Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിമാനവത്ഥു-അട്ഠകഥാ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā

    ൩. തതിയപീഠവിമാനവണ്ണനാ

    3. Tatiyapīṭhavimānavaṇṇanā

    പീഠം തേ സോവണ്ണമയന്തി തതിയപീഠവിമാനം. തസ്സ വത്ഥു രാജഗഹേ സമുട്ഠിതം. അഞ്ഞതരോ കിര ഖീണാസവത്ഥേരോ രാജഗഹേ പിണ്ഡായ ചരിത്വാ ഭത്തം ഗഹേത്വാ ഉപകട്ഠേ കാലേ ഭത്തകിച്ചം കാതുകാമോ ഏകം വിവടദ്വാരഗേഹം ഉപസങ്കമി. തസ്മിം പന ഗേഹേ ഗേഹസാമിനീ ഇത്ഥീ സദ്ധാ പസന്നാ ഥേരസ്സ ആകാരം സല്ലക്ഖേത്വാ ‘‘ഏഥ, ഭന്തേ, ഇധ നിസീദിത്വാ ഭത്തകിച്ചം കരോഥാ’’തി അത്തനോ ഭദ്ദപീഠം പഞ്ഞാപേത്വാ ഉപരി പീതവത്ഥം അത്ഥരിത്വാ നിരപേക്ഖപരിച്ചാഗവസേന അദാസി, ‘‘ഇദം മേ പുഞ്ഞം ആയതിം സോവണ്ണപീഠപടിലാഭായ ഹോതൂ’’തി പത്ഥനഞ്ച പട്ഠപേസി. അഥ ഥേരേ തത്ഥ നിസീദിത്വാ ഭത്തകിച്ചം കത്വാ പത്തം ധോവിത്വാ ഉട്ഠായ ഗച്ഛന്തേ ‘‘ഭന്തേ, ഇദമാസനം തുമ്ഹാകംയേവ പരിച്ചത്തം, മയ്ഹം അനുഗ്ഗഹത്ഥം പരിഭുഞ്ജഥാ’’തി ആഹ. ഥേരോ തസ്സാ അനുകമ്പായ തം പീഠം സമ്പടിച്ഛിത്വാ സങ്ഘസ്സ ദാപേസി. സാ അപരേന സമയേന അഞ്ഞതരേന രോഗേന ഫുട്ഠാ കാലം കത്വാ താവതിംസഭവനേ നിബ്ബത്തീതിആദി സബ്ബം പഠമവിമാനവണ്ണനായം വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബം. തേന വുത്തം –

    Pīṭhaṃ te sovaṇṇamayanti tatiyapīṭhavimānaṃ. Tassa vatthu rājagahe samuṭṭhitaṃ. Aññataro kira khīṇāsavatthero rājagahe piṇḍāya caritvā bhattaṃ gahetvā upakaṭṭhe kāle bhattakiccaṃ kātukāmo ekaṃ vivaṭadvāragehaṃ upasaṅkami. Tasmiṃ pana gehe gehasāminī itthī saddhā pasannā therassa ākāraṃ sallakkhetvā ‘‘etha, bhante, idha nisīditvā bhattakiccaṃ karothā’’ti attano bhaddapīṭhaṃ paññāpetvā upari pītavatthaṃ attharitvā nirapekkhapariccāgavasena adāsi, ‘‘idaṃ me puññaṃ āyatiṃ sovaṇṇapīṭhapaṭilābhāya hotū’’ti patthanañca paṭṭhapesi. Atha there tattha nisīditvā bhattakiccaṃ katvā pattaṃ dhovitvā uṭṭhāya gacchante ‘‘bhante, idamāsanaṃ tumhākaṃyeva pariccattaṃ, mayhaṃ anuggahatthaṃ paribhuñjathā’’ti āha. Thero tassā anukampāya taṃ pīṭhaṃ sampaṭicchitvā saṅghassa dāpesi. Sā aparena samayena aññatarena rogena phuṭṭhā kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbattītiādi sabbaṃ paṭhamavimānavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Tena vuttaṃ –

    ൧൫.

    15.

    ‘‘പീഠം തേ സോവണ്ണമയം ഉളാരം, മനോജവം ഗച്ഛതി യേനകാമം;

    ‘‘Pīṭhaṃ te sovaṇṇamayaṃ uḷāraṃ, manojavaṃ gacchati yenakāmaṃ;

    അലങ്കതേ മല്യധരേ സുവത്ഥേ,ഓഭാസസി വിജ്ജുരിവബ്ഭകൂടം.

    Alaṅkate malyadhare suvatthe,obhāsasi vijjurivabbhakūṭaṃ.

    ൧൬.

    16.

    ‘‘കേന തേതാദിസോ വണ്ണോ, കേന തേ ഇധ മിജ്ഝതി;

    ‘‘Kena tetādiso vaṇṇo, kena te idha mijjhati;

    ഉപ്പജ്ജന്തി ച തേ ഭോഗാ, യേ കേചി മനസോ പിയാ.

    Uppajjanti ca te bhogā, ye keci manaso piyā.

    ൧൭.

    17.

    ‘‘പുച്ഛാമി തം ദേവി മഹാനുഭാവേ, മനുസ്സഭൂതാ കിമകാസി പുഞ്ഞം;

    ‘‘Pucchāmi taṃ devi mahānubhāve, manussabhūtā kimakāsi puññaṃ;

    കേനാസി ഏവം ജലിതാനുഭാവാ, വണ്ണോ ച തേ സബ്ബദിസാ പഭാസതീ’’തി.

    Kenāsi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.

    ൧൮.

    18.

    ‘‘സാ ദേവതാ അത്തമനാ, മോഗ്ഗല്ലാനേന പുച്ഛിതാ;

    ‘‘Sā devatā attamanā, moggallānena pucchitā;

    പഞ്ഹം പുട്ഠാ വിയാകാസി, യസ്സ കമ്മസ്സിദം ഫലം’’.

    Pañhaṃ puṭṭhā viyākāsi, yassa kammassidaṃ phalaṃ’’.

    ൧൯.

    19.

    ‘‘അപ്പസ്സ കമ്മസ്സ ഫലം മമേദം, യേനമ്ഹി ഏവം ജലിതാനുഭാവാ;

    ‘‘Appassa kammassa phalaṃ mamedaṃ, yenamhi evaṃ jalitānubhāvā;

    അഹം മനുസ്സേസു മനുസ്സഭൂതാ, പുരിമായ ജാതിയാ മനുസ്സലോകേ.

    Ahaṃ manussesu manussabhūtā, purimāya jātiyā manussaloke.

    ൨൦.

    20.

    ‘‘അദ്ദസം വിരജം ഭിക്ഖും, വിപ്പസന്നമനാവിലം;

    ‘‘Addasaṃ virajaṃ bhikkhuṃ, vippasannamanāvilaṃ;

    തസ്സ അദാസഹം പീഠം, പസന്നാ സേഹി പാണിഭി.

    Tassa adāsahaṃ pīṭhaṃ, pasannā sehi pāṇibhi.

    ൨൧.

    21.

    ‘‘തേന മേതാദിസോ വണ്ണോ, തേന മേ ഇധ മിജ്ഝതി;

    ‘‘Tena metādiso vaṇṇo, tena me idha mijjhati;

    ഉപ്പജ്ജന്തീ ച മേ ഭോഗാ, യേ കേചി മനസോ പിയാ.

    Uppajjantī ca me bhogā, ye keci manaso piyā.

    ൨൨.

    22.

    ‘‘അക്ഖാമി തേ ഭിക്ഖു മഹാനുഭാവ, മനുസ്സഭൂതാ യമകാസി പുഞ്ഞം;

    ‘‘Akkhāmi te bhikkhu mahānubhāva, manussabhūtā yamakāsi puññaṃ;

    തേനമ്ഹി ഏവം ജലിതാനുഭാവാ, വണ്ണോ ച മേ സബ്ബദിസാ പഭാസതീ’’തി.

    Tenamhi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca me sabbadisā pabhāsatī’’ti.

    ൧൯. യഞ്ച പന പഞ്ചമഗാഥായം പുരിമായ ജാതിയാ മനുസ്സലോകേതിആദി, ഏത്ഥ ജാതി-സദ്ദോ അത്ഥേവ സങ്ഖതലക്ഖണേ ‘‘ജാതി ദ്വീഹി ഖന്ധേഹി സങ്ഗഹിതാ’’തിആദീസു (ധാതു॰ ൭൧). അത്ഥി നികായേ ‘‘നിഗണ്ഠാ നാമ സമണജാതീ’’തിആദീസു (അ॰ നി॰ ൩.൭൧). അത്ഥി പടിസന്ധിയം ‘‘യം മാതുകുച്ഛിസ്മിം പഠമം ചിത്തം ഉപ്പന്നം, പഠമം വിഞ്ഞാണം പാതുഭൂതം, തദുപാദായ സാവസ്സ ജാതീ’’തിആദീസു (മഹാവ॰ ൧൨൪). അത്ഥി കുലേ ‘‘അക്ഖിത്തോ അനുപകുട്ഠോ ജാതിവാദേനാ’’തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൧.൩൦൩). അത്ഥി പസുതിയം ‘‘സമ്പതിജാതോ, ആനന്ദ, ബോധിസത്തോ’’തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൨.൩൧; മ॰ നി॰ ൩.൨൦൭). അത്ഥി ഭവേ ‘‘ഏകമ്പി ജാതിം ദ്വേപി ജാതിയോ’’തിആദീസു (ദീ॰ നി॰ ൧.൨൪൪; മ॰ നി॰ ൧.൫൩). ഇധാപി ഭവേ ഏവ ദട്ഠബ്ബോ. തസ്മാ പുരിമായ ജാതിയാ പുരിമസ്മിം ഭവേ അനന്തരാതീതേ പുരിമേ അത്തഭാവേതി അത്ഥോ. ഭുമ്മത്ഥേ ഹിദം കരണവചനം. മനുസ്സലോകേതി മനുസ്സലോകഭവേ, രാജഗഹം സന്ധായ വദതി. ഓകാസലോകോ ഹി ഇധ അധിപ്പേതോ, സത്തലോകോ പന ‘‘മനുസ്സേസൂ’’തി ഇമിനാ വുത്തോയേവ.

    19. Yañca pana pañcamagāthāyaṃ purimāya jātiyā manussaloketiādi, ettha jāti-saddo attheva saṅkhatalakkhaṇe ‘‘jāti dvīhi khandhehi saṅgahitā’’tiādīsu (dhātu. 71). Atthi nikāye ‘‘nigaṇṭhā nāma samaṇajātī’’tiādīsu (a. ni. 3.71). Atthi paṭisandhiyaṃ ‘‘yaṃ mātukucchismiṃ paṭhamaṃ cittaṃ uppannaṃ, paṭhamaṃ viññāṇaṃ pātubhūtaṃ, tadupādāya sāvassa jātī’’tiādīsu (mahāva. 124). Atthi kule ‘‘akkhitto anupakuṭṭho jātivādenā’’tiādīsu (dī. ni. 1.303). Atthi pasutiyaṃ ‘‘sampatijāto, ānanda, bodhisatto’’tiādīsu (dī. ni. 2.31; ma. ni. 3.207). Atthi bhave ‘‘ekampi jātiṃ dvepi jātiyo’’tiādīsu (dī. ni. 1.244; ma. ni. 1.53). Idhāpi bhave eva daṭṭhabbo. Tasmā purimāya jātiyā purimasmiṃ bhave anantarātīte purime attabhāveti attho. Bhummatthe hidaṃ karaṇavacanaṃ. Manussaloketi manussalokabhave, rājagahaṃ sandhāya vadati. Okāsaloko hi idha adhippeto, sattaloko pana ‘‘manussesū’’ti iminā vuttoyeva.

    ൨൦. അദ്ദസന്തി അദ്ദക്ഖിം. വിരജന്തി വിഗതരാഗാദിരജത്താ വിരജം. ഭിക്ഖുന്തി ഭിന്നകിലേസത്താ ഭിക്ഖും, സബ്ബസോ കിലേസകാലുസ്സിയാഭാവേന വിപ്പസന്നചിത്തതായ വിപ്പസന്നം, അനാവിലസങ്കപ്പതായ അനാവിലം. പുരിമം പുരിമഞ്ചേത്ഥ പദം പച്ഛിമസ്സ പച്ഛിമസ്സ കാരണവചനം, വിഗതരാഗാദിരജത്താ ഭിന്നകിലേസതായ ഭിക്ഖും, ഭിന്നകിലേസത്താ കിലേസകാലുസ്സിയാഭാവേന വിപ്പസന്നം, വിപ്പസന്നമനത്താ അനാവിലന്തി. പച്ഛിമം പച്ഛിമം വാ പദം പുരിമസ്സ പുരിമസ്സ കാരണവചനം, വിരജം ഭിക്ഖുഗുണയോഗതോ. ഭിന്നകിലേസോ ഹി ഭിക്ഖു. ഭിക്ഖും വിപ്പസന്നഭാവതോ. കിലേസകാലുസ്സിയാഭാവേന വിപ്പസന്നമാനസോ ഹി ഭിക്ഖു. വിപ്പസന്നം അനാവിലസങ്കപ്പഭാവതോതി . രാഗരജാഭാവേന വാ ‘‘വിരജ’’ന്തി വുത്തം, ദോസകാലുസ്സിയാഭാവേന ‘‘വിപ്പസന്ന’’ന്തി, മോഹബ്യാകുലാഭാവേന ‘‘അനാവില’’ന്തി. ഏവംഭൂതോ പരമത്ഥതോ ഭിക്ഖു നാമ ഹോതീതി ‘‘ഭിക്ഖു’’ന്തി വുത്തം. അദാസഹന്തി അദാസിം അഹം. പീഠന്തി തദാ മമ സന്തികേ വിജ്ജമാനം ഭദ്ദപീഠം. പസന്നാതി കമ്മഫലസദ്ധായ രതനത്തയസദ്ധായ ച പസന്നചിത്താ. സേഹി പാണിഭീതി അഞ്ഞം അനാണാപേത്വാ അത്തനോ ഹത്ഥേഹി ഉപനീയ പീഠം പഞ്ഞാപേത്വാ അദാസിന്തി അത്ഥോ.

    20.Addasanti addakkhiṃ. Virajanti vigatarāgādirajattā virajaṃ. Bhikkhunti bhinnakilesattā bhikkhuṃ, sabbaso kilesakālussiyābhāvena vippasannacittatāya vippasannaṃ, anāvilasaṅkappatāya anāvilaṃ. Purimaṃ purimañcettha padaṃ pacchimassa pacchimassa kāraṇavacanaṃ, vigatarāgādirajattā bhinnakilesatāya bhikkhuṃ, bhinnakilesattā kilesakālussiyābhāvena vippasannaṃ, vippasannamanattā anāvilanti. Pacchimaṃ pacchimaṃ vā padaṃ purimassa purimassa kāraṇavacanaṃ, virajaṃ bhikkhuguṇayogato. Bhinnakileso hi bhikkhu. Bhikkhuṃ vippasannabhāvato. Kilesakālussiyābhāvena vippasannamānaso hi bhikkhu. Vippasannaṃ anāvilasaṅkappabhāvatoti . Rāgarajābhāvena vā ‘‘viraja’’nti vuttaṃ, dosakālussiyābhāvena ‘‘vippasanna’’nti, mohabyākulābhāvena ‘‘anāvila’’nti. Evaṃbhūto paramatthato bhikkhu nāma hotīti ‘‘bhikkhu’’nti vuttaṃ. Adāsahanti adāsiṃ ahaṃ. Pīṭhanti tadā mama santike vijjamānaṃ bhaddapīṭhaṃ. Pasannāti kammaphalasaddhāya ratanattayasaddhāya ca pasannacittā. Sehi pāṇibhīti aññaṃ anāṇāpetvā attano hatthehi upanīya pīṭhaṃ paññāpetvā adāsinti attho.

    ഏത്ഥ ച ‘‘വിരജം ഭിക്ഖും വിപ്പസന്നമനാവില’’ന്തി ഇമിനാ ഖേത്തസമ്പത്തിം ദസ്സേതി, ‘‘പസന്നാ’’തി ഇമിനാ ചിത്തസമ്പത്തിം, ‘‘സേഹി പാണിഭീ’’തി ഇമിനാ പയോഗസമ്പത്തിം. തഥാ ‘‘പസന്നാ’’തി ഇമിനാ സക്കച്ചദാനം അനുപഹച്ചദാനന്തി ച ഇമേ ദ്വേ ദാനഗുണാ ദസ്സിതാ, ‘‘സേഹി പാണിഭീ’’തി ഇമിനാ സഹത്ഥേന ദാനം അനുപവിദ്ധദാനന്തി ഇമേ ദ്വേ ദാനഗുണാ ദസ്സിതാ, പീതവത്ഥസ്സ അത്ഥരണേന നിസീദനകാലഞ്ഞുതായ ചിത്തിം കത്വാ ദാനം കാലേന ദാനന്തി ഇമേ ദ്വേ ദാനഗുണാ ദസ്സിതാതി വേദിതബ്ബാ. സേസം ഹേട്ഠാ വുത്തനയമേവ.

    Ettha ca ‘‘virajaṃ bhikkhuṃ vippasannamanāvila’’nti iminā khettasampattiṃ dasseti, ‘‘pasannā’’ti iminā cittasampattiṃ, ‘‘sehi pāṇibhī’’ti iminā payogasampattiṃ. Tathā ‘‘pasannā’’ti iminā sakkaccadānaṃ anupahaccadānanti ca ime dve dānaguṇā dassitā, ‘‘sehi pāṇibhī’’ti iminā sahatthena dānaṃ anupaviddhadānanti ime dve dānaguṇā dassitā, pītavatthassa attharaṇena nisīdanakālaññutāya cittiṃ katvā dānaṃ kālena dānanti ime dve dānaguṇā dassitāti veditabbā. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.

    തതിയപീഠവിമാനവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Tatiyapīṭhavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / വിമാനവത്ഥുപാളി • Vimānavatthupāḷi / ൩. തതിയപീഠവിമാനവത്ഥു • 3. Tatiyapīṭhavimānavatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact