| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga |
३. ततियपाटिदेसनीयसिक्खापदं
3. Tatiyapāṭidesanīyasikkhāpadaṃ
५६२. तेन समयेन बुद्धो भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन सावत्थियं अञ्ञतरं कुलं उभतोपसन्नं होति। सद्धाय वड्ढति, भोगेन हायति, यं तस्मिं कुले उप्पज्जति पुरेभत्तं खादनीयं वा भोजनीयं वा तं सब्बं भिक्खूनं विस्सज्जेत्वा अप्पेकदा अनसिता अच्छन्ति। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘कथञ्हि नाम समणा सक्यपुत्तिया न मत्तं जानित्वा पटिग्गहेस्सन्ति! इमे इमेसं दत्वा अप्पेकदा अनसिता अच्छन्ती’’ति!! अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, यं कुलं सद्धाय वड्ढति, भोगेन हायति एवरूपस्स कुलस्स ञत्तिदुतियेन कम्मेन सेक्खसम्मुतिं दातुं। एवञ्च पन, भिक्खवे, दातब्बा। ब्यत्तेन भिक्खुना पटिबलेन सङ्घो ञापेतब्बो –
562. Tena samayena buddho bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tena kho pana samayena sāvatthiyaṃ aññataraṃ kulaṃ ubhatopasannaṃ hoti. Saddhāya vaḍḍhati, bhogena hāyati, yaṃ tasmiṃ kule uppajjati purebhattaṃ khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā taṃ sabbaṃ bhikkhūnaṃ vissajjetvā appekadā anasitā acchanti. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kathañhi nāma samaṇā sakyaputtiyā na mattaṃ jānitvā paṭiggahessanti! Ime imesaṃ datvā appekadā anasitā acchantī’’ti!! Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yaṃ kulaṃ saddhāya vaḍḍhati, bhogena hāyati evarūpassa kulassa ñattidutiyena kammena sekkhasammutiṃ dātuṃ. Evañca pana, bhikkhave, dātabbā. Byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo –
५६३. ‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। इत्थन्नामं कुलं सद्धाय वड्ढति, भोगेन हायति। यदि सङ्घस्स पत्तकल्लं, सङ्घो इत्थन्नामस्स कुलस्स सेक्खसम्मुतिं ददेय्य। एसा ञत्ति।
563. ‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Itthannāmaṃ kulaṃ saddhāya vaḍḍhati, bhogena hāyati. Yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho itthannāmassa kulassa sekkhasammutiṃ dadeyya. Esā ñatti.
‘‘सुणातु मे, भन्ते, सङ्घो। इत्थन्नामं कुलं सद्धाय वड्ढति, भोगेन हायति। सङ्घो इत्थन्नामस्स कुलस्स सेक्खसम्मुतिं देति। यस्सायस्मतो खमति इत्थन्नामस्स कुलस्स सेक्खसम्मुतिया दानं, सो तुण्हस्स; यस्स नक्खमति, सो भासेय्य।
‘‘Suṇātu me, bhante, saṅgho. Itthannāmaṃ kulaṃ saddhāya vaḍḍhati, bhogena hāyati. Saṅgho itthannāmassa kulassa sekkhasammutiṃ deti. Yassāyasmato khamati itthannāmassa kulassa sekkhasammutiyā dānaṃ, so tuṇhassa; yassa nakkhamati, so bhāseyya.
‘‘दिन्ना सङ्घेन इत्थन्नामस्स कुलस्स सेक्खसम्मुति। खमति सङ्घस्स, तस्मा तुण्ही, एवमेतं धारयामी’’ति।
‘‘Dinnā saṅghena itthannāmassa kulassa sekkhasammuti. Khamati saṅghassa, tasmā tuṇhī, evametaṃ dhārayāmī’’ti.
एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
Evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
‘‘यानि खो पन तानि सेक्खसम्मतानि कुलानि, यो पन भिक्खु तथारूपेसु सेक्खसम्मतेसु कुलेसु खादनीयं वा भोजनीयं वा सहत्था पटिग्गहेत्वा खादेय्य वा भुञ्जेय्य वा, पटिदेसेतब्बं तेन भिक्खुना – ‘गारय्हं, आवुसो, धम्मं आपज्जिं असप्पायं पाटिदेसनीयं तं पटिदेसेमी’’’ति।
‘‘Yāni kho pana tāni sekkhasammatāni kulāni, yo pana bhikkhu tathārūpesu sekkhasammatesu kulesu khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā sahatthā paṭiggahetvā khādeyya vā bhuñjeyya vā, paṭidesetabbaṃ tena bhikkhunā – ‘gārayhaṃ, āvuso, dhammaṃ āpajjiṃ asappāyaṃ pāṭidesanīyaṃ taṃ paṭidesemī’’’ti.
एवञ्चिदं भगवता भिक्खूनं सिक्खापदं पञ्ञत्तं होति।
Evañcidaṃ bhagavatā bhikkhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ hoti.
५६४. तेन खो पन समयेन सावत्थियं उस्सवो होति। मनुस्सा भिक्खू निमन्तेत्वा भोजेन्ति। तम्पि खो कुलं भिक्खू निमन्तेसि। भिक्खू कुक्कुच्चायन्ता नाधिवासेन्ति – ‘‘पटिक्खित्तं भगवता सेक्खसम्मतेसु कुलेसु खादनीयं वा भोजनीयं वा सहत्था पटिग्गहेत्वा खादितुं भुञ्जितु’’न्ति। ते उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘किं नु खो नाम अम्हाकं जीवितेन यं अय्या अम्हाकं न पटिग्गण्हन्ती’’ति! अस्सोसुं खो भिक्खू तेसं मनुस्सानं उज्झायन्तानं खिय्यन्तानं विपाचेन्तानं। अथ खो ते भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, निमन्तितेन सेक्खसम्मतेसु कुलेसु खादनीयं वा भोजनीयं वा सहत्था पटिग्गहेत्वा खादितुं भुञ्जितुं। एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
564. Tena kho pana samayena sāvatthiyaṃ ussavo hoti. Manussā bhikkhū nimantetvā bhojenti. Tampi kho kulaṃ bhikkhū nimantesi. Bhikkhū kukkuccāyantā nādhivāsenti – ‘‘paṭikkhittaṃ bhagavatā sekkhasammatesu kulesu khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā sahatthā paṭiggahetvā khādituṃ bhuñjitu’’nti. Te ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘kiṃ nu kho nāma amhākaṃ jīvitena yaṃ ayyā amhākaṃ na paṭiggaṇhantī’’ti! Assosuṃ kho bhikkhū tesaṃ manussānaṃ ujjhāyantānaṃ khiyyantānaṃ vipācentānaṃ. Atha kho te bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, nimantitena sekkhasammatesu kulesu khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā sahatthā paṭiggahetvā khādituṃ bhuñjituṃ. Evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
‘‘यानि खो पन तानि सेक्खसम्मतानि कुलानि, यो पन भिक्खु तथारूपेसु सेक्खसम्मतेसु कुलेसु पुब्बे अनिमन्तितो खादनीयं वा भोजनीयं वा सहत्था पटिग्गहेत्वा खादेय्य वा भुञ्जेय्य वा , पटिदेसेतब्बं तेन भिक्खुना – ‘गारय्हं, आवुसो, धम्मं आपज्जिं असप्पायं पाटिदेसनीयं, तं पटिदेसेमी’’’ति।
‘‘Yāni kho pana tāni sekkhasammatāni kulāni, yo pana bhikkhu tathārūpesu sekkhasammatesu kulesu pubbe animantitokhādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā sahatthā paṭiggahetvā khādeyyavā bhuñjeyya vā, paṭidesetabbaṃ tena bhikkhunā – ‘gārayhaṃ, āvuso, dhammaṃ āpajjiṃ asappāyaṃ pāṭidesanīyaṃ, taṃ paṭidesemī’’’ti.
एवञ्चिदं भगवता भिक्खूनं सिक्खापदं पञ्ञत्तं होति।
Evañcidaṃ bhagavatā bhikkhūnaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ hoti.
५६५. तेन खो पन समयेन अञ्ञतरो भिक्खु तस्स कुलस्स कुलूपको होति। अथ खो सो भिक्खु पुब्बण्हसमयं निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय येन तं कुलं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा पञ्ञत्ते आसने निसीदि। तेन खो पन समयेन सो भिक्खु गिलानो होति। अथ खो ते मनुस्सा तं भिक्खुं एतदवोचुं – ‘‘भुञ्जथ, भन्ते’’ति। अथ खो सो भिक्खु – ‘‘भगवता पटिक्खित्तं अनिमन्तितेन सेक्खसम्मतेसु कुलेसु खादनीयं वा भोजनीयं वा सहत्था पटिग्गहेत्वा खादितुं भुञ्जितु’’न्ति कुक्कुच्चायन्तो न पटिग्गहेसि; नासक्खि पिण्डाय चरितुं; छिन्नभत्तो अहोसि। अथ खो सो भिक्खु आरामं गन्त्वा भिक्खूनं एतमत्थं आरोचेसि। भिक्खू भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, गिलानेन भिक्खुना सेक्खसम्मतेसु कुलेसु खादनीयं वा भोजनीयं वा सहत्था पटिग्गहेत्वा खादितुं भुञ्जितुं। एवञ्च पन, भिक्खवे, इमं सिक्खापदं उद्दिसेय्याथ –
565. Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu tassa kulassa kulūpako hoti. Atha kho so bhikkhu pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena taṃ kulaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Tena kho pana samayena so bhikkhu gilāno hoti. Atha kho te manussā taṃ bhikkhuṃ etadavocuṃ – ‘‘bhuñjatha, bhante’’ti. Atha kho so bhikkhu – ‘‘bhagavatā paṭikkhittaṃ animantitena sekkhasammatesu kulesu khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā sahatthā paṭiggahetvā khādituṃ bhuñjitu’’nti kukkuccāyanto na paṭiggahesi; nāsakkhi piṇḍāya carituṃ; chinnabhatto ahosi. Atha kho so bhikkhu ārāmaṃ gantvā bhikkhūnaṃ etamatthaṃ ārocesi. Bhikkhū bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, gilānena bhikkhunā sekkhasammatesu kulesu khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā sahatthā paṭiggahetvā khādituṃ bhuñjituṃ. Evañca pana, bhikkhave, imaṃ sikkhāpadaṃ uddiseyyātha –
५६६. ‘‘यानि खो पन तानि सेक्खसम्मतानि कुलानि, यो पन भिक्खु तथारूपेसु सेक्खसम्मतेसु कुलेसु पुब्बे अनिमन्तितो अगिलानो खादनीयं वा भोजनीयं वा सहत्था पटिग्गहेत्वा खादेय्य वा भुञ्जेय्य वा, पटिदेसेतब्बं तेन भिक्खुना – ‘गारय्हं, आवुसो, धम्मं आपज्जिं असप्पायं पाटिदेसनीयं, तं पटिदेसेमी’’ति।
566.‘‘Yāni kho pana tāni sekkhasammatāni kulāni, yo pana bhikkhu tathārūpesu sekkhasammatesu kulesu pubbe animantito agilāno khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā sahatthā paṭiggahetvā khādeyya vā bhuñjeyya vā, paṭidesetabbaṃ tena bhikkhunā – ‘gārayhaṃ, āvuso, dhammaṃ āpajjiṃ asappāyaṃ pāṭidesanīyaṃ, taṃ paṭidesemī’’ti.
५६७. यानि खो पन तानि सेक्खसम्मतानि कुलानीति सेक्खसम्मतं नाम कुलं यं कुलं सद्धाय वड्ढति, भोगेन हायति। एवरूपस्स कुलस्स ञत्तिदुतियेन कम्मेन सेक्खसम्मुति दिन्ना होति।
567.Yāni kho pana tāni sekkhasammatāni kulānīti sekkhasammataṃ nāma kulaṃ yaṃ kulaṃ saddhāya vaḍḍhati, bhogena hāyati. Evarūpassa kulassa ñattidutiyena kammena sekkhasammuti dinnā hoti.
यो पनाति यो यादिसो…पे॰… भिक्खूति…पे॰… अयं इमस्मिं अत्थे अधिप्पेतो भिक्खूति।
Yo panāti yo yādiso…pe… bhikkhūti…pe… ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti.
तथारूपेसु सेक्खसम्मतेसु कुलेसूति एवरूपेसु सेक्खसम्मतेसु कुलेसु।
Tathārūpesu sekkhasammatesu kulesūti evarūpesu sekkhasammatesu kulesu.
अनिमन्तितो नाम अज्जतनाय वा स्वातनाय वा अनिमन्तितो, घरूपचारं ओक्कमन्ते निमन्तेति, एसो अनिमन्तितो नाम।
Animantito nāma ajjatanāya vā svātanāya vā animantito, gharūpacāraṃ okkamante nimanteti, eso animantito nāma.
निमन्तितो नाम अज्जतनाय वा स्वातनाय वा निमन्तितो, घरूपचारं अनोक्कमन्ते निमन्तेति, एसो निमन्तितो नाम।
Nimantito nāma ajjatanāya vā svātanāya vā nimantito, gharūpacāraṃ anokkamante nimanteti, eso nimantito nāma.
अगिलानो नाम सक्कोति पिण्डाय चरितुं।
Agilāno nāma sakkoti piṇḍāya carituṃ.
गिलानो नाम न सक्कोति पिण्डाय चरितुं।
Gilāno nāma na sakkoti piṇḍāya carituṃ.
खादनीयं नाम पञ्च भोजनानि – यामकालिकं सत्ताहकालिकं यावजीविकं ठपेत्वा अवसेसं खादनीयं नाम।
Khādanīyaṃ nāma pañca bhojanāni – yāmakālikaṃ sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ ṭhapetvā avasesaṃ khādanīyaṃ nāma.
भोजनीयं नाम पञ्च भोजनानि – ओदनो, कुम्मासो, सत्तु, मच्छो, मंसं।
Bhojanīyaṃ nāma pañca bhojanāni – odano, kummāso, sattu, maccho, maṃsaṃ.
अनिमन्तितो अगिलानो ‘‘खादिस्सामि भुञ्जिस्सामी’’ति पटिग्गण्हाति, आपत्ति दुक्कटस्स । अज्झोहारे अज्झोहारे आपत्ति पाटिदेसनीयस्स।
Animantito agilāno ‘‘khādissāmi bhuñjissāmī’’ti paṭiggaṇhāti, āpatti dukkaṭassa . Ajjhohāre ajjhohāre āpatti pāṭidesanīyassa.
५६८. सेक्खसम्मते सेक्खसम्मतसञ्ञी अनिमन्तितो अगिलानो खादनीयं वा भोजनीयंव सहत्था पटिग्गहेत्वा खादति वा भुञ्जति वा, आपत्ति पाटिदेसनीयस्स। सेक्खसम्मते वेमतिको…पे॰… सेक्खसम्मते असेक्खसम्मतसञ्ञी अनिमन्तितो अगिलानो खादनीयं वा भोजनीयं वा सहत्था पटिग्गहेत्वा खादति वा भुञ्जति वा, आपत्ति पाटिदेसनीयस्स।
568. Sekkhasammate sekkhasammatasaññī animantito agilāno khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃva sahatthā paṭiggahetvā khādati vā bhuñjati vā, āpatti pāṭidesanīyassa. Sekkhasammate vematiko…pe… sekkhasammate asekkhasammatasaññī animantito agilāno khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā sahatthā paṭiggahetvā khādati vā bhuñjati vā, āpatti pāṭidesanīyassa.
यामकालिकं सत्ताहकालिकं यावजीविकं आहारत्थाय पटिग्गण्हाति, आपत्ति दुक्कटस्स। अज्झोहारे अज्झोहारे आपत्ति दुक्कटस्स। असेक्खसम्मते सेक्खसम्मतसञ्ञी, आपत्ति दुक्कटस्स। असेक्खसम्मते वेमतिको, आपत्ति दुक्कटस्स। असेक्खसम्मते असेक्खसम्मतसञ्ञी, अनापत्ति।
Yāmakālikaṃ sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ āhāratthāya paṭiggaṇhāti, āpatti dukkaṭassa. Ajjhohāre ajjhohāre āpatti dukkaṭassa. Asekkhasammate sekkhasammatasaññī, āpatti dukkaṭassa. Asekkhasammate vematiko, āpatti dukkaṭassa. Asekkhasammate asekkhasammatasaññī, anāpatti.
५६९. अनापत्ति निमन्तितस्स, गिलानस्स, निमन्तितस्स वा गिलानस्स वा सेसकं भुञ्जति , अञ्ञेसं भिक्खा तत्थ पञ्ञत्ता होति, घरतो नीहरित्वा देन्ति, निच्चभत्ते, सलाकभत्ते, पक्खिके, उपोसथिके, पाटिपदिके, यामकालिकं सत्ताहकालिकं यावजीविकं – ‘‘सति पच्चये परिभुञ्जा’’ति देति, उम्मत्तकस्स, आदिकम्मिकस्साति।
569. Anāpatti nimantitassa, gilānassa, nimantitassa vā gilānassa vā sesakaṃ bhuñjati , aññesaṃ bhikkhā tattha paññattā hoti, gharato nīharitvā denti, niccabhatte, salākabhatte, pakkhike, uposathike, pāṭipadike, yāmakālikaṃ sattāhakālikaṃ yāvajīvikaṃ – ‘‘sati paccaye paribhuñjā’’ti deti, ummattakassa, ādikammikassāti.
ततियपाटिदेसनीयसिक्खापदं निट्ठितं।
Tatiyapāṭidesanīyasikkhāpadaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ३. ततियपाटिदेसनीयसिक्खापदवण्णना • 3. Tatiyapāṭidesanīyasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / पाटिदेसनीयसिक्खापदवण्णना • Pāṭidesanīyasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / २. दुतियपाटिदेसनीयसिक्खापदवण्णना • 2. Dutiyapāṭidesanīyasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / १. पठमपाटिदेसनीयसिक्खापदवण्णना • 1. Paṭhamapāṭidesanīyasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ३. ततियपाटिदेसनीयसिक्खापदं • 3. Tatiyapāṭidesanīyasikkhāpadaṃ
