರುಜ್ಝತಿ । ಏವಂ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ವೋರೋಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ತದೇವ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸನ್ತತಿಂ ವಿಕೋಪೇತೀ’’ತಿ ಇದಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Paccuppannañca nāmetaṃ khaṇapaccuppannaṃ, santatipaccuppannaṃ, addhāpaccuppannanti tividhaṃ. Tattha ‘‘khaṇapaccuppannaṃ’’ nāma uppādajarābhaṅgasamaṅgi, taṃ voropetuṃ na sakkā. Kasmā? Sayameva nirujjhanato. ‘‘Santatipaccuppannaṃ’’ nāma sattaṭṭhajavanavāramattaṃ sabhāgasantativasena pavattitvā nirujjhanakaṃ, yāva vā uṇhato āgantvā ovarakaṃ pavisitvā nisinnassa andhakāraṃ hoti, sītato vā āgantvā ovarake nisinnassa yāva visabhāgautupātubhāvena purimako utu nappaṭippassambhati, etthantare ‘‘santatipaccuppanna’’nti vuccati . Paṭisandhito pana yāva cuti, etaṃ ‘‘addhāpaccuppannaṃ’’ nāma. Tadubhayampi voropetuṃ sakkā. Kathaṃ? Tasmiñhi upakkame kate laddhupakkamaṃ jīvitanavakaṃ nirujjhamānaṃ dubbalassa parihīnavegassa santānassa paccayo hoti. Tato santatipaccuppannaṃ vā addhāpaccuppannaṃ vā yathāparicchinnaṃ kālaṃ apatvā antarāva nirujjhati . Evaṃ tadubhayampi voropetuṃ sakkā, tasmā tadeva sandhāya ‘‘santatiṃ vikopetī’’ti idaṃ vuttanti veditabbaṃ.

    ಇಮಸ್ಸ ಪನತ್ಥಸ್ಸ ಆವಿಭಾವತ್ಥಂ ಪಾಣೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಪಯೋಗೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ‘‘ಪಾಣೋ’’ತಿ ವೋಹಾರತೋ ಸತ್ತೋ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಞ್ಹಿ ಅತಿಪಾತೇನ್ತೋ ‘‘ಪಾಣಂ ಅತಿಪಾತೇತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ತಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಮೇವ। ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ’’ತಿ ಯಾಯ ಚೇತನಾಯ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಕಂ ಪಯೋಗಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಸಾ ವಧಕಚೇತನಾ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಚೇತನಾಸಮಙ್ಗಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಪಯೋಗೋ’’ತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಛಪಯೋಗಾ – ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ, ಆಣತ್ತಿಕೋ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ, ಥಾವರೋ, ವಿಜ್ಜಾಮಯೋ, ಇದ್ಧಿಮಯೋತಿ।

    Imassa panatthassa āvibhāvatthaṃ pāṇo veditabbo, pāṇātipāto veditabbo, pāṇātipāti veditabbo, pāṇātipātassa payogo veditabbo. Tattha ‘‘pāṇo’’ti vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ. Jīvitindriyañhi atipātento ‘‘pāṇaṃ atipātetī’’ti vuccati taṃ vuttappakārameva. ‘‘Pāṇātipāto’’ti yāya cetanāya jīvitindriyupacchedakaṃ payogaṃ samuṭṭhāpeti, sā vadhakacetanā ‘‘pāṇātipāto’’ti vuccati. ‘‘Pāṇātipātī’’ti vuttacetanāsamaṅgi puggalo daṭṭhabbo. ‘‘Pāṇātipātassa payogo’’ti pāṇātipātassa chapayogā – sāhatthiko, āṇattiko, nissaggiyo, thāvaro, vijjāmayo, iddhimayoti.

    ತತ್ಥ ‘‘ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ’’ತಿ ಸಯಂ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ಪಹರಣಂ। ‘‘ಆಣತ್ತಿಕೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಆಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ‘‘ಏವಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆಣಾಪನಂ। ‘‘ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ’’ತಿ ದೂರೇ ಠಿತಂ ಮಾರೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ಉಸುಸತ್ತಿಯನ್ತಪಾಸಾಣಾದೀನಂ ನಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ। ‘‘ಥಾವರೋ’’ತಿ ಅಸಞ್ಚಾರಿಮೇನ ಉಪಕರಣೇನ ಮಾರೇತುಕಾಮಸ್ಸ ಓಪಾತಅಪಸ್ಸೇನಉಪನಿಕ್ಖಿಪನಂ ಭೇಸಜ್ಜಸಂವಿಧಾನಂ। ತೇ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಪರತೋ ಪಾಳಿವಣ್ಣನಾಯಮೇವ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಆವಿಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ।

    Tattha ‘‘sāhatthiko’’ti sayaṃ mārentassa kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā paharaṇaṃ. ‘‘Āṇattiko’’ti aññaṃ āṇāpentassa ‘‘evaṃ vijjhitvā vā paharitvā vā mārehī’’ti āṇāpanaṃ. ‘‘Nissaggiyo’’ti dūre ṭhitaṃ māretukāmassa kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā ususattiyantapāsāṇādīnaṃ nissajjanaṃ. ‘‘Thāvaro’’ti asañcārimena upakaraṇena māretukāmassa opātaapassenaupanikkhipanaṃ bhesajjasaṃvidhānaṃ. Te cattāropi parato pāḷivaṇṇanāyameva vitthārato āvibhavissanti.

    ವಿಜ್ಜಾಮಯಇದ್ಧಿಮಯಾ ಪನ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತಾ। ತೇ ಏವಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಹಿ ಮಾರಣತ್ಥಂ ವಿಜ್ಜಾಪರಿಜಪ್ಪನಂ ವಿಜ್ಜಾಮಯೋ ಪಯೋಗೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ‘‘ಕತಮೋ ವಿಜ್ಜಾಮಯೋ ಪಯೋಗೋ? ಆಥಬ್ಬಣಿಕಾ ಆಥಬ್ಬಣಂ ಪಯೋಜೇನ್ತಿ; ನಗರೇ ವಾ ರುದ್ಧೇ ಸಙ್ಗಾಮೇ ವಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೇ ಪಟಿಸೇನಾಯ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೇಸು ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತೇಸು ಈತಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಉಪದ್ದವಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ರೋಗಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಪಜ್ಜರಕಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಸೂಚಿಕಂ ಕರೋನ್ತಿ, ವಿಸೂಚಿಕಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಪಕ್ಖನ್ದಿಯಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಆಥಬ್ಬಣಿಕಾ ಆಥಬ್ಬಣಂ ಪಯೋಜೇನ್ತಿ। ವಿಜ್ಜಾಧಾರಾ ವಿಜ್ಜಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ನಗರೇ ವಾ ರುದ್ಧೇ…ಪೇ॰… ಪಕ್ಖನ್ದಿಯಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವಿಜ್ಜಾಮಯಂ ಪಯೋಗಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಆಥಬ್ಬಣಿಕೇಹಿ ಚ ವಿಜ್ಜಾಧರೇಹಿ ಚ ಮಾರಿತಾನಂ ಬಹೂನಿ ವತ್ಥೂನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ಕಿಂ ತೇಹಿ! ಇದಞ್ಹೇತ್ಥ ಲಕ್ಖಣಂ ಮಾರಣಾಯ ವಿಜ್ಜಾಪರಿಜಪ್ಪನಂ ವಿಜ್ಜಾಮಯೋ ಪಯೋಗೋತಿ।

    Vijjāmayaiddhimayā pana pāḷiyaṃ anāgatā. Te evaṃ veditabbā. Saṅkhepato hi māraṇatthaṃ vijjāparijappanaṃ vijjāmayo payogo. Aṭṭhakathāsu pana ‘‘katamo vijjāmayo payogo? Āthabbaṇikā āthabbaṇaṃ payojenti; nagare vā ruddhe saṅgāme vā paccupaṭṭhite paṭisenāya paccatthikesu paccāmittesu ītiṃ uppādenti, upaddavaṃ uppādenti, rogaṃ uppādenti, pajjarakaṃ uppādenti, sūcikaṃ karonti, visūcikaṃ karonti, pakkhandiyaṃ karonti. Evaṃ āthabbaṇikā āthabbaṇaṃ payojenti. Vijjādhārā vijjaṃ parivattetvā nagare vā ruddhe…pe… pakkhandiyaṃ karontī’’ti evaṃ vijjāmayaṃ payogaṃ dassetvā āthabbaṇikehi ca vijjādharehi ca māritānaṃ bahūni vatthūni vuttāni, kiṃ tehi! Idañhettha lakkhaṇaṃ māraṇāya vijjāparijappanaṃ vijjāmayo payogoti.

    ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಾಯ ಇದ್ಧಿಯಾ ಪಯೋಜನಂ ಇದ್ಧಿಮಯೋ ಪಯೋಗೋ। ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಜಿದ್ಧಿ ಚ ನಾಮೇಸಾ ನಾಗಾನಂ ನಾಗಿದ್ಧಿ, ಸುಪಣ್ಣಾನಂ ಸುಪಣ್ಣಿದ್ಧಿ, ಯಕ್ಖಾನಂ ಯಕ್ಖಿದ್ಧಿ, ದೇವಾನಂ ದೇವಿದ್ಧಿ, ರಾಜೂನಂ ರಾಜಿದ್ಧೀತಿ ಬಹುವಿಧಾ। ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠದಟ್ಠಫುಟ್ಠವಿಸಾನಂ ನಾಗಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಡಂಸಿತ್ವಾ ಫುಸಿತ್ವಾ ಚ ಪರೂಪಘಾತಕರಣೇ ‘‘ನಾಗಿದ್ಧಿ’’ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸುಪಣ್ಣಾನಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದತೋ ದ್ವತ್ತಿಬ್ಯಾಮಸತಪ್ಪಮಾಣನಾಗುದ್ಧರಣೇ ‘‘ಸುಪಣ್ಣಿದ್ಧಿ’’ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಕ್ಖಾ ಪನ ನೇವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ನ ಪಹರನ್ತಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇಹಿ ಪಹಟಸತ್ತಾ ಪನ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಮರನ್ತಿ, ತತ್ರ ತೇಸಂ ‘‘ಯಕ್ಖಿದ್ಧಿ’’ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಸೋತಾಪನ್ನಕಾಲತೋ ಪುಬ್ಬೇ ನಯನಾವುಧೇನ ಓಲೋಕಿತಕುಮ್ಭಣ್ಡಾನಂ ಮರಣೇ ಅಞ್ಞೇಸಞ್ಚ ದೇವಾನಂ ಯಥಾಸಕಂ ಇದ್ಧಾನುಭಾವೇ ‘‘ದೇವಿದ್ಧಿ’’ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ರಞ್ಞೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸ್ಸ ಸಪರಿಸಸ್ಸ ಆಕಾಸಗಮನಾದೀಸು, ಅಸೋಕಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಉಪರಿ ಚ ಯೋಜನೇ ಆಣಾಪವತ್ತನಾದೀಸು, ಪಿತುರಞ್ಞೋ ಚ ಸೀಹಳನರಿನ್ದಸ್ಸ ದಾಠಾಕೋಟನೇನ ಚೂಳಸುಮನಕುಟುಮ್ಬಿಯಸ್ಸಮರಣೇ ‘‘ರಾಜಿದ್ಧಿ’’ ದಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ।

    Kammavipākajāya iddhiyā payojanaṃ iddhimayo payogo. Kammavipākajiddhi ca nāmesā nāgānaṃ nāgiddhi, supaṇṇānaṃ supaṇṇiddhi, yakkhānaṃ yakkhiddhi, devānaṃ deviddhi, rājūnaṃ rājiddhīti bahuvidhā. Tattha diṭṭhadaṭṭhaphuṭṭhavisānaṃ nāgānaṃ disvā ḍaṃsitvā phusitvā ca parūpaghātakaraṇe ‘‘nāgiddhi’’ veditabbā. Supaṇṇānaṃ mahāsamuddato dvattibyāmasatappamāṇanāguddharaṇe ‘‘supaṇṇiddhi’’ veditabbā. Yakkhā pana neva āgacchantā na paharantā dissanti, tehi pahaṭasattā pana tasmiṃyeva ṭhāne maranti, tatra tesaṃ ‘‘yakkhiddhi’’ daṭṭhabbā. Vessavaṇassa sotāpannakālato pubbe nayanāvudhena olokitakumbhaṇḍānaṃ maraṇe aññesañca devānaṃ yathāsakaṃ iddhānubhāve ‘‘deviddhi’’ veditabbā. Rañño cakkavattissa saparisassa ākāsagamanādīsu, asokassa heṭṭhā upari ca yojane āṇāpavattanādīsu, piturañño ca sīhaḷanarindassa dāṭhākoṭanena cūḷasumanakuṭumbiyassamaraṇe ‘‘rājiddhi’’ daṭṭhabbāti.

    ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಇದ್ಧಿಮಾ ಚೇತೋವಸಿಪ್ಪತ್ತೋ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಗತಂ ಗಬ್ಭಂ ಪಾಪಕೇನ ಮನಸಾಅನುಪೇಕ್ಖಿತಾ ಹೋತಿ ‘ಅಹೋ ವತಾಯಂ ಕುಚ್ಛಿಗತೋ ಗಬ್ಭೋ ನ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮೇಯ್ಯಾ’ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖವೇ ಕುಲುಮ್ಬಸ್ಸ ಉಪಘಾತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆದಿಕಾನಿ ಸುತ್ತಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಭಾವನಾಮಯಿದ್ಧಿಯಾಪಿ ಪರೂಪಘಾತಕಮ್ಮಂ ವದನ್ತಿ; ಸಹ ಪರೂಪಘಾತಕರಣೇನ ಚ ಆದಿತ್ತಘರೂಪರಿಖಿತ್ತಸ್ಸ ಉದಕಘಟಸ್ಸ ಭೇದನಮಿವ ಇದ್ಧಿವಿನಾಸಞ್ಚ ಇಚ್ಛನ್ತಿ; ತಂ ತೇಸಂ ಇಚ್ಛಾಮತ್ತಮೇವ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಕುಸಲವೇದನಾವಿತಕ್ಕಪರಿತ್ತತ್ತಿಕೇಹಿ ನ ಸಮೇತಿ। ಕಥಂ? ಅಯಞ್ಹಿ ಭಾವನಾಮಯಿದ್ಧಿ ನಾಮ ಕುಸಲತ್ತಿಕೇ ಕುಸಲಾ ಚೇವ ಅಬ್ಯಾಕತಾ ಚ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಅಕುಸಲೋ। ವೇದನಾತ್ತಿಕೇ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ। ವಿತಕ್ಕತ್ತಿಕೇ ಅವಿತಕ್ಕಾವಿಚಾರಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರೋ। ಪರಿತ್ತತ್ತಿಕೇ ಮಹಗ್ಗತಾ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಪರಿತ್ತೋತಿ।

    Keci pana ‘‘puna caparaṃ, bhikkhave, samaṇo vā brāhmaṇo vā iddhimā cetovasippatto aññissā kucchigataṃ gabbhaṃ pāpakena manasāanupekkhitā hoti ‘aho vatāyaṃ kucchigato gabbho na sotthinā abhinikkhameyyā’ti. Evampi bhikkhave kulumbassa upaghāto hotī’’ti ādikāni suttāni dassetvā bhāvanāmayiddhiyāpi parūpaghātakammaṃ vadanti; saha parūpaghātakaraṇena ca ādittagharūparikhittassa udakaghaṭassa bhedanamiva iddhivināsañca icchanti; taṃ tesaṃ icchāmattameva. Kasmā? Yasmā kusalavedanāvitakkaparittattikehi na sameti. Kathaṃ? Ayañhi bhāvanāmayiddhi nāma kusalattike kusalā ceva abyākatā ca, pāṇātipāto akusalo. Vedanāttike adukkhamasukhasampayuttā pāṇātipāto dukkhasampayutto. Vitakkattike avitakkāvicārā, pāṇātipāto savitakkasavicāro. Parittattike mahaggatā, pāṇātipāto parittoti.

    ಸತ್ಥಹಾರಕಂ ವಾಸ್ಸ ಪರಿಯೇಸೇಯ್ಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಹರತೀತಿ ಹಾರಕಂ। ಕಿಂ ಹರತಿ? ಜೀವಿತಂ। ಅಥ ವಾ ಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಹಾರಕಂ; ಉಪನಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸತ್ಥಞ್ಚ ತಂ ಹಾರಕಞ್ಚಾತಿ ಸತ್ಥಹಾರಕಂ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಸ್ಸ। ಪರಿಯೇಸೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾ ಲಭತಿ ತಥಾ ಕರೇಯ್ಯ; ಉಪನಿಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನ ಥಾವರಪ್ಪಯೋಗಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇತರಥಾ ಹಿ ಪರಿಯಿಟ್ಠಮತ್ತೇನೇವ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಭವೇಯ್ಯ; ನ ಚೇತಂ ಯುತ್ತಂ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಯಂ ಏತ್ಥ ಥಾವರಪ್ಪಯೋಗಸಙ್ಗಹಿತಂ ಸತ್ಥಂ, ತದೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಸಿಂ ವಾ…ಪೇ॰… ರಜ್ಜುಂ ವಾ’’ತಿ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ।

    Satthahārakaṃ vāssa pariyeseyyāti ettha haratīti hārakaṃ. Kiṃ harati? Jīvitaṃ. Atha vā haritabbanti hārakaṃ; upanikkhipitabbanti attho. Satthañca taṃ hārakañcāti satthahārakaṃ. Assāti manussaviggahassa. Pariyeseyyāti yathā labhati tathā kareyya; upanikkhipeyyāti attho. Etena thāvarappayogaṃ dasseti. Itarathā hi pariyiṭṭhamatteneva pārājiko bhaveyya; na cetaṃ yuttaṃ. Pāḷiyaṃ pana sabbaṃ byañjanaṃ anādiyitvā yaṃ ettha thāvarappayogasaṅgahitaṃ satthaṃ, tadeva dassetuṃ ‘‘asiṃ vā…pe… rajjuṃ vā’’ti padabhājanaṃ vuttaṃ.

    ತತ್ಥ ಸತ್ಥನ್ತಿ ವುತ್ತಾವಸೇಸಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಸಮುಖಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಲಗುಳಪಾಸಾಣವಿಸರಜ್ಜೂನಞ್ಚ ಜೀವಿತವಿನಾಸನಭಾವತೋ ಸತ್ಥಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಮರಣವಣ್ಣಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಕಿಂ ತುಯ್ಹಿಮಿನಾ ಪಾಪಕೇನ ದುಜ್ಜೀವಿತೇನ, ಯೋ ತ್ವಂ ನ ಲಭಸಿ ಪಣೀತಾನಿ ಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಜೀವಿತೇ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋಪಿ ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ ಉಪಾಸಕ ಕತಕಲ್ಯಾಣೋ…ಪೇ॰… ಅಕತಂ ತಯಾ ಪಾಪಂ, ಮತಂ ತೇ ಜೀವಿತಾ ಸೇಯ್ಯೋ, ಇತೋ ತ್ವಂ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಪರಿಚರಿಸ್ಸಸಿ ಅಚ್ಛರಾಪರಿವುತೋ ನನ್ದನವನೇ ಸುಖಪ್ಪತ್ತೋ ವಿಹರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣೇ ವಣ್ಣಂ ಭಣನ್ತೋಪಿ ಮರಣವಣ್ಣಮೇವ ಸಂವಣ್ಣೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪದಭಾಜನಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಜೀವಿತೇ ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ಮರಣೇ ವಣ್ಣಂ ಭಣತೀ’’ತಿ।

    Tattha satthanti vuttāvasesaṃ yaṃkiñci samukhaṃ veditabbaṃ. Laguḷapāsāṇavisarajjūnañca jīvitavināsanabhāvato satthasaṅgaho veditabbo. Maraṇavaṇṇaṃvāti ettha yasmā ‘‘kiṃ tuyhiminā pāpakena dujjīvitena, yo tvaṃ na labhasi paṇītāni bhojanāni bhuñjitu’’ntiādinā nayena jīvite ādīnavaṃ dassentopi ‘‘tvaṃ khosi upāsaka katakalyāṇo…pe… akataṃ tayā pāpaṃ, mataṃ te jīvitā seyyo, ito tvaṃ kālaṅkato paricarissasi accharāparivuto nandanavane sukhappatto viharissasī’’tiādinā nayena maraṇe vaṇṇaṃ bhaṇantopi maraṇavaṇṇameva saṃvaṇṇeti. Tasmā dvidhā bhinditvā padabhājanaṃ vuttaṃ – ‘‘jīvite ādīnavaṃ dasseti, maraṇe vaṇṇaṃ bhaṇatī’’ti.

    ಮರಣಾಯ ವಾ ಸಮಾದಪೇಯ್ಯಾತಿ ಮರಣತ್ಥಾಯ ಉಪಾಯಂ ಗಾಹಾಪೇಯ್ಯ। ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಾತಿ ಆದೀಸು ಚ ಯಮ್ಪಿ ನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೋಬ್ಭೇ ವಾ ನರಕೇ ವಾ ಪಪಾತೇ ವಾ ಪಪತಾ’’ತಿಆದಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಪರತೋ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಅತ್ಥತೋ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಸಬ್ಬಂ ಸರೂಪೇನೇವ ವತ್ತುಂ।

    Maraṇāya vā samādapeyyāti maraṇatthāya upāyaṃ gāhāpeyya. Satthaṃ vā āharāti ādīsu ca yampi na vuttaṃ ‘‘sobbhe vā narake vā papāte vā papatā’’tiādi, taṃ sabbaṃ parato vuttanayattā atthato vuttamevāti veditabbaṃ. Na hi sakkā sabbaṃ sarūpeneva vattuṃ.

    ಇತಿ ಚಿತ್ತಮನೋತಿ ಇತಿಚಿತ್ತೋ ಇತಿಮನೋ; ‘‘ಮತಂ ತೇ ಜೀವಿತಾ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತಮರಣಚಿತ್ತೋ ಮರಣಮನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ಮನೋ ಚಿತ್ತಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥದೀಪನತ್ಥಂ ವುತ್ತೋ, ಅತ್ಥತೋ ಪನೇತಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಏಕಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥತೋ ಅಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯಂ ಚಿತ್ತಂ ತಂ ಮನೋ, ಯಂ ಮನೋ ತಂ ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇತಿಸದ್ದಂ ಪನ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾಪಿ ನ ತಾವ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ಚಿತ್ತಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದೇ ಅಧಿಕಾರವಸೇನ ಇತಿಸದ್ದೋ ಆಹರಿತಬ್ಬೋ। ಇದಞ್ಹಿ ‘‘ಇತಿಚಿತ್ತಸಙ್ಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅವುತ್ತಮ್ಪಿ ಅಧಿಕಾರತೋ ವುತ್ತಮೇವ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ ತಮೇವಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮರಣಸಞ್ಞೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಸ್ಮಾ ಚೇತ್ಥ ‘‘ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ’’ತಿ ನಯಿದಂ ವಿತಕ್ಕಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಅಥ ಖೋ ಸಂವಿದಹನಮತ್ತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತಞ್ಚ ಸಂವಿದಹನಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಸಞ್ಞಾಚೇತನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇಹಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಮಾ ಚಿತ್ತೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕೋ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಚಿತ್ತಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ ಪದಭಾಜನಮ್ಪಿ ಸಞ್ಞಾಚೇತನಾಧಿಪ್ಪಾಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ವಿತಕ್ಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Iticittamanoti iticitto itimano; ‘‘mataṃ te jīvitā seyyo’’ti ettha vuttamaraṇacitto maraṇamanoti attho. Yasmā panettha mano cittasaddassa atthadīpanatthaṃ vutto, atthato panetaṃ ubhayampi ekameva, tasmā tassa atthato abhedaṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ cittaṃ taṃ mano, yaṃ mano taṃ citta’’nti vuttaṃ. Itisaddaṃ pana uddharitvāpi na tāva attho vutto. Cittasaṅkappoti imasmiṃ pade adhikāravasena itisaddo āharitabbo. Idañhi ‘‘iticittasaṅkappo’’ti evaṃ avuttampi adhikārato vuttameva hotīti veditabbaṃ. Tathā hissa tamevaatthaṃ dassento ‘‘maraṇasaññī’’tiādimāha. Yasmā cettha ‘‘saṅkappo’’ti nayidaṃ vitakkassa nāmaṃ. Atha kho saṃvidahanamattassetaṃ adhivacanaṃ. Tañca saṃvidahanaṃ imasmiṃ atthe saññācetanādhippāyehi saṅgahaṃ gacchati. Tasmā citto nānappakārako saṅkappo assāti cittasaṅkappoti evamattho daṭṭhabbo. Tathā hissa padabhājanampi saññācetanādhippāyavasena vuttaṃ. Ettha ca ‘‘adhippāyo’’ti vitakko veditabbo.

    ಉಚ್ಚಾವಚೇಹಿ ಆಕಾರೇಹೀತಿ ಮಹನ್ತಾಮಹನ್ತೇಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ। ತತ್ಥ ಮರಣವಣ್ಣಸಂವಣ್ಣನೇ ತಾವ ಜೀವಿತೇ ಆದೀನವದಸ್ಸನವಸೇನ ಅವಚಾಕಾರತಾ ಮರಣೇ ವಣ್ಣಭಣನವಸೇನ ಉಚ್ಚಾಕಾರತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಮಾದಪನೇ ಪನ ಮುಟ್ಠಿಜಾಣುನಿಪ್ಫೋಟನಾದೀಹಿ ಮರಣಸಮಾದಪನವಸೇನ ಉಚ್ಚಾಕಾರತಾ, ಏಕತೋ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ನಖೇ ವಿಸಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮರಣಾದಿಸಮಾದಪನವಸೇನ ಅವಚಾಕಾರತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Uccāvacehi ākārehīti mahantāmahantehi upāyehi. Tattha maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇane tāva jīvite ādīnavadassanavasena avacākāratā maraṇe vaṇṇabhaṇanavasena uccākāratā veditabbā. Samādapane pana muṭṭhijāṇunipphoṭanādīhi maraṇasamādapanavasena uccākāratā, ekato bhuñjantassa nakhe visaṃ pakkhipitvā maraṇādisamādapanavasena avacākāratā veditabbā.

    ಸೋಬ್ಭೇ ವಾ ನರಕೇ ವಾ ಪಪಾತೇ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಸೋಬ್ಭೋ ನಾಮ ಸಮನ್ತತೋ ಛಿನ್ನತಟೋ ಗಮ್ಭೀರೋ ಆವಾಟೋ। ನರಕೋ ನಾಮ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಫಲನ್ತಿಯಾ ಭೂಮಿಯಾ ಸಯಮೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಮಹಾದರೀ, ಯತ್ಥ ಹತ್ಥೀಪಿ ಪತನ್ತಿ, ಚೋರಾಪಿ ನಿಲೀನಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಪಪಾತೋತಿ ಪಬ್ಬತನ್ತರೇ ವಾ ಥಲನ್ತರೇ ವಾ ಏಕತೋ ಛಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಪುರಿಮೇ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಮೇಥುನಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಸೇವಿತ್ವಾ ಅದಿನ್ನಞ್ಚ ಆದಿಯಿತ್ವಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಉಪಾದಾಯ। ಸೇಸಂ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಉತ್ತಾನತ್ಥತ್ತಾ ಚ ಪಾಕಟಮೇವಾತಿ।

    Sobbhe vā narake vā papāte vāti ettha sobbho nāma samantato chinnataṭo gambhīro āvāṭo. Narako nāma tattha tattha phalantiyā bhūmiyā sayameva nibbattā mahādarī, yattha hatthīpi patanti, corāpi nilīnā tiṭṭhanti. Papātoti pabbatantare vā thalantare vā ekato chinno hoti. Purime upādāyāti methunaṃ dhammaṃ paṭisevitvā adinnañca ādiyitvā pārājikaṃ āpattiṃ āpanne puggale upādāya. Sesaṃ pubbe vuttanayattā uttānatthattā ca pākaṭamevāti.

    ೧೭೪. ಏವಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಪದಾನುಕ್ಕಮೇನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಪದಭಾಜನೀಯಮ್ಹಿ ಸಙ್ಖೇಪೇನೇವ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸಿತಂ, ನ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಆಪತ್ತಿಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ತನ್ತಿ ಠಪಿತಾ। ಸಙ್ಖೇಪದಸ್ಸಿತೇ ಚ ಅತ್ಥೇ ನ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ನಯಂ ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಅನಾಗತೇ ಚ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲಾನಮ್ಪಿ ಓಕಾಸೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ನಯಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ಅನಾಗತೇ ಚ ಪಾಪಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಓಕಾಸಪಟಿಬಾಹನತ್ಥಂ ಪುನ ‘‘ಸಾಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮಾತಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸಾಮನ್ತಿ ಸಯಂ ಹನತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।

    174. Evaṃ uddiṭṭhasikkhāpadaṃ padānukkamena vibhajitvā idāni yasmā heṭṭhā padabhājanīyamhi saṅkhepeneva manussaviggahapārājikaṃ dassitaṃ, na vitthārena āpattiṃ āropetvā tanti ṭhapitā. Saṅkhepadassite ca atthe na sabbākāreneva bhikkhū nayaṃ gahetuṃ sakkonti, anāgate ca pāpapuggalānampi okāso hoti, tasmā bhikkhūnañca sabbākārena nayaggahaṇatthaṃ anāgate ca pāpapuggalānaṃ okāsapaṭibāhanatthaṃ puna ‘‘sāmaṃ adhiṭṭhāyā’’tiādinā nayena mātikaṃ ṭhapetvā vitthārato manussaviggahapārājikaṃ dassento ‘‘sāmanti sayaṃ hanatī’’tiādimāha.

    ತತ್ರಾಯಂ ಅನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ವಿನಿಚ್ಛಯಕಥಾ – ಕಾಯೇನಾತಿ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಪಾದೇನ ವಾ ಮುಟ್ಠಿನಾ ವಾ ಜಾಣುನಾ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೇನ। ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧೇನಾತಿ ಕಾಯತೋ ಅಮೋಚಿತೇನ ಅಸಿಆದಿನಾ ಪಹರಣೇನ। ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೇನಾತಿ ಕಾಯತೋ ಚ ಕಾಯಪಟಿಬದ್ಧತೋ ಚ ಮೋಚಿತೇನ ಉಸುಸತ್ತಿಆದಿನಾ। ಏತ್ತಾವತಾ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ ಚ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ ಚಾತಿ ದ್ವೇ ಪಯೋಗಾ ವುತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ।

    Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanāya saddhiṃ vinicchayakathā – kāyenāti hatthena vā pādena vā muṭṭhinā vā jāṇunā vā yena kenaci aṅgapaccaṅgena. Kāyapaṭibaddhenāti kāyato amocitena asiādinā paharaṇena. Nissaggiyenāti kāyato ca kāyapaṭibaddhato ca mocitena ususattiādinā. Ettāvatā sāhatthiko ca nissaggiyo cāti dve payogā vuttā honti.

    ತತ್ಥ ಏಕಮೇಕೋ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸಭೇದತೋ ದುವಿಧೋ। ತತ್ಥ ಉದ್ದೇಸಿಕೇ ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಹರತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಮರಣೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತಿ। ‘‘ಯೋ ಕೋಚಿ ಮರತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಅನುದ್ದೇಸಿಕೇ ಪಹಾರಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಮರಣೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತಿ। ಉಭಯಥಾಪಿ ಚ ಪಹರಿತಮತ್ತೇ ವಾ ಮರತು ಪಚ್ಛಾ ವಾ ತೇನೇವ ರೋಗೇನ, ಪಹರಿತಮತ್ತೇಯೇವ ಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತಿ। ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಚ ಪಹಾರಂ ದತ್ವಾ ತೇನ ಅಮತಸ್ಸ ಪುನ ಅಞ್ಞಚಿತ್ತೇನ ಪಹಾರೇ ದಿನ್ನೇ ಪಚ್ಛಾಪಿ ಯದಿ ಪಠಮಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಮರತಿ, ತದಾ ಏವ ಕಮ್ಮುನಾ ಬದ್ಧೋ। ಅಥ ದುತಿಯಪ್ಪಹಾರೇನ ಮರತಿ, ನತ್ಥಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ। ಉಭಯೇಹಿ ಮತೇಪಿ ಪಠಮಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಕಮ್ಮುನಾ ಬದ್ಧೋ। ಉಭಯೇಹಿ ಅಮತೇ ನೇವತ್ಥಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ। ಏಸ ನಯೋ ಬಹೂಹಿಪಿ ಏಕಸ್ಸ ಪಹಾರೇ ದಿನ್ನೇ। ತತ್ರಾಪಿ ಹಿ ಯಸ್ಸ ಪಹಾರೇನ ಮರತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮುನಾ ಬದ್ಧೋ ಹೋತೀತಿ।

    Tattha ekameko uddissānuddissabhedato duvidho. Tattha uddesike yaṃ uddissa paharati, tasseva maraṇena kammunā bajjhati. ‘‘Yo koci maratū’’ti evaṃ anuddesike pahārappaccayā yassa kassaci maraṇena kammunā bajjhati. Ubhayathāpi ca paharitamatte vā maratu pacchā vā teneva rogena, paharitamatteyeva kammunā bajjhati. Maraṇādhippāyena ca pahāraṃ datvā tena amatassa puna aññacittena pahāre dinne pacchāpi yadi paṭhamappahāreneva marati, tadā eva kammunā baddho. Atha dutiyappahārena marati, natthi pāṇātipāto. Ubhayehi matepi paṭhamappahāreneva kammunā baddho. Ubhayehi amate nevatthi pāṇātipāto. Esa nayo bahūhipi ekassa pahāre dinne. Tatrāpi hi yassa pahārena marati, tasseva kammunā baddho hotīti.

    ಕಮ್ಮಾಪತ್ತಿಬ್ಯತ್ತಿಭಾವತ್ಥಞ್ಚೇತ್ಥ ಏಳಕಚತುಕ್ಕಮ್ಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯೋ ಹಿ ಏಳಕಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನಿಪನ್ನಂ ಉಪಧಾರೇತಿ ‘‘ರತ್ತಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವಧಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಏಳಕಸ್ಸ ಚ ನಿಪನ್ನೋಕಾಸೇ ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ವಾ ಪಿತಾ ವಾ ಅರಹಾ ವಾ ಪಣ್ಡುಕಾಸಾವಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಏಳಕಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಅರಹನ್ತಂ ವಾ ಮಾರೇತಿ। ‘‘ಇಮಂ ವತ್ಥುಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ಚೇತನಾಯ ಅತ್ಥಿಭಾವತೋ ಘಾತಕೋ ಚ ಹೋತಿ, ಅನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಞ್ಚ ಫುಸತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ । ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಆಗನ್ತುಕೋ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ , ‘‘ಏಳಕಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ತಂ ಮಾರೇತಿ, ಘಾತಕೋ ಚ ಹೋತಿ ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಂ ನ ಫುಸತಿ। ಯಕ್ಖೋ ವಾ ಪೇತೋ ವಾ ನಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ‘‘ಏಳಕಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ತಂ ಮಾರೇತಿ ಘಾತಕೋವ ಹೋತಿ, ನ ಚಾನನ್ತರಿಯಂ ಫುಸತಿ, ನ ಚ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಪನ ಹೋತಿ। ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ನಿಪನ್ನೋ ನತ್ಥಿ, ಏಳಕೋವ ಹೋತಿ ತಂ ಮಾರೇತಿ, ಘಾತಕೋ ಚ ಹೋತಿ, ಪಾಚಿತ್ತಿಯಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ। ‘‘ಮಾತಾಪಿತುಅರಹನ್ತಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ತೇಸಂಯೇವ ಅಞ್ಞತರಂ ಮಾರೇತಿ, ಘಾತಕೋ ಚ ಹೋತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಞ್ಚ ಫುಸತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ। ‘‘ತೇಸಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಆಗನ್ತುಕಂ ಮಾರೇತಿ, ಯಕ್ಖಂ ವಾ ಪೇತಂ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ಏಳಕಂ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇಧ ಪನ ಚೇತನಾ ದಾರುಣಾ ಹೋತೀತಿ।

    Kammāpattibyattibhāvatthañcettha eḷakacatukkampi veditabbaṃ. Yo hi eḷakaṃ ekasmiṃ ṭhāne nipannaṃ upadhāreti ‘‘rattiṃ āgantvā vadhissāmī’’ti. Eḷakassa ca nipannokāse tassa mātā vā pitā vā arahā vā paṇḍukāsāvaṃ pārupitvā nipanno hoti. So rattibhāge āgantvā ‘‘eḷakaṃ māremī’’ti mātaraṃ vā pitaraṃ vā arahantaṃ vā māreti. ‘‘Imaṃ vatthuṃ māremī’’ti cetanāya atthibhāvato ghātako ca hoti, anantariyakammañca phusati, pārājikañca āpajjati . Añño koci āgantuko nipanno hoti , ‘‘eḷakaṃ māremī’’ti taṃ māreti, ghātako ca hoti pārājikañca āpajjati, ānantariyaṃ na phusati. Yakkho vā peto vā nipanno hoti, ‘‘eḷakaṃ māremī’’ti taṃ māreti ghātakova hoti, na cānantariyaṃ phusati, na ca pārājikaṃ āpajjati, thullaccayaṃ pana hoti. Añño koci nipanno natthi, eḷakova hoti taṃ māreti, ghātako ca hoti, pācittiyañca āpajjati. ‘‘Mātāpituarahantānaṃ aññataraṃ māremī’’ti tesaṃyeva aññataraṃ māreti, ghātako ca hoti, ānantariyañca phusati, pārājikañca āpajjati. ‘‘Tesaṃ aññataraṃ māressāmī’’ti aññaṃ āgantukaṃ māreti, yakkhaṃ vā petaṃ vā māreti, eḷakaṃ vā māreti, pubbe vuttanayena veditabbaṃ. Idha pana cetanā dāruṇā hotīti.

    ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಏತ್ಥ ಪಲಾಲಪುಞ್ಜಾದಿವತ್ಥೂನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಯೋ ಹಿ ‘‘ಲೋಹಿತಕಂ ಅಸಿಂ ವಾ ಸತ್ತಿಂ ವಾ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಲಾಲಪುಞ್ಜೇ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ತತ್ಥ ನಿಪನ್ನಂ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಅರಹನ್ತಂ ವಾ ಆಗನ್ತುಕಪುರಿಸಂ ವಾ ಯಕ್ಖಂ ವಾ ಪೇತಂ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಂ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ವೋಹಾರವಸೇನ ‘‘ಘಾತಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ವಧಕಚೇತನಾಯ ಪನ ಅಭಾವತೋ ನೇವ ಕಮ್ಮಂ ಫುಸತಿ, ನ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಯೋ ಪನ ಏವಂ ಪವೇಸೇನ್ತೋ ಸರೀರಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ತೋ ಮಞ್ಞೇ ಅಬ್ಭನ್ತರಗತೋ ಮರತೂ’’ತಿ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ, ತಸ್ಸ ತೇಸಂ ವತ್ಥೂನಂ ಅನುರೂಪೇನ ಕಮ್ಮಬದ್ಧೋ ಚ ಆಪತ್ತಿ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏಸ ನಯೋ ತತ್ಥ ನಿದಹನತ್ಥಂ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವನಪ್ಪಗುಮ್ಬಾದೀಸು ಖಿಪನ್ತಸ್ಸಾಪಿ।

    Aññānipi ettha palālapuñjādivatthūni veditabbāni. Yo hi ‘‘lohitakaṃ asiṃ vā sattiṃ vā pucchissāmī’’ti palālapuñje pavesento tattha nipannaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā arahantaṃ vā āgantukapurisaṃ vā yakkhaṃ vā petaṃ vā tiracchānagataṃ vā māreti, vohāravasena ‘‘ghātako’’ti vuccati, vadhakacetanāya pana abhāvato neva kammaṃ phusati, na āpattiṃ āpajjati. Yo pana evaṃ pavesento sarīrasamphassaṃ sallakkhetvā ‘‘satto maññe abbhantaragato maratū’’ti pavesetvā māreti, tassa tesaṃ vatthūnaṃ anurūpena kammabaddho ca āpatti ca veditabbā. Esa nayo tattha nidahanatthaṃ pavesentassāpi vanappagumbādīsu khipantassāpi.

    ಯೋಪಿ ‘‘ಚೋರಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ಚೋರವೇಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಪಿತರಂ ಮಾರೇತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಞ್ಚ ಫುಸತಿ, ಪಾರಾಜಿಕೋ ಚ ಹೋತಿ। ಯೋ ಪನ ಪರಸೇನಾಯ ಅಞ್ಞಞ್ಚ ಯೋಧಂ ಪಿತರಞ್ಚ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಯೋಧಸ್ಸ ಉಸುಂ ಖಿಪತಿ, ‘‘ಏತಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಮ ಪಿತರಂ ವಿಜ್ಝಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಯಥಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಗತೇ ಪಿತುಘಾತಕೋ ಹೋತಿ। ‘‘ಯೋಧೇ ವಿದ್ಧೇ ಮಮ ಪಿತಾ ಪಲಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಖಿಪತಿ, ಉಸು ಅಯಥಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಮಾರೇತಿ, ವೋಹಾರವಸೇನ ‘‘ಪಿತುಘಾತಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ; ಆನನ್ತರಿಯಂ ಪನ ನತ್ಥೀತಿ।

    Yopi ‘‘coraṃ māremī’’ti coravesena gacchantaṃ pitaraṃ māreti, ānantariyañca phusati, pārājiko ca hoti. Yo pana parasenāya aññañca yodhaṃ pitarañca kammaṃ karonte disvā yodhassa usuṃ khipati, ‘‘etaṃ vijjhitvā mama pitaraṃ vijjhissatī’’ti yathādhippāyaṃ gate pitughātako hoti. ‘‘Yodhe viddhe mama pitā palāyissatī’’ti khipati, usu ayathādhippāyaṃ gantvā pitaraṃ māreti, vohāravasena ‘‘pitughātako’’ti vuccati; ānantariyaṃ pana natthīti.

    ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ ಸಮೀಪೇ ಠತ್ವಾ। ಆಣಾಪೇತೀತಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ವಾ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ವಾ ಆಣಾಪೇತಿ। ತತ್ಥ ಪರಸೇನಾಯ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾಯ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸೇವ ‘‘ಏವಂ ವಿಜ್ಝ , ಏವಂ ಪಹರ, ಏವಂ ಘಾತೇಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತೇ ಯತ್ತಕೇ ಆಣತ್ತೋ ಘಾತೇತಿ, ತತ್ತಕಾ ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ। ಸಚೇ ತತ್ಥ ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಹೋನ್ತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಮ್ಪಿ ಫುಸತಿ। ಸಚೇ ಆಣತ್ತಸ್ಸೇವ ಮಾತಾಪಿತರೋ, ಸೋವ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಫುಸತಿ। ಸಚೇ ಅರಹಾ ಹೋತಿ, ಉಭೋಪಿ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಫುಸನ್ತಿ। ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಪನ ‘‘ಏತಂ ದೀಘಂ ರಸ್ಸಂ ರತ್ತಕಞ್ಚುಕಂ ನೀಲಕಞ್ಚುಕಂ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ವಿಜ್ಝ ಪಹರ ಘಾತೇಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತೇ ಸಚೇ ಸೋ ತಮೇವ ಘಾತೇತಿ, ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ; ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಚ ಆನನ್ತರಿಯಂ। ಸಚೇ ಅಞ್ಞಂ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ। ಏತೇನ ಆಣತ್ತಿಕೋ ಪಯೋಗೋ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ –

    Adhiṭṭhahitvāti samīpe ṭhatvā. Āṇāpetīti uddissa vā anuddissa vā āṇāpeti. Tattha parasenāya paccupaṭṭhitāya anuddisseva ‘‘evaṃ vijjha , evaṃ pahara, evaṃ ghātehī’’ti āṇatte yattake āṇatto ghāteti, tattakā ubhinnaṃ pāṇātipātā. Sace tattha āṇāpakassa mātāpitaro honti, ānantariyampi phusati. Sace āṇattasseva mātāpitaro, sova ānantariyaṃ phusati. Sace arahā hoti, ubhopi ānantariyaṃ phusanti. Uddisitvā pana ‘‘etaṃ dīghaṃ rassaṃ rattakañcukaṃ nīlakañcukaṃ hatthikkhandhe nisinnaṃ majjhe nisinnaṃ vijjha pahara ghātehī’’ti āṇatte sace so tameva ghāteti, ubhinnampi pāṇātipāto; ānantariyavatthumhi ca ānantariyaṃ. Sace aññaṃ māreti, āṇāpakassa natthi pāṇātipāto. Etena āṇattiko payogo vutto hoti. Tattha –

    ವತ್ಥುಂ ಕಾಲಞ್ಚ ಓಕಾಸಂ, ಆವುಧಂ ಇರಿಯಾಪಥಂ।

    Vatthuṃ kālañca okāsaṃ, āvudhaṃ iriyāpathaṃ;

    ತುಲಯಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಠಾನಾನಿ, ಧಾರೇಯ್ಯತ್ಥಂ ವಿಚಕ್ಖಣೋ॥

    Tulayitvā pañca ṭhānāni, dhāreyyatthaṃ vicakkhaṇo.

    ಅಪರೋ ನಯೋ –

    Aparo nayo –

    ವತ್ಥು ಕಾಲೋ ಚ ಓಕಾಸೋ, ಆವುಧಂ ಇರಿಯಾಪಥೋ।

    Vatthu kālo ca okāso, āvudhaṃ iriyāpatho;

    ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೋತಿ ಇಮೇ, ಛ ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕಾ॥

    Kiriyāvisesoti ime, cha āṇattiniyāmakā.

    ತತ್ಥ ‘‘ವತ್ಥೂ’’ತಿ ಮಾರೇತಬ್ಬೋ ಸತ್ತೋ। ‘‘ಕಾಲೋ’’ತಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಾಯನ್ಹಾದಿಕಾಲೋ ಚ ಯೋಬ್ಬನಥಾವರಿಯಾದಿಕಾಲೋ ಚ। ‘‘ಓಕಾಸೋ’’ತಿ ಗಾಮೋ ವಾ ವನಂ ವಾ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ವಾ ಗೇಹಮಜ್ಝಂ ವಾ ರಥಿಕಾ ವಾ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ ವಾತಿ ಏವಮಾದಿ। ‘‘ಆವುಧ’’ನ್ತಿ ಅಸಿ ವಾ ಉಸು ವಾ ಸತ್ತಿ ವಾತಿ ಏವಮಾದಿ। ‘‘ಇರಿಯಾಪಥೋ’’ತಿ ಮಾರೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಗಮನಂ ವಾ ನಿಸಜ್ಜಾ ವಾತಿ ಏವಮಾದಿ। ‘‘ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೋ’’ತಿ ವಿಜ್ಝನಂ ವಾ ಛೇದನಂ ವಾ ಭೇದನಂ ವಾ ಸಙ್ಖಮುಣ್ಡಕಂ ವಾತಿ ಏವಮಾದಿ।

    Tattha ‘‘vatthū’’ti māretabbo satto. ‘‘Kālo’’ti pubbaṇhasāyanhādikālo ca yobbanathāvariyādikālo ca. ‘‘Okāso’’ti gāmo vā vanaṃ vā gehadvāraṃ vā gehamajjhaṃ vā rathikā vā siṅghāṭakaṃ vāti evamādi. ‘‘Āvudha’’nti asi vā usu vā satti vāti evamādi. ‘‘Iriyāpatho’’ti māretabbassa gamanaṃ vā nisajjā vāti evamādi. ‘‘Kiriyāviseso’’ti vijjhanaṃ vā chedanaṃ vā bhedanaṃ vā saṅkhamuṇḍakaṃ vāti evamādi.

    ಯದಿ ಹಿ ವತ್ಥುಂ ವಿಸಂವಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಯಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಮಾರೇತಿ, ‘‘ಪುರತೋ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವಾ ಆಣತ್ತೋ ಪಚ್ಛತೋ ವಾ ಪಸ್ಸತೋ ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪದೇಸೇ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ। ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ; ಆಣತ್ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ। ಅಥ ವತ್ಥುಂ ಅವಿಸಂವಾದೇತ್ವಾ ಯಥಾಣತ್ತಿಯಾ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಆಣತ್ತಸ್ಸ ಚ ಮಾರಣಕ್ಖಣೇತಿ ಉಭಯೇಸಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ। ವತ್ಥುವಿಸೇಸೇನ ಪನೇತ್ಥ ಕಮ್ಮವಿಸೇಸೋ ಚ ಆಪತ್ತಿವಿಸೇಸೋ ಚ ಹೋತೀತಿ। ಏವಂ ತಾವ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Yadi hi vatthuṃ visaṃvādetvā ‘‘yaṃ mārehī’’ti āṇatto tato aññaṃ māreti, ‘‘purato paharitvā mārehī’’ti vā āṇatto pacchato vā passato vā aññasmiṃ vā padese paharitvā māreti. Āṇāpakassa natthi kammabandho; āṇattasseva kammabandho. Atha vatthuṃ avisaṃvādetvā yathāṇattiyā māreti, āṇāpakassa āṇattikkhaṇe āṇattassa ca māraṇakkhaṇeti ubhayesampi kammabandho. Vatthuvisesena panettha kammaviseso ca āpattiviseso ca hotīti. Evaṃ tāva vatthumhi saṅketavisaṅketatā veditabbā.

    ಕಾಲೇ ಪನ ಯೋ ‘‘ಅಜ್ಜ ಸ್ವೇ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ಯದಾ ಕದಾಚಿ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ। ಯೋ ಪನ ‘‘ಅಜ್ಜ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಮಜ್ಝನ್ಹೇ ವಾ ಸಾಯನ್ಹೇ ವಾ ಸ್ವೇ ವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಮಾರೇತಿ। ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ಹೋತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ। ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇ ಮಾರೇತುಂ ವಾಯಮನ್ತಸ್ಸ ಮಜ್ಝನ್ಹೇ ಜಾತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತೇನ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಕಾಲಪ್ಪಭೇದೇಸು ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Kāle pana yo ‘‘ajja sve’’ti aniyametvā ‘‘pubbaṇhe mārehī’’ti āṇatto yadā kadāci pubbaṇhe māreti, natthi visaṅketo. Yo pana ‘‘ajja pubbaṇhe’’ti vutto majjhanhe vā sāyanhe vā sve vā pubbaṇhe māreti. Visaṅketo hoti, āṇāpakassa natthi kammabandho. Pubbaṇhe māretuṃ vāyamantassa majjhanhe jātepi eseva nayo. Etena nayena sabbakālappabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.

    ಓಕಾಸೇಪಿ ಯೋ ‘‘ಏತಂ ಗಾಮೇ ಠಿತಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣತ್ತೋ ತಂ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ। ಯೋ ಪನ ‘‘ಗಾಮೇಯೇವಾ’’ತಿ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣತ್ತೋ ವನೇ ಮಾರೇತಿ, ತಥಾ ‘‘ವನೇ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ಗಾಮೇ ಮಾರೇತಿ। ‘‘ಅನ್ತೋಗೇಹದ್ವಾರೇ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ಗೇಹಮಜ್ಝೇ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ। ಏತೇನ ನಯೇನ ಸಬ್ಬೋಕಾಸಭೇದೇಸು ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Okāsepi yo ‘‘etaṃ gāme ṭhitaṃ mārehī’’ti aniyametvā āṇatto taṃ yattha katthaci māreti, natthi visaṅketo. Yo pana ‘‘gāmeyevā’’ti niyametvā āṇatto vane māreti, tathā ‘‘vane’’ti āṇatto gāme māreti. ‘‘Antogehadvāre’’ti āṇatto gehamajjhe māreti, visaṅketo. Etena nayena sabbokāsabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.

    ಆವುಧೇಪಿ ಯೋ ‘‘ಅಸಿನಾ ವಾ ಉಸುನಾ ವಾ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ಆವುಧೇನ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆಣತ್ತೋ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಆವುಧೇನ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ। ಯೋ ಪನ ‘‘ಅಸಿನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಉಸುನಾ, ‘‘ಇಮಿನಾ ವಾ ಅಸಿನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಅಞ್ಞೇನ ಅಸಿನಾ ಮಾರೇತಿ। ಏತಸ್ಸೇವ ವಾ ಅಸಿಸ್ಸ ‘‘ಇಮಾಯ ಧಾರಾಯ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಇತರಾಯ ವಾ ಧಾರಾಯ ತಲೇನ ವಾ ತುಣ್ಡೇನ ವಾ ಥರುನಾ ವಾ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ। ಏತೇನ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಆವುಧಭೇದೇಸು ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Āvudhepi yo ‘‘asinā vā usunā vā’’ti aniyametvā ‘‘āvudhena mārehī’’ti āṇatto yena kenaci āvudhena māreti, natthi visaṅketo. Yo pana ‘‘asinā’’ti vutto usunā, ‘‘iminā vā asinā’’ti vutto aññena asinā māreti. Etasseva vā asissa ‘‘imāya dhārāya mārehī’’ti vutto itarāya vā dhārāya talena vā tuṇḍena vā tharunā vā māreti, visaṅketo. Etena nayena sabbaāvudhabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.

    ಇರಿಯಾಪಥೇ ಪನ ಯೋ ‘‘ಏತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಆಣತ್ತೋ ಚ ನಂ ಸಚೇ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ। ‘‘ಗಚ್ಛನ್ತಮೇವ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಪನ ಸಚೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಮಾರೇತಿ। ‘‘ನಿಸಿನ್ನಮೇವ ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ಹೋತಿ। ಏತೇನ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಇರಿಯಾಪಥಭೇದೇಸು ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Iriyāpathe pana yo ‘‘etaṃ gacchantaṃ mārehī’’ti vadati, āṇatto ca naṃ sace gacchantaṃ māreti, natthi visaṅketo. ‘‘Gacchantameva mārehī’’ti vutto pana sace nisinnaṃ māreti. ‘‘Nisinnameva vā mārehī’’ti vutto gacchantaṃ māreti, visaṅketo hoti. Etena nayena sabbairiyāpathabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.

    ಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸೇಪಿ ಯೋ ‘‘ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾವ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ। ಯೋ ಪನ ‘‘ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ। ಏತೇನ ನಯೇನ ಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾವಿಸೇಸಭೇದೇಸು ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Kiriyāvisesepi yo ‘‘vijjhitvā mārehī’’ti vutto vijjhitvāva māreti, natthi visaṅketo. Yo pana ‘‘vijjhitvā mārehī’’ti vutto chinditvā māreti, visaṅketo. Etena nayena sabbakiriyāvisesabhedesu saṅketavisaṅketatā veditabbā.

    ಯೋ ಪನ ಲಿಙ್ಗವಸೇನ ‘‘ದೀಘಂ ರಸ್ಸಂ ಕಾಳಂ ಓದಾತಂ ಕಿಸಂ ಥೂಲಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ಆಣಾಪೇತಿ, ಆಣತ್ತೋ ಚ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ತಾದಿಸಂ ಮಾರೇತಿ, ನತ್ಥಿ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಅಥ ಪನ ಸೋ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಆಣಾಪೇತಿ, ಆಣತ್ತೋ ಚ ‘‘ಅಯಮೇವ ಈದಿಸೋ’’ತಿ ಆಣಾಪಕಮೇವ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ, ವಧಕಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಆಣಾಪಕೋ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಆಣಾಪೇತಿ, ಇತರೋ ಅಞ್ಞಂ ತಾದಿಸಂ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ, ವಧಕಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಓಕಾಸಸ್ಸ ಅನಿಯಮಿತತ್ತಾ। ಸಚೇ ಪನ ಅತ್ತಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ಆಣಾಪೇನ್ತೋಪಿ ಓಕಾಸಂ ನಿಯಮೇತಿ, ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಥೇರಾಸನೇ ವಾ ನವಾಸನೇ ವಾ ಮಜ್ಝಿಮಾಸನೇ ವಾ ನಿಸಿನ್ನಂ ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಚ ಅಞ್ಞೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಸಚೇ ಆಣತ್ತೋ ತಂ ಮಾರೇತಿ, ನೇವ ವಧಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ ನ ಆಣಾಪಕೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಓಕಾಸಸ್ಸ ನಿಯಮಿತತ್ತಾ। ಸಚೇ ಪನ ನಿಯಮಿತೋಕಾಸತೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ನಯೋ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಸುಟ್ಠು ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತೋ। ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥ ನ ಅನಾದರಿಯಂ ಕಾತಬ್ಬನ್ತಿ।

    Yo pana liṅgavasena ‘‘dīghaṃ rassaṃ kāḷaṃ odātaṃ kisaṃ thūlaṃ mārehī’’ti aniyametvā āṇāpeti, āṇatto ca yaṃkiñci tādisaṃ māreti, natthi visaṅketo ubhinnaṃ pārājikaṃ. Atha pana so attānaṃ sandhāya āṇāpeti, āṇatto ca ‘‘ayameva īdiso’’ti āṇāpakameva māreti, āṇāpakassa dukkaṭaṃ, vadhakassa pārājikaṃ. Āṇāpako attānaṃ sandhāya āṇāpeti, itaro aññaṃ tādisaṃ māreti, āṇāpako muccati, vadhakasseva pārājikaṃ. Kasmā? Okāsassa aniyamitattā. Sace pana attānaṃ sandhāya āṇāpentopi okāsaṃ niyameti, ‘‘asukasmiṃ nāma rattiṭṭhāne vā divāṭṭhāne vā therāsane vā navāsane vā majjhimāsane vā nisinnaṃ evarūpaṃ nāma mārehī’’ti. Tattha ca añño nisinno hoti, sace āṇatto taṃ māreti, neva vadhako muccati na āṇāpako. Kasmā? Okāsassa niyamitattā. Sace pana niyamitokāsato aññatra māreti, āṇāpako muccatīti ayaṃ nayo mahāaṭṭhakathāyaṃ suṭṭhu daḷhaṃ katvā vutto. Tasmā ettha na anādariyaṃ kātabbanti.

    ಅಧಿಟ್ಠಾಯಾತಿ ಮಾತಿಕಾವಸೇನ ಆಣತ್ತಿಕಪಯೋಗಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Adhiṭṭhāyāti mātikāvasena āṇattikapayogakathā niṭṭhitā.

    ಇದಾನಿ ಯೇ ದೂತೇನಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಮಾತಿಕಾಪದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಣಾಪೇತೀ’’ತಿಆದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ವಾರಾ ವುತ್ತಾ। ತೇಸು ಸೋ ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋತಿ ಸೋ ಆಣತ್ತೋ ಯೋ ಆಣಾಪಕೇನ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ’’ತಿ ಅಕ್ಖಾತೋ, ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ತಮೇವ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ‘‘ಯಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಞ್ಞಂ ತಾದಿಸಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಅಞ್ಞಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ತನ್ತಿ ಯೋ ಆಣಾಪಕೇನ ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಸ ಬಲವಸಹಾಯಂ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಬಲೇನಾಯಂ ಗಜ್ಜತಿ, ಇಮಂ ತಾವ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಮೀ’’ತಿ ಪಹರನ್ತೋ ಇತರಮೇವ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಿತಂ ‘‘ಸಹಾಯೋ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಅಞ್ಞಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ‘‘ಇಮಂ ತಾವಸ್ಸ ಸಹಾಯಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಮೀ’’ತಿ ಸಹಾಯಮೇವ ವೋರೋಪೇತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ।

    Idāni ye dūtenāti imassa mātikāpadassa niddesadassanatthaṃ ‘‘bhikkhu bhikkhuṃ āṇāpetī’’tiādayo cattāro vārā vuttā. Tesu so taṃ maññamānoti so āṇatto yo āṇāpakena ‘‘itthannāmo’’ti akkhāto, taṃ maññamāno tameva jīvitā voropeti, ubhinnaṃ pārājikaṃ. Taṃ maññamāno aññanti ‘‘yaṃ jīvitā voropehī’’ti vutto taṃ maññamāno aññaṃ tādisaṃ jīvitā voropeti, mūlaṭṭhassa anāpatti. Aññaṃ maññamāno tanti yo āṇāpakena vutto, tassa balavasahāyaṃ samīpe ṭhitaṃ disvā ‘‘imassa balenāyaṃ gajjati, imaṃ tāva jīvitā voropemī’’ti paharanto itarameva parivattitvā tasmiṃ ṭhāne ṭhitaṃ ‘‘sahāyo’’ti maññamāno jīvitā voropeti, ubhinnaṃ pārājikaṃ. Aññaṃ maññamāno aññanti purimanayeneva ‘‘imaṃ tāvassa sahāyaṃ jīvitā voropemī’’ti sahāyameva voropeti, tasseva pārājikaṃ.

    ದೂತಪರಮ್ಪರಾಪದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಪಾವದಾತಿಆದೀಸು ಏಕೋ ಆಚರಿಯೋ ತಯೋ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತನಾಮಕಾ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖುಂ ಆಣಾಪೇತೀತಿ ಆಚರಿಯೋ ಕಞ್ಚಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ಮಾರಾಪೇತುಕಾಮೋ ತಮತ್ಥಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಂ ಆಣಾಪೇತಿ। ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಪಾವದಾತಿ ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ, ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತ, ಏತಮತ್ಥಂ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಪಾವದ। ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಪಾವದತೂತಿ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೋಪಿ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಪಾವದತು। ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತೂತಿ ಏವಂ ತಯಾ ಆಣತ್ತೇನ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೇನ ಆಣತ್ತೋ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೋ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತು; ಸೋ ಹಿ ಅಮ್ಹೇಸು ವೀರಜಾತಿಕೋ ಪಟಿಬಲೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮೇತಿ। ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಆಣಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ತಾವ ದುಕ್ಕಟಂ। ಸೋ ಇತರಸ್ಸ ಆರೋಚೇತೀತಿ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಸ್ಸ, ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತೋ ಚ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಏವಂ ವದತಿ – ‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಕಿರ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಹೀ’ತಿ। ತ್ವಂ ಕಿರ ಅಮ್ಹೇಸು ವೀರಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇತಿ; ಏವಂ ತೇಸಮ್ಪಿ ದುಕ್ಕಟಂ। ವಧಕೋ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ‘‘ಸಾಧು ವೋರೋಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ। ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾತಿ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮತ್ತೇ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ। ಮಹಾಜನೋ ಹಿ ತೇನ ಪಾಪೇ ನಿಯೋಜಿತೋತಿ। ಸೋ ತನ್ತಿ ಸೋ ಚೇ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೋ ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಜನಾನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಚತುನ್ನಂ, ಏತೇನೂಪಾಯೇನ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ಅಕತ್ವಾ ಪರಮ್ಪರಾಯ ಆಣಾಪೇನ್ತಂ ಸಮಣಸತಂ ಸಮಣಸಹಸ್ಸಂ ವಾ ಹೋತು ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ।

    Dūtaparamparāpadassa niddesavāre itthannāmassa pāvadātiādīsu eko ācariyo tayo buddharakkhitadhammarakkhitasaṅgharakkhitanāmakā antevāsikā daṭṭhabbā. Tattha bhikkhu bhikkhuṃ āṇāpetīti ācariyo kañci puggalaṃ mārāpetukāmo tamatthaṃ ācikkhitvā buddharakkhitaṃ āṇāpeti. Itthannāmassa pāvadāti gaccha tvaṃ, buddharakkhita, etamatthaṃ dhammarakkhitassa pāvada. Itthannāmo itthannāmassa pāvadatūti dhammarakkhitopi saṅgharakkhitassa pāvadatu. Itthannāmo itthannāmaṃ jīvitā voropetūti evaṃ tayā āṇattena dhammarakkhitena āṇatto saṅgharakkhito itthannāmaṃ puggalaṃ jīvitā voropetu; so hi amhesu vīrajātiko paṭibalo imasmiṃ kammeti. Āpatti dukkaṭassāti evaṃ āṇāpentassa ācariyassa tāva dukkaṭaṃ. So itarassa ārocetīti buddharakkhito dhammarakkhitassa, dhammarakkhito ca saṅgharakkhitassa ‘‘amhākaṃ ācariyo evaṃ vadati – ‘itthannāmaṃ kira jīvitā voropehī’ti. Tvaṃ kira amhesu vīrapuriso’’ti āroceti; evaṃ tesampi dukkaṭaṃ. Vadhako paṭiggaṇhātīti ‘‘sādhu voropessāmī’’ti saṅgharakkhito sampaṭicchati. Mūlaṭṭhassa āpatti thullaccayassāti saṅgharakkhitena paṭiggahitamatte ācariyassa thullaccayaṃ. Mahājano hi tena pāpe niyojitoti. So tanti so ce saṅgharakkhito taṃ puggalaṃ jīvitā voropeti, sabbesaṃ catunnampi janānaṃ pārājikaṃ. Na kevalañca catunnaṃ, etenūpāyena visaṅketaṃ akatvā paramparāya āṇāpentaṃ samaṇasataṃ samaṇasahassaṃ vā hotu sabbesaṃ pārājikameva.

    ವಿಸಕ್ಕಿಯದೂತಪದನಿದ್ದೇಸೇ ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಆಣಾಪೇತೀತಿ ಸೋ ಆಚರಿಯೇನ ಆಣತ್ತೋ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಂ ಅದಿಸ್ವಾ ವಾ ಅವತ್ತುಕಾಮೋ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಮೇವ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯೋ ಏವಮಾಹ – ‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಕಿರ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಹೀ’’ತಿ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಆಣಾಪೇತಿ। ವಿಸಙ್ಕೇತಕರಣೇನೇವ ಹಿ ಏಸ ‘‘ವಿಸಕ್ಕಿಯದೂತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಆಣತ್ತಿಯಾ ತಾವ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ। ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತೇ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸೇವ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಆಪತ್ತಿಯೇವ ನ ಸಿಯಾ, ಸಞ್ಚರಿತ್ತ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಮರಣಾಭಿನನ್ದನೇಸುಪಿ ಚ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತಿ, ಮರಣಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಕಥಂ ನ ಸಿಯಾ ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸೇವೇತಂ ದುಕ್ಕಟಂ। ತೇನೇವೇತ್ಥ ‘‘ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸಾ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ। ಪುರಿಮನಯೇಪಿ ಚೇತಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ವೇದಿತಬ್ಬಮೇವ; ಓಕಾಸಾಭಾವೇನ ಪನ ನ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಯೋ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಖನ್ತಿ। ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ ಏವಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನೇಪೀತಿ।

    Visakkiyadūtapadaniddese so aññaṃ āṇāpetīti so ācariyena āṇatto buddharakkhito dhammarakkhitaṃ adisvā vā avattukāmo vā hutvā saṅgharakkhitameva upasaṅkamitvā ‘‘amhākaṃ ācariyo evamāha – ‘itthannāmaṃ kira jīvitā voropehī’’ti visaṅketaṃ karonto āṇāpeti. Visaṅketakaraṇeneva hi esa ‘‘visakkiyadūto’’ti vuccati. Āpatti dukkaṭassāti āṇattiyā tāva buddharakkhitassa dukkaṭaṃ. Paṭiggaṇhāti āpatti dukkaṭassāti saṅgharakkhitena sampaṭicchite mūlaṭṭhasseva dukkaṭanti veditabbaṃ. Evaṃ sante paṭiggahaṇe āpattiyeva na siyā, sañcaritta paṭiggahaṇamaraṇābhinandanesupi ca āpatti hoti, maraṇapaṭiggahaṇe kathaṃ na siyā tasmā paṭiggaṇhantassevetaṃ dukkaṭaṃ. Tenevettha ‘‘mūlaṭṭhassā’’ti na vuttaṃ. Purimanayepi cetaṃ paṭiggaṇhantassa veditabbameva; okāsābhāvena pana na vuttaṃ. Tasmā yo yo paṭiggaṇhāti, tassa tassa tappaccayā āpattiyevāti ayamettha amhākaṃ khanti. Yathā cettha evaṃ adinnādānepīti.

    ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ಆಣಾಪಕಸ್ಸ ಚ ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ವೋರೋಪಕಸ್ಸ ಚ ಸಙ್ಘರಕ್ಖಿತಸ್ಸಾತಿ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ ಪನ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಿಸಙ್ಕೇತತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಸ್ಸ ಅಜಾನನತಾಯ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತೋ ಪನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸೋತ್ಥಿಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ನಟ್ಠೋತಿ।

    Sace pana so taṃ jīvitā voropeti, āṇāpakassa ca buddharakkhitassa voropakassa ca saṅgharakkhitassāti ubhinnampi pārājikaṃ. Mūlaṭṭhassa pana ācariyassa visaṅketattā pārājikena anāpatti. Dhammarakkhitassa ajānanatāya sabbena sabbaṃ anāpatti. Buddharakkhito pana dvinnaṃ sotthibhāvaṃ katvā attanā naṭṭhoti.

    ಗತಪಚ್ಚಾಗತದೂತನಿದ್ದೇಸೇ – ಸೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುನ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛತೀತಿ ತಸ್ಸ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖತ್ತಾ ತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಯದಾ ಸಕ್ಕೋಸಿ ತದಾತಿ ಕಿಂ ಅಜ್ಜೇವ ಮಾರಿತೋ ಮಾರಿತೋ ಹೋತಿ, ಗಚ್ಛ ಯದಾ ಸಕ್ಕೋಸಿ, ತದಾ ನಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಹೀತಿ। ಆಪತ್ತಿ ದುಕ್ಕಟಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಪುನ ಆಣತ್ತಿಯಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ ಹೋತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಅವಸ್ಸಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ಅತ್ಥಸಾಧಕಚೇತನಾ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಫಲಸದಿಸಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕೋ। ಸಚೇಪಿ ವಧಕೋ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಾತಿಕ್ಕಮೇನ ತಂ ವಧತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಚ ಅನ್ತರಾವ ಕಾಲಙ್ಕರೋತಿ, ಹೀನಾಯ ವಾ ಆವತ್ತತಿ, ಅಸ್ಸಮಣೋವ ಹುತ್ವಾ ಕಾಲಞ್ಚ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಹೀನಾಯ ವಾ ಆವತ್ತಿಸ್ಸತಿ। ಸಚೇ ಆಣಾಪಕೋ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಅರಹನ್ತಂ ವಾ ಸನ್ಧಾಯ ಏವಂ ಆಣಾಪೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬಜಿತೇ ಆಣತ್ತೋ ತಂ ಮಾರೇತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಗಿಹಿಕಾಲೇಯೇವ ಮಾತುಘಾತಕೋ ಪಿತುಘಾತಕೋ ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋ ವಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನೇವಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ , ನ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ರುಹತಿ। ಸಚೇಪಿ ಮಾರೇತಬ್ಬಪುಗ್ಗಲೋ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಪುಥುಜ್ಜನೋ, ಯದಾ ಪನ ನಂ ಆಣತ್ತೋ ಮಾರೇತಿ ತದಾ ಅರಹಾ ಹೋತಿ, ಆಣತ್ತತೋ ವಾ ಪಹಾರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ದುಕ್ಖಮೂಲಿಕಂ ಸದ್ಧಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ತೇನೇವಾಬಾಧೇನ ಕಾಲಂಕರೋತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಆಣತ್ತಿಕ್ಖಣೇಯೇವ ಅರಹನ್ತಘಾತಕೋ। ವಧಕೋ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉಪಕ್ಕಮಕರಣಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪಾರಾಜಿಕೋತಿ।

    Gatapaccāgatadūtaniddese – so gantvā puna paccāgacchatīti tassa jīvitā voropetabbassa samīpaṃ gantvā susaṃvihitārakkhattā taṃ jīvitā voropetuṃ asakkonto āgacchati. Yadā sakkosi tadāti kiṃ ajjeva mārito mārito hoti, gaccha yadā sakkosi, tadā naṃ jīvitā voropehīti. Āpatti dukkaṭassāti evaṃ puna āṇattiyāpi dukkaṭameva hoti. Sace pana so avassaṃ jīvitā voropetabbo hoti, atthasādhakacetanā maggānantaraphalasadisā, tasmā ayaṃ āṇattikkhaṇeyeva pārājiko. Sacepi vadhako saṭṭhivassātikkamena taṃ vadhati, āṇāpako ca antarāva kālaṅkaroti, hīnāya vā āvattati, assamaṇova hutvā kālañca karissati, hīnāya vā āvattissati. Sace āṇāpako gihikāle mātaraṃ vā pitaraṃ vā arahantaṃ vā sandhāya evaṃ āṇāpetvā pabbajati, tasmiṃ pabbajite āṇatto taṃ māreti, āṇāpako gihikāleyeva mātughātako pitughātako arahantaghātako vā hoti, tasmā nevassa pabbajjā , na upasampadā ruhati. Sacepi māretabbapuggalo āṇattikkhaṇe puthujjano, yadā pana naṃ āṇatto māreti tadā arahā hoti, āṇattato vā pahāraṃ labhitvā dukkhamūlikaṃ saddhaṃ nissāya vipassanto arahattaṃ patvā tenevābādhena kālaṃkaroti, āṇāpako āṇattikkhaṇeyeva arahantaghātako. Vadhako pana sabbattha upakkamakaraṇakkhaṇeyeva pārājikoti.

    ಇದಾನಿ ಯೇ ಸಬ್ಬೇಸುಯೇವ ಇಮೇಸು ದೂತವಸೇನ ವುತ್ತಮಾತಿಕಾಪದೇಸು ಸಙ್ಕೇತವಿಸಙ್ಕೇತದಸ್ಸನತ್ಥಂ

    Idāni ye sabbesuyeva imesu dūtavasena vuttamātikāpadesu saṅketavisaṅketadassanatthaṃ

    ವುತ್ತಾ ತಯೋ ವಾರಾ, ತೇಸು ಪಠಮವಾರೇ ತಾವ – ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಸಣಿಕಂ ವಾ ಭಣನ್ತೋ ತಸ್ಸ ವಾ ಬಧಿರತಾಯ ‘‘ಮಾ ಘಾತೇಹೀ’’ತಿ ಏತಂ ವಚನಂ ನ ಸಾವೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುತ್ತೋ। ದುತಿಯವಾರೇ – ಸಾವಿತತ್ತಾ ಮುತ್ತೋ। ತತಿಯವಾರೇ ಪನ ತೇನ ಚ ಸಾವಿತತ್ತಾ ಇತರೇನ ಚ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಓರತತ್ತಾ ಉಭೋಪಿ ಮುತ್ತಾತಿ।

    Vuttā tayo vārā, tesu paṭhamavāre tāva – yasmā taṃ saṇikaṃ vā bhaṇanto tassa vā badhiratāya ‘‘mā ghātehī’’ti etaṃ vacanaṃ na sāveti, tasmā mūlaṭṭho na mutto. Dutiyavāre – sāvitattā mutto. Tatiyavāre pana tena ca sāvitattā itarena ca ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā oratattā ubhopi muttāti.

    ದೂತಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Dūtakathā niṭṭhitā.

    ೧೭೫. ಅರಹೋ ರಹೋಸಞ್ಞೀನಿದ್ದೇಸಾದೀಸು ಅರಹೋತಿ ಸಮ್ಮುಖೇ। ರಹೋತಿ ಪರಮ್ಮುಖೇ। ತತ್ಥ ಯೋ ಉಪಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ವೇರಿಭಿಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುರತೋ ನಿಸಿನ್ನೇಯೇವ ಅನ್ಧಕಾರದೋಸೇನ ತಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಹತೋ ಅಸ್ಸ, ಚೋರಾಪಿ ನಾಮ ತಂ ನ ಹನನ್ತಿ, ಸಪ್ಪೋ ವಾ ನ ಡಂಸತಿ, ನ ಸತ್ಥಂ ವಾ ವಿಸಂ ವಾ ಆಹರತೀ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಮರಣಂ ಅಭಿನನ್ದನ್ತೋ ಈದಿಸಾನಿ ವಚನಾನಿ ಉಲ್ಲಪತಿ, ಅಯಂ ಅರಹೋ ರಹೋಸಞ್ಞೀ ಉಲ್ಲಪತಿ ನಾಮ। ಸಮ್ಮುಖೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಪರಮ್ಮುಖಸಞ್ಞೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೋ ಪನ ತಂ ಪುರತೋ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುನ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಗತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗತೇಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ‘‘ಇಧೇವ ಸೋ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹುತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಉಲ್ಲಪತಿ, ಅಯಂ ರಹೋ ಅರಹೋಸಞ್ಞೀ ಉಲ್ಲಪತಿ ನಾಮ। ಏತೇನೇವುಪಾಯೇನ ಅರಹೋ ಅರಹೋಸಞ್ಞೀ ಚ ರಹೋ ರಹೋಸಞ್ಞೀ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಚ ಏತೇಸಂ ವಾಚಾಯ ವಾಚಾಯ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    175. Araho rahosaññīniddesādīsu arahoti sammukhe. Rahoti parammukhe. Tattha yo upaṭṭhānakāle veribhikkhumhi bhikkhūhi saddhiṃ āgantvā purato nisinneyeva andhakāradosena tassa āgatabhāvaṃ ajānanto ‘‘aho vata itthannāmo hato assa, corāpi nāma taṃ na hananti, sappo vā na ḍaṃsati, na satthaṃ vā visaṃ vā āharatī’’ti tassa maraṇaṃ abhinandanto īdisāni vacanāni ullapati, ayaṃ araho rahosaññī ullapati nāma. Sammukheva tasmiṃ parammukhasaññīti attho. Yo pana taṃ purato nisinnaṃ disvā puna upaṭṭhānaṃ katvā gatehi bhikkhūhi saddhiṃ gatepi tasmiṃ ‘‘idheva so nisinno’’ti saññī hutvā purimanayeneva ullapati, ayaṃ raho arahosaññī ullapati nāma. Etenevupāyena araho arahosaññī ca raho rahosaññī ca veditabbo. Catunnampi ca etesaṃ vācāya vācāya dukkaṭanti veditabbaṃ.

    ಇದಾನಿ ಮರಣವಣ್ಣಸಂವಣ್ಣನಾಯ ವಿಭಾಗದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಕಾಯೇನ ಸಂವಣ್ಣನಾದಿಮಾತಿಕಾನಿದ್ದೇಸೇಸು – ಕಾಯೇನ ವಿಕಾರಂ ಕರೋತೀತಿ ಯಥಾ ಸೋ ಜಾನಾತಿ ‘‘ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ವಿಸಂ ವಾ ಖಾದಿತ್ವಾ ರಜ್ಜುಯಾ ವಾ ಉಬ್ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸೋಬ್ಭಾದೀಸು ವಾ ಪಪತಿತ್ವಾ ಯೋ ಮರತಿ ಸೋ ಕಿರ ಧನಂ ವಾ ಲಭತಿ, ಯಸಂ ವಾ ಲಭತಿ, ಸಗ್ಗಂ ವಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಏತೇನ ವುತ್ತೋ’’ತಿ ತಥಾ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದೀಹಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಾಚಾಯ ಭಣತೀತಿ ತಮೇವತ್ಥಂ ವಾಕ್ಯಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಭಣತಿ। ತತಿಯವಾರೋ ಉಭಯವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಸಂವಣ್ಣಕಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ। ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾ ಕತಾ, ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ಸಂವಣ್ಣನಕ್ಖಣೇಯೇವ ಸಂವಣ್ಣಕಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಸೋ ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ ಅಞ್ಞೋ ಞತ್ವಾ ‘‘ಲದ್ಧೋ ವತ ಮೇ ಸುಖುಪ್ಪತ್ತಿಉಪಾಯೋ’’ತಿ ತಾಯ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಮರತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ದ್ವಿನ್ನಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಕತಾಯ ಏಕೋ ಞತ್ವಾ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ। ದ್ವೇಪಿ ಮರನ್ತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ಅಕುಸಲರಾಸಿ ಚ। ಏಸ ನಯೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇಸು। ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ಮರಣಂ ಸಂವಣ್ಣೇನ್ತೋ ಆಹಿಣ್ಡತಿ, ಯೋ ಯೋ ತಂ ಸಂವಣ್ಣನಂ ಞತ್ವಾ ಮರತಿ, ಸಬ್ಬೋ ತೇನ ಮಾರಿತೋ ಹೋತಿ।

    Idāni maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanāya vibhāgadassanatthaṃ vuttesu pañcasu kāyena saṃvaṇṇanādimātikāniddesesu – kāyena vikāraṃ karotīti yathā so jānāti ‘‘satthaṃ vā āharitvā visaṃ vā khāditvā rajjuyā vā ubbandhitvā sobbhādīsu vā papatitvā yo marati so kira dhanaṃ vā labhati, yasaṃ vā labhati, saggaṃ vā gacchatīti ayamattho etena vutto’’ti tathā hatthamuddādīhi dasseti. Vācāya bhaṇatīti tamevatthaṃ vākyabhedaṃ katvā bhaṇati. Tatiyavāro ubhayavasena vutto. Sabbattha saṃvaṇṇanāya payoge payoge dukkaṭaṃ. Tassa dukkhuppattiyaṃ saṃvaṇṇakassa thullaccayaṃ. Yaṃ uddissa saṃvaṇṇanā katā, tasmiṃ mate saṃvaṇṇanakkhaṇeyeva saṃvaṇṇakassa pārājikaṃ. So taṃ na jānāti añño ñatvā ‘‘laddho vata me sukhuppattiupāyo’’ti tāya saṃvaṇṇanāya marati, anāpatti. Dvinnaṃ uddissa saṃvaṇṇanāya katāya eko ñatvā marati, pārājikaṃ. Dvepi maranti, pārājikañca akusalarāsi ca. Esa nayo sambahulesu. Anuddissa maraṇaṃ saṃvaṇṇento āhiṇḍati, yo yo taṃ saṃvaṇṇanaṃ ñatvā marati, sabbo tena mārito hoti.

    ದೂತೇನ ಸಂವಣ್ಣನಾಯಂ ‘‘ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಗೇಹಂ ವಾ ಗಾಮಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಇತ್ಥನ್ನಾಮಸ್ಸ ಏವಂ ಮರಣವಣ್ಣಂ ಸಂವಣ್ಣೇಹೀ’’ತಿ ಸಾಸನೇ ಆರೋಚಿತಮತ್ತೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಪಹಿತೋ ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ದೂತೋ ‘‘ಞಾತೋ ದಾನಿ ಅಯಂ ಸಗ್ಗಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅನಾರೋಚೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಞಾತಿಸ್ಸ ವಾ ಸಾಲೋಹಿತಸ್ಸ ವಾ ಆರೋಚೇತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ಹೋತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ। ದೂತೋ ತಥೇವ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸಯಂ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ವುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಮರತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋವ। ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ಪನ ಸಾಸನೇ ಆರೋಚಿತೇ ಯತ್ತಕಾ ದೂತಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಮರನ್ತಿ, ತತ್ತಕಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ। ಸಚೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮರನ್ತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಮ್ಪಿ ಹೋತಿ।

    Dūtena saṃvaṇṇanāyaṃ ‘‘asukaṃ nāma gehaṃ vā gāmaṃ vā gantvā itthannāmassa evaṃ maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇehī’’ti sāsane ārocitamatte dukkaṭaṃ. Yassatthāya pahito tassa dukkhuppattiyā mūlaṭṭhassa thullaccayaṃ, maraṇena pārājikaṃ. Dūto ‘‘ñāto dāni ayaṃ saggamaggo’’ti tassa anārocetvā attano ñātissa vā sālohitassa vā āroceti, tasmiṃ mate visaṅketo hoti, mūlaṭṭho muccati. Dūto tatheva cintetvā sayaṃ saṃvaṇṇanāya vuttaṃ katvā marati, visaṅketova. Anuddissa pana sāsane ārocite yattakā dūtassa saṃvaṇṇanāya maranti, tattakā pāṇātipātā. Sace mātāpitaro maranti, ānantariyampi hoti.

    ೧೭೬. ಲೇಖಾಸಂವಣ್ಣನಾಯ – ಲೇಖಂ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಪಣ್ಣೇ ವಾ ಪೋತ್ಥಕೇ ವಾ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಲಿಖತಿ – ‘‘ಯೋ ಸತ್ಥಂ ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪಪಾತೇ ವಾ ಪಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಹಿ ವಾ ಅಗ್ಗಿಪ್ಪವೇಸನಉದಕಪ್ಪವೇಸನಾದೀಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ ಮರತಿ, ಸೋ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಲಭತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಾತಿ। ಏತ್ಥಾಪಿ ದುಕ್ಕಟಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಲಿಖಿತೇ ಪನ ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಲಿಖಿತಂ ತಸ್ಸೇವ ಮರಣೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಬಹೂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಲಿಖಿತೇ ಯತ್ತಕಾ ಮರನ್ತಿ, ತತ್ತಕಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ। ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಮರಣೇನ ಆನನ್ತರಿಯಂ। ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ಲಿಖಿತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ‘‘ಬಹೂ ಮರನ್ತೀ’’ತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಂ ಪೋತ್ಥಕಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಯಥಾ ವಾ ಅಕ್ಖರಾನಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇ ಸೋ ಪರಸ್ಸ ಪೋತ್ಥಕೋ ಹೋತಿ, ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಲಿಖಿತೋ ವಾ ಹೋತಿ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ಲಿಖಿತೋ ವಾ, ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇ ಮೂಲೇನ ಕೀತೋ ಹೋತಿ, ಪೋತ್ಥಕಸ್ಸಾಮಿಕಾನಂ ಪೋತ್ಥಕಂ, ಯೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಮೂಲಂ ಗಹಿತಂ, ತೇಸಂ ಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ‘‘ಮರಣವಣ್ಣಂ ಲಿಖಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏಕಜ್ಝಾಸಯಾ ಹುತ್ವಾ ಏಕೋ ತಾಲರುಕ್ಖಂ ಆರೋಹಿತ್ವಾ ಪಣ್ಣಂ ಛಿನ್ದತಿ, ಏಕೋ ಆಹರತಿ, ಏಕೋ ಪೋತ್ಥಕಂ ಕರೋತಿ, ಏಕೋ ಲಿಖತಿ, ಏಕೋ ಸಚೇ ಕಣ್ಟಕಲೇಖಾ ಹೋತಿ, ಮಸಿಂ ಮಕ್ಖೇತಿ, ಮಸಿಂ ಮಕ್ಖೇತ್ವಾ ತಂ ಪೋತ್ಥಕಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇವ ಸಭಾಯಂ ವಾ ಆಪಣೇ ವಾ ಯತ್ಥ ವಾ ಪನ ಲೇಖಾದಸ್ಸನಕೋತೂಹಲಕಾ ಬಹೂ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಠಪೇನ್ತಿ। ತಂ ವಾಚೇತ್ವಾ ಸಚೇಪಿ ಏಕೋ ಮರತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಸಚೇ ಬಹುಕಾ ಮರನ್ತಿ, ವುತ್ತಸದಿಸೋವ ನಯೋ। ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಂ ಪೋತ್ಥಕಂ ಸಚೇಪಿ ಮಞ್ಜೂಸಾಯಂ ಗೋಪೇನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೋ ಚ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಪುನ ಬಹೂನಂ ದಸ್ಸೇತಿ, ನೇವ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ತಿಟ್ಠತು ಮಞ್ಜೂಸಾ, ಸಚೇಪಿ ತಂ ಪೋತ್ಥಕಂ ನದಿಯಂ ವಾ ಸಮುದ್ದೇ ವಾ ಖಿಪನ್ತಿ ವಾ ಧೋವನ್ತಿ ವಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಂ ವಾ ಛಿನ್ದನ್ತಿ, ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ವಾ ಝಾಪೇನ್ತಿ, ಯಾವ ಸಙ್ಘಟ್ಟಿತೇಪಿ ದುದ್ಧೋತೇ ವಾ ದುಜ್ಝಾಪಿತೇ ವಾ ಪತ್ತೇ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ತಾವ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಅಕ್ಖರಾನಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ ತಥೇವ ಕತೇ ಮುಚ್ಚನ್ತೀತಿ।

    176. Lekhāsaṃvaṇṇanāya – lekhaṃ chindatīti paṇṇe vā potthake vā akkharāni likhati – ‘‘yo satthaṃ vā āharitvā papāte vā papatitvā aññehi vā aggippavesanaudakappavesanādīhi upāyehi marati, so idañcidañca labhatī’’ti vā ‘‘tassa dhammo hotī’’ti vāti. Etthāpi dukkaṭathullaccayā vuttanayeneva veditabbā. Uddissa likhite pana yaṃ uddissa likhitaṃ tasseva maraṇena pārājikaṃ. Bahū uddissa likhite yattakā maranti, tattakā pāṇātipātā. Mātāpitūnaṃ maraṇena ānantariyaṃ. Anuddissa likhitepi eseva nayo. ‘‘Bahū marantī’’ti vippaṭisāre uppanne taṃ potthakaṃ jhāpetvā vā yathā vā akkharāni na paññāyanti tathā katvā muccati. Sace so parassa potthako hoti, uddissa likhito vā hoti anuddissa likhito vā, gahitaṭṭhāne ṭhapetvā muccati. Sace mūlena kīto hoti, potthakassāmikānaṃ potthakaṃ, yesaṃ hatthato mūlaṃ gahitaṃ, tesaṃ mūlaṃ datvā muccati. Sace sambahulā ‘‘maraṇavaṇṇaṃ likhissāmā’’ti ekajjhāsayā hutvā eko tālarukkhaṃ ārohitvā paṇṇaṃ chindati, eko āharati, eko potthakaṃ karoti, eko likhati, eko sace kaṇṭakalekhā hoti, masiṃ makkheti, masiṃ makkhetvā taṃ potthakaṃ sajjetvā sabbeva sabhāyaṃ vā āpaṇe vā yattha vā pana lekhādassanakotūhalakā bahū sannipatanti, tattha ṭhapenti. Taṃ vācetvā sacepi eko marati, sabbesaṃ pārājikaṃ. Sace bahukā maranti, vuttasadisova nayo. Vippaṭisāre pana uppanne taṃ potthakaṃ sacepi mañjūsāyaṃ gopenti, añño ca taṃ disvā nīharitvā puna bahūnaṃ dasseti, neva muccanti. Tiṭṭhatu mañjūsā, sacepi taṃ potthakaṃ nadiyaṃ vā samudde vā khipanti vā dhovanti vā khaṇḍākhaṇḍaṃ vā chindanti, aggimhi vā jhāpenti, yāva saṅghaṭṭitepi duddhote vā dujjhāpite vā patte akkharāni paññāyanti, tāva na muccanti. Yathā pana akkharāni na paññāyanti tatheva kate muccantīti.

    ಇದಾನಿ ಥಾವರಪಯೋಗಸ್ಸ ವಿಭಾಗದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತೇಸು ಓಪಾತಾದಿಮಾತಿಕಾನಿದ್ದೇಸೇಸು ಮನುಸ್ಸಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಓಪಾತಂ ಖನತೀತಿ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮೋ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕಞ್ಚಿ ಮನುಸ್ಸಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಸೋ ಏಕತೋ ವಿಚರತಿ, ತತ್ಥ ಆವಾಟಂ ಖನತಿ, ಖನನ್ತಸ್ಸ ತಾವ ಸಚೇಪಿ ಜಾತಪಥವಿಯಾ ಖನತಿ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಪಯೋಗತ್ತಾ ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಖನತಿ, ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಸಚೇ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ‘‘ಯೋ ಕೋಚಿ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಖತೋ ಹೋತಿ, ಯತ್ತಕಾ ಪತಿತ್ವಾ ಮರನ್ತಿ, ತತ್ತಕಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ। ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥೂಸು ಚ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥೂಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ।

    Idāni thāvarapayogassa vibhāgadassanatthaṃ vuttesu opātādimātikāniddesesu manussaṃ uddissa opātaṃ khanatīti ‘‘itthannāmo patitvā marissatī’’ti kañci manussaṃ uddisitvā yattha so ekato vicarati, tattha āvāṭaṃ khanati, khanantassa tāva sacepi jātapathaviyā khanati, pāṇātipātassa payogattā payoge payoge dukkaṭaṃ. Yaṃ uddissa khanati, tassa dukkhuppattiyā thullaccayaṃ, maraṇena pārājikaṃ. Aññasmiṃ patitvā mate anāpatti. Sace anuddissa ‘‘yo koci marissatī’’ti khato hoti, yattakā patitvā maranti, tattakā pāṇātipātā. Ānantariyavatthūsu ca ānantariyaṃ thullaccayapācittiyavatthūsu thullaccayapācittiyāni.

    ಬಹೂ ತತ್ಥ ಚೇತನಾ; ಕತಮಾಯ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತೀತಿ? ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ತಾವ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಆವಾಟಂ ಗಮ್ಭೀರತೋ ಚ ಆಯಾಮವಿತ್ಥಾರತೋ ಚ ಖನಿತ್ವಾ ಪಮಾಣೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಪಂಸುಪಚ್ಛಿಂ ಉದ್ಧರನ್ತಸ್ಸ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಅತ್ಥಸಾಧಕಚೇತನಾ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಫಲಸದಿಸಾ। ಸಚೇಪಿ ವಸ್ಸಸತಸ್ಸ ಅಚ್ಚಯೇನ ಪತಿತ್ವಾ ಅವಸ್ಸಂ ಮರಣಕಸತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾಯಮೇವ ಪಾರಾಜಿಕ’’ನ್ತಿ। ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ಸಙ್ಖೇಪಟ್ಠಕಥಾಯಞ್ಚ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಆವಾಟೇ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀತಿ ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕುದ್ದಾಲಪ್ಪಹಾರೇ ದಿನ್ನೇ ಸಚೇ ಕೋಚಿ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಲಿತೋ ಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ। ಸುತ್ತನ್ತಿಕತ್ಥೇರಾ ಪನ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಂ ಗಣ್ಹನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Bahū tattha cetanā; katamāya pārājikaṃ hotīti? Mahāaṭṭhakathāyaṃ tāva vuttaṃ – ‘‘āvāṭaṃ gambhīrato ca āyāmavitthārato ca khanitvā pamāṇe ṭhapetvā tacchetvā puñchitvā paṃsupacchiṃ uddharantassa sanniṭṭhāpikā atthasādhakacetanā maggānantaraphalasadisā. Sacepi vassasatassa accayena patitvā avassaṃ maraṇakasatto hoti, sanniṭṭhāpakacetanāyameva pārājika’’nti. Mahāpaccariyaṃ pana saṅkhepaṭṭhakathāyañca – ‘‘imasmiṃ āvāṭe patitvā marissatīti ekasmimpi kuddālappahāre dinne sace koci tattha pakkhalito patitvā marati, pārājikameva. Suttantikattherā pana sanniṭṭhāpakacetanaṃ gaṇhantī’’ti vuttaṃ.

    ಏಕೋ ‘‘ಓಪಾತಂ ಖನಿತ್ವಾ ಅಸುಕಂ ನಾಮ ಆನೇತ್ವಾ ಇಧ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ಆಣಾಪೇತಿ, ಸೋ ತಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ, ಉಭಿನ್ನಂ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಅಞ್ಞಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ, ಸಯಂ ಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಅಞ್ಞೋ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ಹೋತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ। ‘‘ಅಸುಕೋ ಅಸುಕಂ ಆನೇತ್ವಾ ಇಧ ಮಾರೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಖತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಮರಿತುಕಾಮಾ ಇಧ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಖನತಿ, ಏಕಸ್ಸ ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಬಹುನ್ನಂ ಮರಣೇ ಅಕುಸಲರಾಸಿ , ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಮರಣೇ ಆನನ್ತರಿಯಂ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯವತ್ಥೂಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ।

    Eko ‘‘opātaṃ khanitvā asukaṃ nāma ānetvā idha pātetvā mārehī’’ti aññaṃ āṇāpeti, so taṃ pātetvā māreti, ubhinnaṃ pārājikaṃ. Aññaṃ pātetvā māreti, sayaṃ patitvā marati, añño attano dhammatāya patitvā marati, sabbattha visaṅketo hoti, mūlaṭṭho muccati. ‘‘Asuko asukaṃ ānetvā idha māressatī’’ti khatepi eseva nayo. Maritukāmā idha marissantīti khanati, ekassa maraṇe pārājikaṃ. Bahunnaṃ maraṇe akusalarāsi , mātāpitūnaṃ maraṇe ānantariyaṃ, thullaccayapācittiyavatthūsu thullaccayapācittiyāni.

    ‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ಮಾರೇತುಕಾಮಾ, ತೇ ಇಧ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಖನತಿ, ತತ್ಥ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇನ್ತಿ , ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಬಹೂಸು ಅಕುಸಲರಾಸಿ, ಆನನ್ತರಿಯಾದಿವತ್ಥೂಸು ಆನನ್ತರಿಯಾದೀನಿ। ಇಧೇವ ಅರಹನ್ತಾಪಿ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಪುರಿಮನಯೇ ಪನ ‘‘ತೇಸಂ ಮರಿತುಕಾಮತಾಯ ಪತನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ತೇ ನ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ। ದ್ವೀಸುಪಿ ನಯೇಸು ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತೋ। ‘‘ಯೇ ಕೇಚಿ ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಕೇ ಏತ್ಥ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಖನತಿ, ತತ್ಥ ಚ ವೇರಿಕಾ ವೇರಿಕೇ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇನ್ತಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮಾರಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಬಹೂಸು ಅಕುಸಲರಾಸಿ, ಮಾತರಿ ವಾ ಪಿತರಿ ವಾ ಅರಹನ್ತೇ ವಾ ವೇರಿಕೇಹಿ ಆನೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಮಾರಿತೇ ಆನನ್ತರಿಯಂ। ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇಸು ವಿಸಙ್ಕೇತೋ।

    ‘‘Ye keci māretukāmā, te idha pātetvā māressantī’’ti khanati, tattha pātetvā mārenti , ekasmiṃ mate pārājikaṃ, bahūsu akusalarāsi, ānantariyādivatthūsu ānantariyādīni. Idheva arahantāpi saṅgahaṃ gacchanti. Purimanaye pana ‘‘tesaṃ maritukāmatāya patanaṃ natthī’’ti te na saṅgayhanti. Dvīsupi nayesu attano dhammatāya patitvā mate visaṅketo. ‘‘Ye keci attano verike ettha pātetvā māressantī’’ti khanati, tattha ca verikā verike pātetvā mārenti, ekasmiṃ mārite pārājikaṃ, bahūsu akusalarāsi, mātari vā pitari vā arahante vā verikehi ānetvā tattha mārite ānantariyaṃ. Attano dhammatāya patitvā matesu visaṅketo.

    ಯೋ ಪನ ‘‘ಮರಿತುಕಾಮಾ ವಾ ಅಮರಿತುಕಾಮಾ ವಾ ಮಾರೇತುಕಾಮಾ ವಾ ಅಮಾರೇತುಕಾಮಾ ವಾ ಯೇ ಕೇಚಿ ಏತ್ಥ ಪತಿತಾ ವಾ ಪಾತಿತಾ ವಾ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಅನುದ್ದಿಸ್ಸೇವ ಖನತಿ। ಯೋ ಯೋ ಮರತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಮರಣೇನ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಫುಸತಿ, ಆಪತ್ತಿಞ್ಚ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಸಚೇ ಗಬ್ಭಿನೀ ಪತಿತ್ವಾ ಸಗಬ್ಭಾ ಮರತಿ, ದ್ವೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ। ಗಬ್ಭೋಯೇವ ವಿನಸ್ಸತಿ, ಏಕೋ। ಗಬ್ಭೋ ನ ವಿನಸ್ಸತಿ, ಮಾತಾ ಮರತಿ, ಏಕೋಯೇವ। ಚೋರೇಹಿ ಅನುಬದ್ಧೋ ಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಓಪಾತಖನಕಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಚೋರಾ ತತ್ಥ ಪಾತೇತ್ವಾ ಮಾರೇನ್ತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ। ತತ್ಥ ಪತಿತಂ ಬಹಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಮಾರೇನ್ತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ। ಕಸ್ಮಾ? ಓಪಾತೇ ಪತಿತಪ್ಪಯೋಗೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ। ಓಪಾತತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತೇನೇವ ಆಬಾಧೇನ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ। ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುನ ಕುಪಿತೇನ ತೇನೇವಾಬಾಧೇನ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ। ಓಪಾತೇ ಪತನಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನರೋಗೇನ ಗಿಲಾನಸ್ಸೇವ ಅಞ್ಞೋ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಓಪಾತರೋಗೋ ಬಲವತರೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ಮತೇಪಿ ಓಪಾತಖಣಕೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇ ಪಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪನ್ನರೋಗೋ ಬಲವಾ ಹೋತಿ, ತೇನ ಮತೇ ಮುಚ್ಚತಿ। ಉಭೋಹಿ ಮತೇ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ಓಪಾತೇ ಓಪಪಾತಿಕಮನುಸ್ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ। ಮನುಸ್ಸಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಖತೇ ಯಕ್ಖಾದೀಸು ಪತಿತ್ವಾ ಮತೇಸು ಅನಾಪತ್ತಿ। ಯಕ್ಖಾದಯೋ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಖತೇ ಮನುಸ್ಸಾದೀಸು ಮರನ್ತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯಕ್ಖಾದಯೋ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಖನನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಖನನೇಪಿ ತೇಸಂ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ದುಕ್ಕಟಮೇವ। ಮರಣೇ ವತ್ಥುವಸೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ವಾ। ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ಖತೇ ಓಪಾತೇ ಯಕ್ಖರೂಪೇನ ವಾ ಪೇತರೂಪೇನ ವಾ ಪತತಿ, ತಿರಚ್ಛಾನರೂಪೇನ ಮರತಿ, ಪತನರೂಪಂ ಪಮಾಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಉಪತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ। ಮರಣರೂಪಂ ಪಮಾಣಂ, ತಸ್ಮಾ ಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಫುಸ್ಸದೇವತ್ಥೇರೋ। ತಿರಚ್ಛಾನರೂಪೇನ ಪತಿತ್ವಾ ಯಕ್ಖಪೇತರೂಪೇನ ಮತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Yo pana ‘‘maritukāmā vā amaritukāmā vā māretukāmā vā amāretukāmā vā ye keci ettha patitā vā pātitā vā marissantī’’ti sabbathāpi anuddisseva khanati. Yo yo marati tassa tassa maraṇena yathānurūpaṃ kammañca phusati, āpattiñca āpajjati. Sace gabbhinī patitvā sagabbhā marati, dve pāṇātipātā. Gabbhoyeva vinassati, eko. Gabbho na vinassati, mātā marati, ekoyeva. Corehi anubaddho patitvā marati, opātakhanakasseva pārājikaṃ. Corā tattha pātetvā mārenti, pārājikameva. Tattha patitaṃ bahi nīharitvā mārenti, pārājikameva. Kasmā? Opāte patitappayogena gahitattā. Opātato nikkhamitvā teneva ābādhena marati, pārājikameva. Bahūni vassāni atikkamitvā puna kupitena tenevābādhena marati, pārājikameva. Opāte patanappaccayā uppannarogena gilānasseva añño rogo uppajjati, opātarogo balavataro hoti, tena matepi opātakhaṇako na muccati. Sace pacchā uppannarogo balavā hoti, tena mate muccati. Ubhohi mate na muccati. Opāte opapātikamanusso nibbattitvā uttarituṃ asakkonto marati, pārājikameva. Manussaṃ uddissa khate yakkhādīsu patitvā matesu anāpatti. Yakkhādayo uddissa khate manussādīsu marantesupi eseva nayo. Yakkhādayo uddissa khanantassa pana khananepi tesaṃ dukkhuppattiyampi dukkaṭameva. Maraṇe vatthuvasena thullaccayaṃ vā pācittiyaṃ vā. Anuddissa khate opāte yakkharūpena vā petarūpena vā patati, tiracchānarūpena marati, patanarūpaṃ pamāṇaṃ, tasmā thullaccayanti upatissatthero. Maraṇarūpaṃ pamāṇaṃ, tasmā pācittiyanti phussadevatthero. Tiracchānarūpena patitvā yakkhapetarūpena matepi eseva nayo.

    ಓಪಾತಖನಕೋ ಓಪಾತಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಿಕ್ಕಿಣಾತಿ ವಾ ಮುಧಾ ವಾ ದೇತಿ, ಯೋ ಯೋ ಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ತಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿ ಚ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ ಚ। ಯೇನ ಲದ್ಧೋ ಸೋ ನಿದ್ದೋಸೋ। ಅಥ ಸೋಪಿ ‘‘ಏವಂ ಪತಿತಾ ಉತ್ತರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸುಉದ್ಧರಾ ವಾ ನ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ತಂ ಓಪಾತಂ ಗಮ್ಭೀರತರಂ ವಾ ಉತ್ತಾನತರಂ ವಾ ದೀಘತರಂ ವಾ ರಸ್ಸತರಂ ವಾ ವಿತ್ಥತತರಂ ವಾ ಸಮ್ಬಾಧತರಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಆಪತ್ತಿ ಚ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ ಚ। ಬಹೂ ಮರನ್ತೀತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಓಪಾತಂ ಪಂಸುನಾ ಪೂರೇತಿ, ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಪಂಸುಮ್ಹಿ ಪತಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಪೂರೇತ್ವಾಪಿ ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇ ಕದ್ದಮೋ ಹೋತಿ, ತತ್ಥ ಲಗ್ಗಿತ್ವಾ ಮತೇಪಿ। ರುಕ್ಖೋ ವಾ ಪತನ್ತೋ ವಾತೋ ವಾ ವಸ್ಸೋದಕಂ ವಾ ಪಂಸುಂ ಹರತಿ, ಕನ್ದಮೂಲತ್ಥಂ ವಾ ಪಥವಿಂ ಖನನ್ತಾ ತತ್ಥ ಆವಾಟಂ ಕರೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಲಗ್ಗಿತ್ವಾ ವಾ ಪತಿತ್ವಾ ವಾ ಮರತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಓಕಾಸೇ ಮಹನ್ತಂ ತಳಾಕಂ ವಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ವಾ ಕಾರೇತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಂ ವಾ ರೋಪೇತ್ವಾ ಆವಾಸಂ ವಾ ಸಕಟಮಗ್ಗಂ ವಾ ಕಾರೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ಯದಾಪಿ ಥಿರಂ ಕತ್ವಾ ಪೂರಿತೇ ಓಪಾತೇ ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಮೂಲಾನಿ ಮೂಲೇಹಿ ಸಂಸಿಬ್ಬಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ , ಜಾತಪಥವೀ ಜಾತಾ, ತದಾಪಿ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇಪಿ ನದೀ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಓಪಾತಂ ಹರತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ಮುಚ್ಚತೀತಿ। ಅಯಂ ತಾವ ಓಪಾತಕಥಾ।

    Opātakhanako opātaṃ aññassa vikkiṇāti vā mudhā vā deti, yo yo patitvā marati, tappaccayā tasseva āpatti ca kammabandho ca. Yena laddho so niddoso. Atha sopi ‘‘evaṃ patitā uttarituṃ asakkontā nassissanti, suuddharā vā na bhavissantī’’ti taṃ opātaṃ gambhīrataraṃ vā uttānataraṃ vā dīghataraṃ vā rassataraṃ vā vitthatataraṃ vā sambādhataraṃ vā karoti, ubhinnampi āpatti ca kammabandho ca. Bahū marantīti vippaṭisāre uppanne opātaṃ paṃsunā pūreti, sace koci paṃsumhi patitvā marati, pūretvāpi mūlaṭṭho na muccati. Deve vassante kaddamo hoti, tattha laggitvā matepi. Rukkho vā patanto vāto vā vassodakaṃ vā paṃsuṃ harati, kandamūlatthaṃ vā pathaviṃ khanantā tattha āvāṭaṃ karonti. Tattha sace koci laggitvā vā patitvā vā marati, mūlaṭṭho na muccati. Tasmiṃ pana okāse mahantaṃ taḷākaṃ vā pokkharaṇiṃ vā kāretvā cetiyaṃ vā patiṭṭhāpetvā bodhiṃ vā ropetvā āvāsaṃ vā sakaṭamaggaṃ vā kāretvā muccati. Yadāpi thiraṃ katvā pūrite opāte rukkhādīnaṃ mūlāni mūlehi saṃsibbitāni honti , jātapathavī jātā, tadāpi muccati. Sacepi nadī āgantvā opātaṃ harati, evampi muccatīti. Ayaṃ tāva opātakathā.

    ಓಪಾತಸ್ಸೇವ ಪನ ಅನುಲೋಮೇಸು ಪಾಸಾದೀಸುಪಿ ಯೋ ತಾವ ಪಾಸಂ ಓಡ್ಡೇತಿ ‘‘ಏತ್ಥ ಬಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅವಸ್ಸಂ ಬಜ್ಝನಕಸತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಹತ್ಥಾ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಪಾರಾಜಿಕಾನನ್ತರಿಯಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತೇ ಯಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಓಡ್ಡಿತೋ, ತತೋ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಬನ್ಧನೇ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಪಾಸೇ ಮೂಲೇನ ವಾ ಮುಧಾ ವಾ ದಿನ್ನೇಪಿ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಬನ್ಧೋ। ಸಚೇ ಯೇನ ಲದ್ಧೋ ಸೋ ಉಗ್ಗಲಿತಂ ವಾ ಪಾಸಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ಪಸ್ಸೇನ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ವತಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಮುಖೇ ಪವೇಸೇತಿ, ಥದ್ಧತರಂ ವಾ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಂ ಠಪೇತಿ, ದಳ್ಹತರಂ ವಾ ಪಾಸರಜ್ಜುಂ ಬನ್ಧತಿ, ಥಿರತರಂ ವಾ ಖಾಣುಕಂ ವಾ ಆಕೋಟೇತಿ, ಉಭೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸಚೇ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಾಸಂ ಉಗ್ಗಲಾಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುನ ಅಞ್ಞೇ ಸಣ್ಠಪೇನ್ತಿ, ಬದ್ಧಾ ಬದ್ಧಾ ಮರನ್ತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ।

    Opātasseva pana anulomesu pāsādīsupi yo tāva pāsaṃ oḍḍeti ‘‘ettha bajjhitvā sattā marissantī’’ti avassaṃ bajjhanakasattānaṃ vasena hatthā muttamatte pārājikānantariyathullaccayapācittiyāni veditabbāni. Uddissa kate yaṃ uddissa oḍḍito, tato aññesaṃ bandhane anāpatti. Pāse mūlena vā mudhā vā dinnepi mūlaṭṭhasseva kammabandho. Sace yena laddho so uggalitaṃ vā pāsaṃ saṇṭhapeti, passena vā gacchante disvā vatiṃ katvā sammukhe paveseti, thaddhataraṃ vā pāsayaṭṭhiṃ ṭhapeti, daḷhataraṃ vā pāsarajjuṃ bandhati, thirataraṃ vā khāṇukaṃ vā ākoṭeti, ubhopi na muccanti. Sace vippaṭisāre uppanne pāsaṃ uggalāpetvā gacchati, taṃ disvā puna aññe saṇṭhapenti, baddhā baddhā maranti, mūlaṭṭho na muccati.

    ಸಚೇ ಪನ ತೇನ ಪಾಸಯಟ್ಠಿ ಸಯಂ ಅಕತಾ ಹೋತಿ, ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ತತ್ಥಜಾತಕಯಟ್ಠಿಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಯಂ ಕತಯಟ್ಠಿಂ ಪನ ಗೋಪೇನ್ತೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ಯದಿ ಹಿ ತಂ ಅಞ್ಞೋ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಾಸಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಮರನ್ತೇಸು ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇ ತಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಅಲಾತಂ ಕತ್ವಾ ಛಡ್ಡೇತಿ, ತೇನ ಅಲಾತೇನ ಪಹಾರಂ ಲದ್ಧಾ ಮರನ್ತೇಸುಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಬ್ಬಸೋ ಪನ ಝಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ನಾಸೇತ್ವಾ ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ, ಪಾಸರಜ್ಜುಮ್ಪಿ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಚ ವಟ್ಟಿತಂ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ರಜ್ಜುಕೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಸಯಂ ವಟ್ಟಿತಂ ಉಬ್ಬಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಾಕೇ ಲಭಿತ್ವಾ ವಟ್ಟಿತಂ ಹೀರಂ ಹೀರಂ ಕತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ಅರಞ್ಞತೋ ಪನ ಸಯಂ ವಾಕೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ವಟ್ಟಿತಂ ಗೋಪೇನ್ತೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಬ್ಬಸೋ ಪನ ಝಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ನಾಸೇತ್ವಾ ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ।

    Sace pana tena pāsayaṭṭhi sayaṃ akatā hoti, gahitaṭṭhāne ṭhapetvā muccati. Tatthajātakayaṭṭhiṃ chinditvā muccati. Sayaṃ katayaṭṭhiṃ pana gopentopi na muccati. Yadi hi taṃ añño gaṇhitvā pāsaṃ saṇṭhapeti, tappaccayā marantesu mūlaṭṭho na muccati. Sace taṃ jhāpetvā alātaṃ katvā chaḍḍeti, tena alātena pahāraṃ laddhā marantesupi na muccati. Sabbaso pana jhāpetvā vā nāsetvā vā muccati, pāsarajjumpi aññehi ca vaṭṭitaṃ gahitaṭṭhāne ṭhapetvā muccati. Rajjuke labhitvā sayaṃ vaṭṭitaṃ ubbaṭṭetvā vāke labhitvā vaṭṭitaṃ hīraṃ hīraṃ katvā muccati. Araññato pana sayaṃ vāke āharitvā vaṭṭitaṃ gopentopi na muccati. Sabbaso pana jhāpetvā vā nāsetvā vā muccati.

    ಅದೂಹಲಂ ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ಚತೂಸು ಪಾದೇಸು ಅದೂಹಲಮಞ್ಚಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಾಸಾಣೇ ಆರೋಪೇತಿ, ಪಯೋಗೇ ಪಯೋಗೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ಸಬ್ಬಸಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಅವಸ್ಸಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತಬ್ಬಕಸತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಉದ್ದಿಸ್ಸಕಾನುದ್ದಿಸ್ಸಕಾನುರೂಪೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಅದೂಹಲೇ ಮೂಲೇನ ವಾ ಮುಧಾ ವಾ ದಿನ್ನೇಪಿ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಬದ್ಧೋ। ಸಚೇ ಯೇನ ಲದ್ಧಂ ಸೋ ಪತಿತಂ ವಾ ಉಕ್ಖಿಪತಿ, ಅಞ್ಞೇಪಿ ಪಾಸಾಣೇ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಗರುಕತರಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಪಸ್ಸೇನ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ವತಿಂ ಕತ್ವಾ ಅದೂಹಲೇ ಪವೇಸೇತಿ, ಉಭೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸಚೇಪಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅದೂಹಲಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಅಞ್ಞೋ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ಪಾಸಾಣೇ ಪನ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅದೂಹಲಪಾದೇ ಚ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಝಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ।

    Adūhalaṃ sajjento catūsu pādesu adūhalamañcaṃ ṭhapetvā pāsāṇe āropeti, payoge payoge dukkaṭaṃ. Sabbasajjaṃ katvā hatthato muttamatte avassaṃ ajjhottharitabbakasattānaṃ vasena uddissakānuddissakānurūpena pārājikādīni veditabbāni. Adūhale mūlena vā mudhā vā dinnepi mūlaṭṭhasseva kammabaddho. Sace yena laddhaṃ so patitaṃ vā ukkhipati, aññepi pāsāṇe āropetvā garukataraṃ vā karoti, passena vā gacchante disvā vatiṃ katvā adūhale paveseti, ubhopi na muccanti. Sacepi vippaṭisāre uppanne adūhalaṃ pātetvā gacchati, taṃ disvā añño saṇṭhapeti, mūlaṭṭho na muccati. Pāsāṇe pana gahitaṭṭhāne ṭhapetvā adūhalapāde ca pāsayaṭṭhiyaṃ vuttanayena gahitaṭṭhāne vā ṭhapetvā jhāpetvā vā muccati.

    ಸೂಲಂ ರೋಪೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಬ್ಬಸಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತಮತ್ತೇ ಸೂಲಮುಖೇ ಪತಿತ್ವಾ ಅವಸ್ಸಂ ಮರಣಕಸತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸಾನುರೂಪತೋ ಪಾರಾಜಿಕಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಸೂಲೇ ಮೂಲೇನ ವಾ ಮುಧಾ ವಾ ದಿನ್ನೇಪಿ ಮೂಲಟ್ಠಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಬದ್ಧೋ। ಸಚೇ ಯೇನ ಲದ್ಧಂ ಸೋ ‘‘ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ತಿಖಿಣತರಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ‘‘ದುಕ್ಖಂ ಮರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಕುಣ್ಠತರಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ‘‘ಉಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನೀಚತರಂ ವಾ ‘‘ನೀಚ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಉಚ್ಚತರಂ ವಾ ಪುನ ರೋಪೇತಿ, ವಙ್ಕಂ ವಾ ಉಜುಕಂ ಅತಿಉಜುಕಂ ವಾ ಈಸಕಂ ಪೋಣಂ ಕರೋತಿ, ಉಭೋಪಿ ನ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸಚೇ ಪನ ‘‘ಅಟ್ಠಾನೇ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತಿ, ತಂ ಚೇ ಮಾರಣತ್ಥಾಯ ಆದಿತೋ ಪಭುತಿ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಕತಂ ಹೋತಿ, ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ಅಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಪನ ಕತಮೇವ ಲಭಿತ್ವಾ ರೋಪಿತೇ ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ। ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಯಂ ವುತ್ತನಯೇನ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಝಾಪೇತ್ವಾ ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ।

    Sūlaṃ ropentassāpi sabbasajjaṃ katvā hatthato muttamatte sūlamukhe patitvā avassaṃ maraṇakasattānaṃ vasena uddissānuddissānurūpato pārājikādīni veditabbāni. Sūle mūlena vā mudhā vā dinnepi mūlaṭṭhasseva kammabaddho. Sace yena laddhaṃ so ‘‘ekappahāreneva marissantī’’ti tikhiṇataraṃ vā karoti, ‘‘dukkhaṃ marissantī’’ti kuṇṭhataraṃ vā karoti, ‘‘ucca’’nti sallakkhetvā nīcataraṃ vā ‘‘nīca’’nti sallakkhetvā uccataraṃ vā puna ropeti, vaṅkaṃ vā ujukaṃ atiujukaṃ vā īsakaṃ poṇaṃ karoti, ubhopi na muccanti. Sace pana ‘‘aṭṭhāne ṭhita’’nti aññasmiṃ ṭhāne ṭhapeti, taṃ ce māraṇatthāya ādito pabhuti pariyesitvā kataṃ hoti, mūlaṭṭho na muccati. Apariyesitvā pana katameva labhitvā ropite mūlaṭṭho muccati. Vippaṭisāre uppanne pāsayaṭṭhiyaṃ vuttanayena gahitaṭṭhāne vā ṭhapetvā jhāpetvā vā muccati.

    ೧೭೭. ಅಪಸ್ಸೇನೇ ಸತ್ಥಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಪಸ್ಸೇನಂ ನಾಮ ನಿಚ್ಚಪರಿಭೋಗೋ ಮಞ್ಚೋ ವಾ ಪೀಠಂ ವಾ ಅಪಸ್ಸೇನಫಲಕಂ ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸ ಅಪಸ್ಸೇನಕತ್ಥಮ್ಭೋ ವಾ ತತ್ಥಜಾತಕರುಕ್ಖೋ ವಾ ಚಙ್ಕಮೇ ಅಪಸ್ಸಾಯ ತಿಟ್ಠನ್ತಸ್ಸ ಆಲಮ್ಬನರುಕ್ಖೋ ವಾ ಆಲಮ್ಬನಫಲಕಂ ವಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಅಪಸ್ಸಯನೀಯಟ್ಠೇನ ಅಪಸ್ಸೇನಂ ನಾಮ; ತಸ್ಮಿಂ ಅಪಸ್ಸೇನೇ ಯಥಾ ಅಪಸ್ಸಯನ್ತಂ ವಿಜ್ಝತಿ ವಾ ಛಿನ್ದತಿ ವಾ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ವಾಸಿಫರಸುಸತ್ತಿಆರಕಣ್ಟಕಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಸತ್ಥಂ ಠಪೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ। ಧುವಪರಿಭೋಗಟ್ಠಾನೇ ನಿರಾಸಙ್ಕಸ್ಸ ನಿಸೀದತೋ ವಾ ನಿಪಜ್ಜತೋ ವಾ ಅಪಸ್ಸಯನ್ತಸ್ಸ ವಾ ಸತ್ಥಸಮ್ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ತಂ ಚೇ ಅಞ್ಞೋಪಿ ತಸ್ಸ ವೇರಿಭಿಕ್ಖು ವಿಹಾರಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಮಞ್ಞೇ ಮರಣತ್ಥಾಯ ಇದಂ ನಿಖಿತ್ತಂ, ಸಾಧು ಸುಟ್ಠು ಮರತೂ’’ತಿ ಅಭಿನನ್ದನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ। ಸಚೇ ಪನ ಸೋಪಿ ತತ್ಥ ‘‘ಏವಂ ಕತೇ ಸುಕತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತಿಖಿಣತರಾದಿಕರಣೇನ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಸಚೇ ಪನ ‘‘ಅಟ್ಠಾನೇ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತಿ ತದತ್ಥಮೇವ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತೇ ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ಪಾಕತಿಕಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಹೋತಿ, ಮುಚ್ಚತಿ। ತಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ತಿಖಿಣತರಂ ಠಪೇತಿ ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತೇವ।

    177. Apassene satthaṃ vāti ettha apassenaṃ nāma niccaparibhogo mañco vā pīṭhaṃ vā apassenaphalakaṃ vā divāṭṭhāne nisīdantassa apassenakatthambho vā tatthajātakarukkho vā caṅkame apassāya tiṭṭhantassa ālambanarukkho vā ālambanaphalakaṃ vā sabbampetaṃ apassayanīyaṭṭhena apassenaṃ nāma; tasmiṃ apassene yathā apassayantaṃ vijjhati vā chindati vā tathā katvā vāsipharasusattiārakaṇṭakādīnaṃ aññataraṃ satthaṃ ṭhapeti, dukkaṭaṃ. Dhuvaparibhogaṭṭhāne nirāsaṅkassa nisīdato vā nipajjato vā apassayantassa vā satthasamphassapaccayā dukkhuppattiyā thullaccayaṃ, maraṇena pārājikaṃ. Taṃ ce aññopi tassa veribhikkhu vihāracārikaṃ caranto disvā ‘‘imassa maññe maraṇatthāya idaṃ nikhittaṃ, sādhu suṭṭhu maratū’’ti abhinandanto gacchati, dukkaṭaṃ. Sace pana sopi tattha ‘‘evaṃ kate sukataṃ bhavissatī’’ti tikhiṇatarādikaraṇena kiñci kammaṃ karoti, tassāpi pārājikaṃ. Sace pana ‘‘aṭṭhāne ṭhita’’nti uddharitvā aññasmiṃ ṭhāne ṭhapeti tadatthameva katvā ṭhapite mūlaṭṭho na muccati. Pākatikaṃ labhitvā ṭhapitaṃ hoti, muccati. Taṃ apanetvā aññaṃ tikhiṇataraṃ ṭhapeti mūlaṭṭho muccateva.

    ವಿಸಮಕ್ಖನೇಪಿ ಯಾವ ಮರಣಾಭಿನನ್ದನೇ ದುಕ್ಕಟಂ ತಾವ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಚೇ ಪನ ಸೋಪಿ ಖುದ್ದಕಂ ವಿಸಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತತರಂ ವಾ ಕರೋತಿ , ಮಹನ್ತಂ ವಾ ‘‘ಅತಿರೇಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಖುದ್ದಕಂ ಕರೋತಿ, ತನುಕಂ ವಾ ಬಹಲಂ; ಬಹಲಂ ವಾ ತನುಕಂ ಕರೋತಿ, ಅಗ್ಗಿನಾ ತಾಪೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವಾ ಉಪರಿ ವಾ ಸಞ್ಚಾರೇತಿ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ‘‘ಇದಂ ಅಠಾನೇ ಠಿತ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬಮೇವ ತಚ್ಛೇತ್ವಾ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಪೇತಿ, ಅತ್ತನಾ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಕತೇ ಮೂಲಟ್ಠೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ , ಅತ್ತನಾ ಅಕತೇ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ‘‘ಇದಂ ವಿಸಂ ಅತಿಪರಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಆನೇತ್ವಾ ಪಕ್ಖಿಪತಿ, ಯಸ್ಸ ವಿಸೇನ ಮರತಿ, ತಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಸಚೇ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಕೇನ ಮರತಿ, ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ‘‘ಇದಂ ವಿಸಂ ನಿಬ್ಬಿಸ’’ನ್ತಿ ತಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಮೇವ ಠಪೇತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಮೂಲಟ್ಠೋ ಮುಚ್ಚತಿ।

    Visamakkhanepi yāva maraṇābhinandane dukkaṭaṃ tāva eseva nayo. Sace pana sopi khuddakaṃ visamaṇḍalanti sallakkhetvā mahantataraṃ vā karoti , mahantaṃ vā ‘‘atirekaṃ hotī’’ti khuddakaṃ karoti, tanukaṃ vā bahalaṃ; bahalaṃ vā tanukaṃ karoti, agginā tāpetvā heṭṭhā vā upari vā sañcāreti, tassāpi pārājikaṃ. ‘‘Idaṃ aṭhāne ṭhita’’nti sabbameva tacchetvā puñchitvā aññasmiṃ ṭhāne ṭhapeti, attanā bhesajjāni yojetvā kate mūlaṭṭho na muccati , attanā akate muccati. Sace pana so ‘‘idaṃ visaṃ atiparitta’’nti aññampi ānetvā pakkhipati, yassa visena marati, tassa pārājikaṃ. Sace ubhinnampi santakena marati, ubhinnampi pārājikaṃ. ‘‘Idaṃ visaṃ nibbisa’’nti taṃ apanetvā attano visameva ṭhapeti, tasseva pārājikaṃ mūlaṭṭho muccati.

    ದುಬ್ಬಲಂ ವಾ ಕರೋತೀತಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಂ ಅಟನಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿದಲೇಹಿ ವಾ ರಜ್ಜುಕೇಹಿ ವಾ ಯೇಹಿ ವೀತಂ ಹೋತಿ, ತೇ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಾವಸೇಸಮೇವ ಕತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಆವುಧಂ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ ‘‘ಏತ್ಥ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಪಸ್ಸೇನಫಲಕಾದೀನಮ್ಪಿ ಚಙ್ಕಮೇ ಆಲಮ್ಬನರುಕ್ಖಫಲಕಪರಿಯೋಸಾನಾನಂ ಪರಭಾಗಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಆವುಧಂ ನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಸೋಬ್ಭಾದೀಸು ಮಞ್ಚಂ ವಾ ಪೀಠಂ ವಾ ಅಪಸ್ಸೇನಫಲಕಂ ವಾ ಆನೇತ್ವಾ ಠಪೇತಿ, ಯಥಾ ತತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನಮತ್ತೋ ವಾ ಅಪಸ್ಸಿತಮತ್ತೋ ವಾ ಪತತಿ, ಸೋಬ್ಭಾದೀಸು ವಾ ಸಞ್ಚರಣಸೇತು ಹೋತಿ, ತಂ ದುಬ್ಬಲಂ ಕರೋತಿ; ಏವಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕರಣೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ಇತರಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಭಿಕ್ಖುಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸೋಬ್ಭಾದೀನಂ ತಟೇ ಠಪೇತಿ ‘‘ದಿಸ್ವಾ ಭಯೇನ ಕಮ್ಪೇನ್ತೋ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ದುಕ್ಕಟಂ। ಸೋ ತತ್ಥೇವ ಪತತಿ, ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಸಯಂ ವಾ ಪಾತೇತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಪಾತಾಪೇತಿ, ಅಞ್ಞೋ ಅವುತ್ತೋ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಪಾತೇತಿ, ಅಮನುಸ್ಸೋ ಪಾತೇತಿ, ವಾತಪ್ಪಹಾರೇನ ಪತತಿ, ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಪತತ್ತಿ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಕಸ್ಮಾ? ತಸ್ಸ ಪಯೋಗೇನ ಸೋಬ್ಭಾದಿತಟೇ ಠಿತತ್ತಾ।

    Dubbalaṃ vā karotīti mañcapīṭhaṃ aṭaniyā heṭṭhābhāge chinditvā vidalehi vā rajjukehi vā yehi vītaṃ hoti, te vā chinditvā appāvasesameva katvā heṭṭhā āvudhaṃ nikkhipati ‘‘ettha patitvā marissatī’’ti. Apassenaphalakādīnampi caṅkame ālambanarukkhaphalakapariyosānānaṃ parabhāgaṃ chinditvā heṭṭhā āvudhaṃ nikkhipati, sobbhādīsu mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā apassenaphalakaṃ vā ānetvā ṭhapeti, yathā tattha nisinnamatto vā apassitamatto vā patati, sobbhādīsu vā sañcaraṇasetu hoti, taṃ dubbalaṃ karoti; evaṃ karontassa karaṇe dukkaṭaṃ. Itarassa dukkhuppattiyā thullaccayaṃ, maraṇe pārājikaṃ. Bhikkhuṃ ānetvā sobbhādīnaṃ taṭe ṭhapeti ‘‘disvā bhayena kampento patitvā marissatī’’ti dukkaṭaṃ. So tattheva patati, dukkhuppattiyā thullaccayaṃ, maraṇe pārājikaṃ. Sayaṃ vā pāteti, aññena vā pātāpeti, añño avutto vā attano dhammatāya pāteti, amanusso pāteti, vātappahārena patati, attano dhammatāya patatti, sabbattha maraṇe pārājikaṃ. Kasmā? Tassa payogena sobbhāditaṭe ṭhitattā.

    ಉಪನಿಕ್ಖಿಪನಂ ನಾಮ ಸಮೀಪೇ ನಿಕ್ಖಿಪನಂ। ತತ್ಥ ‘‘ಯೋ ಇಮಿನಾ ಅಸಿನಾ ಮತೋ ಸೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣವಣ್ಣಂ ವಾ ಸಂವಣ್ಣೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಮರಣತ್ಥಿಕಾ ಮರನ್ತು, ಮಾರಣತ್ಥಿಕಾ ಮಾರೇನ್ತೂ’’ತಿ ವಾ ವತ್ವಾ ಅಸಿಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತಸ್ಸ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪನೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ಮರಿತುಕಾಮೋ ವಾ ತೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಪಹರತು , ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಪಹರತು, ಉಭಯಥಾಪಿ ಪರಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಉಪನಿಕ್ಖೇಪಕಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಅನುದ್ದಿಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಬಹೂನಂ ಮರಣೇ ಅಕುಸಲರಾಸಿ। ಪಾರಾಜಿಕಾದಿವತ್ಥೂಸು ಪಾರಾಜಿಕಾದೀನಿ। ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಸಿಂ ಗಹಿತಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ಕಿಣಿತ್ವಾ ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ, ಅಸಿಸ್ಸಾಮಿಕಾನಂ ಅಸಿಂ, ಯೇಸಂ ಹತ್ಥತೋ ಮೂಲಂ ಗಹಿತಂ, ತೇಸಂ ಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇ ಲೋಹಪಿಣ್ಡಿಂ ವಾ ಫಾಲಂ ವಾ ಕುದಾಲಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸಿ ಕಾರಾಪಿತೋ ಹೋತಿ, ಯಂ ಭಣ್ಡಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾರಿತೋ, ತದೇವ ಕತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇ ಕುದಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾರಿತಂ ವಿನಾಸೇತ್ವಾ ಫಾಲಂ ಕರೋತಿ, ಫಾಲೇನ ಪಹಾರಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಮರನ್ತೇಸುಪಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತತೋ ನ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಲೋಹಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪನತ್ಥಮೇವ ಕಾರಿತೋ ಹೋತಿ, ಅರೇನ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಚುಣ್ಣವಿಚುಣ್ಣಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣೇ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇಪಿ ಸಂವಣ್ಣನಾಪೋತ್ಥಕೋ ವಿಯ ಬಹೂಹಿ ಏಕಜ್ಝಾಸಯೇಹಿ ಕತೋ ಹೋತಿ, ಪೋತ್ಥಕೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಕಮ್ಮಬನ್ಧವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸತ್ತಿಭೇಣ್ಡೀಸು। ಲಗುಳೇ ಪಾಸಯಟ್ಠಿಸದಿಸೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ತಥಾ ಪಾಸಾಣೇ। ಸತ್ಥೇ ಅಸಿಸದಿಸೋವ। ವಿಸಂ ವಾತಿ ವಿಸಂ ಉಪನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಸ್ಸ ವತ್ಥುವಸೇನ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸಾನುರೂಪತೋ ಪಾರಾಜಿಕಾದಿವತ್ಥೂಸು ಪಾರಾಜಿಕಾದೀನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಕಿಣಿತ್ವಾ ಠಪಿತೇ ಪುರಿಮನಯೇನ ಪಟಿಪಾಕತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಯಂ ಭೇಸಜ್ಜೇಹಿ ಯೋಜಿತೇ ಅವಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಮುಚ್ಚತಿ। ರಜ್ಜುಯಾ ಪಾಸರಜ್ಜುಸದಿಸೋವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।

    Upanikkhipanaṃ nāma samīpe nikkhipanaṃ. Tattha ‘‘yo iminā asinā mato so dhanaṃ vā labhatī’’tiādinā nayena maraṇavaṇṇaṃ vā saṃvaṇṇetvā ‘‘iminā maraṇatthikā marantu, māraṇatthikā mārentū’’ti vā vatvā asiṃ upanikkhipati, tassa upanikkhipane dukkaṭaṃ. Maritukāmo vā tena attānaṃ paharatu , māretukāmo vā aññaṃ paharatu, ubhayathāpi parassa dukkhuppattiyā upanikkhepakassa thullaccayaṃ, maraṇe pārājikaṃ. Anuddissa nikkhitte bahūnaṃ maraṇe akusalarāsi. Pārājikādivatthūsu pārājikādīni. Vippaṭisāre uppanne asiṃ gahitaṭṭhāne ṭhapetvā muccati. Kiṇitvā gahito hoti, asissāmikānaṃ asiṃ, yesaṃ hatthato mūlaṃ gahitaṃ, tesaṃ mūlaṃ datvā muccati. Sace lohapiṇḍiṃ vā phālaṃ vā kudālaṃ vā gahetvā asi kārāpito hoti, yaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā kārito, tadeva katvā muccati. Sace kudālaṃ gahetvā kāritaṃ vināsetvā phālaṃ karoti, phālena pahāraṃ labhitvā marantesupi pāṇātipātato na muccati. Sace pana lohaṃ samuṭṭhāpetvā upanikkhipanatthameva kārito hoti, arena ghaṃsitvā cuṇṇavicuṇṇaṃ katvā vippakiṇṇe muccati. Sacepi saṃvaṇṇanāpotthako viya bahūhi ekajjhāsayehi kato hoti, potthake vuttanayeneva kammabandhavinicchayo veditabbo. Esa nayo sattibheṇḍīsu. Laguḷe pāsayaṭṭhisadiso vinicchayo. Tathā pāsāṇe. Satthe asisadisova. Visaṃ vāti visaṃ upanikkhipantassa vatthuvasena uddissānuddissānurūpato pārājikādivatthūsu pārājikādīni veditabbāni. Kiṇitvā ṭhapite purimanayena paṭipākatikaṃ katvā muccati. Sayaṃ bhesajjehi yojite avisaṃ katvā muccati. Rajjuyā pāsarajjusadisova vinicchayo.

    ಭೇಸಜ್ಜೇ – ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ವೇರಿಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಪಜ್ಜರಕೇ ವಾ ವಿಸಭಾಗರೋಗೇ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಅಸಪ್ಪಾಯಾನಿಪಿ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಿ ಸಪ್ಪಾಯಾನೀತಿ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ದೇತಿ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕನ್ದಮೂಲಫಲಂ ತಸ್ಸ ಏವಂ ಭೇಸಜ್ಜದಾನೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ಪರಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಮರಣೇ ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾರಾಜಿಕಾನಿ, ಆನನ್ತರಿಯವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಆನನ್ತರಿಯನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Bhesajje – yo bhikkhu veribhikkhussa pajjarake vā visabhāgaroge vā uppanne asappāyānipi sappiādīni sappāyānīti maraṇādhippāyo deti, aññaṃ vā kiñci kandamūlaphalaṃ tassa evaṃ bhesajjadāne dukkaṭaṃ. Parassa dukkhuppattiyaṃ maraṇe ca thullaccayapārājikāni, ānantariyavatthumhi ānantariyanti veditabbaṃ.

    ೧೭೮. ರೂಪೂಪಹಾರೇ – ಉಪಸಂಹರತೀತಿ ಪರಂ ವಾ ಅಮನಾಪರೂಪಂ ತಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಠಪೇತಿ, ಅತ್ತನಾ ವಾ ಯಕ್ಖಪೇತಾದಿವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಸ್ಸ ಉಪಸಂಹಾರಮತ್ತೇ ದುಕ್ಕಟಂ। ಪರಸ್ಸ ತಂ ರೂಪಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಯುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರಣೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಸಚೇ ಪನ ತದೇವ ರೂಪಂ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಮನಾಪಂ ಹೋತಿ, ಅಲಾಭಕೇನ ಚ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ। ಮನಾಪಿಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ಥ ಪನ ವಿಸೇಸೇನ ಇತ್ಥೀನಂ ಪುರಿಸರೂಪಂ ಪುರಿಸಾನಞ್ಚ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ಮನಾಪಂ ತಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಉಪಸಂಹರತಿ, ದಿಟ್ಠಮತ್ತಕಮೇವ ಕರೋತಿ, ಅತಿಚಿರಂ ಪಸ್ಸಿತುಮ್ಪಿ ನ ದೇತಿ, ಇತರೋ ಅಲಾಭಕೇನ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಸಚೇ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಮರತಿ , ವಿಸಙ್ಕೇತೋ। ಅಥ ಪನ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ವಾ ಅಲಾಭಕೇನ ವಾತಿ ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಕೇವಲಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಸಂಹರತಿ, ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ವಾ ಸುಸ್ಸಿತ್ವಾ ವಾ ಮತೇ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ। ಏತೇನೇವೂಪಾಯೇನ ಸದ್ದೂಪಹಾರಾದಯೋಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕೇವಲಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಮನುಸ್ಸಸದ್ದಾದಯೋ ಉತ್ರಾಸಜನಕಾ ಅಮನಾಪಸದ್ದಾ, ಪುರಿಸಾನಂ ಇತ್ಥಿಸದ್ದಮಧುರಗನ್ಧಬ್ಬಸದ್ದಾದಯೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾದಕರಾ ಮನಾಪಸದ್ದಾ। ಹಿಮವನ್ತೇ ವಿಸರುಕ್ಖಾನಂ ಮೂಲಾದಿಗನ್ಧಾ ಕುಣಪಗನ್ಧಾ ಚ ಅಮನಾಪಗನ್ಧಾ, ಕಾಳಾನುಸಾರೀಮೂಲಗನ್ಧಾದಯೋ ಮನಾಪಗನ್ಧಾ । ಪಟಿಕೂಲಮೂಲರಸಾದಯೋ ಅಮನಾಪರಸಾ, ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಮೂಲರಸಾದಯೋ ಮನಾಪರಸಾ। ವಿಸಫಸ್ಸಮಹಾಕಚ್ಛುಫಸ್ಸಾದಯೋ ಅಮನಾಪಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾ, ಚೀನಪಟಹಂಸಪುಪ್ಫತೂಲಿಕಫಸ್ಸಾದಯೋ ಮನಾಪಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    178. Rūpūpahāre – upasaṃharatīti paraṃ vā amanāparūpaṃ tassa samīpe ṭhapeti, attanā vā yakkhapetādivesaṃ gahetvā tiṭṭhati, tassa upasaṃhāramatte dukkaṭaṃ. Parassa taṃ rūpaṃ disvā bhayuppattiyaṃ thullaccayaṃ, maraṇe pārājikaṃ. Sace pana tadeva rūpaṃ ekaccassa manāpaṃ hoti, alābhakena ca sussitvā marati, visaṅketo. Manāpiyepi eseva nayo. Tattha pana visesena itthīnaṃ purisarūpaṃ purisānañca itthirūpaṃ manāpaṃ taṃ alaṅkaritvā upasaṃharati, diṭṭhamattakameva karoti, aticiraṃ passitumpi na deti, itaro alābhakena sussitvā marati, pārājikaṃ. Sace uttasitvā marati , visaṅketo. Atha pana uttasitvā vā alābhakena vāti avicāretvā ‘‘kevalaṃ passitvā marissatī’’ti upasaṃharati, uttasitvā vā sussitvā vā mate pārājikameva. Etenevūpāyena saddūpahārādayopi veditabbā. Kevalañhettha amanussasaddādayo utrāsajanakā amanāpasaddā, purisānaṃ itthisaddamadhuragandhabbasaddādayo cittassādakarā manāpasaddā. Himavante visarukkhānaṃ mūlādigandhā kuṇapagandhā ca amanāpagandhā, kāḷānusārīmūlagandhādayo manāpagandhā . Paṭikūlamūlarasādayo amanāparasā, appaṭikūlamūlarasādayo manāparasā. Visaphassamahākacchuphassādayo amanāpaphoṭṭhabbā, cīnapaṭahaṃsapupphatūlikaphassādayo manāpaphoṭṭhabbāti veditabbā.

    ಧಮ್ಮೂಪಹಾರೇ – ಧಮ್ಮೋತಿ ದೇಸನಾಧಮ್ಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ದೇಸನಾವಸೇನ ವಾ ನಿರಯೇ ಚ ಸಗ್ಗೇ ಚ ವಿಪತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಭೇದಂ ಧಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಮೇವ। ನೇರಯಿಕಸ್ಸಾತಿ ಭಿನ್ನಸಂವರಸ್ಸ ಕತಪಾಪಸ್ಸ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಾರಹಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚವಿಧಬನ್ಧನಕಮ್ಮಕರಣಾದಿನಿರಯಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ತಂ ಚೇ ಸುತ್ವಾ ಸೋ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಕಥಿಕಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಸುತ್ವಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಮರತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ‘‘ಇದಂ ಸುತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ಪಾಪಂ ನ ಕರಿಸ್ಸತಿ ಓರಮಿಸ್ಸತಿ ವಿರಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ನಿರಯಕಥಂ ಕಥೇತಿ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರೋ ಉತ್ತಸಿತ್ವಾ ಮರತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ಸಗ್ಗಕಥನ್ತಿ ದೇವನಾಟಕಾದೀನಂ ನನ್ದನವನಾದೀನಞ್ಚ ಸಮ್ಪತ್ತಿಕಥಂ; ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರೋ ಸಗ್ಗಾಧಿಮುತ್ತೋ ಸೀಘಂ ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಿತುಕಾಮೋ ಸತ್ಥಾಹರಣವಿಸಖಾದನಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದ-ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಸನ್ನಿರುನ್ಧನಾದೀಹಿ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಕಥಿಕಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ಮರತಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ಸಚೇ ಪನ ಸೋ ಸುತ್ವಾಪಿ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಮರತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ । ‘‘ಇಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕಥೇತಿ, ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರೋ ಅಧಿಮುತ್ತೋ ಕಾಲಂಕರೋತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ।

    Dhammūpahāre – dhammoti desanādhammo veditabbo. Desanāvasena vā niraye ca sagge ca vipattisampattibhedaṃ dhammārammaṇameva. Nerayikassāti bhinnasaṃvarassa katapāpassa niraye nibbattanārahassa sattassa pañcavidhabandhanakammakaraṇādinirayakathaṃ katheti. Taṃ ce sutvā so uttasitvā marati, kathikassa pārājikaṃ. Sace pana so sutvāpi attano dhammatāya marati, anāpatti. ‘‘Idaṃ sutvā evarūpaṃ pāpaṃ na karissati oramissati viramissatī’’ti nirayakathaṃ katheti, taṃ sutvā itaro uttasitvā marati, anāpatti. Saggakathanti devanāṭakādīnaṃ nandanavanādīnañca sampattikathaṃ; taṃ sutvā itaro saggādhimutto sīghaṃ taṃ sampattiṃ pāpuṇitukāmo satthāharaṇavisakhādanaāhārupaccheda-assāsapassāsasannirundhanādīhi dukkhaṃ uppādeti, kathikassa thullaccayaṃ, marati pārājikaṃ. Sace pana so sutvāpi yāvatāyukaṃ ṭhatvā attano dhammatāya marati, anāpatti . ‘‘Imaṃ sutvā puññāni karissatī’’ti katheti, taṃ sutvā itaro adhimutto kālaṃkaroti, anāpatti.

    ೧೭೯. ಆಚಿಕ್ಖನಾಯಂ – ಪುಟ್ಠೋ ಭಣತೀತಿ ‘‘ಭನ್ತೇ ಕಥಂ ಮತೋ ಧನಂ ವಾ ಲಭತಿ ಸಗ್ಗೇ ವಾ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಭಣತಿ।

    179. Ācikkhanāyaṃ – puṭṭho bhaṇatīti ‘‘bhante kathaṃ mato dhanaṃ vā labhati sagge vā upapajjatī’’ti evaṃ pucchito bhaṇati.

    ಅನುಸಾಸನಿಯಂ – ಅಪುಟ್ಠೋತಿ ಏವಂ ಅಪುಚ್ಛಿತೋ ಸಾಮಞ್ಞೇವ ಭಣತಿ।

    Anusāsaniyaṃ – apuṭṭhoti evaṃ apucchito sāmaññeva bhaṇati.

    ಸಙ್ಕೇತಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮಾನಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

    Saṅketakammanimittakammāni adinnādānakathāyaṃ vuttanayeneva veditabbāni.

    ಏವಂ ನಾನಪ್ಪಕಾರತೋ ಆಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅನಾಪತ್ತಿಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಇಮಂ ಮಾರೇಮೀ’’ತಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ। ಏವಞ್ಹಿ ಅಚೇತೇತ್ವಾ ಕತೇನ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾ’’ತಿ। ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಇಮಿನಾ ಅಯಂ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೇ ಮತೇಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ, ವಕ್ಖತಿ ಚ ವಿಸಗತಪಿಣ್ಡಪಾತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ನಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾತಿ ಮರಣಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ। ಯೇನ ಹಿ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಪರೋ ಮರತಿ, ತೇನ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಮಾರಿತೇಪಿ ನಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ ಭಿಕ್ಖು ನಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಉಮ್ಮತ್ತಕಾದಯೋ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ। ಇಧ ಪನ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಿತಭಿಕ್ಖೂ, ತೇಸಂ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಅವಸೇಸಾನಂ ಮರಣವಣ್ಣಸಂವಣ್ಣನಕಾದೀನಂ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾತಿ।

    Evaṃ nānappakārato āpattibhedaṃ dassetvā idāni anāpattibhedaṃ dassento ‘‘anāpatti asañciccā’’tiādimāha. Tattha asañciccāti ‘‘iminā upakkamena imaṃ māremī’’ti acetetvā. Evañhi acetetvā katena upakkamena pare matepi anāpatti, vakkhati ca ‘‘anāpatti bhikkhu asañciccā’’ti. Ajānantassāti ‘‘iminā ayaṃ marissatī’’ti ajānantassa upakkamena pare matepi anāpatti, vakkhati ca visagatapiṇḍapātavatthusmiṃ ‘‘anāpatti bhikkhu ajānantassā’’ti. Namaraṇādhippāyassāti maraṇaṃ anicchantassa. Yena hi upakkamena paro marati, tena upakkamena tasmiṃ māritepi namaraṇādhippāyassa anāpatti. Vakkhati ca ‘‘anāpatti bhikkhu namaraṇādhippāyassā’’ti. Ummattakādayo pubbe vuttanayā eva. Idha pana ādikammikā aññamaññaṃ jīvitā voropitabhikkhū, tesaṃ anāpatti. Avasesānaṃ maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanakādīnaṃ āpattiyevāti.

    ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Padabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀಸು – ಇದಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ; ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ಚ ವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತತೋ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ। ಕಿರಿಯಂ, ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖಂ, ಸಚಿತ್ತಕಂ, ಲೋಕವಜ್ಜಂ, ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಂ, ದುಕ್ಖವೇದನಂ। ಸಚೇಪಿ ಹಿ ಸಿರಿಸಯನಂ ಆರೂಳ್ಹೋ ರಜ್ಜಸಮ್ಪತ್ತಿಸುಖಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ರಾಜಾ ‘‘ಚೋರೋ ದೇವ ಆನೀತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ನಂ ಮಾರೇಥಾ’’ತಿ ಹಸಮಾನೋವ ಭಣತಿ, ದೋಮನಸ್ಸಚಿತ್ತೇನೇವ ಭಣತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸುಖವೋಕಿಣ್ಣತ್ತಾ ಪನ ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧಾಭಾವಾ ಚ ದುಜ್ಜಾನಮೇತಂ ಪುಥುಜ್ಜನೇಹೀತಿ।

    Samuṭṭhānādīsu – idaṃ sikkhāpadaṃ tisamuṭṭhānaṃ; kāyacittato ca vācācittato ca kāyavācācittato ca samuṭṭhāti. Kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, dukkhavedanaṃ. Sacepi hi sirisayanaṃ ārūḷho rajjasampattisukhaṃ anubhavanto rājā ‘‘coro deva ānīto’’ti vutte ‘‘gacchatha naṃ mārethā’’ti hasamānova bhaṇati, domanassacitteneva bhaṇatīti veditabbo. Sukhavokiṇṇattā pana anuppabandhābhāvā ca dujjānametaṃ puthujjanehīti.

    ವಿನೀತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ

    Vinītavatthuvaṇṇanā

    ೧೮೦. ವಿನೀತವತ್ಥುಕಥಾಸು ಪಠಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಕಾರುಞ್ಞೇನಾತಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಗೇಲಞ್ಞದುಕ್ಖಂ ದಿಸ್ವಾ ಕಾರುಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ‘‘ಸೀಲವಾ ತ್ವಂ ಕತಕುಸಲೋ, ಕಸ್ಮಾ ಮೀಯಮಾನೋ ಭಾಯಸಿ, ನನು ಸೀಲವತೋ ಸಗ್ಗೋ ನಾಮ ಮರಣಮತ್ತಪಟಿಬದ್ಧೋಯೇವಾ’’ತಿ ಏವಂ ಮರಣತ್ಥಿಕಾವ ಹುತ್ವಾ ಮರಣತ್ಥಿಕಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತಾ ಮರಣವಣ್ಣಂ ಸಂವಣ್ಣೇಸುಂ। ಸೋಪಿ ಭಿಕ್ಖು ತೇಸಂ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತರಾವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನಾ। ವೋಹಾರವಸೇನ ಪನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಾರುಞ್ಞೇನ ಮರಣವಣ್ಣಂ ಸಂವಣ್ಣೇಸು’’ನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಇದಾನಿಪಿ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏವಂ ಮರಣವಣ್ಣೋ ನ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಹಿ ತಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಂ ಸುತ್ವಾ ಆಹಾರೂಪಚ್ಛೇದಾದಿನಾ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಏಕಜವನವಾರಾವಸೇಸೇಪಿ ಆಯುಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರಾ ಕಾಲಂಕರೋತಿ, ಇಮಿನಾವ ಮಾರಿತೋ ಹೋತಿ। ಇಮಿನಾ ಪನ ನಯೇನ ಅನುಸಿಟ್ಠಿ ದಾತಬ್ಬಾ – ‘‘ಸೀಲವತೋ ನಾಮ ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಮಗ್ಗಫಲುಪ್ಪತ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಿಹಾರಾದೀಸು ಆಸತ್ತಿಂ ಅಕತ್ವಾ ಬುದ್ಧಗತಂ ಧಮ್ಮಗತಂ ಸಙ್ಘಗತಂ ಕಾಯಗತಞ್ಚ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಮನಸಿಕಾರೇ ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ಮರಣವಣ್ಣೇ ಚ ಸಂವಣ್ಣಿತೇಪಿ ಯೋ ತಾಯ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಕಞ್ಚಿ ಉಪಕ್ಕಮಂ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮತಾಯ ಯಥಾಯುನಾ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾವ ಮರತಿ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಸಂವಣ್ಣಕೋ ಆಪತ್ತಿಯಾ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬೋತಿ।

    180. Vinītavatthukathāsu paṭhamavatthusmiṃ – kāruññenāti te bhikkhū tassa mahantaṃ gelaññadukkhaṃ disvā kāruññaṃ uppādetvā ‘‘sīlavā tvaṃ katakusalo, kasmā mīyamāno bhāyasi, nanu sīlavato saggo nāma maraṇamattapaṭibaddhoyevā’’ti evaṃ maraṇatthikāva hutvā maraṇatthikabhāvaṃ ajānantā maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇesuṃ. Sopi bhikkhu tesaṃ saṃvaṇṇanāya āhārupacchedaṃ katvā antarāva kālamakāsi. Tasmā āpattiṃ āpannā. Vohāravasena pana vuttaṃ ‘‘kāruññena maraṇavaṇṇaṃ saṃvaṇṇesu’’nti. Tasmā idānipi paṇḍitena bhikkhunā gilānassa bhikkhuno evaṃ maraṇavaṇṇo na saṃvaṇṇetabbo. Sace hi tassa saṃvaṇṇanaṃ sutvā āhārūpacchedādinā upakkamena ekajavanavārāvasesepi āyusmiṃ antarā kālaṃkaroti, imināva mārito hoti. Iminā pana nayena anusiṭṭhi dātabbā – ‘‘sīlavato nāma anacchariyā maggaphaluppatti, tasmā vihārādīsu āsattiṃ akatvā buddhagataṃ dhammagataṃ saṅghagataṃ kāyagatañca satiṃ upaṭṭhapetvā manasikāre appamādo kātabbo’’ti. Maraṇavaṇṇe ca saṃvaṇṇitepi yo tāya saṃvaṇṇanāya kañci upakkamaṃ akatvā attano dhammatāya yathāyunā yathānusandhināva marati, tappaccayā saṃvaṇṇako āpattiyā na kāretabboti.

    ದುತಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅಪ್ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತ್ವಾತಿ ಏತ್ಥ ಕೀದಿಸಂ ಆಸನಂ ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ , ಕೀದಿಸಂ ನ ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ? ಯಂ ಸುದ್ಧಂ ಆಸನಮೇವ ಹೋತಿ ಅಪಚ್ಚತ್ಥರಣಕಂ, ಯಞ್ಚ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ಪಸ್ಸತಂಯೇವ ಅತ್ಥರೀಯತಿ, ತಂ ನಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ , ನಿಸೀದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಯಮ್ಪಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಸಯಂ ಹತ್ಥೇನ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಭನ್ತೇ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇಪಿ ಪಠಮಮೇವಾಗನ್ತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಪಚ್ಛಾ ಉದ್ಧಂ ವಾ ಅಧೋ ವಾ ಸಙ್ಕಮನ್ತಿ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ। ಯಮ್ಪಿ ತನುಕೇನ ವತ್ಥೇನ ಯಥಾ ತಲಂ ದಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ। ಯಂ ಪನ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ಪಾವಾರಕೋಜವಾದೀಹಿ ಅತ್ಥತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಹತ್ಥೇನ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ। ಮಹಾಪಚ್ಚರಿಯಂ ಪನ ‘‘ಘನಸಾಟಕೇನಾಪಿ ಅತ್ಥತೇ ಯಸ್ಮಿಂ ವಲಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಂ ನಪ್ಪಟಿವೇಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।

    Dutiyavatthusmiṃ – na ca bhikkhave appaṭivekkhitvāti ettha kīdisaṃ āsanaṃ paṭivekkhitabbaṃ , kīdisaṃ na paṭivekkhitabbaṃ? Yaṃ suddhaṃ āsanameva hoti apaccattharaṇakaṃ, yañca āgantvā ṭhitānaṃ passataṃyeva attharīyati, taṃ napaccavekkhitabbaṃ , nisīdituṃ vaṭṭati. Yampi manussā sayaṃ hatthena akkamitvā ‘‘idha bhante nisīdathā’’ti denti, tasmimpi vaṭṭati. Sacepi paṭhamamevāgantvā nisinnā pacchā uddhaṃ vā adho vā saṅkamanti, paccavekkhaṇakiccaṃ natthi. Yampi tanukena vatthena yathā talaṃ dissati, evaṃ paṭicchannaṃ hoti, tasmimpi paccavekkhaṇakiccaṃ natthi. Yaṃ pana paṭikacceva pāvārakojavādīhi atthataṃ hoti, taṃ hatthena parāmasitvā sallakkhetvā nisīditabbaṃ. Mahāpaccariyaṃ pana ‘‘ghanasāṭakenāpi atthate yasmiṃ vali na paññāyati, taṃ nappaṭivekkhitabbanti vuttaṃ.

    ಮುಸಲವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚೋತಿ ಅವಧಕಚೇತನೋ ವಿರದ್ಧಪಯೋಗೋ ಹಿ ಸೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚೋ ಅಹ’’ನ್ತಿ। ಉದುಕ್ಖಲವತ್ಥು ಉತ್ತಾನಮೇವ। ವುಡ್ಢಪಬ್ಬಜಿತವತ್ಥೂಸುಪಠಮವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಟಿಬನ್ಧಂ ಮಾ ಅಕಾಸೀ’’ತಿ ಪಣಾಮೇಸಿ। ದುತಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇಪಿ ಗಣಮಜ್ಝೇಪಿ ‘‘ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ತೇನ ವಚನೇನ ಅಟ್ಟೀಯಮಾನೋ ‘‘ಮರತು ಅಯ’’ನ್ತಿ ಪಣಾಮೇಸಿ। ತತಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪಾದನೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ।

    Musalavatthusmiṃ – asañciccoti avadhakacetano viraddhapayogo hi so. Tenāha ‘‘asañcicco aha’’nti. Udukkhalavatthu uttānameva. Vuḍḍhapabbajitavatthūsupaṭhamavatthusmiṃ ‘‘bhikkhusaṅghassa paṭibandhaṃ mā akāsī’’ti paṇāmesi. Dutiyavatthusmiṃ – saṅghamajjhepi gaṇamajjhepi ‘‘mahallakattherassa putto’’ti vuccamāno tena vacanena aṭṭīyamāno ‘‘maratu aya’’nti paṇāmesi. Tatiyavatthusmiṃ – tassa dukkhuppādanena thullaccayaṃ.

    ೧೮೧. ತತೋ ಪರಾನಿ ತೀಣಿ ವತ್ಥೂನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ। ವಿಸಗತಪಿಣ್ಡಪಾತವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಸಾರಾಣೀಯಧಮ್ಮಪೂರಕೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಗ್ಗಪಿಣ್ಡಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ದತ್ವಾವ ಭುಞ್ಜತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಗ್ಗಕಾರಿಕಂ ಅದಾಸೀ’’ತಿ। ಅಗ್ಗಕಾರಿಕನ್ತಿ ಅಗ್ಗಕಿರಿಯಂ; ಪಠಮಂ ಲದ್ಧಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಗ್ಗಗ್ಗಂ ವಾ ಪಣೀತಪಣೀತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಾ ಪನ ತಸ್ಸ ದಾನಸಙ್ಖಾತಾ ಅಗ್ಗಕಿರಿಯಾ, ಸಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ದಾತುಂ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಞ್ಹಿ ಸೋ ಥೇರಾಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅದಾಸಿ। ತೇ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ತೇ ಥೇರಾಸನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಭುತ್ತಪಿಣ್ಡಪಾತಾ ಭಿಕ್ಖೂ; ತೇ ಕಿರ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಾಲಮಕಂಸು। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ಅಸ್ಸದ್ಧೇಸು ಪನ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೇಸು ಕುಲೇಸು ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪಣೀತಭೋಜನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಅನುಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ನೇವ ಅತ್ತನಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ನ ಪರೇಸಂ ದಾತಬ್ಬಂ। ಯಮ್ಪಿ ಆಭಿದೋಸಿಕಂ ಭತ್ತಂ ವಾ ಖಜ್ಜಕಂ ವಾ ತತೋ ಲಭತಿ, ತಮ್ಪಿ ನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಂ। ಅಪಿಹಿತವತ್ಥುಮ್ಪಿ ಹಿ ಸಪ್ಪವಿಚ್ಛಿಕಾದೀಹಿ ಅಧಿಸಯಿತಂ ಛಡ್ಡನೀಯಧಮ್ಮಂ ತಾನಿ ಕುಲಾನಿ ದೇನ್ತಿ। ಗನ್ಧಹಲಿದ್ದಾದಿಮಕ್ಖಿತೋಪಿ ತತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ। ಸರೀರೇ ರೋಗಟ್ಠಾನಾನಿ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಠಪಿತಭತ್ತಮ್ಪಿ ಹಿ ತಾನಿ ದಾತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞನ್ತೀತಿ।

    181. Tato parāni tīṇi vatthūni uttānatthāneva. Visagatapiṇḍapātavatthusmiṃ – sārāṇīyadhammapūrako so bhikkhu aggapiṇḍaṃ sabrahmacārīnaṃ datvāva bhuñjati. Tena vuttaṃ ‘‘aggakārikaṃ adāsī’’ti. Aggakārikanti aggakiriyaṃ; paṭhamaṃ laddhapiṇḍapātaṃ aggaggaṃ vā paṇītapaṇītaṃ piṇḍapātanti attho. Yā pana tassa dānasaṅkhātā aggakiriyā, sā na sakkā dātuṃ, piṇḍapātañhi so therāsanato paṭṭhāya adāsi. Te bhikkhūti te therāsanato paṭṭhāya paribhuttapiṇḍapātā bhikkhū; te kira sabbepi kālamakaṃsu. Sesamettha uttānameva. Assaddhesu pana micchādiṭṭhikesu kulesu sakkaccaṃ paṇītabhojanaṃ labhitvā anupaparikkhitvā neva attanā paribhuñjitabbaṃ, na paresaṃ dātabbaṃ. Yampi ābhidosikaṃ bhattaṃ vā khajjakaṃ vā tato labhati, tampi na paribhuñjitabbaṃ. Apihitavatthumpi hi sappavicchikādīhi adhisayitaṃ chaḍḍanīyadhammaṃ tāni kulāni denti. Gandhahaliddādimakkhitopi tato piṇḍapāto na gahetabbo. Sarīre rogaṭṭhānāni puñchitvā ṭhapitabhattampi hi tāni dātabbaṃ maññantīti.

    ವೀಮಂಸನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ವೀಮಂಸಮಾನೋ ದ್ವೇ ವೀಮಂಸತಿ – ‘‘ಸಕ್ಕೋತಿ ನು ಖೋ ಇಮಂ ಮಾರೇತುಂ ನೋ’’ತಿ ವಿಸಂ ವಾ ವೀಮಂಸತಿ, ‘‘ಮರೇಯ್ಯ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಇಮಂ ವಿಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ನೋ’’ತಿ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಾ। ಉಭಯಥಾಪಿ ವೀಮಂಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ದಿನ್ನೇ ಮರತು ವಾ ಮಾ ವಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ। ‘‘ಇದಂ ವಿಸಂ ಏತಂ ಮಾರೇತೂ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಇದಂ ವಿಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಅಯಂ ಮರತೂ’’ತಿ ವಾ ಏವಂ ದಿನ್ನೇ ಪನ ಸಚೇ ಮರತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಂ; ನೋ ಚೇ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ।

    Vīmaṃsanavatthusmiṃ – vīmaṃsamāno dve vīmaṃsati – ‘‘sakkoti nu kho imaṃ māretuṃ no’’ti visaṃ vā vīmaṃsati, ‘‘mareyya nu kho ayaṃ imaṃ visaṃ khāditvā no’’ti puggalaṃ vā. Ubhayathāpi vīmaṃsādhippāyena dinne maratu vā mā vā thullaccayaṃ. ‘‘Idaṃ visaṃ etaṃ māretū’’ti vā ‘‘idaṃ visaṃ khāditvā ayaṃ maratū’’ti vā evaṃ dinne pana sace marati, pārājikaṃ; no ce, thullaccayaṃ.

    ೧೮೨-೩. ಇತೋ ಪರಾನಿ ತೀಣಿ ಸಿಲಾವತ್ಥೂನಿ ತೀಣಿ ಇಟ್ಠಕವಾಸಿಗೋಪಾನಸೀವತ್ಥೂನಿ ಚ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಸಿಲಾದೀನಂಯೇವ ವಸೇನ ಅಯಂ ಆಪತ್ತಾನಾಪತ್ತಿಭೇದೋ ಹೋತಿ, ದಣ್ಡಮುಗ್ಗರನಿಖಾದನವೇಮಾದೀನಮ್ಪಿ ವಸೇನ ಹೋತಿಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ಪಾಳಿಯಂ ಅನಾಗತಮ್ಪಿ ಆಗತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    182-3. Ito parāni tīṇi silāvatthūni tīṇi iṭṭhakavāsigopānasīvatthūni ca uttānatthāneva. Na kevalañca silādīnaṃyeva vasena ayaṃ āpattānāpattibhedo hoti, daṇḍamuggaranikhādanavemādīnampi vasena hotiyeva, tasmā pāḷiyaṃ anāgatampi āgatanayeneva veditabbaṃ.

    ಅಟ್ಟಕವತ್ಥೂಸು – ಅಟ್ಟಕೋತಿ ವೇಹಾಸಮಞ್ಚೋ ವುಚ್ಚತಿ; ಯಂ ಸೇತಕಮ್ಮಮಾಲಾಕಮ್ಮಲತಾಕಮ್ಮಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಬನ್ಧನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಆವುಸೋ ಅತ್ರಟ್ಠಿತೋ ಬನ್ಧಾಹೀತಿ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಯತ್ರ ಠಿತೋ ಪತಿತ್ವಾ ಖಾಣುನಾ ವಾ ಭಿಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಸೋಬ್ಭಪಪಾತಾದೀಸು ವಾ ಮರೇಯ್ಯ , ತಾದಿಸಂ ಠಾನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ಏತ್ಥ ಚ ಕೋಚಿ ಉಪರಿಠಾನಂ ನಿಯಾಮೇತಿ ‘‘ಇತೋ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ಕೋಚಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಠಾನಂ ‘‘ಇಧ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ, ಕೋಚಿ ಉಭಯಮ್ಪಿ ‘‘ಇತೋ ಇಧ ಪತಿತ್ವಾ ಮರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತತ್ರ ಯೋ ಉಪರಿ ನಿಯಮಿತಟ್ಠಾನಾ ಅಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತೋ ಪತತಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಯಮಿತಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಅಪತಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಪತತಿ, ಉಭಯನಿಯಾಮೇ ವಾ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಏಕಂ ವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಪತತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಮತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ। ವಿಹಾರಚ್ಛಾದನವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Aṭṭakavatthūsu – aṭṭakoti vehāsamañco vuccati; yaṃ setakammamālākammalatākammādīnaṃ atthāya bandhanti. Tattha āvuso atraṭṭhito bandhāhīti maraṇādhippāyo yatra ṭhito patitvā khāṇunā vā bhijjeyya, sobbhapapātādīsu vā mareyya , tādisaṃ ṭhānaṃ sandhāyāha. Ettha ca koci upariṭhānaṃ niyāmeti ‘‘ito patitvā marissatī’’ti, koci heṭṭhā ṭhānaṃ ‘‘idha patitvā marissatī’’ti, koci ubhayampi ‘‘ito idha patitvā marissatī’’ti. Tatra yo upari niyamitaṭṭhānā apatitvā aññato patati, heṭṭhā niyamitaṭṭhāne vā apatitvā aññattha patati, ubhayaniyāme vā yaṃkiñci ekaṃ virādhetvā patati, tasmiṃ mate visaṅketattā anāpatti. Vihāracchādanavatthusmimpi eseva nayo.

    ಅನಭಿರತಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಸೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಕಾಮವಿತಕ್ಕಾದೀನಂ ಸಮುದಾಚಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿವಾರೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಸಾಸನೇ ಅನಭಿರತೋ ಗಿಹಿಭಾವಾಭಿಮುಖೋ ಜಾತೋ। ತತೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯಾವ ಸೀಲಭೇದಂ ನ ಪಾಪುಣಾಮಿ ತಾವ ಮರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅಥ ತಂ ಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪಪಾತೇ ಪಪತನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ವಿಲೀವಕಾರಂ ಓತ್ಥರಿತ್ವಾ ಮಾರೇಸಿ। ವಿಲೀವಕಾರನ್ತಿ ವೇಣುಕಾರಂ। ನ ಚ ಭಿಕ್ಖವೇ ಅತ್ತಾನಂ ಪಾತೇತಬ್ಬನ್ತಿ ನ ಅತ್ತಾ ಪಾತೇತಬ್ಬೋ। ವಿಭತ್ತಿಬ್ಯತ್ತಯೇನ ಪನೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಚ ನ ಕೇವಲಂ ನ ಪಾತೇತಬ್ಬಂ, ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಅನ್ತಮಸೋ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದೇನಪಿ ನ ಮಾರೇತಬ್ಬೋ। ಯೋಪಿ ಹಿ ಗಿಲಾನೋ ವಿಜ್ಜಮಾನೇ ಭೇಸಜ್ಜೇ ಚ ಉಪಟ್ಠಾಕೇಸು ಚ ಮರಿತುಕಾಮೋ ಆಹಾರಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ದುಕ್ಕಟಮೇವ। ಯಸ್ಸ ಪನ ಮಹಾಆಬಾಧೋ ಚಿರಾನುಬದ್ಧೋ, ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಾ ಕಿಲಮನ್ತಿ ಜಿಗುಚ್ಛನ್ತಿ ‘‘ಕದಾ ನು ಖೋ ಗಿಲಾನತೋ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅಟ್ಟೀಯನ್ತಿ। ಸಚೇ ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಯಮಾನೋಪಿ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಕಿಲಮನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹಾರಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ಭೇಸಜ್ಜಂ ನ ಸೇವತಿ ವಟ್ಟತಿ। ಯೋ ಪನ ‘‘ಅಯಂ ರೋಗೋ ಖರೋ, ಆಯುಸಙ್ಖಾರಾ ನ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಅಯಞ್ಚ ಮೇ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೋ ಹತ್ಥಪ್ಪತ್ತೋ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ। ಅಗಿಲಾನಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನಸಂವೇಗಸ್ಸ ‘‘ಆಹಾರಪರಿಯೇಸನಂ ನಾಮ ಪಪಞ್ಚೋ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮೇವ ಅನುಯುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸೀಸೇನ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ವಟ್ಟತಿ। ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಆಹಾರಂ ಉಪಚ್ಛಿನ್ದತಿ, ನ ವಟ್ಟತಿ। ಸಭಾಗಾನಞ್ಹಿ ಲಜ್ಜೀಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ।

    Anabhirativatthusmiṃ – so kira bhikkhu kāmavitakkādīnaṃ samudācāraṃ disvā nivāretuṃ asakkonto sāsane anabhirato gihibhāvābhimukho jāto. Tato cintesi – ‘‘yāva sīlabhedaṃ na pāpuṇāmi tāva marissāmī’’ti. Atha taṃ pabbataṃ abhiruhitvā papāte papatanto aññataraṃ vilīvakāraṃ ottharitvā māresi. Vilīvakāranti veṇukāraṃ. Na ca bhikkhave attānaṃ pātetabbanti na attā pātetabbo. Vibhattibyattayena panetaṃ vuttaṃ. Ettha ca na kevalaṃ na pātetabbaṃ, aññenapi yena kenaci upakkamena antamaso āhārupacchedenapi na māretabbo. Yopi hi gilāno vijjamāne bhesajje ca upaṭṭhākesu ca maritukāmo āhāraṃ upacchindati, dukkaṭameva. Yassa pana mahāābādho cirānubaddho, bhikkhū upaṭṭhahantā kilamanti jigucchanti ‘‘kadā nu kho gilānato muccissāmā’’ti aṭṭīyanti. Sace so ‘‘ayaṃ attabhāvo paṭijaggiyamānopi na tiṭṭhati, bhikkhū ca kilamantī’’ti āhāraṃ upacchindati, bhesajjaṃ na sevati vaṭṭati. Yo pana ‘‘ayaṃ rogo kharo, āyusaṅkhārā na tiṭṭhanti, ayañca me visesādhigamo hatthappatto viya dissatī’’ti upacchindati vaṭṭatiyeva. Agilānassāpi uppannasaṃvegassa ‘‘āhārapariyesanaṃ nāma papañco, kammaṭṭhānameva anuyuñjissāmī’’ti kammaṭṭhānasīsena upacchindantassa vaṭṭati. Visesādhigamaṃ byākaritvā āhāraṃ upacchindati, na vaṭṭati. Sabhāgānañhi lajjībhikkhūnaṃ kathetuṃ vaṭṭati.

    ಸಿಲಾವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ದವಾಯಾತಿ ದವೇನ ಹಸ್ಸೇನ; ಖಿಡ್ಡಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಿಲಾತಿ ಪಾಸಾಣೋ; ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಪಾಸಾಣೋ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ದಾರುಖಣ್ಡಂ ವಾ ಇಟ್ಠಕಾಖಣ್ಡಂ ವಾ ಹತ್ಥೇನ ವಾ ಯನ್ತೇನ ವಾ ಪವಿಜ್ಝಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಚೇತಿಯಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಪಾಸಾಣಾದಯೋ ಹಸನ್ತಾ ಹಸನ್ತಾ ಪವಟ್ಟೇನ್ತಿಪಿ ಖಿಪನ್ತಿಪಿ ಉಕ್ಖಿಪನ್ತಿಪಿ ಕಮ್ಮಸಮಯೋತಿ ವಟ್ಟತಿ। ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಈದಿಸಂ ನವಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕರೋನ್ತಾ ಭಣ್ಡಕಂ ವಾ ಧೋವನ್ತಾ ರುಕ್ಖಂ ವಾ ಧೋವನದಣ್ಡಕಂ ವಾ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪವಿಜ್ಝನ್ತಿ, ವಟ್ಟತಿ। ಭತ್ತವಿಸ್ಸಗ್ಗಕಾಲಾದೀಸು ಕಾಕೇ ವಾ ಸೋಣೇ ವಾ ಕಟ್ಠಂ ವಾ ಕಥಲಂ ವಾ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಲಾಪೇತಿ, ವಟ್ಟತಿ।

    Silāvatthusmiṃ – davāyāti davena hassena; khiḍḍāyāti attho. Silāti pāsāṇo; na kevalañca pāsāṇo, aññampi yaṃkiñci dārukhaṇḍaṃ vā iṭṭhakākhaṇḍaṃ vā hatthena vā yantena vā pavijjhituṃ na vaṭṭati. Cetiyādīnaṃ atthāya pāsāṇādayo hasantā hasantā pavaṭṭentipi khipantipi ukkhipantipi kammasamayoti vaṭṭati. Aññampi īdisaṃ navakammaṃ vā karontā bhaṇḍakaṃ vā dhovantā rukkhaṃ vā dhovanadaṇḍakaṃ vā ukkhipitvā pavijjhanti, vaṭṭati. Bhattavissaggakālādīsu kāke vā soṇe vā kaṭṭhaṃ vā kathalaṃ vā khipitvā palāpeti, vaṭṭati.

    ೧೮೪. ಸೇದನಾದಿವತ್ಥೂನಿ ಸಬ್ಬಾನೇವ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಹಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋತಿ ನ ಗಿಲಾನುಪಟ್ಠಾನಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಹಿತಕಾಮತಾಯ ಸಬ್ಬಂ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಬಲಾಬಲಞ್ಚ ರುಚಿಞ್ಚ ಸಪ್ಪಾಯಾಸಪ್ಪಾಯಞ್ಚ ಉಪಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ।

    184.Sedanādivatthūni sabbāneva uttānatthāni. Ettha ca ahaṃ kukkuccakoti na gilānupaṭṭhānaṃ na kātabbaṃ, hitakāmatāya sabbaṃ gilānassa balābalañca ruciñca sappāyāsappāyañca upalakkhetvā kātabbaṃ.

    ೧೮೫. ಜಾರಗಬ್ಭಿನಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಪವುತ್ಥಪತಿಕಾತಿ ಪವಾಸಂ ಗತಪತಿಕಾ। ಗಬ್ಭಪಾತನನ್ತಿ ಯೇನ ಪರಿಭುತ್ತೇನ ಗಬ್ಭೋ ಪತತಿ, ತಾದಿಸಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ। ದ್ವೇ ಪಜಾಪತಿಕವತ್ಥೂನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ। ಗಬ್ಭಮದ್ದನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ‘‘ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಞ್ಞೇನ ಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಪಾತೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತಂ। ‘‘ಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಪಾತಾಪೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಸಯಂ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತೇತಿ, ವಿಸಙ್ಕೇತಮೇವ। ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೇ ಪರಿಯಾಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಗಬ್ಭೋ ನಾಮ ಮದ್ದಿತೇ ಪತತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಾ ಸಯಂ ವಾ ಮದ್ದತು, ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಮದ್ದಾಪೇತ್ವಾ ಪಾತೇತು, ವಿಸಙ್ಕೇತೋ ನತ್ಥಿ; ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ ತಾಪನವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    185. Jāragabbhinivatthusmiṃ – pavutthapatikāti pavāsaṃ gatapatikā. Gabbhapātananti yena paribhuttena gabbho patati, tādisaṃ bhesajjaṃ. Dve pajāpatikavatthūni uttānatthāneva. Gabbhamaddanavatthusmiṃ – ‘‘madditvā pātehī’’ti vutte aññena maddāpetvā pāteti, visaṅketaṃ. ‘‘Maddāpetvā pātāpehī’’ti vuttepi sayaṃ madditvā pāteti, visaṅketameva. Manussaviggahe pariyāyo nāma natthi. Tasmā ‘‘gabbho nāma maddite patatī’’ti vutte sā sayaṃ vā maddatu, aññena vā maddāpetvā pātetu, visaṅketo natthi; pārājikameva tāpanavatthusmimpi eseva nayo.

    ವಞ್ಝಿತ್ಥಿವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ವಞ್ಝಿತ್ಥೀ ನಾಮ ಯಾ ಗಬ್ಭಂ ನ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಗಬ್ಭಂ ಅಗಣ್ಹನಕಇತ್ಥೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಯಸ್ಸಾ ಪನ ಗಹಿತೋಪಿ ಗಬ್ಭೋ ನ ಸಣ್ಠಾತಿ, ತಂಯೇವ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಉತುಸಮಯೇ ಕಿರ ಸಬ್ಬಿತ್ಥಿಯೋ ಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಯಾ ಪನಾಯಂ ‘‘ವಞ್ಝಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಸತ್ತಾನಂ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕೋ ಸಮ್ಪಾಪುಣಾತಿ। ತೇ ಪರಿತ್ತಕುಸಲವಿಪಾಕೇನ ಗಹಿತಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕೇನ ಅಧಿಭೂತಾ ವಿನಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಭಿನವಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂಯೇವ ಹಿ ಕಮ್ಮಾನುಭಾವೇನ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಗಬ್ಭೋ ನ ಸಣ್ಠಾತಿ – ವಾತೇನ ವಾ ಪಾಣಕೇಹಿ ವಾ। ವಾತೋ ಸೋಸೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಧಾಪೇತಿ, ಪಾಣಕಾ ಖಾದಿತ್ವಾ। ತಸ್ಸ ಪನ ವಾತಸ್ಸ ಪಾಣಕಾನಂ ವಾ ಪಟಿಘಾತಾಯ ಭೇಸಜ್ಜೇ ಕತೇ ಗಬ್ಭೋ ಸಣ್ಠಹೇಯ್ಯ; ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತಂ ಅಕತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಖರಭೇಸಜ್ಜಂ ಅದಾಸಿ। ತೇನ ಸಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಭಗವಾ ಭೇಸಜ್ಜಸ್ಸ ಕಟತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸಿ।

    Vañjhitthivatthusmiṃ – vañjhitthī nāma yā gabbhaṃ na gaṇhāti. Gabbhaṃ agaṇhanakaitthī nāma natthi, yassā pana gahitopi gabbho na saṇṭhāti, taṃyeva sandhāyetaṃ vuttaṃ. Utusamaye kira sabbitthiyo gabbhaṃ gaṇhanti. Yā panāyaṃ ‘‘vañjhā’’ti vuccati, tassā kucchiyaṃ nibbattasattānaṃ akusalavipāko sampāpuṇāti. Te parittakusalavipākena gahitapaṭisandhikā akusalavipākena adhibhūtā vinassanti. Abhinavapaṭisandhiyaṃyeva hi kammānubhāvena dvīhākārehi gabbho na saṇṭhāti – vātena vā pāṇakehi vā. Vāto sosetvā antaradhāpeti, pāṇakā khāditvā. Tassa pana vātassa pāṇakānaṃ vā paṭighātāya bhesajje kate gabbho saṇṭhaheyya; so bhikkhu taṃ akatvā aññaṃ kharabhesajjaṃ adāsi. Tena sā kālamakāsi. Bhagavā bhesajjassa kaṭattā dukkaṭaṃ paññāpesi.

    ದುತಿಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಸ್ಮಾ ಆಗತಾಗತಸ್ಸ ಪರಜನಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ಕರೋನ್ತೋ ದುಕ್ಕಟಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪನ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾನಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾಯ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಸಾಮಣೇರಿಯಾತಿ। ಸಮಸೀಲಸದ್ಧಾಪಞ್ಞಾನಞ್ಹಿ ಏತೇಸಂ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಯುತ್ತಾನಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಅಕಾತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ಕರೋನ್ತೇನ ಚ ಸಚೇ ತೇಸಂ ಅತ್ಥಿ, ತೇಸಂ ಸನ್ತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ನತ್ಥಿ, ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಅತ್ತನೋಪಿ ನತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವತ್ತೇನ ವಾ ಞಾತಕಪವಾರಿತಟ್ಠಾನತೋ ವಾ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ। ಅಲಭನ್ತೇನ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾಪಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕಾತಬ್ಬಂ।

    Dutiyavatthusmimpi eseva nayo. Tasmā āgatāgatassa parajanassa bhesajjaṃ na kātabbaṃ, karonto dukkaṭaṃ āpajjati. Pañcannaṃ pana sahadhammikānaṃ kātabbaṃ bhikkhussa bhikkhuniyā sikkhamānāya sāmaṇerassa sāmaṇeriyāti. Samasīlasaddhāpaññānañhi etesaṃ tīsu sikkhāsu yuttānaṃ bhesajjaṃ akātuṃ na labbhati, karontena ca sace tesaṃ atthi, tesaṃ santakaṃ gahetvā yojetvā dātabbaṃ. Sace natthi, attano santakaṃ kātabbaṃ. Sace attanopi natthi, bhikkhācāravattena vā ñātakapavāritaṭṭhānato vā pariyesitabbaṃ. Alabhantena gilānassa atthāya akataviññattiyāpi āharitvā kātabbaṃ.

    ಅಪರೇಸಮ್ಪಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ – ಮಾತು, ಪಿತು, ತದುಪಟ್ಠಾಕಾನಂ, ಅತ್ತನೋ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಸ್ಸ, ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಸ್ಸಾತಿ। ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋ ನಾಮ ಯೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖೋ ಯಾವ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಯಾದಿಯತಿ ತಾವ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ। ತೇಸು ಸಚೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಇಸ್ಸರಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಿ, ಅಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಪನ ರಜ್ಜೇಪಿ ಠಿತಾ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಿ, ಅಕಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಭೇಸಜ್ಜಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಾನಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಯೋಜೇತುಂ ಅಜಾನನ್ತಾನಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೇಸು ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಪನ ಮಾತರಂ ವಿಹಾರೇ ಆನೇತ್ವಾ ಜಗ್ಗತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಅನಾಮಸನ್ತೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಸಹತ್ಥಾ ದಾತಬ್ಬಂ। ಪಿತಾ ಪನ ಯಥಾ ಸಾಮಣೇರೋ ಏವಂ ಸಹತ್ಥೇನ ನ್ಹಾಪನಸಮ್ಬಾಹನಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬೋ। ಯೇ ಚ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತಿ, ತೇಸಮ್ಪಿ ಏವಮೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ। ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರೋ ನಾಮ ಯೋ ವೇತನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ದಾರೂನಿ ವಾ ಛಿನ್ದತಿ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ರೋಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಯಾವ ಞಾತಕಾ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ತಾವ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಯೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನಿಸ್ಸಿತಕೋವ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕಾತಬ್ಬಮೇವ। ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೇಪಿ ಸಾಮಣೇರೇ ವಿಯ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ।

    Aparesampi pañcannaṃ kātuṃ vaṭṭati – mātu, pitu, tadupaṭṭhākānaṃ, attano veyyāvaccakarassa, paṇḍupalāsassāti. Paṇḍupalāso nāma yo pabbajjāpekkho yāva pattacīvaraṃ paṭiyādiyati tāva vihāre vasati. Tesu sace mātāpitaro issarā honti, na paccāsīsanti, akātuṃ vaṭṭati. Sace pana rajjepi ṭhitā paccāsīsanti, akātuṃ na vaṭṭati. Bhesajjaṃ paccāsīsantānaṃ bhesajjaṃ dātabbaṃ, yojetuṃ ajānantānaṃ yojetvā dātabbaṃ. Sabbesaṃ atthāya sahadhammikesu vuttanayeneva pariyesitabbaṃ. Sace pana mātaraṃ vihāre ānetvā jaggati, sabbaṃ parikammaṃ anāmasantena kātabbaṃ. Khādanīyaṃ bhojanīyaṃ sahatthā dātabbaṃ. Pitā pana yathā sāmaṇero evaṃ sahatthena nhāpanasambāhanādīni katvā upaṭṭhātabbo. Ye ca mātāpitaro upaṭṭhahanti paṭijagganti, tesampi evameva kātabbaṃ. Veyyāvaccakaro nāma yo vetanaṃ gahetvā araññe dārūni vā chindati, aññaṃ vā kiñci kammaṃ karoti, tassa roge uppanne yāva ñātakā na passanti tāva bhesajjaṃ kātabbaṃ. Yo pana bhikkhunissitakova hutvā sabbakammāni karoti, tassa bhesajjaṃ kātabbameva. Paṇḍupalāsepi sāmaṇere viya paṭipajjitabbaṃ.

    ಅಪರೇಸಮ್ಪಿ ದಸನ್ನಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ – ಜೇಟ್ಠಭಾತು, ಕನಿಟ್ಠಭಾತು, ಜೇಟ್ಠಭಗಿನಿಯಾ, ಕನಿಟ್ಠಭಗಿನಿಯಾ, ಚೂಳಮಾತುಯಾ, ಮಹಾಮಾತುಯಾ, ಚೂಳಪಿತುನೋ, ಮಹಾಪಿತುನೋ, ಪಿತುಚ್ಛಾಯ, ಮಾತುಲಸ್ಸಾತಿ। ತೇಸಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತೇನ ತೇಸಂಯೇವ ಸನ್ತಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕೇವಲಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಪನ ನಪ್ಪಹೋನ್ತಿ, ಯಾಚನ್ತಿ ಚ ‘‘ದೇಥ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಟಿದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತಾವಕಾಲಿಕಂ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇಪಿ ನ ಯಾಚನ್ತಿ, ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಅತ್ಥಿ, ತಾವಕಾಲಿಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವಾ ‘‘ಯದಾ ನೇಸಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ತದಾ ದಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಆಭೋಗಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಪಟಿದೇನ್ತಿ, ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ನೋ ಚೇ ದೇನ್ತಿ, ನ ಚೋದೇತಬ್ಬಾ। ಏತೇ ದಸ ಞಾತಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ।

    Aparesampi dasannaṃ kātuṃ vaṭṭati – jeṭṭhabhātu, kaniṭṭhabhātu, jeṭṭhabhaginiyā, kaniṭṭhabhaginiyā, cūḷamātuyā, mahāmātuyā, cūḷapituno, mahāpituno, pitucchāya, mātulassāti. Tesaṃ pana sabbesampi karontena tesaṃyeva santakaṃ bhesajjaṃ gahetvā kevalaṃ yojetvā dātabbaṃ. Sace pana nappahonti, yācanti ca ‘‘detha no, bhante, tumhākaṃ paṭidassāmā’’ti tāvakālikaṃ dātabbaṃ. Sacepi na yācanti, ‘‘amhākaṃ bhesajjaṃ atthi, tāvakālikaṃ gaṇhathā’’ti vatvā vā ‘‘yadā nesaṃ bhavissati tadā dassantī’’ti ābhogaṃ vā katvā dātabbaṃ. Sace paṭidenti, gahetabbaṃ, no ce denti, na codetabbā. Ete dasa ñātake ṭhapetvā aññesaṃ na kātabbaṃ.

    ಏತೇಸಂ ಪುತ್ತಪರಮ್ಪರಾಯ ಪನ ಯಾವ ಸತ್ತಮೋ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟೋ ತಾವ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಆಹರಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಅಕತವಿಞ್ಞತ್ತಿ ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕುಲದೂಸಕಾಪತ್ತಿ ವಾ ನ ಹೋತಿ। ಸಚೇ ಭಾತುಜಾಯಾ ಭಗಿನಿಸಾಮಿಕೋ ವಾ ಗಿಲಾನಾ ಹೋನ್ತಿ, ಞಾತಕಾ ಚೇ, ತೇಸಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ। ಅಞ್ಞಾತಕಾ ಚೇ, ಭಾತು ಚ ಭಗಿನಿಯಾ ಚ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ, ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜಗ್ಗನಟ್ಠಾನೇ ದೇಥಾ’’ತಿ। ಅಥ ವಾ ತೇಸಂ ಪುತ್ತಾನಂ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ, ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬಪದೇಸುಪಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Etesaṃ puttaparamparāya pana yāva sattamo kulaparivaṭṭo tāva cattāro paccaye āharāpentassa akataviññatti vā bhesajjaṃ karontassa vejjakammaṃ vā kuladūsakāpatti vā na hoti. Sace bhātujāyā bhaginisāmiko vā gilānā honti, ñātakā ce, tesampi vaṭṭati. Aññātakā ce, bhātu ca bhaginiyā ca katvā dātabbaṃ, ‘‘tumhākaṃ jagganaṭṭhāne dethā’’ti. Atha vā tesaṃ puttānaṃ katvā dātabbaṃ, ‘‘tumhākaṃ mātāpitūnaṃ dethā’’ti. Etenupāyena sabbapadesupi vinicchayo veditabbo.

    ತೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಚ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಅರಞ್ಞತೋ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಆಹರಾಪೇನ್ತೇನ ಞಾತಿಸಾಮಣೇರೇಹಿ ವಾ ಆಹರಾಪೇತಬ್ಬಂ। ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ವಾ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ। ತೇಹಿಪಿ ‘‘ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಆಹರಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ತಸೀಸೇನ ಆಹರಿತಬ್ಬಂ। ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಗಿಲಾನಾ ವಿಹಾರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಚ ದಿಸಾಪಕ್ಕನ್ತೋ ಹೋತಿ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇನ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ದಾತಬ್ಬಂ। ನೋ ಚೇ ಅತ್ಥಿ, ಅತ್ತನೋ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ। ಅತ್ತನೋಪಿ ಅಸನ್ತೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಕತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ। ಉಪಜ್ಝಾಯೇನಪಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತೂಸು ಏವಮೇವ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ। ಏಸ ನಯೋ ಆಚರಿಯನ್ತೇವಾಸಿಕೇಸುಪಿ। ಅಞ್ಞೋಪಿ ಯೋ ಆಗನ್ತುಕೋ ವಾ ಚೋರೋ ವಾ ಯುದ್ಧಪರಾಜಿತೋ ಇಸ್ಸರೋ ವಾ ಞಾತಕೇಹಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತೋ ಕಪಣೋ ವಾ ಗಮಿಯಮನುಸ್ಸೋ ವಾ ಗಿಲಾನೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕಾತಬ್ಬಂ।

    Tesaṃ atthāya ca sāmaṇerehi araññato bhesajjaṃ āharāpentena ñātisāmaṇerehi vā āharāpetabbaṃ. Attano atthāya vā āharāpetvā dātabbaṃ. Tehipi ‘‘upajjhāyassa āharāmā’’ti vattasīsena āharitabbaṃ. Upajjhāyassa mātāpitaro gilānā vihāraṃ āgacchanti, upajjhāyo ca disāpakkanto hoti, saddhivihārikena upajjhāyassa santakaṃ bhesajjaṃ dātabbaṃ. No ce atthi, attano bhesajjaṃ upajjhāyassa pariccajitvā dātabbaṃ. Attanopi asante vuttanayena pariyesitvā upajjhāyassa santakaṃ katvā dātabbaṃ. Upajjhāyenapi saddhivihārikassa mātāpitūsu evameva paṭipajjitabbaṃ. Esa nayo ācariyantevāsikesupi. Aññopi yo āgantuko vā coro vā yuddhaparājito issaro vā ñātakehi pariccatto kapaṇo vā gamiyamanusso vā gilāno hutvā vihāraṃ pavisati, sabbesaṃ apaccāsīsantena bhesajjaṃ kātabbaṃ.

    ಸದ್ಧಂ ಕುಲಂ ಹೋತಿ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಾಯಕಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತುಟ್ಠಾನಿಯಂ, ತತ್ರ ಚೇ ಕೋಚಿ ಗಿಲಾನೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸತ್ಥಾಯ ವಿಸ್ಸಾಸೇನ ‘‘ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕತ್ವಾ ಭನ್ತೇ ದೇಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ನೇವ ದಾತಬ್ಬಂ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಅಥ ಪನ ಕಪ್ಪಿಯಂ ಞತ್ವಾ ಏವಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ರೋಗಸ್ಸ ಕಿಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಮಾತಾ ಗಿಲಾನಾ, ಭೇಸಜ್ಜಂ ತಾವ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಪನ ನ ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪನ ಕಥಾ ಕಾತಬ್ಬಾ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ರೋಗೇ ಕಿಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರಿಂಸೂ’’ತಿ? ‘‘ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಇತರೋ ಮಾತು ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋತಿ, ವಟ್ಟತೇವ।

    Saddhaṃ kulaṃ hoti catūhi paccayehi upaṭṭhāyakaṃ bhikkhusaṅghassa mātāpituṭṭhāniyaṃ, tatra ce koci gilāno hoti, tassatthāya vissāsena ‘‘bhesajjaṃ katvā bhante dethā’’ti vadanti, neva dātabbaṃ na kātabbaṃ. Atha pana kappiyaṃ ñatvā evaṃ pucchanti – ‘‘bhante, asukassa nāma rogassa kiṃ bhesajjaṃ karontī’’ti? ‘‘Idañcidañca gahetvā karontī’’ti vattuṃ vaṭṭati. ‘‘Bhante, mayhaṃ mātā gilānā, bhesajjaṃ tāva ācikkhathā’’ti evaṃ pucchite pana na ācikkhitabbaṃ. Aññamaññaṃ pana kathā kātabbā – ‘‘āvuso, asukassa nāma bhikkhuno imasmiṃ roge kiṃ bhesajjaṃ kariṃsū’’ti? ‘‘Idañcidañca bhante’’ti. Taṃ sutvā itaro mātu bhesajjaṃ karoti, vaṭṭateva.

    ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋಪಿ ಕಿರ ವಸಭರಞ್ಞೋ ದೇವಿಯಾ ರೋಗೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಏಕಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ಅವತ್ವಾ ಏವಮೇವ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮುಲ್ಲಪೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಭೇಸಜ್ಜಮಕಂಸು। ವೂಪಸನ್ತೇ ಚ ರೋಗೇ ತಿಚೀವರೇನ ತೀಹಿ ಚ ಕಹಾಪಣಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭೇಸಜ್ಜಚಙ್ಕೋಟಕಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪುಪ್ಫಪೂಜಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಥೇರೋ ‘‘ಆಚರಿಯಭಾಗೋ ನಾಮಾಯ’’ನ್ತಿ ಕಪ್ಪಿಯವಸೇನ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ। ಏವಂ ತಾವ ಭೇಸಜ್ಜೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ।

    Mahāpadumattheropi kira vasabharañño deviyā roge uppanne ekāya itthiyā āgantvā pucchito ‘‘na jānāmī’’ti avatvā evameva bhikkhūhi saddhiṃ samullapesi. Taṃ sutvā tassā bhesajjamakaṃsu. Vūpasante ca roge ticīvarena tīhi ca kahāpaṇasatehi saddhiṃ bhesajjacaṅkoṭakaṃ pūretvā āharitvā therassa pādamūle ṭhapetvā ‘‘bhante, pupphapūjaṃ karothā’’ti āhaṃsu. Thero ‘‘ācariyabhāgo nāmāya’’nti kappiyavasena gāhāpetvā pupphapūjaṃ akāsi. Evaṃ tāva bhesajje paṭipajjitabbaṃ.

    ಪರಿತ್ತೇ ಪನ ‘‘ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಪರಿತ್ತಂ ಕರೋಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ನ ಕಾತಬ್ಬಂ, ‘‘ಭಣಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪನ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಪಿಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಅಕಯಿರಮಾನೇ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಕಾತಬ್ಬಂ; ‘‘ಪರಿತ್ತೋದಕಂ ಪರಿತ್ತಸುತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇನ ಪನ ತೇಸಂಯೇವ ಉದಕಂ ಹತ್ಥೇನ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಸುತ್ತಂ ಪರಿಮಜ್ಜೇತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ವಿಹಾರತೋ ಉದಕಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ವಾ ಸುತ್ತಂ ದೇತಿ, ದುಕ್ಕಟಂ। ಮನುಸ್ಸಾ ಉದಕಞ್ಚ ಸುತ್ತಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಕಾತಬ್ಬಂ। ನೋ ಚೇ ಜಾನನ್ತಿ, ಆಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಪಾದೇಸು ಉದಕಂ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಸುತ್ತಞ್ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಕರೋಥ, ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಥಾ’’ತಿ ನ ಪಾದಾ ಅಪನೇತಬ್ಬಾ। ಮನುಸ್ಸಾ ಹಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೋ ಹೋನ್ತಿ। ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಗಿಲಾನಸ್ಸತ್ಥಾಯ ವಿಹಾರಂ ಪೇಸೇನ್ತಿ, ‘‘ಪರಿತ್ತಂ ಭಣನ್ತೂ’’ತಿ ಭಣಿತಬ್ಬಂ। ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ರಾಜಗೇಹಾದೀಸು ರೋಗೇ ವಾ ಉಪದ್ದವೇ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಭಣಾಪೇನ್ತಿ, ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತಾದೀನಿ ಭಣಿತಬ್ಬಾನಿ। ‘‘ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗಿಲಾನಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ದೇನ್ತು, ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತು। ರಾಜನ್ತೇಪುರೇ ವಾ ಅಮಚ್ಚಗೇಹೇ ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ದೇನ್ತು, ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇನ್ತೂ’’ತಿ ಪೇಸಿತೇಪಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ದಾತಬ್ಬಾನಿ, ಧಮ್ಮೋ ಕಥೇತಬ್ಬೋ। ‘‘ಮತಾನಂ ಪರಿವಾರತ್ಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ಪಕ್ಕೋಸನ್ತಿ, ನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ। ಸೀವಥಿಕದಸ್ಸನೇ ಅಸುಭದಸ್ಸನೇ ಚ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸೀಸೇನ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಏವಂ ಪರಿತ್ತೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ।

    Paritte pana ‘‘gilānassa parittaṃ karotha, bhante’’ti vutte na kātabbaṃ, ‘‘bhaṇathā’’ti vutte pana kātabbaṃ. Sace pissa evaṃ hoti ‘‘manussā nāma na jānanti, akayiramāne vippaṭisārino bhavissantī’’ti kātabbaṃ; ‘‘parittodakaṃ parittasuttaṃ katvā dethā’’ti vuttena pana tesaṃyeva udakaṃ hatthena cāletvā suttaṃ parimajjetvā dātabbaṃ. Sace vihārato udakaṃ attano santakaṃ vā suttaṃ deti, dukkaṭaṃ. Manussā udakañca suttañca gahetvā nisīditvā ‘‘parittaṃ bhaṇathā’’ti vadanti, kātabbaṃ. No ce jānanti, ācikkhitabbaṃ. Bhikkhūnaṃ nisinnānaṃ pādesu udakaṃ ākiritvā suttañca ṭhapetvā gacchanti ‘‘parittaṃ karotha, parittaṃ bhaṇathā’’ti na pādā apanetabbā. Manussā hi vippaṭisārino honti. Antogāme gilānassatthāya vihāraṃ pesenti, ‘‘parittaṃ bhaṇantū’’ti bhaṇitabbaṃ. Antogāme rājagehādīsu roge vā upaddave vā uppanne pakkosāpetvā bhaṇāpenti, āṭānāṭiyasuttādīni bhaṇitabbāni. ‘‘Āgantvā gilānassa sikkhāpadāni dentu, dhammaṃ kathentu. Rājantepure vā amaccagehe vā āgantvā sikkhāpadāni dentu, dhammaṃ kathentū’’ti pesitepi gantvā sikkhāpadāni dātabbāni, dhammo kathetabbo. ‘‘Matānaṃ parivāratthaṃ āgacchantū’’ti pakkosanti, na gantabbaṃ. Sīvathikadassane asubhadassane ca maraṇassatiṃ paṭilabhissāmīti kammaṭṭhānasīsena gantuṃ vaṭṭati. Evaṃ paritte paṭipajjitabbaṃ.

    ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಪನ – ಅನಾಮಟ್ಠಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಕಸ್ಸ ದಾತಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಸ ನ ದಾತಬ್ಬೋ? ಮಾತಾಪಿತುನಂ ತಾವ ದಾತಬ್ಬೋ। ಸಚೇಪಿ ಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕೋ ಹೋತಿ, ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯವಿನಿಪಾತನಂ ನತ್ಥಿ। ಮಾತಾಪಿತುಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಸ್ಸ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಸ್ಸಾತಿ ಏತೇಸಮ್ಪಿ ದಾತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಸ್ಸ ಥಾಲಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾಪಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಆಗಾರಿಕಾನಂ ಮಾತಾಪಿತುನಮ್ಪಿ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತಪರಿಭೋಗೋ ಹಿ ಆಗಾರಿಕಾನಂ ಚೇತಿಯಟ್ಠಾನಿಯೋ। ಅಪಿಚ ಅನಾಮಟ್ಠಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ನಾಮೇಸ ಸಮ್ಪತ್ತಸ್ಸ ದಾಮರಿಕಚೋರಸ್ಸಾಪಿ ಇಸ್ಸರಸ್ಸಾಪಿ ದಾತಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ? ತೇ ಹಿ ಅದೀಯಮಾನೇಪಿ ‘‘ನ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಆಮಸಿತ್ವಾ ದೀಯಮಾನೇಪಿ ‘‘ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಕಂ ದೇನ್ತೀ’’ತಿ ಕುಜ್ಝನ್ತಿ। ಕುದ್ಧಾ ಜೀವಿತಾಪಿ ವೋರೋಪೇನ್ತಿ, ಸಾಸನಸ್ಸಾಪಿ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೋನ್ತಿ। ರಜ್ಜಂ ಪತ್ಥಯಮಾನಸ್ಸ ವಿಚರತೋ ಚೋರನಾಗಸ್ಸ ವತ್ಥು ಚೇತ್ಥ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ।

    Piṇḍapāte pana – anāmaṭṭhapiṇḍapāto kassa dātabbo, kassa na dātabbo? Mātāpitunaṃ tāva dātabbo. Sacepi kahāpaṇagghanako hoti, saddhādeyyavinipātanaṃ natthi. Mātāpituupaṭṭhākānaṃ veyyāvaccakarassa paṇḍupalāsassāti etesampi dātabbo. Tattha paṇḍupalāsassa thālake pakkhipitvāpi dātuṃ vaṭṭati. Taṃ ṭhapetvā aññesaṃ āgārikānaṃ mātāpitunampi na vaṭṭati. Pabbajitaparibhogo hi āgārikānaṃ cetiyaṭṭhāniyo. Apica anāmaṭṭhapiṇḍapāto nāmesa sampattassa dāmarikacorassāpi issarassāpi dātabbo. Kasmā? Te hi adīyamānepi ‘‘na dentī’’ti āmasitvā dīyamānepi ‘‘ucchiṭṭhakaṃ dentī’’ti kujjhanti. Kuddhā jīvitāpi voropenti, sāsanassāpi antarāyaṃ karonti. Rajjaṃ patthayamānassa vicarato coranāgassa vatthu cettha kathetabbaṃ. Evaṃ piṇḍapāte paṭipajjitabbaṃ.

    ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಪನ ಕಸ್ಸ ಕಾತಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಸ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ? ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ನಾಮ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಆಗನ್ತುಕಸ್ಸ ವಾ ದಲಿದ್ದಸ್ಸ ವಾ ಚೋರಸ್ಸ ವಾ ಇಸ್ಸರಸ್ಸ ವಾ ಕಾತಬ್ಬೋಯೇವ। ಕಥಂ? ಆಗನ್ತುಕಂ ತಾವ ಖೀಣಪರಿಬ್ಬಯಂ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ಪಾದಮಕ್ಖನತೇಲಂ ದಾತಬ್ಬಂ। ಕಾಲೇ ಆಗತಸ್ಸ ಯಾಗುಭತ್ತಂ, ವಿಕಾಲೇ ಆಗತಸ್ಸ ಸಚೇ ತಣ್ಡುಲಾ ಅತ್ಥಿ; ತಣ್ಡುಲಾ ದಾತಬ್ಬಾ। ಅವೇಲಾಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತೋ ‘‘ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಸಯನಟ್ಠಾನಂ ದಾತಬ್ಬಂ। ಸಬ್ಬಂ ಅಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತೇನೇವ ಕಾತಬ್ಬಂ। ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ನಾಮ ಚತುಪಚ್ಚಯದಾಯಕಾ ಏವಂ ಸಙ್ಗಹೇ ಕಯಿರಮಾನೇ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಉಪಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬಂ। ಚೋರಾನಂ ಪನ ಸಙ್ಘಿಕಮ್ಪಿ ದಾತಬ್ಬಂ।

    Paṭisanthāro pana kassa kātabbo, kassa na kātabbo? Paṭisanthāro nāma vihāraṃ sampattassa yassa kassaci āgantukassa vā daliddassa vā corassa vā issarassa vā kātabboyeva. Kathaṃ? Āgantukaṃ tāva khīṇaparibbayaṃ vihāraṃ sampattaṃ disvā pānīyaṃ dātabbaṃ, pādamakkhanatelaṃ dātabbaṃ. Kāle āgatassa yāgubhattaṃ, vikāle āgatassa sace taṇḍulā atthi; taṇḍulā dātabbā. Avelāyaṃ sampatto ‘‘gacchāhī’’ti na vattabbo. Sayanaṭṭhānaṃ dātabbaṃ. Sabbaṃ apaccāsīsanteneva kātabbaṃ. ‘‘Manussā nāma catupaccayadāyakā evaṃ saṅgahe kayiramāne punappunaṃ pasīditvā upakāraṃ karissantī’’ti cittaṃ na uppādetabbaṃ. Corānaṃ pana saṅghikampi dātabbaṃ.

    ಪಟಿಸನ್ಥಾರಾನಿಸಂಸದೀಪನತ್ಥಞ್ಚ ಚೋರನಾಗವತ್ಥು, ಭಾತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಜಮ್ಬುದೀಪಗತಸ್ಸ ಮಹಾನಾಗರಞ್ಞೋ ವತ್ಥು, ಪಿತುರಾಜಸ್ಸ ರಜ್ಜೇ ಚತುನ್ನಂ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ವತ್ಥು, ಅಭಯಚೋರವತ್ಥೂತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ಬಹೂನಿ ವತ್ಥೂನಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವುತ್ತಾನಿ।

    Paṭisanthārānisaṃsadīpanatthañca coranāgavatthu, bhātarā saddhiṃ jambudīpagatassa mahānāgarañño vatthu, piturājassa rajje catunnaṃ amaccānaṃ vatthu, abhayacoravatthūti evamādīni bahūni vatthūni mahāaṭṭhakathāyaṃ vitthārato vuttāni.

    ತತ್ರಾಯಂ ಏಕವತ್ಥುದೀಪನಾ – ಸೀಹಳದೀಪೇ ಕಿರ ಅಭಯೋ ನಾಮ ಚೋರೋ ಪಞ್ಚಸತಪರಿವಾರೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಖನ್ಧಾವಾರಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸಮನ್ತಾ ತಿಯೋಜನಂ ಉಬ್ಬಾಸೇತ್ವಾ ವಸತಿ। ಅನುರಾಧಪುರವಾಸಿನೋ ಕದಮ್ಬನದಿಂ ನ ಉತ್ತರನ್ತಿ, ಚೇತಿಯಗಿರಿಮಗ್ಗೇ ಜನಸಞ್ಚಾರೋ ಉಪಚ್ಛಿನ್ನೋ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಚೋರೋ ‘‘ಚೇತಿಯಗಿರಿಂ ವಿಲುಮ್ಪಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಗಮಾಸಿ। ಆರಾಮಿಕಾ ದಿಸ್ವಾ ದೀಘಭಾಣಕಅಭಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಥೇರೋ ‘‘ಸಪ್ಪಿಫಾಣಿತಾದೀನಿ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಚೋರಾನಂ ದೇಥ, ತಣ್ಡುಲಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ಸಙ್ಘಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಆಹಟಾ ತಣ್ಡುಲಾ ಚ ಪತ್ತಸಾಕಞ್ಚ ಗೋರಸೋ ಚಾ’’ತಿ। ‘‘ಭತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಚೋರಾನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ। ಆರಾಮಿಕಾ ತಥಾ ಕರಿಂಸು। ಚೋರಾ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಕೇನಾಯಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಕತೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೇನ ಅಭಯತ್ಥೇರೇನಾ’’ತಿ। ಚೋರಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಯಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಚೇತಿಯಸ್ಸ ಚ ಸನ್ತಕಂ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಆಗತಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಇಮಿನಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೇನಮ್ಹ ಪಸನ್ನಾ, ಅಜ್ಜ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಹಾರೇ ಧಮ್ಮಿಕಾ ರಕ್ಖಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಯತ್ತಾ ಹೋತು, ನಾಗರಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇನ್ತು, ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದನ್ತೂ’’ತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ನಾಗರೇ ದಾನಂ ದಾತುಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೇ ನದೀತೀರೇಯೇವ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ರಕ್ಖನ್ತಾ ವಿಹಾರಂ ನೇನ್ತಿ, ವಿಹಾರೇಪಿ ದಾನಂ ದೇನ್ತಾನಂ ರಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ತೇಪಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭುತ್ತಾವಸೇಸಂ ಚೋರಾನಂ ದೇನ್ತಿ। ಗಮನಕಾಲೇಪಿ ತೇ ಚೋರಾ ನದೀತೀರಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತನ್ತಿ।

    Tatrāyaṃ ekavatthudīpanā – sīhaḷadīpe kira abhayo nāma coro pañcasataparivāro ekasmiṃ ṭhāne khandhāvāraṃ bandhitvā samantā tiyojanaṃ ubbāsetvā vasati. Anurādhapuravāsino kadambanadiṃ na uttaranti, cetiyagirimagge janasañcāro upacchinno. Athekadivasaṃ coro ‘‘cetiyagiriṃ vilumpissāmī’’ti agamāsi. Ārāmikā disvā dīghabhāṇakaabhayattherassa ārocesuṃ. Thero ‘‘sappiphāṇitādīni atthī’’ti pucchi. ‘‘Atthi, bhante’’ti. ‘‘Corānaṃ detha, taṇḍulā atthī’’ti? ‘‘Atthi, bhante, saṅghassatthāya āhaṭā taṇḍulā ca pattasākañca goraso cā’’ti. ‘‘Bhattaṃ sampādetvā corānaṃ dethā’’ti. Ārāmikā tathā kariṃsu. Corā bhattaṃ bhuñjitvā ‘‘kenāyaṃ paṭisanthāro kato’’ti pucchiṃsu. ‘‘Amhākaṃ ayyena abhayattherenā’’ti. Corā therassa santikaṃ gantvā vanditvā āhaṃsu – ‘‘mayaṃ saṅghassa ca cetiyassa ca santakaṃ acchinditvā gahessāmāti āgatā, tumhākaṃ pana iminā paṭisanthārenamha pasannā, ajja paṭṭhāya vihāre dhammikā rakkhā amhākaṃ āyattā hotu, nāgarā āgantvā dānaṃ dentu, cetiyaṃ vandantū’’ti. Tato paṭṭhāya ca nāgare dānaṃ dātuṃ āgacchante nadītīreyeva paccuggantvā rakkhantā vihāraṃ nenti, vihārepi dānaṃ dentānaṃ rakkhaṃ katvā tiṭṭhanti. Tepi bhikkhūnaṃ bhuttāvasesaṃ corānaṃ denti. Gamanakālepi te corā nadītīraṃ pāpetvā nivattanti.

    ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಖೀಯನಕಕಥಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ‘‘ಥೇರೋ ಇಸ್ಸರವತಾಯ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸನ್ತಕಂ ಚೋರಾನಂ ಅದಾಸೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಚೋರಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಪಕತಿವಟ್ಟಞ್ಚ ಚೇತಿಯಸನ್ತಕಞ್ಚ ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಗಮಿಂಸು। ಅಥ ನೇಸಂ ಮಯಾ ಏವಂ ನ ಹರಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಏತ್ತಕೋ ನಾಮ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಕತೋ, ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಅಗ್ಘಾಪೇಥ। ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಅವಿಲುತ್ತಂ ಭಣ್ಡಂ ಏಕತೋ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಅಗ್ಘಾಪೇಥಾತಿ। ತತೋ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಥೇರೇನ ದಿನ್ನಕಂ ಚೇತಿಯಘರೇ ಏಕಂ ವರಪೋತ್ಥಕಚಿತ್ತತ್ಥರಣಂ ನ ಅಗ್ಘತಿ। ತತೋ ಆಹಂಸು – ‘‘ಥೇರೇನ ಕತಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಸುಕತೋ ಚೋದೇತುಂ ವಾ ಸಾರೇತುಂ ವಾ ನ ಲಬ್ಭಾ, ಗೀವಾ ವಾ ಅವಹಾರೋ ವಾ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಮಹಾನಿಸಂಸೋ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಕತ್ತಬ್ಬೋ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾತಿ।

    Athekadivasaṃ bhikkhusaṅghe khīyanakakathā uppannā ‘‘thero issaravatāya saṅghassa santakaṃ corānaṃ adāsī’’ti. Thero sannipātaṃ kārāpetvā āha – ‘‘corā saṅghassa pakativaṭṭañca cetiyasantakañca acchinditvā gaṇhissāmā’’ti āgamiṃsu. Atha nesaṃ mayā evaṃ na harissantīti ettako nāma paṭisanthāro kato, taṃ sabbampi ekato sampiṇḍetvā agghāpetha. Tena kāraṇena aviluttaṃ bhaṇḍaṃ ekato sampiṇḍetvā agghāpethāti. Tato sabbampi therena dinnakaṃ cetiyaghare ekaṃ varapotthakacittattharaṇaṃ na agghati. Tato āhaṃsu – ‘‘therena katapaṭisanthāro sukato codetuṃ vā sāretuṃ vā na labbhā, gīvā vā avahāro vā natthī’’ti. Evaṃ mahānisaṃso paṭisanthāroti sallakkhetvā kattabbo paṇḍitena bhikkhunāti.

    ೧೮೭. ಅಙ್ಗುಲಿಪತೋದಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಉತ್ತನ್ತೋತಿ ಕಿಲಮನ್ತೋ। ಅನಸ್ಸಾಸಕೋತಿ ನಿರಸ್ಸಾಸೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಯಾಯ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಭವಿತಬ್ಬಂ ಸಾ ‘‘ಖುದ್ದಕೇಸು ನಿದಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ಇಧ ನ ವುತ್ತಾ।

    187. Aṅgulipatodakavatthusmiṃ – uttantoti kilamanto. Anassāsakoti nirassāso. Imasmiṃ pana vatthusmiṃ yāya āpattiyā bhavitabbaṃ sā ‘‘khuddakesu nidiṭṭhā’’ti idha na vuttā.

    ತದನನ್ತರೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಓತ್ಥರಿತ್ವಾತಿ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ। ಸೋ ಕಿರ ತೇಹಿ ಆಕಡ್ಢಿಯಮಾನೋ ಪತಿತೋ। ಏಕೋ ತಸ್ಸ ಉದರಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಸೇಸಾಪಿ ಪನ್ನರಸ ಜನಾ ಪಥವಿಯಂ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಿತ್ವಾ ಅದೂಹಲಪಾಸಾಣಾ ವಿಯ ಮಿಗಂ ಮಾರೇಸುಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತೇ ಕಮ್ಮಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ, ನ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಾ; ತಸ್ಮಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ವುತ್ತಂ।

    Tadanantare vatthusmiṃ – ottharitvāti akkamitvā. So kira tehi ākaḍḍhiyamāno patito. Eko tassa udaraṃ abhiruhitvā nisīdi. Sesāpi pannarasa janā pathaviyaṃ ajjhottharitvā adūhalapāsāṇā viya migaṃ māresuṃ. Yasmā pana te kammādhippāyā, na maraṇādhippāyā; tasmā pārājikaṃ na vuttaṃ.

    ಭೂತವೇಜ್ಜಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಯಕ್ಖಂ ಮಾರೇಸೀತಿ ಭೂತವಿಜ್ಜಾಕಪಾಠಕಾ ಯಕ್ಖಗಹಿತಂ ಮೋಚೇತುಕಾಮಾ ಯಕ್ಖಂ ಆವಾಹೇತ್ವಾ ಮುಞ್ಚಾತಿ ವದನ್ತಿ। ನೋ ಚೇ ಮುಞ್ಚತಿ, ಪಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಮತ್ತಿಕಾಯ ವಾ ರೂಪಂ ಕತ್ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಾದೀನಿ ಛಿನ್ದನ್ತಿ, ಯಂ ಯಂ ತಸ್ಸ ಛಿಜ್ಜತಿ ತಂ ತಂ ಯಕ್ಖಸ್ಸ ಛಿನ್ನಮೇವ ಹೋತಿ। ಸೀಸೇ ಛಿನ್ನೇ ಯಕ್ಖೋಪಿ ಮರತಿ । ಏವಂ ಸೋಪಿ ಮಾರೇಸಿ; ತಸ್ಮಾ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತಂ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ಯಕ್ಖಮೇವ, ಯೋಪಿ ಹಿ ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಂ ಮಾರೇಯ್ಯ, ಸೋಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಮೇವ ಆಪಜ್ಜತಿ।

    Bhūtavejjakavatthusmiṃ – yakkhaṃ māresīti bhūtavijjākapāṭhakā yakkhagahitaṃ mocetukāmā yakkhaṃ āvāhetvā muñcāti vadanti. No ce muñcati, piṭṭhena vā mattikāya vā rūpaṃ katvā hatthapādādīni chindanti, yaṃ yaṃ tassa chijjati taṃ taṃ yakkhassa chinnameva hoti. Sīse chinne yakkhopi marati . Evaṃ sopi māresi; tasmā thullaccayaṃ vuttaṃ. Na kevalañca yakkhameva, yopi hi sakkaṃ devarājaṃ māreyya, sopi thullaccayameva āpajjati.

    ವಾಳಯಕ್ಖವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ವಾಳಯಕ್ಖವಿಹಾರನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಾಳೋ ಚಣ್ಡೋ ಯಕ್ಖೋ ವಸತಿ, ತಂ ವಿಹಾರಂ। ಯೋ ಹಿ ಏವರೂಪಂ ವಿಹಾರಂ ಅಜಾನನ್ತೋ ಕೇವಲಂ ವಸನತ್ಥಾಯ ಪೇಸೇತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ। ಯೋ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಪೇಸೇತಿ, ಸೋ ಇತರಸ್ಸ ಮರಣೇನ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ಅಮರಣೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಯಥಾ ಚ ವಾಳಯಕ್ಖವಿಹಾರಂ; ಏವಂ ಯತ್ಥ ವಾಳಸೀಹಬ್ಯಗ್ಘಾದಿಮಿಗಾ ವಾ ಅಜಗರಕಣ್ಹಸಪ್ಪಾದಯೋ ದೀಘಜಾತಿಕಾ ವಾ ವಸನ್ತಿ, ತಂ ವಾಳವಿಹಾರಂ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಆಪತ್ತಾನಾಪತ್ತಿಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಯಂ ಪಾಳಿಮುತ್ತಕನಯೋ। ಯಥಾ ಚ ಭಿಕ್ಖುಂ ವಾಳಯಕ್ಖವಿಹಾರಂ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ; ಏವಂ ವಾಳಯಕ್ಖಮ್ಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಾನಾಪತ್ತಿಭೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏಸೇವ ನಯೋ ವಾಳಕನ್ತಾರಾದಿವತ್ಥೂಸುಪಿ। ಕೇವಲಞ್ಹೇತ್ಥ ಯಸ್ಮಿಂ ಕನ್ತಾರೇ ವಾಳಮಿಗಾ ವಾ ದೀಘಜಾತಿಕಾ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ವಾಳಕನ್ತಾರೋ। ಯಸ್ಮಿಂ ಚೋರಾ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಚೋರಕನ್ತಾರೋತಿ ಏವಂ ಪದತ್ಥಮತ್ತಮೇವ ನಾನಂ। ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹಪಾರಾಜಿಕಞ್ಚ ನಾಮೇತಂ ಸಣ್ಹಂ, ಪರಿಯಾಯಕಥಾಯ ನ ಮುಚ್ಚತಿ; ತಸ್ಮಾ ಯೋ ವದೇಯ್ಯ ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಓಕಾಸೇ ಚೋರೋ ನಿಸಿನ್ನೋ , ಯೋ ತಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹರತಿ, ಸೋ ರಾಜತೋ ಸಕ್ಕಾರವಿಸೇಸಂ ಲಭತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಸ ಚೇತಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಕೋಚಿ ನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ, ಅಯಂ ಪಾರಾಜಿಕೋ ಹೋತೀತಿ।

    Vāḷayakkhavatthusmiṃ – vāḷayakkhavihāranti yasmiṃ vihāre vāḷo caṇḍo yakkho vasati, taṃ vihāraṃ. Yo hi evarūpaṃ vihāraṃ ajānanto kevalaṃ vasanatthāya peseti, anāpatti. Yo maraṇādhippāyo peseti, so itarassa maraṇena pārājikaṃ, amaraṇena thullaccayaṃ āpajjati. Yathā ca vāḷayakkhavihāraṃ; evaṃ yattha vāḷasīhabyagghādimigā vā ajagarakaṇhasappādayo dīghajātikā vā vasanti, taṃ vāḷavihāraṃ pesentassāpi āpattānāpattibhedo veditabbo. Ayaṃ pāḷimuttakanayo. Yathā ca bhikkhuṃ vāḷayakkhavihāraṃ pesentassa; evaṃ vāḷayakkhampi bhikkhusantikaṃ pesentassa āpattānāpattibhedo veditabbo. Eseva nayo vāḷakantārādivatthūsupi. Kevalañhettha yasmiṃ kantāre vāḷamigā vā dīghajātikā vā atthi, so vāḷakantāro. Yasmiṃ corā atthi, so corakantāroti evaṃ padatthamattameva nānaṃ. Manussaviggahapārājikañca nāmetaṃ saṇhaṃ, pariyāyakathāya na muccati; tasmā yo vadeyya ‘‘asukasmiṃ nāma okāse coro nisinno , yo tassa sīsaṃ chinditvā āharati, so rājato sakkāravisesaṃ labhatī’’ti. Tassa cetaṃ vacanaṃ sutvā koci naṃ gantvā māreti, ayaṃ pārājiko hotīti.

    ೧೮೮. ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋತಿ ಆದೀಸು ಸೋ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ತನೋ ವೇರಿಭಿಕ್ಖುಂ ಮಾರೇತುಕಾಮೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಂ ಮೇ ದಿವಾ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ನ ಸುಕರಂ ಭವೇಯ್ಯ ಸೋತ್ಥಿನಾ ಗನ್ತುಂ, ರತ್ತಿಂ ನಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ರತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ಬಹೂನಂ ಸಯಿತಟ್ಠಾನೇ ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ತಮೇವ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿ। ಅಪರೋ ತಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಞ್ಞಂ, ಅಪರೋ ಅಞ್ಞಂ ತಸ್ಸೇವ ಸಹಾಯಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ತಂ, ಅಪರೋ ಅಞ್ಞಂ ತಸ್ಸೇವ ಸಹಾಯಂ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಅಞ್ಞಂ ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಮೇವ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಸಿ। ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಮೇವ।

    188.Taṃ maññamānoti ādīsu so kira bhikkhu attano veribhikkhuṃ māretukāmo cintesi – ‘‘imaṃ me divā mārentassa na sukaraṃ bhaveyya sotthinā gantuṃ, rattiṃ naṃ māressāmī’’ti sallakkhetvā rattiṃ āgamma bahūnaṃ sayitaṭṭhāne taṃ maññamāno tameva jīvitā voropesi. Aparo taṃ maññamāno aññaṃ, aparo aññaṃ tasseva sahāyaṃ maññamāno taṃ, aparo aññaṃ tasseva sahāyaṃ maññamāno aññaṃ tassa sahāyameva jīvitā voropesi. Sabbesampi pārājikameva.

    ಅಮನುಸ್ಸಗಹಿತವತ್ಥೂಸು ಪಠಮೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಯಕ್ಖಂ ಪಲಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಹಾರಂ ಅದಾಸಿ, ಇತರೋ ‘‘ನ ದಾನಾಯಂ ವಿರಜ್ಝಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ, ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ । ಏತ್ಥ ಚ ನಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ। ನ ಏತ್ತಕೇನೇವ ಅಮನುಸ್ಸಗಹಿತಸ್ಸ ಪಹಾರೋ ದಾತಬ್ಬೋ, ತಾಲಪಣ್ಣಂ ಪನ ಪರಿತ್ತಸುತ್ತಂ ವಾ ಹತ್ಥೇ ವಾ ಪಾದೇ ವಾ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ, ರತನಸುತ್ತಾದೀನಿ ಪರಿತ್ತಾನಿ ಭಣಿತಬ್ಬಾನಿ, ‘‘ಮಾ ಸೀಲವನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ವಿಹೇಠೇಹೀ’’ತಿ ಧಮ್ಮಕಥಾ ಕಾತಬ್ಬಾತಿ। ಸಗ್ಗಕಥಾದೀನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನಿ। ಯಞ್ಹೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ವುತ್ತಮೇವ।

    Amanussagahitavatthūsu paṭhame vatthusmiṃ ‘‘yakkhaṃ palāpessāmī’’ti pahāraṃ adāsi, itaro ‘‘na dānāyaṃ virajjhituṃ samattho, māressāmi na’’nti . Ettha ca namaraṇādhippāyassa anāpatti vuttāti. Na ettakeneva amanussagahitassa pahāro dātabbo, tālapaṇṇaṃ pana parittasuttaṃ vā hatthe vā pāde vā bandhitabbaṃ, ratanasuttādīni parittāni bhaṇitabbāni, ‘‘mā sīlavantaṃ bhikkhuṃ viheṭhehī’’ti dhammakathā kātabbāti. Saggakathādīni uttānatthāni. Yañhettha vattabbaṃ taṃ vuttameva.

    ೧೮೯. ರುಕ್ಖಚ್ಛೇದನವತ್ಥು ಅಟ್ಟಬನ್ಧನವತ್ಥುಸದಿಸಂ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಯೋ ರುಕ್ಖೇನ ಓತ್ಥತೋಪಿ ನ ಮರತಿ , ಸಕ್ಕಾ ಚ ಹೋತಿ ಏಕೇನ ಪಸ್ಸೇನ ರುಕ್ಖಂ ಛೇತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ವಾ ಖನಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ, ಹತ್ಥೇ ಚಸ್ಸ ವಾಸಿ ವಾ ಕುಠಾರೀ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ತೇನ ಅಪಿ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಂ, ನ ಚ ರುಕ್ಖೋ ವಾ ಛಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ, ನ ಪಥವೀ ವಾ ಖಣಿತಬ್ಬಾ। ಕಸ್ಮಾ? ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಹಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಆಣಂ ಭಞ್ಜತಿ, ನ ಜೀವಿತಪರಿಯನ್ತಂ ಸೀಲಂ ಕರೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅಪಿ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಿತಬ್ಬಂ, ನ ಚ ಸೀಲನ್ತಿ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಏವಂ ಕಾತಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಪನ ಭಿಕ್ಖುನೋ ರುಕ್ಖಂ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಥವಿಂ ವಾ ಖನಿತ್ವಾ ತಂ ನೀಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇ ಉದುಕ್ಖಲಯನ್ತಕೇನ ರುಕ್ಖಂ ಪವಟ್ಟೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ತಂಯೇವ ರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಉದುಕ್ಖಲಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಮಹಾಸುಮತ್ಥೇರೋ ಆಹ। ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಮಹಾಪದುಮತ್ಥೇರೋ। ಸೋಬ್ಭಾದೀಸು ಪತಿತಸ್ಸಾಪಿ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಉತ್ತಾರಣೇ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅತ್ತನಾ ಭೂತಗಾಮಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸ್ಸೇಣೀ ನ ಕಾತಬ್ಬಾ, ಅಞ್ಞೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಉದ್ಧರಿತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ।

    189.Rukkhacchedanavatthu aṭṭabandhanavatthusadisaṃ. Ayaṃ pana viseso – yo rukkhena otthatopi na marati , sakkā ca hoti ekena passena rukkhaṃ chetvā pathaviṃ vā khanitvā nikkhamituṃ, hatthe cassa vāsi vā kuṭhārī vā atthi, tena api jīvitaṃ pariccajitabbaṃ, na ca rukkho vā chinditabbo, na pathavī vā khaṇitabbā. Kasmā? Evaṃ karonto hi pācittiyaṃ āpajjati, buddhassa āṇaṃ bhañjati, na jīvitapariyantaṃ sīlaṃ karoti. Tasmā api jīvitaṃ pariccajitabbaṃ, na ca sīlanti pariggahetvā na evaṃ kātabbaṃ. Aññassa pana bhikkhuno rukkhaṃ vā chinditvā pathaviṃ vā khanitvā taṃ nīharituṃ vaṭṭati. Sace udukkhalayantakena rukkhaṃ pavaṭṭetvā nīharitabbo hoti, taṃyeva rukkhaṃ chinditvā udukkhalaṃ gahetabbanti mahāsumatthero āha. Aññampi chinditvā gahetuṃ vaṭṭatīti mahāpadumatthero. Sobbhādīsu patitassāpi nisseṇiṃ bandhitvā uttāraṇe eseva nayo. Attanā bhūtagāmaṃ chinditvā nisseṇī na kātabbā, aññesaṃ katvā uddharituṃ vaṭṭatīti.

    ೧೯೦. ದಾಯಾಲಿಮ್ಪನವತ್ಥೂಸು – ದಾಯಂ ಆಲಿಮ್ಪೇಸುನ್ತಿ ವನೇ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಂಸು। ಏತ್ಥ ಪನ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾನುದ್ದಿಸ್ಸವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಾನನ್ತರಿಯಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿವತ್ಥೂನಂ ಅನುರೂಪತೋ ಪಾರಾಜಿಕಾದೀನಿ ಅಕುಸಲರಾಸಿಭಾವೋ ಚ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಅಲ್ಲತಿಣವನಪ್ಪಗುಮ್ಬಾದಯೋ ಡಯ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಆಲಿಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ಚ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ। ‘‘ದಬ್ಬೂಪಕರಣಾನಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತೂ’’ತಿ ಆಲಿಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ। ಖಿಡ್ಡಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಪಿ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ಸಙ್ಖೇಪಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಅಲ್ಲಸುಕ್ಖಂ ಸಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಡಯ್ಹತೂ’’ತಿ ಆಲಿಮ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ವತ್ಥುವಸೇನ ಪಾರಾಜಿಕಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಪಾಚಿತ್ತಿಯದುಕ್ಕಟಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

    190. Dāyālimpanavatthūsu – dāyaṃ ālimpesunti vane aggiṃ adaṃsu. Ettha pana uddissānuddissavasena pārājikānantariyathullaccayapācittivatthūnaṃ anurūpato pārājikādīni akusalarāsibhāvo ca pubbe vuttanayeneva veditabbo. ‘‘Allatiṇavanappagumbādayo ḍayhantū’’ti ālimpentassa ca pācittiyaṃ. ‘‘Dabbūpakaraṇāni vinassantū’’ti ālimpentassa dukkaṭaṃ. Khiḍḍādhippāyenāpi dukkaṭanti saṅkhepaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ. ‘‘Yaṃkiñci allasukkhaṃ saindriyānindriyaṃ ḍayhatū’’ti ālimpentassa vatthuvasena pārājikathullaccayapācittiyadukkaṭāni veditabbāni.

    ಪಟಗ್ಗಿದಾನಂ ಪನ ಪರಿತ್ತಕರಣಞ್ಚ ಭಗವತಾ ಅನುಞ್ಞಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ಅರಞ್ಞೇ ವನಕಮ್ಮಿಕೇಹಿ ವಾ ದಿನ್ನಂ ಸಯಂ ವಾ ಉಟ್ಠಿತಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತಿಣಕುಟಿಯೋ ಮಾ ವಿನಸ್ಸನ್ತೂ’’ತಿ ತಸ್ಸ ಅಗ್ಗಿನೋ ಪಟಿಅಗ್ಗಿಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿರುಪಾದಾನೋ ನಿಬ್ಬಾತಿ। ಪರಿತ್ತಮ್ಪಿ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ ತಿಣಕುಟಿಕಾನಂ ಸಮನ್ತಾ ಭೂಮಿತಚ್ಛನಂ ಪರಿಖಾಖಣನಂ ವಾ, ಯಥಾ ಆಗತೋ ಅಗ್ಗಿ ಉಪಾದಾನಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾತಿ। ಏತಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ಉಟ್ಠಿತೇಯೇವ ಅಗ್ಗಿಸ್ಮಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅನುಟ್ಠಿತೇ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇಹಿ ಕಪ್ಪಿಯವೋಹಾರೇನ ಕಾರೇತಬ್ಬಂ। ಉದಕೇನ ಪನ ನಿಬ್ಬಾಪೇನ್ತೇಹಿ ಅಪ್ಪಾಣಕಮೇವ ಉದಕಂ ಆಸಿಞ್ಚಿತಬ್ಬಂ।

    Paṭaggidānaṃ pana parittakaraṇañca bhagavatā anuññātaṃ, tasmā araññe vanakammikehi vā dinnaṃ sayaṃ vā uṭṭhitaṃ aggiṃ āgacchantaṃ disvā ‘‘tiṇakuṭiyo mā vinassantū’’ti tassa aggino paṭiaggiṃ dātuṃ vaṭṭati, yena saddhiṃ āgacchanto aggi ekato hutvā nirupādāno nibbāti. Parittampi kātuṃ vaṭṭati tiṇakuṭikānaṃ samantā bhūmitacchanaṃ parikhākhaṇanaṃ vā, yathā āgato aggi upādānaṃ alabhitvā nibbāti. Etañca sabbaṃ uṭṭhiteyeva aggismiṃ kātuṃ vaṭṭati. Anuṭṭhite anupasampannehi kappiyavohārena kāretabbaṃ. Udakena pana nibbāpentehi appāṇakameva udakaṃ āsiñcitabbaṃ.

    ೧೯೧. ಆಘಾತನವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಯಥಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರವಚನೇ; ಏವಂ ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಪಹಾರೇಹೀ’’ತಿ ಆದಿವಚನೇಸುಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ದ್ವೀಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಚ ಏಕೇನ ಪಹಾರೇನ ಮಾರಿತೇಪಿ ಖೇತ್ತಮೇವ ಓತಿಣ್ಣತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ತೀಹಿ ಮಾರಿತೇ ಪನ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ। ಇತಿ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದೇ ವಾ ಪರಿಚ್ಛೇದಬ್ಭನ್ತರೇ ವಾ ಅವಿಸಙ್ಕೇತಂ, ಪರಿಚ್ಛೇದಾತಿಕ್ಕಮೇ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ ಹೋತಿ, ಆಣಾಪಕೋ ಮುಚ್ಚತಿ, ವಧಕಸ್ಸೇವ ದೋಸೋ। ಯಥಾ ಚ ಪಹಾರೇಸು; ಏವಂ ಪುರಿಸೇಸುಪಿ ‘‘ಏಕೋ ಮಾರೇತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಏಕೇನೇವ ಮಾರಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ದ್ವೀಹಿ ಮಾರಿತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ। ‘‘ದ್ವೇ ಮಾರೇನ್ತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಏಕೇನ ವಾ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ಮಾರಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ತೀಹಿ ಮಾರಿತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏಕೋ ಸಙ್ಗಾಮೇ ವೇಗೇನ ಧಾವತೋ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸೀಸಂ ಅಸಿನಾ ಛಿನ್ದತಿ, ಅಸೀಸಕಂ ಕಬನ್ಧಂ ಧಾವತಿ, ತಮಞ್ಞೋ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಾತೇಸಿ, ಕಸ್ಸ ಪಾರಾಜಿಕನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಉಪಡ್ಢಾ ಥೇರಾ ‘‘ಗಮನೂಪಚ್ಛೇದಕಸ್ಸಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕಗೋದತ್ತತ್ಥೇರೋ ‘‘ಸೀಸಚ್ಛೇದಕಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಏವರೂಪಾನಿಪಿ ವತ್ಥೂನಿ ಇಮಸ್ಸ ವತ್ಥುಸ್ಸ ಅತ್ಥದೀಪನೇ ವತ್ತಬ್ಬಾನೀತಿ।

    191.Āghātanavatthusmiṃ – yathā ekappahāravacane; evaṃ ‘‘dvīhi pahārehī’’ti ādivacanesupi pārājikaṃ veditabbaṃ. ‘‘Dvīhī’’ti vutte ca ekena pahārena māritepi khettameva otiṇṇattā pārājikaṃ, tīhi mārite pana visaṅketaṃ. Iti yathāparicchede vā paricchedabbhantare vā avisaṅketaṃ, paricchedātikkame pana sabbattha visaṅketaṃ hoti, āṇāpako muccati, vadhakasseva doso. Yathā ca pahāresu; evaṃ purisesupi ‘‘eko māretū’’ti vutte ekeneva mārite pārājikaṃ, dvīhi mārite visaṅketaṃ. ‘‘Dve mārentū’’ti vutte ekena vā dvīhi vā mārite pārājikaṃ, tīhi mārite visaṅketanti veditabbaṃ. Eko saṅgāme vegena dhāvato purisassa sīsaṃ asinā chindati, asīsakaṃ kabandhaṃ dhāvati, tamañño paharitvā pātesi, kassa pārājikanti vutte upaḍḍhā therā ‘‘gamanūpacchedakassā’’ti āhaṃsu. Ābhidhammikagodattatthero ‘‘sīsacchedakassā’’ti. Evarūpānipi vatthūni imassa vatthussa atthadīpane vattabbānīti.

    ೧೯೨. ತಕ್ಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ತಕ್ಕಂ ಪಾಯೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ತಕ್ಕಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಮಾರಿತೇ ಪಾರಾಜಿಕಂ। ನಿಯಮೇತ್ವಾ ಪನ ‘‘ಗೋತಕ್ಕಂ ಮಹಿಂಸತಕ್ಕಂ ಅಜಿಕಾತಕ್ಕ’’ನ್ತಿ ವಾ, ‘‘ಸೀತಂ ಉಣ್ಹಂ ಧೂಪಿತಂ ಅಧೂಪಿತ’’ನ್ತಿ ವಾ ವುತ್ತೇ ಯಂ ವುತ್ತಂ, ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಮಾರಿತೇ ವಿಸಙ್ಕೇತಂ।

    192.Takkavatthusmiṃ – aniyametvā ‘‘takkaṃ pāyethā’’ti vutte yaṃ vā taṃ vā takkaṃ pāyetvā mārite pārājikaṃ. Niyametvā pana ‘‘gotakkaṃ mahiṃsatakkaṃ ajikātakka’’nti vā, ‘‘sītaṃ uṇhaṃ dhūpitaṃ adhūpita’’nti vā vutte yaṃ vuttaṃ, tato aññaṃ pāyetvā mārite visaṅketaṃ.

    ಲೋಣಸೋವೀರಕವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ – ಲೋಣಸೋವೀರಕಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬರಸಾಭಿಸಙ್ಖತಂ ಏಕಂ ಭೇಸಜ್ಜಂ। ತಂ ಕಿರ ಕರೋನ್ತಾ ಹರೀತಕಾಮಲಕವಿಭೀತಕಕಸಾವೇ ಸಬ್ಬಧಞ್ಞಾನಿ ಸಬ್ಬಅಪರಣ್ಣಾನಿ ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ಧಞ್ಞಾನಂ ಓದನಂ ಕದಲಿಫಲಾದೀನಿ ಸಬ್ಬಫಲಾನಿ ವೇತ್ತಕೇತಕಖಜ್ಜೂರಿಕಳೀರಾದಯೋ ಸಬ್ಬಕಳೀರೇ ಮಚ್ಛಮಂಸಖಣ್ಡಾನಿ ಅನೇಕಾನಿ ಚ ಮಧುಫಾಣಿತಸಿನ್ಧವಲೋಣನಿಕಟುಕಾದೀನಿ ಭೇಸಜ್ಜಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕುಮ್ಭಿಮುಖಂ ಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ಏಕಂ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಠಪೇನ್ತಿ, ತಂ ಪರಿಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಜಮ್ಬುರಸವಣ್ಣಂ ಹೋತಿ। ವಾತಕಾಸಕುಟ್ಠಪಣ್ಡುಭಗನ್ದರಾದೀನಂ ಸಿನಿದ್ಧಭೋಜನಂ ಭುತ್ತಾನಞ್ಚ ಉತ್ತರಪಾನಂ ಭತ್ತಜೀರಣಕಭೇಸಜ್ಜಂ ತಾದಿಸಂ ನತ್ಥಿ। ತಂ ಪನೇತಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಮ್ಪಿ ವಟ್ಟತಿ, ಗಿಲಾನಾನಂ ಪಾಕತಿಕಮೇವ, ಅಗಿಲಾನಾನಂ ಪನ ಉದಕಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ಪಾನಪರಿಭೋಗೇನಾತಿ।

    Loṇasovīrakavatthusmiṃ– loṇasovīrakaṃ nāma sabbarasābhisaṅkhataṃ ekaṃ bhesajjaṃ. Taṃ kira karontā harītakāmalakavibhītakakasāve sabbadhaññāni sabbaaparaṇṇāni sattannampi dhaññānaṃ odanaṃ kadaliphalādīni sabbaphalāni vettaketakakhajjūrikaḷīrādayo sabbakaḷīre macchamaṃsakhaṇḍāni anekāni ca madhuphāṇitasindhavaloṇanikaṭukādīni bhesajjāni pakkhipitvā kumbhimukhaṃ limpitvā ekaṃ vā dve vā tīṇi vā saṃvaccharāni ṭhapenti, taṃ paripaccitvā jamburasavaṇṇaṃ hoti. Vātakāsakuṭṭhapaṇḍubhagandarādīnaṃ siniddhabhojanaṃ bhuttānañca uttarapānaṃ bhattajīraṇakabhesajjaṃ tādisaṃ natthi. Taṃ panetaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattampi vaṭṭati, gilānānaṃ pākatikameva, agilānānaṃ pana udakasambhinnaṃ pānaparibhogenāti.

    ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾಯ

    Samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya

    ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Tatiyapārājikavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ೪. ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಂ • 4. Catutthapārājikaṃ




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೩. ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕಂ • 3. Tatiyapārājikaṃ

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā
    ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿನಿದಾನವಣ್ಣನಾ • Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā
    ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ānāpānassatisamādhikathāvaṇṇanā
    ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Paṭhamapaññattikathāvaṇṇanā
    ಅನುಪಞ್ಞತ್ತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Anupaññattikathāvaṇṇanā
    ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ • Padabhājanīyavaṇṇanā
    ದೂತಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Dūtakathāvaṇṇanā
    ವಿನೀತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ • Vinītavatthuvaṇṇanā

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā
    ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿನಿದಾನವಣ್ಣನಾ • Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā
    ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ānāpānassatisamādhikathāvaṇṇanā
    ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ • Padabhājanīyavaṇṇanā
    ವಿನೀತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ • Vinītavatthuvaṇṇanā

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā
    ಪಠಮಪಞ್ಞತ್ತಿನಿದಾನವಣ್ಣನಾ • Paṭhamapaññattinidānavaṇṇanā
    ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ānāpānassatisamādhikathāvaṇṇanā
    ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ • Padabhājanīyavaṇṇanā
    ವಿನೀತವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ • Vinītavatthuvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact