| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
३. ततियसङ्घादिसेससिक्खापदं
3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadaṃ
६९२. ततिये दुतियेन पादेन अतिक्कन्तमत्तेति सम्बन्धो। परिक्खेपारहट्ठानं नाम घरूपचारतो पठमलेड्डुपातो। सङ्खेपतो वुत्तमत्थं वित्थारतो दस्सेन्तो आह ‘‘अपि चेत्था’’तिआदि। एत्थाति इमस्मिं सिक्खापदे। उपचारे वाति अपरिक्खित्तस्स गामस्स परिक्खेपारहट्ठाने वा। ततोति गामन्तरतो, खण्डपाकारेन वा वतिछिद्देन वा पविसितुन्ति सम्बन्धो।
692. Tatiye dutiyena pādena atikkantamatteti sambandho. Parikkhepārahaṭṭhānaṃ nāma gharūpacārato paṭhamaleḍḍupāto. Saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassento āha ‘‘api cetthā’’tiādi. Etthāti imasmiṃ sikkhāpade. Upacāre vāti aparikkhittassa gāmassa parikkhepārahaṭṭhāne vā. Tatoti gāmantarato, khaṇḍapākārena vā vatichiddena vā pavisitunti sambandho.
सम्बद्धा वति एतेसन्ति सम्बद्धवतिका, द्वे गामा। विहारन्ति भिक्खुनिविहारं। ततो पन गामतोति ततो इतरगामतो पन, निक्खन्ताय भिक्खुनिया ठातब्बन्ति सम्बन्धो। उस्सारणा वाति मनुस्सानं उस्सारणा वा।
Sambaddhā vati etesanti sambaddhavatikā, dve gāmā. Vihāranti bhikkhunivihāraṃ. Tato pana gāmatoti tato itaragāmato pana, nikkhantāya bhikkhuniyā ṭhātabbanti sambandho. Ussāraṇā vāti manussānaṃ ussāraṇā vā.
जनाति गामभोजका जना। एकं गामन्ति यंकिञ्चि इच्छितं एकं गामं। ततोति गामतो। ‘‘कस्मा’’ति इमाय पुच्छाय ‘‘विहरतो एकं गामं गन्तुं वट्टती’’ति वचनस्स कारणं पुच्छति। ‘‘विहारस्स चतुगामसाधारणत्ता’’तिइमिना विसज्जनेन तं पुच्छं विसज्जेति।
Janāti gāmabhojakā janā. Ekaṃ gāmanti yaṃkiñci icchitaṃ ekaṃ gāmaṃ. Tatoti gāmato. ‘‘Kasmā’’ti imāya pucchāya ‘‘viharato ekaṃ gāmaṃ gantuṃ vaṭṭatī’’ti vacanassa kāraṇaṃ pucchati. ‘‘Vihārassa catugāmasādhāraṇattā’’tiiminā visajjanena taṃ pucchaṃ visajjeti.
यत्थाति यस्सं नदियं। उत्तरन्तिया एकद्वङ्गुलमत्तम्पि अन्तरवासको तेमियति, सा नदी नामाति योजना। यथा निवसियमानाय तिमण्डलपटिच्छादनं होति, एवं निवत्थायाति योजना । भिक्खुनिया उत्तरन्तिया अन्तरवासकोति सम्बन्धो। यत्थ कत्थचीति यस्मिं किस्मिंचि ठाने। ‘‘सेतुना गच्छति, अनापत्ती’’तिइमिना पदसा उत्तरन्तिया एव आपत्तीति दस्सेति। उत्तरणकालेति नदितो उत्तरणकाले। आकासगमनन्ति इद्धिया गमनं। आदिसद्देन हत्थिपिट्ठिआदयो सङ्गण्हाति। अक्कमन्तियाति अतिक्कमन्तिया। एत्थाति द्वीसु तीसु भिक्खुनीसु। ओरिमतीरमेवाति अपारतीरमेव। तमेव तीरन्ति ओरिमतीरमेव। पच्चुत्तरतीति पटिनिवत्तित्वा उत्तरति।
Yatthāti yassaṃ nadiyaṃ. Uttarantiyā ekadvaṅgulamattampi antaravāsako temiyati, sā nadī nāmāti yojanā. Yathā nivasiyamānāya timaṇḍalapaṭicchādanaṃ hoti, evaṃ nivatthāyāti yojanā . Bhikkhuniyā uttarantiyā antaravāsakoti sambandho. Yattha katthacīti yasmiṃ kismiṃci ṭhāne. ‘‘Setunā gacchati, anāpattī’’tiiminā padasā uttarantiyā eva āpattīti dasseti. Uttaraṇakāleti nadito uttaraṇakāle. Ākāsagamananti iddhiyā gamanaṃ. Ādisaddena hatthipiṭṭhiādayo saṅgaṇhāti. Akkamantiyāti atikkamantiyā. Etthāti dvīsu tīsu bhikkhunīsu. Orimatīramevāti apāratīrameva. Tameva tīranti orimatīrameva. Paccuttaratīti paṭinivattitvā uttarati.
कुरुमाना भिक्खुनी करोतीति योजना। अस्साति भिक्खुनिया अजानन्तिया एव चाति सम्बन्धो, अनादरे चेतं सामिवचनं। अथ पनाति अथसद्दो यदिपरियायो, किरियापदेन योजेतब्बो। अथ अच्छति, अथ न ओतरतीति अत्थो। अच्छतीति वसति। हीति सच्चं। इधाति ‘‘एका वा रत्तिं विप्पवसेय्या’’तिपदे।
Kurumānā bhikkhunī karotīti yojanā. Assāti bhikkhuniyā ajānantiyā eva cāti sambandho, anādare cetaṃ sāmivacanaṃ. Atha panāti athasaddo yadipariyāyo, kiriyāpadena yojetabbo. Atha acchati, atha na otaratīti attho. Acchatīti vasati. Hīti saccaṃ. Idhāti ‘‘ekā vā rattiṃ vippavaseyyā’’tipade.
एवं वुत्तलक्खणमेवाति एवं अभिधम्मपरियायेन वुत्तलक्खणमेव। तं पनेतन्ति तं पन अरञ्ञं। तेनेवाति आपन्नहेतुना एव। अट्ठकथायन्ति महाअट्ठकथायं। भिक्खुनीसु पविसन्तीसूति सम्बन्धो, निद्धारणत्थे चेतं भुम्मवचनं। एत्थाति दस्सनूपचारसवनूपचारेसु। यत्थ ओकासे ठितं दुतियिका पस्सति, सो ओकासो दस्सनूपचारो नामाति योजना। साणिपाकारन्तरिकापीति साणिपाकारेन ब्यवहिकापि। यत्थ ओकासे ठिता…पे॰… सद्दं सुणाति, सो ओकासो सवनूपचारो नामाति योजना। मग्गमूळ्हसद्देनाति मग्गे मूळ्हानं सद्देन। धम्मस्सवनारोचनसद्देनाति धम्मस्सवनत्थाय आरोचनानं सद्देन। मग्गमूळ्हसद्देन सद्दायन्तिया सद्दं सुणाति विय च धम्मस्सवनारोचनसद्देन सद्दायन्तिया सद्दं सुणाति विय च ‘‘अय्ये’’ति सद्दायन्तिया सद्दं सुणातीति योजना। सद्दायन्तियाति सद्दं करोन्तिया। नामधातु हेसा। एवरूपेति ‘‘मग्गमूळ्हसद्देन विया’’तिआदिना वुत्ते एवरूपे।
Evaṃ vuttalakkhaṇamevāti evaṃ abhidhammapariyāyena vuttalakkhaṇameva. Taṃ panetanti taṃ pana araññaṃ. Tenevāti āpannahetunā eva. Aṭṭhakathāyanti mahāaṭṭhakathāyaṃ. Bhikkhunīsu pavisantīsūti sambandho, niddhāraṇatthe cetaṃ bhummavacanaṃ. Etthāti dassanūpacārasavanūpacāresu. Yattha okāse ṭhitaṃ dutiyikā passati, so okāso dassanūpacāro nāmāti yojanā. Sāṇipākārantarikāpīti sāṇipākārena byavahikāpi. Yattha okāse ṭhitā…pe… saddaṃ suṇāti, so okāso savanūpacāro nāmāti yojanā. Maggamūḷhasaddenāti magge mūḷhānaṃ saddena. Dhammassavanārocanasaddenāti dhammassavanatthāya ārocanānaṃ saddena. Maggamūḷhasaddena saddāyantiyā saddaṃ suṇāti viya ca dhammassavanārocanasaddena saddāyantiyā saddaṃ suṇāti viya ca ‘‘ayye’’ti saddāyantiyā saddaṃ suṇātīti yojanā. Saddāyantiyāti saddaṃ karontiyā. Nāmadhātu hesā. Evarūpeti ‘‘maggamūḷhasaddena viyā’’tiādinā vutte evarūpe.
तित्थायतनं सङ्कन्ता वाति तित्थीनं वासट्ठानं सङ्कन्ता वा। इमिना ‘‘पक्खसङ्कन्ता’’ति एत्थ पक्खसद्दस्स पटिपक्खवाचकत्ता तेन सासनपटिपक्खा तित्थिया एव गहेतब्बाति दस्सेति। तित्थिया हि सासनस्स पटिपक्खा होन्तीति। ततियं।
Titthāyatanaṃ saṅkantā vāti titthīnaṃ vāsaṭṭhānaṃ saṅkantā vā. Iminā ‘‘pakkhasaṅkantā’’ti ettha pakkhasaddassa paṭipakkhavācakattā tena sāsanapaṭipakkhā titthiyā eva gahetabbāti dasseti. Titthiyā hi sāsanassa paṭipakkhā hontīti. Tatiyaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / भिक्खुनीविभङ्ग • Bhikkhunīvibhaṅga / ३. ततियसङ्घादिसेससिक्खापदं • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / भिक्खुनीविभङ्ग-अट्ठकथा • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā / ३. ततियसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ३. ततियसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ३. ततियसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ३. ततियसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
