| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ਤਤਿਯਸਙ੍ਗੀਤਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Tatiyasaṅgītikathāvaṇṇanā
ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਂਯੋਗੇ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ਅਤਿਚ੍ਛਥਾਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਇਚ੍ਛਥ, ਇਤੋ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖਂ ਪਰਿਯੇਸਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਤ੍ਤવਿਸ੍ਸਗ੍ਗਕਰਣਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਭਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝੋਹਰਣਕਿਚ੍ਚਤ੍ਥਾਯ, ਭੁਞ੍ਜਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਸੋਲ਼ਸવਸ੍ਸੋ’’ਤਿ ਉਦ੍ਦੇਸੋ ਕਥਨਂ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸੋਲ਼ਸવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕੋ, ‘‘ਸੋਲ਼ਸવਸ੍ਸਿਕੋ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Sattavassānīti accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. Aticchathāti atikkamitvā icchatha, ito aññattha gantvā bhikkhaṃ pariyesathāti attho. Bhattavissaggakaraṇatthāyāti bhattassa ajjhoharaṇakiccatthāya, bhuñjanatthāyāti attho. ‘‘Soḷasavasso’’ti uddeso kathanaṃ assa atthīti soḷasavassuddesiko, ‘‘soḷasavassiko’’ti attho.
ਤੀਸੁ વੇਦੇਸੂਤਿਆਦੀਸੁ ਇਰੁવੇਦਯਜੁવੇਦਸਾਮવੇਦਸਙ੍ਖਾਤੇਸੁ ਤੀਸੁ વੇਦੇਸੁ। ਤਯੋ ਏવ ਕਿਰ વੇਦਾ ਅਟ੍ਠਕਾਦੀਹਿ ਧਮ੍ਮਿਕੇਹਿ ਇਸੀਹਿ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸਗ੍ਗਮਗ੍ਗવਿਭਾવਨਤ੍ਥਾਯ ਕਤਾ। ਤੇਨੇવ ਹਿ ਤੇ ਤੇਹਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਆਥਬ੍ਬਣવੇਦੋ ਪਨ ਪਚ੍ਛਾ ਅਧਮ੍ਮਿਕੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ ਪਾਣવਧਾਦਿਅਤ੍ਥਾਯ ਕਤੋ। ਪੁਰਿਮੇਸੁ ਚ ਤੀਸੁ વੇਦੇਸੁ ਤੇਹੇવ ਧਮ੍ਮਿਕਸਾਖਾਯੋ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਯਾਗવਧਾਦਿਦੀਪਿਕਾ ਅਧਮ੍ਮਿਕਸਾਖਾ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਨਿਘਣ੍ਡੂਤਿ ਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਂ વੇવਚਨਪ੍ਪਕਾਸਕਂ ਪਰਿਯਾਯਨਾਮਾਨੁਰੂਪਂ ਸਤ੍ਥਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਲੋਕੇ ‘‘ਨਿਘਣ੍ਡੂ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕੇਟੁਭਨ੍ਤਿ ਕਿਟਤਿ ਗਮੇਤਿ ਕਿਰਿਯਾਦਿવਿਭਾਗਨ੍ਤਿ ਕੇਟੁਭਂ, ਕਿਰਿਯਾਕਪ੍ਪવਿਕਪ੍ਪੋ ਕવੀਨਂ ਉਪਕਾਰਸਤ੍ਥਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਿਰਿਯਾਕਪ੍ਪવਿਕਪ੍ਪੋਤਿ વਚੀਭੇਦਾਦਿਲਕ੍ਖਣਾ ਕਿਰਿਯਾ ਕਪ੍ਪੀਯਤਿ વਿਕਪ੍ਪੀਯਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਕਿਰਿਯਾਕਪ੍ਪੋ, ਸੋ ਪਨ વਣ੍ਣਪਦਬਨ੍ਧਪਦਤ੍ਥਾਦਿવਿਭਾਗਤੋ ਬਹੁવਿਕਪ੍ਪੋਤਿ ‘‘ਕਿਰਿਯਾਕਪ੍ਪવਿਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਦਞ੍ਚ ਮੂਲਕਿਰਿਯਾਕਪ੍ਪਗਨ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਹ ਨਿਘਣ੍ਡੁਨਾ ਕੇਟੁਭੇਨ ਚ ਸਨਿਘਣ੍ਡੁਕੇਟੁਭਾ, ਤਯੋ વੇਦਾ, ਤੇਸੁ ਸਨਿਘਣ੍ਡੁਕੇਟੁਭੇਸੁ। ਠਾਨਕਰਣਾਦਿવਿਭਾਗਤੋ ਚ ਨਿਬ੍ਬਚਨવਿਭਾਗਤੋ ਚ ਅਕ੍ਖਰਾ ਪਭੇਦੀਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਅਕ੍ਖਰਪ੍ਪਭੇਦੋ, ਸਿਕ੍ਖਾ ਚ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿ ਚ। ਸਹ ਅਕ੍ਖਰਪ੍ਪਭੇਦੇਨਾਤਿ ਸਾਕ੍ਖਰਪ੍ਪਭੇਦਾ, ਤੇਸੁ ਸਾਕ੍ਖਰਪ੍ਪਭੇਦੇਸੁ। ਆਥਬ੍ਬਣવੇਦਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਇਤਿਹ ਆਸ ਇਤਿਹ ਆਸਾ’’ਤਿ ਈਦਿਸવਚਨਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਪੋਰਾਣਕਥਾਸਙ੍ਖਾਤੋ ਇਤਿਹਾਸੋ ਪਞ੍ਚਮੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਇਤਿਹਾਸਪਞ੍ਚਮਾ, ਤਯੋ વੇਦਾ, ਤੇਸੁ ਇਤਿਹਾਸਪਞ੍ਚਮੇਸੁ।
Tīsu vedesūtiādīsu iruvedayajuvedasāmavedasaṅkhātesu tīsu vedesu. Tayo eva kira vedā aṭṭhakādīhi dhammikehi isīhi lokassa saggamaggavibhāvanatthāya katā. Teneva hi te tehi vuccanti. Āthabbaṇavedo pana pacchā adhammikehi brāhmaṇehi pāṇavadhādiatthāya kato. Purimesu ca tīsu vedesu teheva dhammikasākhāyo apanetvā yāgavadhādidīpikā adhammikasākhā pakkhittāti veditabbā. Nighaṇḍūti rukkhādīnaṃ vevacanappakāsakaṃ pariyāyanāmānurūpaṃ satthaṃ. Tañhi loke ‘‘nighaṇḍū’’ti vuccati. Keṭubhanti kiṭati gameti kiriyādivibhāganti keṭubhaṃ, kiriyākappavikappo kavīnaṃ upakārasatthaṃ. Ettha ca kiriyākappavikappoti vacībhedādilakkhaṇā kiriyā kappīyati vikappīyati etenāti kiriyākappo, so pana vaṇṇapadabandhapadatthādivibhāgato bahuvikappoti ‘‘kiriyākappavikappo’’ti vuccati. Idañca mūlakiriyākappaganthaṃ sandhāya vuttaṃ. Saha nighaṇḍunā keṭubhena ca sanighaṇḍukeṭubhā, tayo vedā, tesu sanighaṇḍukeṭubhesu. Ṭhānakaraṇādivibhāgato ca nibbacanavibhāgato ca akkharā pabhedīyanti etenāti akkharappabhedo, sikkhā ca nirutti ca. Saha akkharappabhedenāti sākkharappabhedā, tesu sākkharappabhedesu. Āthabbaṇavedaṃ catutthaṃ katvā ‘‘itiha āsa itiha āsā’’ti īdisavacanapaṭisaṃyutto porāṇakathāsaṅkhāto itihāso pañcamo etesanti itihāsapañcamā, tayo vedā, tesu itihāsapañcamesu.
ਯਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿਆਦਿ ਪਞ੍ਹਦ੍વਯਂ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਚੁਤਿਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਪਞ੍ਹੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣਸਮਙ੍ਗਿਤਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਨਿਰੋਧਕ੍ਖਣਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਤਾਯ ਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕਿਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ ਆਯਤਿਞ੍ਚ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਚ વਿਭਜ੍ਜਬ੍ਯਾਕਰਣੀਯਤਾਯ ਏવਮੇਤ੍ਥ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਰਹਤੋ ਪਚ੍ਛਿਮਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣੇ ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਆਯਤਿਞ੍ਚ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ, ਅવਸ੍ਸਮੇવ ਨਿਰੋਧਕ੍ਖਣਂ ਪਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞਂ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਨ ਪਚ੍ਛਿਮਚਿਤ੍ਤਸਮਙ੍ਗਿਂ ਖੀਣਾਸવਂ ਇਤਰੇਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣਸਮਙ੍ਗਿਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣਸਮਙ੍ਗਿਤਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਭਙ੍ਗਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਤਾਯ ਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਭਙ੍ਗਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤੇવ, ਅਞ੍ਞਂ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਂ વਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ વਾ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ ਚੇવ ਨਿਰੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ ਚਾਤਿ। ਯਸ੍ਸ વਾ ਪਨਾਤਿਆਦਿ ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਪਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਯਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣਸਮਙ੍ਗਿਤਾਯ ਭਙ੍ਗਕ੍ਖਣਂ ਪਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਤਾਯ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕਿਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਏਕਂਸਬ੍ਯਾਕਰਣੀਯਤਾਯ ‘‘ਆਮਨ੍ਤਾ’’ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਉਦ੍ਧਂ વਾ ਅਧੋ વਾ ਹਰਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋਤਿ ਉਪਰਿਮਪਦੇ વਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਪਦਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਪਦੇ વਾ ਉਪਰਿਮਪਦਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤੁਂ ਘਟੇਤੁਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਾਪਰਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Yassa cittantiādi pañhadvayaṃ khīṇāsavānaṃ cuticittassa uppādakkhaṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Tattha paṭhamapañhe uppajjatīti uppādakkhaṇasamaṅgitāya uppajjati. Na nirujjhatīti nirodhakkhaṇaṃ appattatāya na nirujjhati. Tassa cittanti tassa puggalassa taṃ cittaṃ kiṃ nirujjhissati āyatiñca nuppajjissatīti pucchā, tassā ca vibhajjabyākaraṇīyatāya evamettha vissajjanaṃ veditabbaṃ. Arahato pacchimacittassa uppādakkhaṇe tassa cittaṃ uppajjati, na nirujjhati, āyatiñca nuppajjissati, avassameva nirodhakkhaṇaṃ patvā nirujjhissati, tato appaṭisandhikattā aññaṃ nuppajjissati. Ṭhapetvā pana pacchimacittasamaṅgiṃ khīṇāsavaṃ itaresaṃ uppādakkhaṇasamaṅgicittaṃ uppādakkhaṇasamaṅgitāya uppajjati bhaṅgaṃ appattatāya na nirujjhati, bhaṅgaṃ pana patvā nirujjhissateva, aññaṃ pana tasmiṃ vā aññasmiṃ vā attabhāve uppajjissati ceva nirujjhissati cāti. Yassa vā panātiādi dutiyapañhe pana nirujjhissati nuppajjissatīti yassa cittaṃ uppādakkhaṇasamaṅgitāya bhaṅgakkhaṇaṃ patvā nirujjhissati appaṭisandhikatāya nuppajjissati, tassa khīṇāsavassa taṃ cittaṃ kiṃ uppajjati na nirujjhatīti pucchā, tassā ekaṃsabyākaraṇīyatāya ‘‘āmantā’’ti vissajjanaṃ veditabbaṃ. Uddhaṃ vā adho vā harituṃ asakkontoti uparimapade vā heṭṭhimapadaṃ heṭṭhimapade vā uparimapadaṃ atthato samannāharituṃ ghaṭetuṃ pubbenāparaṃ yojetvā atthaṃ paricchindituṃ asakkontoti attho.
ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਨਂ ਸੀਲੇਸੁ ਪਰਿਪੂਰਕਾਰਿਤਾਯ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਸੀਲਤੋ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰਿਹਾਨੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਭਬ੍ਬੋ ਦਾਨਿ ਸਾਸਨਤੋ ਨਿવਤ੍ਤਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। વਡ੍ਢੇਤ੍વਾਤਿ ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਤ੍ਥਾਯ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ। ਦਨ੍ਤੇ ਪੁਨਨ੍ਤਿ વਿਸੋਧੇਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਦਨ੍ਤਪੋਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਂ। ਅਭਿਨવਾਨਂ ਆਗਨ੍ਤੁਕਾਨਂ ਲਜ੍ਜੀਸਭਾવਂ ਖਨ੍ਤਿਮੇਤ੍ਤਾਦਿਗੁਣਸਮਙ੍ਗਿਤਞ੍ਚ ਕਤਿਪਾਹਂ ਸੁਟ੍ਠੁ વੀਮਂਸਿਤ੍વਾવ ਹਤ੍ਥਕਮ੍ਮਾਦਿਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਂ ਸਙ੍ਗਹਕਰਣਞ੍ਚ ਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਚੇવ ਅਞ੍ਞੇਸਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਦਿਟ੍ਠਾਨੁਗਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਞਾਪਨਤ੍ਥਂ ਥੇਰੋ ਤਸ੍ਸ ਭਬ੍ਬਰੂਪਤਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਞਤ੍વਾਪਿ ਪੁਨ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨਾਦਿਂ ਅਕਾਸਿ। ‘‘ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਦਮਨਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਸੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਤੁਂ ਆਰਭਿ। ਸਕਲવਿਨਯਾਚਾਰਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਮੇવ વਿਹਿਤਾਤਿ ਤਪ੍ਪਰਿਯਾਪੁਣਨਮਪਿ ਤੇਸਞ੍ਞੇવ ਅਨੁਰੂਪਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ વਿਨਯਪਿਟਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤੇ ਠਪਿਤਮ੍ਪਿ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ ਸਙ੍ਗੋਪਨਤ੍ਥਾਯ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿਤਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਹਤ੍ਥੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Sotāpannānaṃ sīlesu paripūrakāritāya samādinnasīlato natthi parihānīti āha ‘‘abhabbo dāni sāsanato nivattitu’’nti. Vaḍḍhetvāti uparimaggatthāya kammaṭṭhānaṃ vaḍḍhetvā. Dante punanti visodhenti etenāti dantaponaṃ vuccati dantakaṭṭhaṃ. Abhinavānaṃ āgantukānaṃ lajjīsabhāvaṃ khantimettādiguṇasamaṅgitañca katipāhaṃ suṭṭhu vīmaṃsitvāva hatthakammādisampaṭicchanaṃ saṅgahakaraṇañca yuttanti sāmaṇerassa ceva aññesañca bhikkhūnaṃ diṭṭhānugatiṃ āpajjantānaṃ ñāpanatthaṃ thero tassa bhabbarūpataṃ abhiññāya ñatvāpi puna sammajjanādiṃ akāsi. ‘‘Tassa cittadamanattha’’ntipi vadanti. Buddhavacanaṃ paṭṭhapesīti buddhavacanaṃ uggaṇhāpetuṃ ārabhi. Sakalavinayācārapaṭipatti upasampannānameva vihitāti tappariyāpuṇanamapi tesaññeva anurūpanti āha ‘‘ṭhapetvā vinayapiṭaka’’nti. Tassa citte ṭhapitampi buddhavacanaṃ saṅgopanatthāya niyyātitabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘hatthe patiṭṭhāpetvā’’ti vuttaṃ.
ਏਕਰਜ੍ਜਾਭਿਸੇਕਨ੍ਤਿ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਏਕਾਧਿਪਚ੍ਚવਸੇਨ ਕਰਿਯਮਾਨਂ ਅਭਿਸੇਕਂ। ਰਾਜਿਦ੍ਧਿਯੋਤਿ ਰਾਜਾਨੁਭਾવਾਨੁਗਤਪ੍ਪਭਾવਾ। ਯਤੋਤਿ ਯਤੋ ਸੋਲ਼ਸਘਟਤੋ। ਦੇવਤਾ ਏવ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਆਹਰਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਦੇવਸਿਕਨ੍ਤਿ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ। ਅਗਦਾਮਲਕਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਕੇਨੇવ ਸਰੀਰਸੋਧਨਾਦਿਸਮਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਬਦੋਸਹਰਂ ਓਸਧਾਮਲਕਂ। ਛਦ੍ਦਨ੍ਤਦਹਤੋਤਿ ਛਦ੍ਦਨ੍ਤਦਹਸਮੀਪੇ ਠਿਤਦੇવવਿਮਾਨਤੋ, ਕਪ੍ਪਰੁਕ੍ਖਤੋ વਾ, ਤਤ੍ਥ ਤਾਦਿਸਾ ਕਪ੍ਪਰੁਕ੍ਖવਿਸੇਸਾ ਸਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ વਾ ਆਹਰਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਸੁਤ੍ਤਮਯਿਕਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤੇਹਿ ਅਬਦ੍ਧਂ ਦਿਬ੍ਬਸੁਮਨਪੁਪ੍ਫੇਹੇવ ਕਤਂ ਸੁਮਨਪੁਪ੍ਫਪਟਂ। ਉਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਸਾਲਿਨੋਤਿ ਸਯਂਜਾਤਸਾਲਿਨੋ, ਸਮੁਦਾਯਾਪੇਕ੍ਖਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਏਕવਚਨਂ, ਸਾਲੀਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨવ વਾਹਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਤਸ੍ਸੋ ਮੁਟ੍ਠਿਯੋ ਏਕੋ ਕੁਡੁવੋ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕੁਡੁવਾ ਏਕੋ ਪਤ੍ਥੋ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਤ੍ਥਾ ਏਕੋ ਆਲ਼੍ਹਕੋ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਲ਼੍ਹਕਾ ਏਕਂ ਦੋਣਂ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਦੋਣਾਨਿ ਏਕਾ ਮਾਨਿਕਾ , ਚਤਸ੍ਸੋ ਮਾਨਿਕਾ ਏਕਾ ਖਾਰੀ, વੀਸਤਿ ਖਾਰਿਕਾ ਏਕੋ વਾਹੋ, ਤਦੇવ ‘‘ਏਕਂ ਸਕਟ’’ਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤਟ੍ਠਕਥਾਦੀਸੁ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.ਕੋਕਾਲਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ) વੁਤ੍ਤਂ। ਨਿਤ੍ਥੁਸਕਣੇ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਥੁਸਕੁਣ੍ਡਕਰਹਿਤੇ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਨਿਮ੍ਮਿਤਂ ਬੁਦ੍ਧਰੂਪਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਪੁਞ੍ਞਪ੍ਪਭਾવਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣਂ ਨਾਗਰਾਜਨਿਮ੍ਮਿਤਾਨਂ ਪੁਞ੍ਞਪ੍ਪਭਾવਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਹਿ ਸਦਿਸਤਾਯ ਕਤਂ। વਿਮਲਕੇਤੁਮਾਲਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕੇਤੁਮਾਲਾ ਨਾਮ ਸੀਸਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਉਪਰਿਮੁਦ੍ਧਨਿ ਪੁਞ੍ਜੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦਿਸ੍ਸਮਾਨਰਸ੍ਮਿਰਾਸੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ।
Ekarajjābhisekanti sakalajambudīpe ekādhipaccavasena kariyamānaṃ abhisekaṃ. Rājiddhiyoti rājānubhāvānugatappabhāvā. Yatoti yato soḷasaghaṭato. Devatā eva divase divase āharantīti sambandho. Devasikanti divase divase. Agadāmalakanti appakeneva sarīrasodhanādisamatthaṃ sabbadosaharaṃ osadhāmalakaṃ. Chaddantadahatoti chaddantadahasamīpe ṭhitadevavimānato, kapparukkhato vā, tattha tādisā kapparukkhavisesā santi, tato vā āharantīti attho. Asuttamayikanti suttehi abaddhaṃ dibbasumanapuppheheva kataṃ sumanapupphapaṭaṃ. Uṭṭhitassa sālinoti sayaṃjātasālino, samudāyāpekkhañcettha ekavacanaṃ, sālīnanti attho. Nava vāhasahassānīti ettha catasso muṭṭhiyo eko kuḍuvo, cattāro kuḍuvā eko pattho, cattāro patthā eko āḷhako, cattāro āḷhakā ekaṃ doṇaṃ, cattāri doṇāni ekā mānikā , catasso mānikā ekā khārī, vīsati khārikā eko vāho, tadeva ‘‘ekaṃ sakaṭa’’nti suttanipātaṭṭhakathādīsu (su. ni. aṭṭha. 2.kokālikasuttavaṇṇanā) vuttaṃ. Nitthusakaṇe karontīti thusakuṇḍakarahite karonti. Tena nimmitaṃ buddharūpaṃ passantoti sambandho. Puññappabhāvanibbattaggahaṇaṃ nāgarājanimmitānaṃ puññappabhāvanibbattehi sadisatāya kataṃ. Vimalaketumālāti ettha ketumālā nāma sīsato nikkhamitvā uparimuddhani puñjo hutvā dissamānarasmirāsīti vadanti.
ਬਾਹਿਰਕਪਾਸਣ੍ਡਨ੍ਤਿ ਬਾਹਿਰਕਪ੍ਪવੇਦਿਤਂ ਸਮਯવਾਦਂ। ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹੀਤਿ વੀਮਂਸਮਾਨੋ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਭਦ੍ਦਪੀਠਕੇਸੂਤਿ વੇਤ੍ਤਮਯਪੀਠੇਸੁ। ਸਾਰੋਤਿ ਗੁਣਸਾਰੋ। ਸੀਹਪਞ੍ਜਰੇਤਿ ਮਹਾવਾਤਪਾਨਸਮੀਪੇ। ਕਿਲੇਸવਿਪ੍ਫਨ੍ਦਰਹਿਤਚਿਤ੍ਤਤਾਯ ਦਨ੍ਤਂ। ਨਿਚ੍ਚਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਸਤਾਰਕ੍ਖਤਾਯ ਗੁਤ੍ਤਂ। ਖੁਰਗ੍ਗੇਯੇવਾਤਿ ਕੇਸੋਰੋਪਨਾવਸਾਨੇ। ਅਤਿવਿਯ ਸੋਭਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। વਾਣਿਜਕੋ ਅਹੋਸੀਤਿ ਮਧੁવਾਣਿਜਕੋ ਅਹੋਸਿ।
Bāhirakapāsaṇḍanti bāhirakappaveditaṃ samayavādaṃ. Pariggaṇhīti vīmaṃsamāno pariggahesi. Bhaddapīṭhakesūti vettamayapīṭhesu. Sāroti guṇasāro. Sīhapañjareti mahāvātapānasamīpe. Kilesavipphandarahitacittatāya dantaṃ. Niccaṃ paccupaṭṭhitasatārakkhatāya guttaṃ. Khuraggeyevāti kesoropanāvasāne. Ativiya sobhatīti sambandho. Vāṇijako ahosīti madhuvāṇijako ahosi.
ਪੁਬ੍ਬੇ વ ਸਨ੍ਨਿવਾਸੇਨਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વਾ ਪੁਬ੍ਬਜਾਤਿਯਂ વਾ ਸਹવਾਸੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਹਿਤੇਨ વਾਤਿ વਤ੍ਤਮਾਨਭવੇ ਹਿਤਚਰਣੇਨ વਾ। ਏવਂ ਇਮੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਤਂ ਸਿਨੇਹਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪੇਮਂ ਜਾਯਤੇ। ਕਿਂ વਿਯਾਤਿ? ਆਹ ‘‘ਉਪ੍ਪਲਂ વ ਯਥੋਦਕੇ’’ਤਿ। ਉਪ੍ਪਲਂ વਾਤਿ ਰਸ੍ਸਕਤੋ વਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਅવੁਤ੍ਤਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ-ਸਦ੍ਦੋ ਉਪਮਾਯਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਥਾ ਉਪ੍ਪਲਞ੍ਚ ਸੇਸਞ੍ਚ ਪਦੁਮਾਦਿ ਉਦਕੇ ਜਾਯਮਾਨਂ ਦ੍વੇ ਕਾਰਣਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜਾਯਤਿ ਉਦਕਞ੍ਚੇવ ਕਲਲਞ੍ਚ, ਏવਂ ਪੇਮਮ੍ਪੀਤਿ (ਜਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੨.੧੭੪)।
Pubbe va sannivāsenāti pubbe vā pubbajātiyaṃ vā sahavāsenāti attho. Paccuppannahitena vāti vattamānabhave hitacaraṇena vā. Evaṃ imehi dvīhi kāraṇehi taṃ sinehasaṅkhātaṃ pemaṃ jāyate. Kiṃ viyāti? Āha ‘‘uppalaṃ va yathodake’’ti. Uppalaṃ vāti rassakato vā-saddo avuttasampiṇḍanattho. Yathā-saddo upamāyaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā uppalañca sesañca padumādi udake jāyamānaṃ dve kāraṇāni nissāya jāyati udakañceva kalalañca, evaṃ pemampīti (jā. aṭṭha. 2.2.174).
ਧੁવਭਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਨਿਚ੍ਚਭਤ੍ਤਾਨਿ। વਜ੍ਜਾવਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕਂ ਮਹਨ੍ਤਞ੍ਚ વਜ੍ਜਂ। ਮੋਗ੍ਗਲਿਪੁਤ੍ਤਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਭਾਰਮਕਾਸੀਤਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਮਹਾਨੁਭਾવਤਂ, ਤਦਾ ਸਾਸਨਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਨਾਯਕਭਾવੇਨ ਸਙ੍ਘਪਰਿਣਾਯਕਤਞ੍ਚ ਰਞ੍ਞੋ ਞਾਪੇਤੁਂ ਸਙ੍ਘੋ ਤਸ੍ਸ ਭਾਰਮਕਾਸੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅਜਾਨਨਤਾਯ। ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਦਾਯਾਦੋਤਿ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੋ ਞਾਤਕੋ ਹੋਮਿ ਨ ਹੋਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੇ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਰੋ ਪਰਿਚ੍ਚਜਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ ਸਾਲੋਹਿਤਞਾਤਕਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਕਲਸਾਸਨਧਾਰਣੇ ਸਮਤ੍ਥਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਓਰਸਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਨ ਪਚ੍ਚਯਮਤ੍ਤਦਾਯਕਾਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਥੇਰੋ ‘‘ਨ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਦਾਯਾਦੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਕਥਞ੍ਚਰਹੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਰਹੀਤਿ ਨਿਪਾਤੋ ਅਕ੍ਖਨ੍ਤਿਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਿਸ੍ਸਕੁਮਾਰਸ੍ਸਾਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਏਕਮਾਤੁਕਸ੍ਸ ਕਨਿਟ੍ਠਸ੍ਸ। ਸਕ੍ਖਸੀਤਿ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਸਿ। ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸੁਨ੍ਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વੇਰਮਣਿਆਦੀਸੁ વਿਕਾਲਭੋਜਨਾ વੇਰਮਣਿਪਰਿਯੋਸਾਨਾਸੁ ਛਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਸੁ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ વੇਰਮਣਿਂ ਦ੍વੇ વਸ੍ਸਾਨਿ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਸਮਾਦਾਨਂ ਸਮਾਦਿਯਾਮੀਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਾਚਿ॰ ੧੦੭੯) ਸਮਾਦਾਨવਸੇਨ ਸਿਕ੍ਖਾਸਮ੍ਮੁਤਿਦਾਨਾਨਨ੍ਤਰਂ ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ। ਛ વਸ੍ਸਾਨਿ ਅਭਿਸੇਕਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਛવਸ੍ਸਾਭਿਸੇਕੋ।
Dhuvabhattānīti niccabhattāni. Vajjāvajjanti khuddakaṃ mahantañca vajjaṃ. Moggaliputtatissattherassa bhāramakāsīti therassa mahānubhāvataṃ, tadā sāsanakiccassa nāyakabhāvena saṅghapariṇāyakatañca rañño ñāpetuṃ saṅgho tassa bhāramakāsīti veditabbaṃ, na aññesaṃ ajānanatāya. Sāsanassa dāyādoti sāsanassa abbhantaro ñātako homi na homīti attho. Ye sāsane pabbajituṃ puttadhītaro pariccajanti, te buddhasāsane sālohitañātakā nāma honti, sakalasāsanadhāraṇe samatthānaṃ attano orasaputtānaṃ pariccattattā na paccayamattadāyakāti imamatthaṃ sandhāya thero ‘‘na kho, mahārāja, ettāvatā sāsanassa dāyādo hotī’’ti āha. Kathañcarahīti ettha carahīti nipāto akkhantiṃ dīpeti. Tissakumārassāti rañño ekamātukassa kaniṭṭhassa. Sakkhasīti sakkhissasi. Sikkhāya patiṭṭhāpesunti pāṇātipātā veramaṇiādīsu vikālabhojanā veramaṇipariyosānāsu chasu sikkhāsu pāṇātipātā veramaṇiṃ dve vassāni avītikkamma samādānaṃ samādiyāmītiādinā (pāci. 1079) samādānavasena sikkhāsammutidānānantaraṃ sikkhāya patiṭṭhāpesuṃ. Cha vassāni abhisekassa assāti chavassābhiseko.
ਸਬ੍ਬਂ ਥੇਰવਾਦਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇ ਸਙ੍ਗੀਤਿਯੋ ਆਰੁਲ਼੍ਹਾ ਪਾਲ਼ਿ। ਸਾ ਹਿ ਮਹਾਸਙ੍ਘਿਕਾਦਿਭਿਨ੍ਨਲਦ੍ਧਿਕਾਹਿ વਿવੇਚੇਤੁਂ ‘‘ਥੇਰવਾਦੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਯਞ੍ਹਿ વਿਭਜ੍ਜવਾਦੋ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰਾਦੀਹਿ ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ ਰਕ੍ਖਿਤੋ ਆਨੀਤੋ ਚਾਤਿ ‘‘ਥੇਰવਾਦੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ‘‘ਸਥੇਰવਾਦ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਲਿਖਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਅਟ੍ਠਕਥਾਸੁ ਆਗਤਥੇਰવਾਦਸਹਿਤਂ ਸਾਟ੍ਠਕਥਂ ਤਿਪਿਟਕਸਙ੍ਗਹਿਤਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਨੇਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਜੋਧਾਤੁਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾਤਿ ਤੇਜੋਕਸਿਣਾਰਮ੍ਮਣਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ।
Sabbaṃtheravādanti dve saṅgītiyo āruḷhā pāḷi. Sā hi mahāsaṅghikādibhinnaladdhikāhi vivecetuṃ ‘‘theravādo’’ti vuttā. Ayañhi vibhajjavādo mahākassapattherādīhi asaṅkarato rakkhito ānīto cāti ‘‘theravādo’’ti vuccati, ‘‘satheravāda’’ntipi likhanti. Tattha ‘‘aṭṭhakathāsu āgatatheravādasahitaṃ sāṭṭhakathaṃ tipiṭakasaṅgahitaṃ buddhavacana’’nti ānetvā yojetabbaṃ. Tejodhātuṃ samāpajjitvāti tejokasiṇārammaṇaṃ jhānaṃ samāpajjitvā.
ਸਭਾਯਨ੍ਤਿ ਨਗਰਮਜ੍ਝੇ વਿਨਿਚ੍ਛਯਸਾਲਾਯਂ। ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋવ। ਨ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ਸਕ੍ਕਾ ਇਮੇਸਂ ਮਜ੍ਝੇ વਸਨ੍ਤੇਨ વੂਪਸਮੇਤੁਨ੍ਤਿ ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਮਜ੍ਝੇ વਸਨ੍ਤੋ ਤੇਸੁਯੇવ ਅਨ੍ਤੋਗਧਤ੍ਤਾ ਆਦੇਯ੍ਯવਚਨੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਅਹੋਗਙ੍ਗਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਿ ਏવਂਨਾਮਕਂ ਪਬ੍ਬਤਂ। ‘‘ਅਧੋਗਙ੍ਗਾਪਬ੍ਬਤ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਲਿਖਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨ ਸੁਨ੍ਦਰਂ। ਪਞ੍ਚਾਤਪੇਨ ਤਪ੍ਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਚਤੂਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਅਗ੍ਗਿਂ ਜਾਲੇਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝੇ ਠਤ੍વਾ ਸੂਰਿਯਮਣ੍ਡਲਂ ਉਲ੍ਲੋਕੇਨ੍ਤਾ ਸੂਰਿਯਾਤਪੇਨ ਤਪ੍ਪੇਨ੍ਤਿ। ਆਦਿਚ੍ਚਂ ਅਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਉਦਯਕਾਲਤੋ ਪਭੁਤਿ ਸੂਰਿਯਂ ਓਲੋਕਯਮਾਨਾ ਯਾવ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨਾ ਸੂਰਿਯਾਭਿਮੁਖਾવ ਪਰਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। વੋਭਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਿਂਸੂਤਿ વਿਨਾਸੇਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਉਸ੍ਸਾਹਮਕਂਸੁ।
Sabhāyanti nagaramajjhe vinicchayasālāyaṃ. Diṭṭhigatānīti diṭṭhiyova. Na kho panetaṃ sakkā imesaṃ majjhe vasantena vūpasametunti tesañhi majjhe vasanto tesuyeva antogadhattā ādeyyavacano na hoti, tasmā evaṃ cintesi. Ahogaṅgapabbatanti evaṃnāmakaṃ pabbataṃ. ‘‘Adhogaṅgāpabbata’’ntipi likhanti, taṃ na sundaraṃ. Pañcātapena tappentīti catūsu ṭhānesu aggiṃ jāletvā majjhe ṭhatvā sūriyamaṇḍalaṃ ullokentā sūriyātapena tappenti. Ādiccaṃ anuparivattantīti udayakālato pabhuti sūriyaṃ olokayamānā yāva atthaṅgamanā sūriyābhimukhāva parivattanti. Vobhindissāmāti paggaṇhiṃsūti vināsessāmāti ussāhamakaṃsu.
વਿਸ੍ਸਟ੍ਠੋਤਿ ਮਰਣਸਙ੍ਕਾਰਹਿਤੋ, ਨਿਬ੍ਭਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਿਗવਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾਤਿ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਚਰਿਤ੍વਾ ਮਿਗਮਾਰਣਕੀਲ਼ਾ ਮਿਗવਂ, ਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਮਿਗવਧਤ੍ਥਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਹਿਨਾਗਾਦਿਤੋ વਿਸੇਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਹਤ੍ਥਿਨਾਗੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਅਨਾਦਰੇ ਸਾਮਿવਚਨਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੇਯੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਕਾਸੇ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਯਂ વਿਕੁਬ੍ਬਨਿਦ੍ਧਿ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਗਿਹਿਸ੍ਸਾਪਿ ਇਮਂ ਇਦ੍ਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਿਦ੍ਧਿਯਾ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਪਕਤਿવਣ੍ਣਞ੍ਹਿ વਿਜਹਿਤ੍વਾ ਨਾਗવਣ੍ਣਾਦਿਦਸ੍ਸਨਂ વਿਕੁਬ੍ਬਨਿਦ੍ਧਿ। ਛਣવੇਸਨ੍ਤਿ ਉਸ੍ਸવવੇਸਂ। ਪਧਾਨਘਰਨ੍ਤਿ ਭਾવਨਾਨੁਯੋਗવਸੇਨ વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਸ੍ਸ ਅਨੁਰੂਪਂ વਿવਿਤ੍ਤਸੇਨਾਸਨਂ। ਸੋਪੀਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ।
Vissaṭṭhoti maraṇasaṅkārahito, nibbhayoti attho. Migavaṃ nikkhamitvāti araññe vicaritvā migamāraṇakīḷā migavaṃ, taṃ uddissa nikkhamitvā migavadhatthaṃ nikkhamitvāti attho. Ahināgādito visesanatthaṃ ‘‘hatthināgenā’’ti vuttaṃ. Tassa passantassevāti anādare sāmivacanaṃ, tasmiṃ passanteyevāti attho. Ākāse uppatitvāti ettha ayaṃ vikubbaniddhi na hotīti gihissāpi imaṃ iddhiṃ dassesi adhiṭṭhāniddhiyā appaṭikkhittattā. Pakativaṇṇañhi vijahitvā nāgavaṇṇādidassanaṃ vikubbaniddhi. Chaṇavesanti ussavavesaṃ. Padhānagharanti bhāvanānuyogavasena vīriyārambhassa anurūpaṃ vivittasenāsanaṃ. Sopīti rañño bhāgineyyaṃ sandhāya vuttaṃ.
ਕੁਸਲਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋਤਿ ਮਨਾਪਜ੍ਝਾਸਯੋ। ਦ੍વੇਲ਼੍ਹਕਜਾਤੋਤਿ ਸਂਸਯਮਾਪਨ੍ਨੋ। ਏਕੇਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਪਰਿવਾਰਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ ਆਣਾਕਾਰੇਨ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਾਸਨਹਿਤਤ੍ਤਾ ਗਤਾ। ਕਪ੍ਪਿਯਸਾਸਨਞ੍ਹੇਤਂ, ਨ ਗਿਹੀਨਂ ਗਿਹਿਕਮ੍ਮਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ। ਥੇਰੋ ਨਾਗਚ੍ਛੀਤਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ‘‘ਰਾਜਾ ਪਕ੍ਕੋਸਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਧਮ੍ਮਕਮ੍ਮਤ੍ਥਾਯ ਆਗਨ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪਨ ਪੇਸਿਤੇਪਿ ‘‘ਅਨਨੁਰੂਪਾ ਯਾਚਨਾ’’ਤਿ ਨਾਗਤੋ, ‘‘ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਥੇਰੋ ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਕੋ ਪਮਾਣਭੂਤੋ’’ਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਚੇવ ਉਭਯਪਕ੍ਖਿਕਾਨਞ੍ਚ ਅਤ੍ਤਨਿ ਬਹੁਮਾਨੁਪ੍ਪਾਦਨવਸੇਨ ਉਦ੍ਧਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਮ੍ਮਸਿਦ੍ਧਿਂ ਆਕਙ੍ਖਨ੍ਤੋ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪવਚਨਲੇਸੇਨ ਨਾਗਚ੍ਛਿ। ਏਕਤੋ ਸਙ੍ਘਟਿਤਾ ਨਾવਾ ਨਾવਾਸਙ੍ਘਾਟਂ। ਸਾਸਨਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾਨਂ ਬਹੁਭਾવਤੋ ਆਹ ‘‘ਆਰਕ੍ਖਂ ਸਂવਿਧਾਯਾ’’ਤਿ। ਯਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਮਾ। ਅਬ੍ਬਾਹਿਂਸੂਤਿ ਆਕਡ੍ਢਿਂਸੁ। ਬਾਹਿਰਤੋਤਿ ਉਯ੍ਯਾਨਸ੍ਸ ਬਾਹਿਰਤੋ। ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾਨਂ ਅਤਿਦੁਕ੍ਕਰਭਾવੇਨ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਪਦੇਸਪਥવੀਕਮ੍ਪਨਂ ਦੁਕ੍ਕਰ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇ ਪਨੇਤ੍ਥ વਿਸੁਂ ਦੁਕ੍ਕਰਤਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।
Kusalādhippāyoti manāpajjhāsayo. Dveḷhakajātoti saṃsayamāpanno. Ekekaṃ bhikkhusahassaparivāranti ettha ‘‘gaṇhitvā āgacchathā’’ti āṇākārena vuttepi therā bhikkhū sāsanahitattā gatā. Kappiyasāsanañhetaṃ, na gihīnaṃ gihikammapaṭisaṃyuttaṃ. Thero nāgacchīti kiñcāpi ‘‘rājā pakkosatī’’ti vuttepi dhammakammatthāya āgantuṃ vaṭṭati, dvikkhattuṃ pana pesitepi ‘‘ananurūpā yācanā’’ti nāgato, ‘‘mahānubhāvo thero yathānusiṭṭhaṃ paṭipattiko pamāṇabhūto’’ti rañño ceva ubhayapakkhikānañca attani bahumānuppādanavasena uddhaṃ kattabbakammasiddhiṃ ākaṅkhanto asāruppavacanalesena nāgacchi. Ekato saṅghaṭitā nāvā nāvāsaṅghāṭaṃ. Sāsanapaccatthikānaṃ bahubhāvato āha ‘‘ārakkhaṃ saṃvidhāyā’’ti. Yanti yasmā. Abbāhiṃsūti ākaḍḍhiṃsu. Bāhiratoti uyyānassa bāhirato. Passantānaṃ atidukkarabhāvena upaṭṭhānaṃ sandhāya ‘‘padesapathavīkampanaṃ dukkara’’nti āha. Adhiṭṭhāne panettha visuṃ dukkaratā nāma natthi.
ਦੀਪਕਤਿਤ੍ਤਿਰੋਤਿ ਸਾਕੁਣਿਕੇਹਿ ਸਮਜਾਤਿਕਾਨਂ ਗਹਣਤ੍ਥਾਯ ਪੋਸੇਤ੍વਾ ਸਿਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਪਾਸਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪਨਕਤਿਤ੍ਤਿਰੋ। ਨ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਫੁਸਤੀਤਿ ਗਾਥਾਯ ਯਦਿ ਤવ ਪਾਪਕਿਰਿਯਾਯ ਮਨੋ ਨਪ੍ਪਦੁਸ੍ਸਤਿ, ਲੁਦ੍ਦੇਨ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕਤਮ੍ਪਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਤਂ ਨ ਫੁਸਤਿ। ਪਾਪਕਿਰਿਯਾਯ ਹਿ ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਸ੍ਸ ਨਿਰਾਲਯਸ੍ਸ ਭਦ੍ਰਸ੍ਸ ਸਤੋ ਤવ ਤਂ ਪਾਪਂ ਨ ਉਪਲਿਮ੍ਪਤਿ, ਤવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਅਲ੍ਲੀਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Dīpakatittiroti sākuṇikehi samajātikānaṃ gahaṇatthāya posetvā sikkhetvā pāsaṭṭhāne ṭhapanakatittiro. Na paṭicca kammaṃ phusatīti gāthāya yadi tava pāpakiriyāya mano nappadussati, luddena taṃ nissāya katampi pāpakammaṃ taṃ na phusati. Pāpakiriyāya hi appossukkassa nirālayassa bhadrassa sato tava taṃ pāpaṃ na upalimpati, tava cittaṃ na allīyatīti attho.
ਕਿਂ વਦਤਿ ਸੀਲੇਨਾਤਿ ਕਿਂવਾਦੀ। ਅਥ વਾ ਕੋ ਕਤਮੋ વਾਦੋ ਕਿਂવਾਦੋ, ਸੋ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਕਿਂવਾਦੀ। ਅਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਲੋਕਞ੍ਚ ਸਸ੍ਸਤੋਤਿ વਾਦੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਸਸ੍ਸਤવਾਦਿਨੋ। ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ વਾ ਏਕਚ੍ਚਂ ਸਸ੍ਸਤਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤੋ વਾਦੋ ਏਕਚ੍ਚਸਸ੍ਸਤੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਯੁਤ੍ਤਾ ਏਕਚ੍ਚਸਸ੍ਸਤਿਕਾ। ‘‘ਅਨ੍ਤੋ, ਅਨਨ੍ਤੋ, ਅਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤੋ, ਨੇવਨ੍ਤੋ ਨਾਨਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਪવਤ੍ਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਾਦਾ ਅਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਾ, ਤੇਸੁ ਨਿਯੁਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿਕਾ। ਨ ਮਰਤਿ ਨ ਉਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਮਰਾ, ਏવਨ੍ਤਿਪਿ ਮੇ ਨੋ, ਤਥਾਤਿਪਿ ਮੇ ਨੋਤਿਆਦਿਨਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੬੨) ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਚੇવ વਾਚਾ ਚ, ਤਸ੍ਸਾ વਿਕ੍ਖੇਪੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਅਮਰਾવਿਕ੍ਖੇਪਿਕਾ। ਅਥ વਾ ਅਮਰਾ ਨਾਮ ਮਚ੍ਛਜਾਤਿ ਦੁਗ੍ਗਹਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਅਮਰਾਯ વਿਯ વਿਕ੍ਖੇਪੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਅਮਰਾવਿਕ੍ਖੇਪਿਕਾ। ਅਧਿਚ੍ਚ ਯਦਿਚ੍ਛਕਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਾਰਣਂ ਅਨਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚਾਤਿ વਾਦੇ ਨਿਯੁਤ੍ਤਾ ਅਧਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਿਕਾ। ਸਞ੍ਞੀ ਅਤ੍ਤਾਤਿ વਾਦੋ ਯੇਸਨ੍ਤੇ ਸਞ੍ਞੀવਾਦਾ। ਏવਂ ਅਸਞ੍ਞੀવਾਦਾ ਨੇવਸਞ੍ਞੀਨਾਸਞ੍ਞੀવਾਦਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ। ‘‘ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਸਤ੍ਤੋ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੮੫-੮੬) ਏવਂ ਉਚ੍ਛੇਦਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਉਚ੍ਛੇਦવਾਦਾ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੋਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖੋ ਯਥਾਸਕਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ, ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਯਥਾਕਾਮਂ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਪਰਿਭੋਗੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਦੁਕ੍ਖੂਪਸਮਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਾਨવਾਦਾ। વਿਭਜਿਤ੍વਾ વਾਦੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ વਿਭਜ੍ਜવਾਦੀ, ਭਗવਾ। ਸਬ੍ਬਂ ਏਕਰੂਪੇਨ ਅવਤ੍વਾ ਯਥਾਧਮ੍ਮਂ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਨਿਜ੍ਜਟਂ ਨਿਗੁਮ੍ਬਂ ਕਤ੍વਾ ਯਥਾ ਦਿਟ੍ਠਿਸਨ੍ਦੇਹਾਦਯੋ વਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਸਮ੍ਮੁਤਿਪਰਮਤ੍ਥਾ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਅਸਙ੍ਕਰਾ ਪਟਿਭਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਏਕਨ੍ਤવਿਭਜਨਸੀਲੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਮਦ੍ਦਮਾਨੋਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਆਯਤਿਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਂ ਪਰવਾਦਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਮਾਤਿਕਾવਿવਰਣਮੁਖੇਨ ਨਿਮ੍ਮਦ੍ਦਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Kiṃ vadati sīlenāti kiṃvādī. Atha vā ko katamo vādo kiṃvādo, so etassa atthīti kiṃvādī. Attānañca lokañca sassatoti vādo etesanti sassatavādino. Sattesu saṅkhāresu vā ekaccaṃ sassatanti pavatto vādo ekaccasassato, tasmiṃ niyuttā ekaccasassatikā. ‘‘Anto, ananto, antānanto, nevanto nānanto’’ti evaṃ antānantaṃ ārabbha pavattā cattāro vādā antānantā, tesu niyuttā antānantikā. Na marati na upacchijjatīti amarā, evantipi me no, tathātipi me notiādinā (dī. ni. 1.62) pavattā diṭṭhi ceva vācā ca, tassā vikkhepo etesanti amarāvikkhepikā. Atha vā amarā nāma macchajāti duggahā hoti, tassā amarāya viya vikkhepo etesanti amarāvikkhepikā. Adhicca yadicchakaṃ yaṃ kiñci kāraṇaṃ anapekkhitvā samuppanno attā ca loko cāti vāde niyuttā adhiccasamuppannikā. Saññī attāti vādo yesante saññīvādā. Evaṃ asaññīvādā nevasaññīnāsaññīvādāti etthāpi. ‘‘Kāyassa bhedā satto ucchijjatī’’ti (dī. ni. 1.85-86) evaṃ ucchedaṃ vadantīti ucchedavādā. Diṭṭhadhammoti paccakkho yathāsakaṃ attabhāvo, tasmiṃyeva yathākāmaṃ pañcakāmaguṇaparibhogena nibbānaṃ dukkhūpasamaṃ vadantīti diṭṭhadhammanibbānavādā. Vibhajitvā vādo etassāti vibhajjavādī, bhagavā. Sabbaṃ ekarūpena avatvā yathādhammaṃ vibhajitvā nijjaṭaṃ nigumbaṃ katvā yathā diṭṭhisandehādayo vigacchanti, sammutiparamatthā ca dhammā asaṅkarā paṭibhanti, evaṃ ekantavibhajanasīloti vuttaṃ hoti. Parappavādaṃ maddamānoti tasmiṃ kāle uppannaṃ, āyatiṃ uppajjanakañca sabbaṃ paravādaṃ kathāvatthumātikāvivaraṇamukhena nimmaddanaṃ karontoti attho.
ਤਤਿਯਸਙ੍ਗੀਤਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾਨਯੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ।
Tatiyasaṅgītikathāvaṇṇanānayo niṭṭhito.
