| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಪುರಾಣ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
೩. ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ
3. Tatiyapārājikavaṇṇanā
ಯಥಾ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಭಾವಜಾನನಮೇವ ‘‘ಇದಂ ರೂಪಂ, ಅಯಂ ವೇದನಾ’’ತಿ, ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾ ಪನ ಧಮ್ಮಸಭಾವೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಂ ‘‘ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ವಾ’’ತಿಆದಿ, ಏವಮಿಧ ಸದ್ಧಿಂ ಚೇತೇತ್ವಾ ಏಕತ್ತೇನಾಪಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾಭಾವಾ ‘‘ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಕಾನಂ ವಸೇನ ಸಬ್ಬಸುಖುಮಅತ್ತಭಾವತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಲಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ಏತ್ಥ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನತೋ ವಿಯೋಜೇತಿ। ತತ್ಥ ಖಣಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ವೋರೋಪೇತುಂ, ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಸಕ್ಕಾ। ಕಥಂ? ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಉಪಕ್ಕಮೇ ಕತೇ ಲದ್ಧೂಪಕ್ಕಮಂ ಜೀವಿತದಸಕಂ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಂ ದುಬ್ಬಲಸ್ಸ ಪರಿಹೀನವೇಗಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಯಥಾ ದ್ವೇ ತಯೋ ಜವನವಾರೇ ಜವಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ತದನುರೂಪಂ ಕತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಥಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ತತೋ ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವಾ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲಂ ಅಪತ್ವಾ ಅನ್ತರಾವ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ಏವಂ ತದುಭಯಮ್ಪಿ ವೋರೋಪೇತುಂ ಸಕ್ಕಾ। ತಸ್ಮಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ವಿಯೋಜೇತಿ।
Yathā ñātapariññā dhammānaṃ sabhāvajānanameva ‘‘idaṃ rūpaṃ, ayaṃ vedanā’’ti, tīraṇapariññā pana dhammasabhāvena saddhiṃ aniccādivasena pavattamānaṃ ‘‘rūpaṃ aniccanti vā’’tiādi, evamidha saddhiṃ cetetvā ekattenāpi pāṇātipātābhāvā ‘‘jīvitā voropeyyā’’ti vuttaṃ. ‘‘Manussaviggaha’’nti vuttattā gabbhaseyyakānaṃ vasena sabbasukhumaattabhāvato paṭṭhāya dassetuṃ ‘‘kalalato paṭṭhāyā’’ti āha. Ettha jīvitā voropento paccuppannato viyojeti. Tattha khaṇapaccuppannaṃ na sakkā voropetuṃ, santatipaccuppannaṃ vā addhāpaccuppannaṃ vā sakkā. Kathaṃ? Tasmiñhi upakkame kate laddhūpakkamaṃ jīvitadasakaṃ nirujjhamānaṃ dubbalassa parihīnavegassa paccayo hoti. Santatipaccuppannaṃ yathā dve tayo javanavāre javitvā nirujjhati, addhāpaccuppannañca tadanurūpaṃ katvā nirujjhati, tathā paccayo hoti. Tato santatipaccuppannaṃ vā addhāpaccuppannaṃ vā yathāparicchinnakālaṃ apatvā antarāva nirujjhati. Evaṃ tadubhayampi voropetuṃ sakkā. Tasmā paccuppannaṃ viyojeti.
‘‘ಇಮಸ್ಸ ಪನತ್ಥಸ್ಸಾ’’ತಿ ವೋಹಾರವಸೇನ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ಪರಮತ್ಥವಸೇನ ಆವಿಭಾವತ್ಥಂ ‘‘ಪಾಣೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಹಿತಾಯ ಚೇತನಾಯ ಪಯುಜ್ಜತೀತಿ ಪಯೋಗೋ, ಕೋ ಸೋ? ಸರೀರೇ ಸತ್ಥಾದೀನಂ ಗಮನಂ ಪಹರಣನ್ತಿ ಕಾಯವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಹಿತಾಯ ಚೇತನಾಯ ಪರಸರೀರೇ ಸತ್ಥಪಾತನಂ। ದೂರೇ ಠಿತನ್ತಿ ದೂರೇ ವಾ ತಿಟ್ಠತು, ಸಮೀಪೇ ವಾ। ಹತ್ಥತೋ ಮುತ್ತೇನ ಪಹಾರೋ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ। ತತ್ಥಾತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪ್ಪಯೋಗೇ। ಯೋ ಕೋಚಿ ಮರತೂತಿ ಏತ್ಥ ಮಹಾಜನಸಮೂಹೇ ನ ಸಕ್ಕಾ। ಯಸ್ಸೂಪರಿ ಸರೋ ಪತತಿ, ತಸ್ಸೇವ ಜೀವಿತಮರಣಂ ಕಾತುಂ, ನ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಜೀವಿತಮರಣಂ। ಆಣಾಪನನ್ತಿ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಹಿತಾಯ ಚೇತನಾಯ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥಸಾಧನಂ। ತೇನೇವ ‘‘ಸಾವೇತುಕಾಮೋ ನ ಸಾವೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೫೪) ವುತ್ತಂ। ಆಣತ್ತಿನಿಯಾಮಕಾತಿ ಆಣತ್ತಿಕಪ್ಪಯೋಗಸಾಧಿಕಾ। ಏತೇಸು ಹಿ ಅವಿರಜ್ಝಿತೇಸು ಏವ ಆಣತ್ತಿಪಯೋಗೋ ಹೋತಿ, ನ ಅಞ್ಞಥಾ।
‘‘Imassa panatthassā’’ti vohāravasena vuttamatthaṃ paramatthavasena āvibhāvatthaṃ ‘‘pāṇo veditabbo’’tiādi vuttaṃ. Kāyaviññattisahitāya cetanāya payujjatīti payogo, ko so? Sarīre satthādīnaṃ gamanaṃ paharaṇanti kāyavacīviññattisahitāya cetanāya parasarīre satthapātanaṃ. Dūre ṭhitanti dūre vā tiṭṭhatu, samīpe vā. Hatthato muttena pahāro nissaggiyo. Tatthāti nissaggiyappayoge. Yo koci maratūti ettha mahājanasamūhe na sakkā. Yassūpari saro patati, tasseva jīvitamaraṇaṃ kātuṃ, na yassa kassaci jīvitamaraṇaṃ. Āṇāpananti vacīviññattisahitāya cetanāya adhippetatthasādhanaṃ. Teneva ‘‘sāvetukāmo na sāvetī’’ti (pārā. 54) vuttaṃ. Āṇattiniyāmakāti āṇattikappayogasādhikā. Etesu hi avirajjhitesu eva āṇattipayogo hoti, na aññathā.
ರೂಪೂಪಹಾರೋತಿ ಏತ್ಥ –
Rūpūpahāroti ettha –
‘‘ಮಮಾಲಾಭೇನ ಏಸಿತ್ಥೀ, ಮರತೂ’’ತಿ ಸಮೀಪಗೋ।
‘‘Mamālābhena esitthī, maratū’’ti samīpago;
ದುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಸಚೇ ಯಾತಿ, ಹೋತಿ ಸೋ ಇತ್ಥಿಮಾರಕೋ॥
Duṭṭhacitto sace yāti, hoti so itthimārako.
ಭಿಕ್ಖತ್ಥಾಯ ಸಚೇ ಯಾತಿ, ಜಾನನ್ತೋಪಿ ನ ಮಾರಕೋ।
Bhikkhatthāya sace yāti, jānantopi na mārako;
ಅನತ್ಥಿಕೋ ಹಿ ಸೋ ತಸ್ಸಾ, ಮರಣೇನ ಉಪೇಕ್ಖಕೋ॥
Anatthiko hi so tassā, maraṇena upekkhako.
ವಿಯೋಗೇನ ಚ ಮೇ ಜಾಯಾ, ಜನನೀ ಚ ನ ಜೀವತಿ।
Viyogena ca me jāyā, jananī ca na jīvati;
ಇತಿ ಜಾನಂ ವಿಯುಞ್ಜನ್ತೋ, ತದತ್ಥಿಕೋ ಹೋತಿ ಮಾರಕೋ॥
Iti jānaṃ viyuñjanto, tadatthiko hoti mārako.
ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿನಿಮಿತ್ತಞ್ಚೇ, ಯಾತಿ ಜಾನಂ ನ ಮಾರಕೋ।
Pabbajjādinimittañce, yāti jānaṃ na mārako;
ಅನತ್ಥಿಕೋ ಹಿ ಸೋ ತಸ್ಸಾ, ಮರಣೇನ ಉಪೇಕ್ಖಕೋ॥
Anatthiko hi so tassā, maraṇena upekkhako.
ಹಾರಕಸದ್ದಸ್ಸ ಭೇದತೋ ಅತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಏಕಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸತ್ಥಞ್ಚ ತಂ ಹಾರಕಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಏತೇನ ಥಾವರಪ್ಪಯೋಗಂ ದಸ್ಸೇತಿ ಸಾಹತ್ಥಿಕಾದೀಸು ಪಯೋಗೇಸು। ‘‘ಇತಿ ಚಿತ್ತಮನೋ’’ತಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾಪಿ ಇತಿಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ ನ ತಾವ ವುತ್ತೋ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನ ವುತ್ತೋ, ಅಧಿಕಾರವಸೇನ ಪನ ಆಗತಂ ಇತಿಸದ್ದಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಇತಿ ಚಿತ್ತಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಮರಣಸಞ್ಞೀ ಮರಣಚೇತನೋ ಮರಣಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಮರಣಂಯೇವ ವಕ್ಖತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ಛಪ್ಪಯೋಗವಸೇನ। ಸಾಹತ್ಥಿಕನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಪ್ಪಯೋಗೇಸು ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾಯ ಸತ್ತಮಾಯ ಸಹ ಉಪ್ಪನ್ನಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಸಾಹತ್ಥಿಕತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಆಣತ್ತಿಕೇ ಪನ ಸತ್ತಹಿಪಿ ಚೇತನಾಹಿ ಸಹ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮ್ಭವತೋ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಸದ್ದಾ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕೇಕಕ್ಖರಭಾವಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯತ್ತಕೇಹಿ ಅಕ್ಖರೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇನ್ತಿ, ತದವಸಾನಕ್ಖರಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾಯ ಸತ್ತಮಚೇತನಾಯ ಸಹಜಾತವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಆಣತ್ತಿಕತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Hārakasaddassa bhedato atthaṃ vitthāretvā ubhayampi ekamevāti dassetuṃ ‘‘satthañca taṃ hārakañcā’’tiādi vuttaṃ. Etena thāvarappayogaṃ dasseti sāhatthikādīsu payogesu. ‘‘Iti cittamano’’ti uddharitvāpi itisaddassa attho na tāva vutto. Kiñcāpi na vutto, adhikāravasena pana āgataṃ itisaddaṃ yojetvā iti cittasaṅkappoti ettha ‘‘maraṇasaññī maraṇacetano maraṇādhippāyo’’ti vuttattā maraṇaṃyeva vakkhatīti veditabbo. Vuttanayenāti chappayogavasena. Sāhatthikanissaggiyappayogesu sanniṭṭhāpakacetanāya sattamāya saha uppannakāyaviññattiyā sāhatthikatā veditabbā. Āṇattike pana sattahipi cetanāhi saha vacīviññattisambhavato satta satta saddā ekato hutvā ekekakkharabhāvaṃ gantvā yattakehi akkharehi attano adhippāyaṃ viññāpenti, tadavasānakkharasamuṭṭhāpikāya sattamacetanāya sahajātavacīviññattiyā āṇattikatā veditabbā.
ತತಿಯಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Tatiyapārājikavaṇṇanā niṭṭhitā.
