| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೩. ತತಿಯಸುತ್ತನ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
3. Tatiyasuttantaniddesavaṇṇanā
೧೯೪. ಪುನ ಅಞ್ಞಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಧಾನಂ ನಿದ್ದಿಸಿತುಕಾಮೋ ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸೋತಾಪತ್ತಿಯಙ್ಗೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಸೋತೋ ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ, ಸೋತಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿ ಭುಸಂ ಪಾಪುಣನಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಾನಿ ಸಮ್ಭಾರಾನಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಅಙ್ಗಾನಿ। ಸೋತಾಪನ್ನತಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಲಾಭಅಙ್ಗಾನಿ। ಸಪ್ಪುರಿಸಸಂಸೇವೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಅಙ್ಗಂ, ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಅಙ್ಗಂ, ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಅಙ್ಗಂ, ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪಟಿಪತ್ತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಅಙ್ಗಂ, ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಅಙ್ಗಾನಿ। ಸೇಸಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾ ಏವ। ಇದಞ್ಚ ಇಮೇಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಸಕವಿಸಯೇ ಜೇಟ್ಠಕಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಾ ರಾಜಾತಿರಾಜಪಞ್ಚಮೇಸು ಸಹಾಯೇಸು ‘‘ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವೀಥಿಂ ಓತಿಣ್ಣೇಸು ಏಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗತಕಾಲೇ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಗೇಹಸಾಮಿಕೋವ ‘‘ಇಮೇಸಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ದೇಥ, ಇಮೇಸಂ ಗನ್ಧಮಾಲಾಲಙ್ಕಾರಾದೀನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ಗೇಹೇ ವಿಚಾರೇತಿ, ದುತಿಯಸ್ಸ ತತಿಯಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗತಕಾಲೇ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಗೇಹಸಾಮಿಕೋವ ‘‘ಇಮೇಸಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ದೇಥ, ಇಮೇಸಂ ಗನ್ಧಮಾಲಾಲಙ್ಕಾರಾದೀನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ಗೇಹೇ ವಿಚಾರೇತಿ, ಅಥ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ರಞ್ಞೋ ಗೇಹಂ ಗತಕಾಲೇ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ರಾಜಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಇಸ್ಸರೋವ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇಯೇವ ‘‘ಇಮೇಸಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ದೇಥ, ಇಮೇಸಂ ಗನ್ಧಮಾಲಾಲಙ್ಕಾರಾದೀನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಮೇವ ಸದ್ಧಾಪಞ್ಚಮಕೇಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ತೇಸು ಸಹಾಯೇಸು ಏಕತೋ ವೀಥಿಂ ಓತರನ್ತೇಸು ವಿಯ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇಸುಪಿ ಯಥಾ ಪಠಮಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಗೇಹಸಾಮಿಕೋವ ವಿಚಾರೇತಿ , ಏವಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಅಙ್ಗಾನಿ ಪತ್ವಾ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಲಕ್ಖಣಂ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ, ಸೇಸಾನಿ ತದನ್ವಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಯಥಾ ದುತಿಯಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಗೇಹಸಾಮಿಕೋವ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾನಿ ಪತ್ವಾ ಪಗ್ಗಹಣಲಕ್ಖಣಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ, ಸೇಸಾನಿ ತದನ್ವಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಯಥಾ ತತಿಯಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಗೇಹಸಾಮಿಕೋವ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನಿ ಪತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾನಲಕ್ಖಣಂ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ, ಸೇಸಾನಿ ತದನ್ವಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಯಥಾ ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ಗೇಹಸಾಮಿಕೋವ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಂ ಝಾನಾನಿ ಪತ್ವಾ ಅವಿಕ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ, ಸೇಸಾನಿ ತದನ್ವಯಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ರಞ್ಞೋ ಗೇಹಂ ಗತಕಾಲೇ ಪನ ಯಥಾ ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ತುಣ್ಹೀ ನಿಸೀದನ್ತಿ, ರಾಜಾವ ವಿಚಾರೇತಿ, ಏವಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಪತ್ವಾ ಪಜಾನನಲಕ್ಖಣಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಜೇಟ್ಠಕಂ ಹೋತಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ, ಸೇಸಾನಿ ತದನ್ವಯಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ।
194. Puna aññaṃ suttantaṃ nikkhipitvā indriyavidhānaṃ niddisitukāmo pañcimāni, bhikkhavetiādimāha. Tattha sotāpattiyaṅgesūti ettha soto ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, sotassa āpatti bhusaṃ pāpuṇanaṃ sotāpatti, sotāpattiyā aṅgāni sambhārāni sotāpattiaṅgāni. Sotāpannatāya pubbabhāgapaṭilābhaaṅgāni. Sappurisasaṃsevo sotāpattiaṅgaṃ, saddhammassavanaṃ sotāpattiaṅgaṃ, yonisomanasikāro sotāpattiaṅgaṃ, dhammānudhammapaṭipatti sotāpattiaṅgaṃ, imāni cattāri sotāpattiaṅgāni. Sesā heṭṭhā vuttā eva. Idañca imesaṃ indriyānaṃ sakavisaye jeṭṭhakabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ. Yathā hi cattāro seṭṭhiputtā rājātirājapañcamesu sahāyesu ‘‘nakkhattaṃ kīḷissāmā’’ti vīthiṃ otiṇṇesu ekassa seṭṭhiputtassa gehaṃ gatakāle itare cattāro tuṇhī nisīdanti, gehasāmikova ‘‘imesaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ detha, imesaṃ gandhamālālaṅkārādīni dethā’’ti gehe vicāreti, dutiyassa tatiyassa catutthassa gehaṃ gatakāle itare cattāro tuṇhī nisīdanti, gehasāmikova ‘‘imesaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ detha, imesaṃ gandhamālālaṅkārādīni dethā’’ti gehe vicāreti, atha sabbapacchā rañño gehaṃ gatakāle kiñcāpi rājā sabbattha issarova, imasmiṃ pana kāle attano geheyeva ‘‘imesaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ detha, imesaṃ gandhamālālaṅkārādīni dethā’’ti vicāreti, evameva saddhāpañcamakesu indriyesu tesu sahāyesu ekato vīthiṃ otarantesu viya ekārammaṇe uppajjamānesupi yathā paṭhamassa gehe itare cattāro tuṇhī nisīdanti, gehasāmikova vicāreti , evaṃ sotāpattiaṅgāni patvā adhimokkhalakkhaṇaṃ saddhindriyameva jeṭṭhakaṃ hoti pubbaṅgamaṃ, sesāni tadanvayāni honti. Yathā dutiyassa gehe itare cattāro tuṇhī nisīdanti, gehasāmikova vicāreti, evaṃ sammappadhānāni patvā paggahaṇalakkhaṇaṃ vīriyindriyameva jeṭṭhakaṃ hoti pubbaṅgamaṃ, sesāni tadanvayāni honti. Yathā tatiyassa gehe itare cattāro tuṇhī nisīdanti, gehasāmikova vicāreti, evaṃ satipaṭṭhānāni patvā upaṭṭhānalakkhaṇaṃ satindriyameva jeṭṭhakaṃ hoti pubbaṅgamaṃ, sesāni tadanvayāni honti. Yathā catutthassa gehe itare cattāro tuṇhī nisīdanti, gehasāmikova vicāreti, evaṃ jhānāni patvā avikkhepalakkhaṇaṃ samādhindriyameva jeṭṭhakaṃ hoti pubbaṅgamaṃ, sesāni tadanvayāni honti. Sabbapacchā rañño gehaṃ gatakāle pana yathā itare cattāro tuṇhī nisīdanti, rājāva vicāreti, evaṃ ariyasaccāni patvā pajānanalakkhaṇaṃ paññindriyameva jeṭṭhakaṃ hoti pubbaṅgamaṃ, sesāni tadanvayāni hontīti.
ಕ. ಪಭೇದಗಣನನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Ka. pabhedagaṇananiddesavaṇṇanā
೧೯೫. ಸುತ್ತನ್ತಸ್ಸ ಪಭೇದಗಣನಾಪುಚ್ಛಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೇವ ಪಭೇದಗಣನನಿದ್ದೇಸೇ ಸಪ್ಪುರಿಸಸಂಸೇವೇತಿ ಸೋಭನಾನಂ ಪುರಿಸಾನಂ ಸಮ್ಮಾ ಸೇವನೇ। ಅಧಿಮೋಕ್ಖಾಧಿಪತೇಯ್ಯಟ್ಠೇನಾತಿ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಸಙ್ಖಾತೇನ ಸೇಸಿನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಧಿಪತಿಭಾವಟ್ಠೇನ, ಸೇಸಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಟ್ಠೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸದ್ಧಮ್ಮಸವನೇತಿ ಸತಂ ಧಮ್ಮೋ, ಸೋಭನೋ ವಾ ಧಮ್ಮೋತಿ ಸದ್ಧಮ್ಮೋ। ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸವನೇ। ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇತಿ ಉಪಾಯೇನ ಮನಸಿಕಾರೇ। ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪಟಿಪತ್ತಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ನವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ ಅನುಗತೋ ಧಮ್ಮೋ ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮೋ, ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಟಿಪತ್ತಿ ಪಟಿಪಜ್ಜನಂ ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪಟಿಪತ್ತಿ। ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
195. Suttantassa pabhedagaṇanāpucchāpubbaṅgameva pabhedagaṇananiddese sappurisasaṃseveti sobhanānaṃ purisānaṃ sammā sevane. Adhimokkhādhipateyyaṭṭhenāti adhimokkhasaṅkhātena sesindriyesu adhipatibhāvaṭṭhena, sesindriyānaṃ pubbaṅgamaṭṭhenāti attho. Saddhammasavaneti sataṃ dhammo, sobhano vā dhammoti saddhammo. Tassa saddhammassa savane. Yonisomanasikāreti upāyena manasikāre. Dhammānudhammapaṭipattiyāti ettha nava lokuttaradhamme anugato dhammo dhammānudhammo, sīlasamādhipaññāsaṅkhātassa dhammānudhammassa paṭipatti paṭipajjanaṃ dhammānudhammapaṭipatti. Sammappadhānādīsupi eseva nayo.
ಖ. ಚರಿಯಾವಾರವಣ್ಣನಾ
Kha. cariyāvāravaṇṇanā
೧೯೬. ಚರಿಯಾವಾರೇಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕೇವಲಂ ಪಠಮವಾರೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಉಪ್ಪಾದನಕಾಲವಸೇನ ವುತ್ತೋ, ಚರಿಯಾವಾರೋ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಆಸೇವನಕಾಲವಸೇನ ಚ ಪಾರಿಪೂರಿಕಾಲವಸೇನ ಚ ವುತ್ತೋ। ಚರಿಯಾ ಪಕತಿ ಉಸ್ಸನ್ನತಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಂ।
196. Cariyāvārepi imināva nayena attho veditabbo. Kevalaṃ paṭhamavāro indriyānaṃ uppādanakālavasena vutto, cariyāvāro uppannānaṃ āsevanakālavasena ca pāripūrikālavasena ca vutto. Cariyā pakati ussannatāti hi atthato ekaṃ.
ಚಾರವಿಹಾರನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Cāravihāraniddesavaṇṇanā
೧೯೭. ಇದಾನಿ ಚರಿಯಾಸಮ್ಬನ್ಧೇನೇವ ಚಾರವಿಹಾರನಿದ್ದೇಸವಸೇನ ಅಪರೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಧಾನಂ ನಿದ್ದಿಸಿತುಕಾಮೋ ಚಾರೋ ಚ ವಿಹಾರೋ ಚಾತಿಆದಿಕಂ ಉದ್ದೇಸಂ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸಮಾಹ। ತತ್ಥ ಉದ್ದೇಸೇ ತಾವ ಯಥಾ ಚರನ್ತಂ ವಿಹರನ್ತಂ ವಿಞ್ಞೂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಗಮ್ಭೀರೇಸು ಠಾನೇಸು ಓಕಪ್ಪೇಯ್ಯುಂ – ಅದ್ಧಾ ಅಯಮಾಯಸ್ಮಾ ಪತ್ತೋ ವಾ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ ವಾತಿ, ತಥಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಚಾರೋ ಚ ವಿಹಾರೋ ಚ ವಿಞ್ಞೂಹಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಅನುಬುದ್ಧೋ ಹೋತಿ ಪಟಿವಿದ್ಧೋತಿ ಉದ್ದೇಸಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಉದ್ದೇಸನಿದ್ದೇಸೇ ಚರಿಯಾ ಚಾರೋಯೇವ। ಚಾರೋ ಚರಿಯಾತಿ ಹಿ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಂ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಚಾರೋ’’ತಿಪದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸೇ ‘‘ಚರಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇರಿಯಾಪಥಚರಿಯಾತಿ ಇರಿಯಾಪಥಾನಂ ಚರಿಯಾ, ಪವತ್ತನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಆಯತನಚರಿಯಾ ಪನ ಆಯತನೇಸು ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಾನಂ ಚರಿಯಾ। ಪತ್ತೀತಿ ಫಲಾನಿ। ತಾನಿ ಹಿ ಪಾಪುಣಿಯನ್ತೀತಿ ‘‘ಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಸತ್ತಲೋಕಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾ ಅತ್ಥಾ ಲೋಕತ್ಥಾತಿ ಅಯಂ ವಿಸೇಸೋ।
197. Idāni cariyāsambandheneva cāravihāraniddesavasena aparena pariyāyena indriyavidhānaṃ niddisitukāmo cāro ca vihāro cātiādikaṃ uddesaṃ uddisitvā tassa niddesamāha. Tattha uddese tāva yathā carantaṃ viharantaṃ viññū sabrahmacārī gambhīresu ṭhānesu okappeyyuṃ – addhā ayamāyasmā patto vā pāpuṇissati vāti, tathā indriyasampannassa cāro ca vihāro ca viññūhi sabrahmacārīhi anubuddho hoti paṭividdhoti uddesassa sambandho veditabbo. Uddesaniddese cariyā cāroyeva. Cāro cariyāti hi atthato ekaṃ. Tasmā ‘‘cāro’’tipadassa niddese ‘‘cariyā’’ti vuttaṃ. Iriyāpathacariyāti iriyāpathānaṃ cariyā, pavattananti attho. Sesesupi eseva nayo. Āyatanacariyā pana āyatanesu satisampajaññānaṃ cariyā. Pattīti phalāni. Tāni hi pāpuṇiyantīti ‘‘pattī’’ti vuttā. Sattalokassa diṭṭhadhammikasamparāyikā atthā lokatthāti ayaṃ viseso.
ಇದಾನಿ ತಾಸಂ ಚರಿಯಾನಂ ಭೂಮಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಚತೂಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸೂತಿಆದಿಮಾಹ। ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸೂತಿ ಆರಮ್ಮಣಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು। ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸುಪಿ ವುಚ್ಚಮಾನೇಸು ಸತಿತೋ ಅನಞ್ಞಾನಿ ವೋಹಾರವಸೇನ ಅಞ್ಞಾನಿ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸೂತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗಲೋಕಿಯಸಚ್ಚಞಾಣೇನ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಸಚ್ಚಪರಿಗ್ಗಹವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಅರಿಯಮಗ್ಗೇಸು ಸಾಮಞ್ಞಫಲೇಸೂತಿ ಚ ವೋಹಾರವಸೇನೇವ ವುತ್ತಂ। ಪದೇಸೇತಿ ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಾಯ ಏಕದೇಸೇ। ನಿಪ್ಪದೇಸತೋ ಹಿ ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಂ ಬುದ್ಧಾ ಏವ ಕರೋನ್ತಿ। ಪುನ ತಾ ಏವ ಚರಿಯಾಯೋ ಕಾರಕಪುಗ್ಗಲವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಪಣಿಧಿಸಮ್ಪನ್ನಾನನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪಣಿಧಿಸಮ್ಪನ್ನಾ ನಾಮ ಇರಿಯಾಪಥಾನಂ ಸನ್ತತ್ತಾ ಇರಿಯಾಪಥಗುತ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಪನ್ನಾ ಅಕಮ್ಪಿತಇರಿಯಾಪಥಾ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾನುರೂಪೇನ ಸನ್ತೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ। ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರಾನನ್ತಿ ಚಕ್ಖಾದೀಸು ಛಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯೇ ಪವತ್ತಏಕೇಕದ್ವಾರವಸೇನ ಗುತ್ತಂ ದ್ವಾರಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಗುತ್ತದ್ವಾರಾ। ತೇಸಂ ಗುತ್ತದ್ವಾರಾನಂ। ದ್ವಾರನ್ತಿ ಚೇತ್ಥ ಉಪ್ಪತ್ತಿದ್ವಾರವಸೇನ ಚಕ್ಖಾದಯೋ ಏವ। ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರೀನನ್ತಿ ಸೀಲಾದೀಸು ಅಪ್ಪಮಾದವಿಹಾರವತಂ। ಅಧಿಚಿತ್ತಮನುಯುತ್ತಾನನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪಾದಕಭಾವೇನ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ಸಮಾಧಿಮನುಯುತ್ತಾನಂ। ಬುದ್ಧಿಸಮ್ಪನ್ನಾನನ್ತಿ ನಾಮರೂಪವವತ್ಥಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಗೋತ್ರಭು, ತಾವ ಪವತ್ತೇನ ಞಾಣೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ। ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪನ್ನಾನನ್ತಿ ಚತುಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ। ಅಧಿಗತಫಲಾನನ್ತಿ ಚತುಫಲಕ್ಖಣೇ।
Idāni tāsaṃ cariyānaṃ bhūmiṃ dassento catūsu iriyāpathesūtiādimāha. Satipaṭṭhānesūti ārammaṇasatipaṭṭhānesu. Satipaṭṭhānesupi vuccamānesu satito anaññāni vohāravasena aññāni viya katvā vuttaṃ. Ariyasaccesūti pubbabhāgalokiyasaccañāṇena visuṃ visuṃ saccapariggahavasena vuttaṃ. Ariyamaggesu sāmaññaphalesūti ca vohāravaseneva vuttaṃ. Padeseti lokatthacariyāya ekadese. Nippadesato hi lokatthacariyaṃ buddhā eva karonti. Puna tā eva cariyāyo kārakapuggalavasena dassento paṇidhisampannānantiādimāha. Tattha paṇidhisampannā nāma iriyāpathānaṃ santattā iriyāpathaguttiyā sampannā akampitairiyāpathā bhikkhubhāvānurūpena santena iriyāpathena sampannā. Indriyesu guttadvārānanti cakkhādīsu chasu indriyesu attano attano visaye pavattaekekadvāravasena guttaṃ dvāraṃ etesanti guttadvārā. Tesaṃ guttadvārānaṃ. Dvāranti cettha uppattidvāravasena cakkhādayo eva. Appamādavihārīnanti sīlādīsu appamādavihāravataṃ. Adhicittamanuyuttānanti vipassanāya pādakabhāvena adhicittasaṅkhātaṃ samādhimanuyuttānaṃ. Buddhisampannānanti nāmarūpavavatthānaṃ ādiṃ katvā yāva gotrabhu, tāva pavattena ñāṇena sampannānaṃ. Sammāpaṭipannānanti catumaggakkhaṇe. Adhigataphalānanti catuphalakkhaṇe.
ಅಧಿಮುಚ್ಚನ್ತೋತಿ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಂ ಕರೋನ್ತೋ। ಸದ್ಧಾಯ ಚರತೀತಿ ಸದ್ಧಾವಸೇನ ಪವತ್ತತಿ। ಪಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ಚತುಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನವೀರಿಯೇನ ಪದಹನ್ತೋ। ಉಪಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋತಿ ಸತಿಯಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋ। ಅವಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಸಮಾಧಿವಸೇನ ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಕರೋನ್ತೋ। ಪಜಾನನ್ತೋತಿ ಚತುಸಚ್ಚಪಜಾನನಪಞ್ಞಾಯ ಪಕಾರೇನ ಜಾನನ್ತೋ। ವಿಜಾನನ್ತೋತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಮ್ಪಯುತ್ತಜವನಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೇನ ಆವಜ್ಜನವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಆರಮ್ಮಣಂ ವಿಜಾನನ್ತೋ। ವಿಞ್ಞಾಣಚರಿಯಾಯಾತಿ ಆವಜ್ಜನವಿಞ್ಞಾಣಚರಿಯವಸೇನ। ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಸಹಜವನಾಯ ಇನ್ದ್ರಿಯಚರಿಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ। ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಆಯಾಪೇನ್ತೀತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಭುಸಂ ಯಾಪೇನ್ತಿ, ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಆಯತನಚರಿಯಾಯಾತಿ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಭುಸಂ ಯತನಚರಿಯಾಯ, ಘಟನಚರಿಯಾಯ ಪವತ್ತನಚರಿಯಾಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ವಿಸೇಸಮಧಿಗಚ್ಛತೀತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನತದಙ್ಗಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿವಸೇನ ವಿಸೇಸಂ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ। ದಸ್ಸನಚರಿಯಾದಯೋ ವುತ್ತತ್ಥಾಯೇವ।
Adhimuccantoti adhimokkhaṃ karonto. Saddhāya caratīti saddhāvasena pavattati. Paggaṇhantoti catusammappadhānavīriyena padahanto. Upaṭṭhāpentoti satiyā ārammaṇaṃ upaṭṭhāpento. Avikkhepaṃ karontoti samādhivasena vikkhepaṃ akaronto. Pajānantoti catusaccapajānanapaññāya pakārena jānanto. Vijānantoti indriyasampayuttajavanapubbaṅgamena āvajjanaviññāṇena ārammaṇaṃ vijānanto. Viññāṇacariyāyāti āvajjanaviññāṇacariyavasena. Evaṃ paṭipannassāti sahajavanāya indriyacariyāya paṭipannassa. Kusalā dhammā āyāpentīti samathavipassanāvasena pavattā kusalā dhammā bhusaṃ yāpenti, pavattantīti attho. Āyatanacariyāyāti kusalānaṃ dhammānaṃ bhusaṃ yatanacariyāya, ghaṭanacariyāya pavattanacariyāyāti vuttaṃ hoti. Visesamadhigacchatīti vikkhambhanatadaṅgasamucchedapaṭippassaddhivasena visesaṃ adhigacchati. Dassanacariyādayo vuttatthāyeva.
ಸದ್ಧಾಯ ವಿಹರತೀತಿಆದೀಸು ಸದ್ಧಾದಿಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಇರಿಯಾಪಥವಿಹಾರೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅನುಬುದ್ಧೋತಿ ಅನುಮಾನಬುದ್ಧಿಯಾ। ಪಟಿವಿದ್ಧೋತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಬುದ್ಧಿಯಾ। ಯಸ್ಮಾ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠಾದೀಸು ಅನುಬುದ್ಧೇಸು ಪಟಿವಿದ್ಧೇಸು ಚ ಚಾರೋ ಚ ವಿಹಾರೋ ಚ ಅನುಬುದ್ಧೋ ಹೋತಿ ಪಟಿವಿದ್ಧೋ, ತಸ್ಮಾ ಅನುಬೋಧಪಟಿವೇಧೇಸು ಅಧಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠಾದಯೋ ಚ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ।
Saddhāya viharatītiādīsu saddhādisamaṅgissa iriyāpathavihāro daṭṭhabbo. Anubuddhoti anumānabuddhiyā. Paṭividdhoti paccakkhabuddhiyā. Yasmā adhimokkhaṭṭhādīsu anubuddhesu paṭividdhesu ca cāro ca vihāro ca anubuddho hoti paṭividdho, tasmā anubodhapaṭivedhesu adhimokkhaṭṭhādayo ca niddiṭṭhā.
ಏವಂ ಸದ್ಧಾಯ ಚರನ್ತನ್ತಿಆದೀಸು ಏವನ್ತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ನಿದ್ದಿಸನ್ತೋ ಯಥಾಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ವಿಞ್ಞೂತಿಆದೀಸುಪಿ ಯಥಾಸಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ ವಿಞ್ಞೂ। ವಿಞ್ಞಾತಂ ಸಭಾವಂ ವಿಭಾವೇನ್ತಿ ಪಾಕಟಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ವಿಭಾವೀ। ಅಸನಿ ವಿಯ ಸಿಲುಚ್ಚಯೇ ಕಿಲೇಸೇ ಮೇಧತಿ ಹಿಂಸತೀತಿ ಮೇಧಾ, ಖಿಪ್ಪಂ ಗಹಣಧಾರಣಟ್ಠೇನ ವಾ ಮೇಧಾ, ಮೇಧಾ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಮೇಧಾವೀ। ಞಾಣಗತಿಯಾ ಪಣ್ಡನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ। ಬುದ್ಧಿಸಮ್ಪದಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಬುದ್ಧಿಸಮ್ಪನ್ನಾ। ಸಹ ಬ್ರಹ್ಮಂ ಚರಿಯಂ ಉತ್ತಮಂ ಪಟಿಪದಂ ಚರನ್ತೀತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನೋ। ಅಪಲೋಕನಕಮ್ಮಾದಿಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಕಮ್ಮಂ ಏಕತೋ ಕರಣವಸೇನ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ। ತಥಾ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೋ ಏಕುದ್ದೇಸೋ। ಸಮಾ ಸಿಕ್ಖಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಸಮಸಿಕ್ಖಾ, ಸಮಸಿಕ್ಖಾನಂ ಭಾವೋ ಸಮಸಿಕ್ಖತಾ। ಸಮಸಿಕ್ಖಾತಾತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ। ಯೇಸಂ ಏಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಏಕೋ ಉದ್ದೇಸೋ ಸಮಸಿಕ್ಖತಾ, ತೇ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ‘‘ಝಾನಾನೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಝಾನಾತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋ। ವಿಮೋಕ್ಖಾತಿ ತಯೋ ವಾ ಅಟ್ಠ ವಾ ವಿಮೋಕ್ಖಾ। ಸಮಾಧೀತಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಅವಿತಕ್ಕಾವಿಚಾರಾ ತಯೋ ಸಮಾಧೀ। ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋತಿ ಸುಞ್ಞತಾನಿಮಿತ್ತಾಪ್ಪಣಿಹಿತಾ। ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋತಿ ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ।
Evaṃ saddhāya carantantiādīsu evanti vuttappakāraṃ niddisanto yathāsaddassa atthaṃ niddisati. Viññūtiādīsupi yathāsabhāvaṃ jānantīti viññū. Viññātaṃ sabhāvaṃ vibhāventi pākaṭaṃ karontīti vibhāvī. Asani viya siluccaye kilese medhati hiṃsatīti medhā, khippaṃ gahaṇadhāraṇaṭṭhena vā medhā, medhā etesaṃ atthīti medhāvī. Ñāṇagatiyā paṇḍanti gacchanti pavattantīti paṇḍitā. Buddhisampadāya samannāgatattā buddhisampannā. Saha brahmaṃ cariyaṃ uttamaṃ paṭipadaṃ carantīti sabrahmacārino. Apalokanakammādicatubbidhaṃ kammaṃ ekato karaṇavasena ekaṃ kammaṃ. Tathā pañcavidho pātimokkhuddeso ekuddeso. Samā sikkhā etesanti samasikkhā, samasikkhānaṃ bhāvo samasikkhatā. Samasikkhātātipi paṭhanti. Yesaṃ ekaṃ kammaṃ eko uddeso samasikkhatā, te sabrahmacārīti vuttaṃ hoti. ‘‘Jhānānī’’ti vattabbe jhānāti liṅgavipallāso kato. Vimokkhāti tayo vā aṭṭha vā vimokkhā. Samādhīti savitakkasavicāraavitakkavicāramattaavitakkāvicārā tayo samādhī. Samāpattiyoti suññatānimittāppaṇihitā. Abhiññāyoti cha abhiññā.
ಏಕೋ ಅಂಸೋ ಭಾಗೋ, ನ ದುತಿಯೋತಿ ಏಕಂಸೋ, ಏಕಂಸಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಚನಂ ಏಕಂಸವಚನಂ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ವಿಸೇಸತೋ ಪನ ಸಮಂ, ಸಮನ್ತಾ ವಾ ಸೇತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಸಂಸಯೋ, ನತ್ಥೇತ್ಥ ಸಂಸಯೋತಿ ನಿಸ್ಸಂಸಯೋ। ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅನಿಚ್ಛಯತಾ ಹುತ್ವಾ ಇತರಮ್ಪಿ ಕಙ್ಖತೀತಿ ಕಙ್ಖಾ, ನತ್ಥೇತ್ಥ ಕಙ್ಖಾತಿ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ। ದ್ವಿಧಾ ಭಾವೋ ದ್ವೇಜ್ಝಂ, ನತ್ಥೇತ್ಥ ದ್ವೇಜ್ಝನ್ತಿ ಅದ್ವೇಜ್ಝೋ। ದ್ವಿಧಾ ಏಲಯತಿ ಕಮ್ಪೇತೀತಿ ದ್ವೇಳ್ಹಕಂ, ನತ್ಥೇತ್ಥ ದ್ವೇಳ್ಹಕನ್ತಿ ಅದ್ವೇಳ್ಹಕೋ। ನಿಯೋಗೇನ ನಿಯಮೇನ ವಚನಂ ನಿಯೋಗವಚನಂ। ನಿಯ್ಯೋಗವಚನನ್ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ। ಅಪಣ್ಣಕಸ್ಸ ಅವಿರದ್ಧಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಚನಂ ಅಪಣ್ಣಕವಚನಂ। ಅವತ್ಥಾಪನವಚನನ್ತಿ ನಿಚ್ಛಯವಚನಂ। ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಹೇತಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಭಾವಸ್ಸ ವೇವಚನಂ। ಪಿಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಸಬ್ಭಾವತೋ ವಚನಂ, ಪಿಯಮೇವಾತಿ ಪಿಯವಚನಂ। ತಥಾ ಗರುವಚನಂ। ಸಹ ಗಾರವೇನ ಗರುಭಾವೇನ ಸಗಾರವಂ। ಪತಿಸ್ಸಯನಂ ಪತಿಸ್ಸಯೋ ಪರಂ ಗರುಂ ಕತ್ವಾ ನಿಸ್ಸಯನಂ ಅಪಸ್ಸಯನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪತಿಸ್ಸವನಂ ವಾ ಪತಿಸ್ಸವೋ, ನಿವಾತವುತ್ತಿತಾಯ ಪರವಚನಸವನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಭಯಥಾಪಿ ಪರಜೇಟ್ಠಕಭಾವಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಸಹ ಗಾರವೇನ ವತ್ತತೀತಿ ಸಗಾರವಂ। ಸಹ ಪತಿಸ್ಸಯೇನ, ಪತಿಸ್ಸವೇನ ವಾ ವತ್ತತೀತಿ ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸಯಂ। ‘‘ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸವ’’ನ್ತಿ ವಾ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಯ-ಕಾರಂ, ವ-ಕಾರಂ ವಾ ಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಧಿಕಂ ವಿಸಿಟ್ಠಂ ವಚನಂ ಅಧಿವಚನಂ, ಸಗಾರವಞ್ಚ ತಂ ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸಞ್ಚಾತಿ ಸಗಾರವಸಪ್ಪತಿಸ್ಸಂ, ಸಗಾರವಸಪ್ಪತಿಸ್ಸಂ ಅಧಿವಚನಂ ಸಗಾರವಸಪ್ಪತಿಸ್ಸಾಧಿವಚನಂ। ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ವೇವಚನವಿಕಪ್ಪನಾನತ್ತವಸೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಏತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪತ್ತೋ ವಾ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ ವಾತಿ ಝಾನಾದೀನಿಯೇವಾತಿ।
Eko aṃso bhāgo, na dutiyoti ekaṃso, ekaṃsassa atthassa vacanaṃ ekaṃsavacanaṃ. Evaṃ sesesupi yojanā kātabbā. Visesato pana samaṃ, samantā vā seti pavattatīti saṃsayo, natthettha saṃsayoti nissaṃsayo. Ekasmiṃyeva anicchayatā hutvā itarampi kaṅkhatīti kaṅkhā, natthettha kaṅkhāti nikkaṅkho. Dvidhā bhāvo dvejjhaṃ, natthettha dvejjhanti advejjho. Dvidhā elayati kampetīti dveḷhakaṃ, natthettha dveḷhakanti adveḷhako. Niyogena niyamena vacanaṃ niyogavacanaṃ. Niyyogavacanantipi paṭhanti. Apaṇṇakassa aviraddhassa niyyānikassa atthassa vacanaṃ apaṇṇakavacanaṃ. Avatthāpanavacananti nicchayavacanaṃ. Sabbampi hetaṃ vicikicchābhāvassa vevacanaṃ. Piyassa atthassa sabbhāvato vacanaṃ, piyamevāti piyavacanaṃ. Tathā garuvacanaṃ. Saha gāravena garubhāvena sagāravaṃ. Patissayanaṃ patissayo paraṃ garuṃ katvā nissayanaṃ apassayananti attho. Patissavanaṃ vā patissavo, nivātavuttitāya paravacanasavananti attho. Ubhayathāpi parajeṭṭhakabhāvassetaṃ nāmaṃ. Saha gāravena vattatīti sagāravaṃ. Saha patissayena, patissavena vā vattatīti sappatissayaṃ. ‘‘Sappatissava’’nti vā vattabbe ya-kāraṃ, va-kāraṃ vā lopaṃ katvā ‘‘sappatissa’’nti vuttaṃ. Adhikaṃ visiṭṭhaṃ vacanaṃ adhivacanaṃ, sagāravañca taṃ sappatissañcāti sagāravasappatissaṃ, sagāravasappatissaṃ adhivacanaṃ sagāravasappatissādhivacanaṃ. Ubhayatthāpi vevacanavikappanānattavasena punappunaṃ etanti vuttaṃ. Patto vā pāpuṇissati vāti jhānādīniyevāti.
ತತಿಯಸುತ್ತನ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Tatiyasuttantaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೩. ತತಿಯಸುತ್ತನ್ತನಿದ್ದೇಸೋ • 3. Tatiyasuttantaniddeso
