| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / भिक्खुनीविभङ्ग-अट्ठकथा • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā |
३. ततियसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना
3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
६९२. ततिये – परिक्खेपं अतिक्कामेन्तियाति एत्थ एकं पादं अतिक्कामेन्तिया थुल्लच्चयं, दुतियेन अतिक्कन्तमत्ते सङ्घादिसेसो। अपरिक्खित्तस्स गामस्स उपचारन्ति एत्थ परिक्खेपारहट्ठानं एकेन पादेन अतिक्कमति थुल्लच्चयं, दुतियेन अतिक्कन्तमत्ते सङ्घादिसेसो। अपिचेत्थ सकगामतो निक्खमन्तिया गामन्तरपच्चया अनापत्ति, निक्खमित्वा पन गामन्तरं गच्छन्तिया पदवारे पदवारे दुक्कटं, एकेन पादेन इतरस्स गामस्स परिक्खेपे वा उपचारे वा अतिक्कन्तमत्ते थुल्लच्चयं, दुतियेन अतिक्कन्तमत्ते सङ्घादिसेसो। ततो निक्खमित्वा पुन सकगामं पविसन्तियापि एसेव नयो। सचे पन खण्डपाकारेन वा वतिछिद्देन वा भिक्खुनिविहारभूमियेव सक्का होति पविसितुं, एवं पविसमानाय कप्पियभूमिं नाम पविट्ठा होति, तस्मा वट्टति। सचेपि हत्थिपिट्ठिआदीहि वा इद्धिया वा पविसति, वट्टतियेव। पदसा गमनमेव हि इधाधिप्पेतं। तेनेव ‘‘पठमं पादं अतिक्कामेन्तिया’’तिआदिमाह।
692. Tatiye – parikkhepaṃ atikkāmentiyāti ettha ekaṃ pādaṃ atikkāmentiyā thullaccayaṃ, dutiyena atikkantamatte saṅghādiseso. Aparikkhittassa gāmassa upacāranti ettha parikkhepārahaṭṭhānaṃ ekena pādena atikkamati thullaccayaṃ, dutiyena atikkantamatte saṅghādiseso. Apicettha sakagāmato nikkhamantiyā gāmantarapaccayā anāpatti, nikkhamitvā pana gāmantaraṃ gacchantiyā padavāre padavāre dukkaṭaṃ, ekena pādena itarassa gāmassa parikkhepe vā upacāre vā atikkantamatte thullaccayaṃ, dutiyena atikkantamatte saṅghādiseso. Tato nikkhamitvā puna sakagāmaṃ pavisantiyāpi eseva nayo. Sace pana khaṇḍapākārena vā vatichiddena vā bhikkhunivihārabhūmiyeva sakkā hoti pavisituṃ, evaṃ pavisamānāya kappiyabhūmiṃ nāma paviṭṭhā hoti, tasmā vaṭṭati. Sacepi hatthipiṭṭhiādīhi vā iddhiyā vā pavisati, vaṭṭatiyeva. Padasā gamanameva hi idhādhippetaṃ. Teneva ‘‘paṭhamaṃ pādaṃ atikkāmentiyā’’tiādimāha.
द्वे गामा भिक्खुनिविहारेन सम्बद्धवतिका होन्ति, यस्मिं गामे भिक्खुनिविहारो, तत्थ पिण्डाय चरित्वा पुन विहारं पविसित्वा सचे विहारमज्झेन इतरस्स गामस्स मग्गो अत्थि, गन्तुं वट्टति। ततो पन गामतो तेनेव मग्गेन पच्चागन्तब्बं। सचे गामद्वारेन निक्खमित्वा आगच्छति, पुरिमनयेनेव आपत्तिभेदो वेदितब्बो। सकगामतो केनचि करणीयेन भिक्खुनीहि सद्धिं निक्खन्ताय पुन पविसनकाले हत्थि वा मुच्चति, उस्सारणा वा होति, इतरा भिक्खुनियो सहसा गामं पविसन्ति, याव अञ्ञा भिक्खुनी आगच्छति, ताव बहिगामद्वारे ठातब्बं। सचे न आगच्छति, दुतियिका भिक्खुनी पक्कन्ता नाम होति, पविसितुं वट्टति।
Dve gāmā bhikkhunivihārena sambaddhavatikā honti, yasmiṃ gāme bhikkhunivihāro, tattha piṇḍāya caritvā puna vihāraṃ pavisitvā sace vihāramajjhena itarassa gāmassa maggo atthi, gantuṃ vaṭṭati. Tato pana gāmato teneva maggena paccāgantabbaṃ. Sace gāmadvārena nikkhamitvā āgacchati, purimanayeneva āpattibhedo veditabbo. Sakagāmato kenaci karaṇīyena bhikkhunīhi saddhiṃ nikkhantāya puna pavisanakāle hatthi vā muccati, ussāraṇā vā hoti, itarā bhikkhuniyo sahasā gāmaṃ pavisanti, yāva aññā bhikkhunī āgacchati, tāva bahigāmadvāre ṭhātabbaṃ. Sace na āgacchati, dutiyikā bhikkhunī pakkantā nāma hoti, pavisituṃ vaṭṭati.
पुब्बे महागामो होति, मज्झे भिक्खुनिविहारो। पच्छा तं गामं चत्तारो जना लभित्वा विसुं विसुं वतिपरिक्खेपं कत्वा विभजित्वा भुञ्जन्ति, विहारतो एकं गामं गन्तुं वट्टति। ततो अपरं गामं द्वारेन वा वतिछिद्देन वा पविसितुं न वट्टति। पुन विहारमेव पच्चागन्तुं वट्टति। कस्मा? विहारस्स चतुगामसाधारणत्ता।
Pubbe mahāgāmo hoti, majjhe bhikkhunivihāro. Pacchā taṃ gāmaṃ cattāro janā labhitvā visuṃ visuṃ vatiparikkhepaṃ katvā vibhajitvā bhuñjanti, vihārato ekaṃ gāmaṃ gantuṃ vaṭṭati. Tato aparaṃ gāmaṃ dvārena vā vatichiddena vā pavisituṃ na vaṭṭati. Puna vihārameva paccāgantuṃ vaṭṭati. Kasmā? Vihārassa catugāmasādhāraṇattā.
अन्तरवासको तेमियतीति यत्थ यथा तिमण्डलपटिच्छादनं होति; एवं निवत्थाय भिक्खुनिया वस्सकाले तित्थेन वा अतित्थेन वा ओतरित्वा यत्थ कत्थचि उत्तरन्तिया एकद्वङ्गुलमत्तम्पि अन्तरवासको तेमियति। सेसं नदीलक्खणं नदीनिमित्तकथाय आवि भविस्सति। एवरूपं नदिं तित्थेन वा अतित्थेन वा ओतरित्वा उत्तरणकाले पठमं पादं उद्धरित्वा तीरे ठपेन्तिया थुल्लच्चयं, दुतियपादुद्धारे सङ्घादिसेसो। सेतुना गच्छति, अनापत्ति। पदसा ओतरित्वा उत्तरणकाले सेतुं आरोहित्वा उत्तरन्तियापि अनापत्ति। सेतुना पन गन्त्वा उत्तरणकाले पदसा गच्छन्तिया आपत्तियेव। याननावाआकासगमनादीसुपि एसेव नयो। ओरिमतीरतो पन परतीरमेव अक्कमन्तिया अनापत्ति। रजनकम्मत्थं गन्त्वा दारुसङ्कड्ढनादिकिच्चेन द्वे तिस्सो उभयतीरेसु विचरन्ति, वट्टति। सचे पनेत्थ काचि कलहं कत्वा इतरं तीरं गच्छति, आपत्ति। द्वे एकतो उत्तरन्ति, एका मज्झे नदिया कलहं कत्वा निवत्तित्वा ओरिमतीरमेव आगच्छति, आपत्ति। इतरिस्सा पन अयं पक्कन्तट्ठाने ठिता होति, तस्मा परतीरं गच्छन्तियापि अनापत्ति। न्हायितुं वा पातुं वा ओतिण्णा तमेव तीरं पच्चुत्तरति, अनापत्ति।
Antaravāsako temiyatīti yattha yathā timaṇḍalapaṭicchādanaṃ hoti; evaṃ nivatthāya bhikkhuniyā vassakāle titthena vā atitthena vā otaritvā yattha katthaci uttarantiyā ekadvaṅgulamattampi antaravāsako temiyati. Sesaṃ nadīlakkhaṇaṃ nadīnimittakathāya āvi bhavissati. Evarūpaṃ nadiṃ titthena vā atitthena vā otaritvā uttaraṇakāle paṭhamaṃ pādaṃ uddharitvā tīre ṭhapentiyā thullaccayaṃ, dutiyapāduddhāre saṅghādiseso. Setunā gacchati, anāpatti. Padasā otaritvā uttaraṇakāle setuṃ ārohitvā uttarantiyāpi anāpatti. Setunā pana gantvā uttaraṇakāle padasā gacchantiyā āpattiyeva. Yānanāvāākāsagamanādīsupi eseva nayo. Orimatīrato pana paratīrameva akkamantiyā anāpatti. Rajanakammatthaṃ gantvā dārusaṅkaḍḍhanādikiccena dve tisso ubhayatīresu vicaranti, vaṭṭati. Sace panettha kāci kalahaṃ katvā itaraṃ tīraṃ gacchati, āpatti. Dve ekato uttaranti, ekā majjhe nadiyā kalahaṃ katvā nivattitvā orimatīrameva āgacchati, āpatti. Itarissā pana ayaṃ pakkantaṭṭhāne ṭhitā hoti, tasmā paratīraṃ gacchantiyāpi anāpatti. Nhāyituṃ vā pātuṃ vā otiṇṇā tameva tīraṃ paccuttarati, anāpatti.
सह अरुणुग्गमनाति एत्थ सचे सज्झायं वा पधानं वा अञ्ञं वा किञ्चि कम्मं कुरुमाना पुरेअरुणेयेव दुतियिकाय सन्तिकं गमिस्सामीति आभोगं करोति, अजानन्तिया एव चस्सा अरुणो उग्गच्छति, अनापत्ति। अथ पन ‘‘याव अरुणुग्गमना इधेव भविस्सामी’’ति वा अनाभोगेन वा विहारस्स एकदेसे अच्छति, दुतियिकाय हत्थपासं न ओतरति, अरुणुग्गमने सङ्घादिसेसो। हत्थपासोयेव हि इध पमाणं, हत्थपासातिक्कमे एकगब्भोपि न रक्खति।
Saha aruṇuggamanāti ettha sace sajjhāyaṃ vā padhānaṃ vā aññaṃ vā kiñci kammaṃ kurumānā purearuṇeyeva dutiyikāya santikaṃ gamissāmīti ābhogaṃ karoti, ajānantiyā eva cassā aruṇo uggacchati, anāpatti. Atha pana ‘‘yāva aruṇuggamanā idheva bhavissāmī’’ti vā anābhogena vā vihārassa ekadese acchati, dutiyikāya hatthapāsaṃ na otarati, aruṇuggamane saṅghādiseso. Hatthapāsoyeva hi idha pamāṇaṃ, hatthapāsātikkame ekagabbhopi na rakkhati.
अगामके अरञ्ञेति एत्थ ‘‘निक्खमित्वा बहि इन्दखीला सब्बमेतं अरञ्ञ’’न्ति एवं वुत्तलक्खणमेव अरञ्ञं। तं पनेतं केवलं गामाभावेन ‘‘अगामक’’न्ति वुत्तं, न विञ्झाटविसदिसताय। तादिसे अरञ्ञे ओक्कन्ते दस्सनूपचारे विजहिते सचेपि सवनूपचारो अत्थि, आपत्ति। तेनेव वुत्तं अट्ठकथायं ‘‘सचे भिक्खुनीसु महाबोधिअङ्गणं पविसन्तीसु एका बहि तिट्ठति, तस्सापि आपत्ति। लोहपासादं पविसन्तीसुपि परिवेणं पविसन्तीसुपि एसेव नयो। महाचेतियं वन्दमानासु एका उत्तरद्वारेन निक्खमित्वा गच्छति, तस्सापि आपत्ति। थूपारामं पविसन्तीसु एका बहि तिट्ठति, तस्सापि आपत्ती’’ति। एत्थ च दस्सनूपचारो नाम यत्थ ठितं दुतियिका पस्सति। सचे पन साणिपाकारन्तरिकापि होति, दस्सनूपचारं विजहति नाम। सवनूपचारो नाम यत्थ ठिता मग्गमूळ्हसद्देन विय धम्मसवनारोचनसद्देन विय च ‘‘अय्ये’’ति सद्दायन्तिया सद्दं सुणाति। अज्झोकासे दूरेपि दस्सनूपचारो नाम होति। सो एवरूपे सवनूपचारे विजहिते न रक्खति, विजहितमत्तेव आपत्ति सङ्घादिसेसस्स।
Agāmakearaññeti ettha ‘‘nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ arañña’’nti evaṃ vuttalakkhaṇameva araññaṃ. Taṃ panetaṃ kevalaṃ gāmābhāvena ‘‘agāmaka’’nti vuttaṃ, na viñjhāṭavisadisatāya. Tādise araññe okkante dassanūpacāre vijahite sacepi savanūpacāro atthi, āpatti. Teneva vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sace bhikkhunīsu mahābodhiaṅgaṇaṃ pavisantīsu ekā bahi tiṭṭhati, tassāpi āpatti. Lohapāsādaṃ pavisantīsupi pariveṇaṃ pavisantīsupi eseva nayo. Mahācetiyaṃ vandamānāsu ekā uttaradvārena nikkhamitvā gacchati, tassāpi āpatti. Thūpārāmaṃ pavisantīsu ekā bahi tiṭṭhati, tassāpi āpattī’’ti. Ettha ca dassanūpacāro nāma yattha ṭhitaṃ dutiyikā passati. Sace pana sāṇipākārantarikāpi hoti, dassanūpacāraṃ vijahati nāma. Savanūpacāro nāma yattha ṭhitā maggamūḷhasaddena viya dhammasavanārocanasaddena viya ca ‘‘ayye’’ti saddāyantiyā saddaṃ suṇāti. Ajjhokāse dūrepi dassanūpacāro nāma hoti. So evarūpe savanūpacāre vijahite na rakkhati, vijahitamatteva āpatti saṅghādisesassa.
एका मग्गं गच्छन्ती ओहीयति। सउस्साहा चे हुत्वा इदानि पापुणिस्सामीति अनुबन्धति, अनापत्ति। सचे पुरिमायो अञ्ञेन मग्गेन गच्छन्ति, पक्कन्ता नाम होन्ति, अनापत्तियेव। द्विन्नं गच्छन्तीनं एका अनुबन्धितुं असक्कोन्ती ‘‘गच्छतु अय’’न्ति ओहीयति, इतरापि ‘‘ओहीयतु अय’’न्ति, गच्छति, द्विन्नम्पि आपत्ति। सचे पन गच्छन्तीसु पुरिमापि अञ्ञं मग्गं गण्हाति, पच्छिमापि अञ्ञं, एका एकिस्सा पक्कन्तट्ठाने तिट्ठति, द्विन्नम्पि अनापत्ति।
Ekā maggaṃ gacchantī ohīyati. Saussāhā ce hutvā idāni pāpuṇissāmīti anubandhati, anāpatti. Sace purimāyo aññena maggena gacchanti, pakkantā nāma honti, anāpattiyeva. Dvinnaṃ gacchantīnaṃ ekā anubandhituṃ asakkontī ‘‘gacchatu aya’’nti ohīyati, itarāpi ‘‘ohīyatu aya’’nti, gacchati, dvinnampi āpatti. Sace pana gacchantīsu purimāpi aññaṃ maggaṃ gaṇhāti, pacchimāpi aññaṃ, ekā ekissā pakkantaṭṭhāne tiṭṭhati, dvinnampi anāpatti.
६९३. पक्खसङ्कन्ता वाति तित्थायतनं सङ्कन्ता, सेसं उत्तानमेव। पठमपाराजिकसमुट्ठानं – किरियं, सञ्ञाविमोक्खं, सचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, कायकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
693.Pakkhasaṅkantā vāti titthāyatanaṃ saṅkantā, sesaṃ uttānameva. Paṭhamapārājikasamuṭṭhānaṃ – kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
ततियसिक्खापदं।
Tatiyasikkhāpadaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / भिक्खुनीविभङ्ग • Bhikkhunīvibhaṅga / ३. ततियसङ्घादिसेससिक्खापदं • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadaṃ
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ३. ततियसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ३. ततियसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ३. ततियसङ्घादिसेससिक्खापदवण्णना • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ३. ततियसङ्घादिसेससिक्खापदं • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadaṃ
