| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
3. තතියසඞ්‌ඝාදිසෙසසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
692. තතියෙ පරික්‌ඛෙපං අතික්‌කාමෙන්‌තියාති සකගාමතො අඤ්‌ඤස්‌ස ගාමස්‌ස පරික්‌ඛෙපං අතික්‌කාමෙන්‌තියා. ‘‘ගාමන්‌තරං ගච්‌ඡෙය්‍යා’’ති හි වචනතො අඤ්‌ඤස්‌ස ගාමස්‌ස පරික්‌ඛෙපං අතික්‌කාමෙන්‌තියා එව ආපත්‌ති, න සකගාමස්‌ස. අඤ්‌ඤො හි ගාමො ගාමන්‌තරං. අපරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ගාමස්‌ස උපචාරන්‌ති එත්‌ථ උපචාර-සද්‌දෙන ඝරූපචාරතො පඨමලෙඩ්‌ඩුපාතසඞ්‌ඛාතං පරික්‌ඛෙපාරහට්‌ඨානං ගහිතං, න තතො දුතියලෙඩ්‌ඩුපාතසඞ්‌ඛාතො උපචාරොති ආහ ‘‘පරික්‌ඛෙපාරහට්‌ඨාන’’න්‌ති. තෙනෙව පාළියං ‘‘උපචාරං අතික්‌කාමෙන්‌තියා’’ති වුත්‌තං. අඤ්‌ඤථා යථා විකාලගාමප්‌පවිසනසික්‌ඛාපදෙ ‘‘පරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ගාමස්‌ස පරික්‌ඛෙපං අතික්‌කමන්‌තස්‌ස, අපරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ගාමස්‌ස උපචාරං ඔක්‌කමන්‌තස්‌සා’’ති (පාචි. 513) වුත්‌තං, එවමිධාපි ‘‘පරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ගාමස්‌ස පරික්‌ඛෙපං අතික්‌කාමෙන්‌තියා අපරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ගාමස්‌ස උපචාරං ඔක්‌කමන්‌තියා’’ති වදෙය්‍ය. සඞ්‌ඛෙපතො වුත්‌තමත්‌ථං විභජිත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො ‘‘අපිචෙත්‌ථා’’තිආදිමාහ. විහාරස්‌ස චතුගාමසාධාරණත්‌තාති ඉමිනා ‘‘විහාරතො එකං ගාමං ගන්‌තුං වට්‌ටතී’’ති එත්‌ථ කාරණමාහ. විහාරස්‌ස චතුගාමසාධාරණත්‌තායෙව හි චතූසු ගාමෙසු යංකිඤ්‌චි එකං ගාමං ගන්‌තුං වට්‌ටති.
692. Tatiye parikkhepaṃ atikkāmentiyāti sakagāmato aññassa gāmassa parikkhepaṃ atikkāmentiyā. ‘‘Gāmantaraṃ gaccheyyā’’ti hi vacanato aññassa gāmassa parikkhepaṃ atikkāmentiyā eva āpatti, na sakagāmassa. Añño hi gāmo gāmantaraṃ. Aparikkhittassa gāmassa upacāranti ettha upacāra-saddena gharūpacārato paṭhamaleḍḍupātasaṅkhātaṃ parikkhepārahaṭṭhānaṃ gahitaṃ, na tato dutiyaleḍḍupātasaṅkhāto upacāroti āha ‘‘parikkhepārahaṭṭhāna’’nti. Teneva pāḷiyaṃ ‘‘upacāraṃ atikkāmentiyā’’ti vuttaṃ. Aññathā yathā vikālagāmappavisanasikkhāpade ‘‘parikkhittassa gāmassa parikkhepaṃ atikkamantassa, aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ okkamantassā’’ti (pāci. 513) vuttaṃ, evamidhāpi ‘‘parikkhittassa gāmassa parikkhepaṃ atikkāmentiyā aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ okkamantiyā’’ti vadeyya. Saṅkhepato vuttamatthaṃ vibhajitvā dassento ‘‘apicetthā’’tiādimāha. Vihārassacatugāmasādhāraṇattāti iminā ‘‘vihārato ekaṃ gāmaṃ gantuṃ vaṭṭatī’’ti ettha kāraṇamāha. Vihārassa catugāmasādhāraṇattāyeva hi catūsu gāmesu yaṃkiñci ekaṃ gāmaṃ gantuṃ vaṭṭati.
යත්‌ථාති යස්‌සං නදියං. ‘‘පඨමං පාදං උත්‌තාරෙන්‌තියා ආපත්‌ති ථුල්‌ලච්‌චයස්‌ස, දුතියං පාදං උත්‌තාරෙන්‌තියා ආපත්‌ති සඞ්‌ඝාදිසෙසස්‌සා’’ති වචනතො නදිං ඔතරිත්‌වා පදසා උත්‌තරන්‌තියා එව ආපත්‌තීති ආහ ‘‘සෙතුනා ගච්‌ඡති, අනාපත්‌තී’’තිආදි. පරතීරමෙව අක්‌කමන්‌තියා අනාපත්‌තීති නදිං අනොතරිත්‌වා යානනාවාදීසු අඤ්‌ඤතරෙන ගන්‌ත්‌වා පරතීරමෙව අක්‌කමන්‌තියා අනාපත්‌ති. උභයතීරෙසු විචරන්‌ති, වට්‌ටතීති ඉදං අසතිපි නදීපාරගමනෙ උපරි වක්‌ඛමානස්‌ස විනිච්‌ඡයස්‌ස ඵලමත්‌තදස්‌සනත්‌ථං වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. ඔරිමතීරමෙව ආගච්‌ඡති, ආපත්‌තීති පරතීරං ගන්‌තුකාමතාය ඔතිණ්‌ණත්‌තා වුත්‌තං. තමෙව තීරන්‌ති තමෙව ඔරිමතීරං. අනාපත්‌තීති පරතීරං ගන්‌තුකාමතාය අභාවතො අනාපත්‌ති.
Yatthāti yassaṃ nadiyaṃ. ‘‘Paṭhamaṃ pādaṃ uttārentiyā āpatti thullaccayassa, dutiyaṃ pādaṃ uttārentiyā āpatti saṅghādisesassā’’ti vacanato nadiṃ otaritvā padasā uttarantiyā eva āpattīti āha ‘‘setunā gacchati, anāpattī’’tiādi. Paratīrameva akkamantiyā anāpattīti nadiṃ anotaritvā yānanāvādīsu aññatarena gantvā paratīrameva akkamantiyā anāpatti. Ubhayatīresu vicaranti, vaṭṭatīti idaṃ asatipi nadīpāragamane upari vakkhamānassa vinicchayassa phalamattadassanatthaṃ vuttanti veditabbaṃ. Orimatīrameva āgacchati, āpattīti paratīraṃ gantukāmatāya otiṇṇattā vuttaṃ. Tameva tīranti tameva orimatīraṃ. Anāpattīti paratīraṃ gantukāmatāya abhāvato anāpatti.
තාදිසෙ අරඤ්‌ඤෙති ‘‘බහිඉන්‌දඛීලා සබ්‌බමෙතං අරඤ්‌ඤ’’න්‌ති (විභ. 529) එවං වුත්‌තලක්‌ඛණෙ අරඤ්‌ඤෙ. අථ තාදිසස්‌සෙව අරඤ්‌ඤස්‌ස ගහිතභාවො කථං විඤ්‌ඤායතීති ආහ ‘‘තෙනෙවා’’තිආදි. ඉමිනා හි අට්‌ඨකථාවචනෙන ඊදිසෙපි ගාමසමීපෙ දස්‌සනූපචාරෙ විජහිතෙ සතිපි සවනූපචාරෙ ආපත්‌ති හොතීති විඤ්‌ඤායති. මග්‌ගමූළ්‌හා උච්‌චාසද්‌දං කරොන්‌තීති ආහ ‘‘මග්‌ගමූළ්‌හසද්‌දෙන වියා’’ති. සද්‌දායන්‌තියාති සද්‌දං කරොන්‌තියා. පුරිමායොති පුරෙතරං ගච්‌ඡන්‌තියො. අඤ්‌ඤං මග්‌ගං ගණ්‌හාතීති මග්‌ගමූළ්‌හත්‌තා, න ඔහාතුං, තස්‌මා ද්‌වින්‌නම්‌පි අනාපත්‌ති. සෙසමෙත්‌ථ උත්‌තානමෙව. අනන්‌තරායෙන එකභාවො, ගාමන්‌තරගමනාදීසු අඤ්‌ඤතරතාපජ්‌ජනං, ආපදාය අභාවොති ඉමානි පනෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි.
Tādise araññeti ‘‘bahiindakhīlā sabbametaṃ arañña’’nti (vibha. 529) evaṃ vuttalakkhaṇe araññe. Atha tādisasseva araññassa gahitabhāvo kathaṃ viññāyatīti āha ‘‘tenevā’’tiādi. Iminā hi aṭṭhakathāvacanena īdisepi gāmasamīpe dassanūpacāre vijahite satipi savanūpacāre āpatti hotīti viññāyati. Maggamūḷhā uccāsaddaṃ karontīti āha ‘‘maggamūḷhasaddena viyā’’ti. Saddāyantiyāti saddaṃ karontiyā. Purimāyoti puretaraṃ gacchantiyo. Aññaṃ maggaṃ gaṇhātīti maggamūḷhattā, na ohātuṃ, tasmā dvinnampi anāpatti. Sesamettha uttānameva. Anantarāyena ekabhāvo, gāmantaragamanādīsu aññataratāpajjanaṃ, āpadāya abhāvoti imāni panettha tīṇi aṅgāni.
තතියසඞ්‌ඝාදිසෙසසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / භික්‌ඛුනීවිභඞ්‌ග • Bhikkhunīvibhaṅga / 3. තතියසඞ්‌ඝාදිසෙසසික්‌ඛාපදං • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / භික්‌ඛුනීවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Bhikkhunīvibhaṅga-aṭṭhakathā / 3. තතියසඞ්‌ඝාදිසෙසසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 3. තතියසඞ්‌ඝාදිසෙසසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 3. තතියසඞ්‌ඝාදිසෙසසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 3. තතියසඞ්‌ඝාදිසෙසසික්‌ඛාපදං • 3. Tatiyasaṅghādisesasikkhāpadaṃ
