| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / චූළනිද්‌දෙස-අට්‌ඨකථා • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
3. තතියවග්‌ගවණ්‌ණනා
3. Tatiyavaggavaṇṇanā
141. තතියවග්‌ගස්‌ස පඨමෙ දිට්‌ඨීවිසූකානීති ද්‌වාසට්‌ඨිදිට්‌ඨිගතානි. තානි හි මග්‌ගසම්‌මාදිට්‌ඨියා විසූකට්‌ඨෙන විජ්‌ඣනට්‌ඨෙන විලොමට්‌ඨෙන ච විසූකානි. එවං දිට්‌ඨියා විසූකානීති දිට්‌ඨිවිසූකානි, දිට්‌ඨියො එව වා විසූකානි දිට්‌ඨිවිසූකානි. උපාතිවත්‌තොති දස්‌සනමග්‌ගෙන අතික්‌කන්‌තො. පත්‌තො නියාමන්‌ති අවිනිපාතධම්‌මතාය සම්‌බොධිපරායනතාය ච නියතභාවං අධිගතො, සම්‌මත්‌තනියාමසඞ්‌ඛාතං වා පඨමමග්‌ගන්‌ති. එත්‌තාවතා පඨමමග්‌ගකිච්‌චනිප්‌ඵත්‌ති ච තස්‌ස පටිලාභො ච වුත්‌තො. ඉදානි පටිලද්‌ධමග්‌ගොති ඉමිනා සෙසමග්‌ගපටිලාභං දස්‌සෙති. උප්‌පන්‌නඤාණොම්‌හීති උප්‌පන්‌නපච්‌චෙකබොධිඤාණො අම්‌හි. එතෙන ඵලං දස්‌සෙති. අනඤ්‌ඤනෙය්‍යොති අඤ්‌ඤෙහි ‘‘ඉදං සච්‌චං ඉදං සච්‌ච’’න්‌ති නනෙතබ්‌බො. එතෙන සයම්‌භුතං දීපෙති. පත්‌තෙ වා පච්‌චෙකබොධිඤාණෙ අඤ්‌ඤනෙය්‍යතාය අභාවා සයංවසිතං. සමථවිපස්‌සනාය වා දිට්‌ඨිවිසූකානි උපාතිවත්‌තො, ආදිමග්‌ගෙන පත්‌තො නියාමං, සෙසෙහි පටිලද්‌ධමග්‌ගො, ඵලඤාණෙන උප්‌පන්‌නඤාණො, තං සබ්‌බං අත්‌තනාව අධිගතොති අනඤ්‌ඤනෙය්‍යො. සෙසං වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං (සු. නි. අට්‌ඨ. 1.54; අප. අට්‌ඨ. 1.1.111).
141. Tatiyavaggassa paṭhame diṭṭhīvisūkānīti dvāsaṭṭhidiṭṭhigatāni. Tāni hi maggasammādiṭṭhiyā visūkaṭṭhena vijjhanaṭṭhena vilomaṭṭhena ca visūkāni. Evaṃ diṭṭhiyā visūkānīti diṭṭhivisūkāni, diṭṭhiyo eva vā visūkāni diṭṭhivisūkāni. Upātivattoti dassanamaggena atikkanto. Patto niyāmanti avinipātadhammatāya sambodhiparāyanatāya ca niyatabhāvaṃ adhigato, sammattaniyāmasaṅkhātaṃ vā paṭhamamagganti. Ettāvatā paṭhamamaggakiccanipphatti ca tassa paṭilābho ca vutto. Idāni paṭiladdhamaggoti iminā sesamaggapaṭilābhaṃ dasseti. Uppannañāṇomhīti uppannapaccekabodhiñāṇo amhi. Etena phalaṃ dasseti. Anaññaneyyoti aññehi ‘‘idaṃ saccaṃ idaṃ sacca’’nti nanetabbo. Etena sayambhutaṃ dīpeti. Patte vā paccekabodhiñāṇe aññaneyyatāya abhāvā sayaṃvasitaṃ. Samathavipassanāya vā diṭṭhivisūkāni upātivatto, ādimaggena patto niyāmaṃ, sesehi paṭiladdhamaggo, phalañāṇena uppannañāṇo, taṃ sabbaṃ attanāva adhigatoti anaññaneyyo. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.54; apa. aṭṭha. 1.1.111).
න පරනෙය්‍යොති න අඤ්‌ඤෙහි නෙතබ්‌බො. න පරප්‌පත්‌තියොති පච්‌චක්‌ඛධම්‌මත්‌තා න අඤ්‌ඤෙහි සද්‌දහාපෙතබ්‌බො. න පරප්‌පච්‌චයොති න අස්‌ස පරො පච්‌චයො, න පරස්‌ස සද්‌ධාය වත්‌තතීති න පරප්‌පච්‌චයො. න පරපටිබද්‌ධගූති න අඤ්‌ඤෙසං පටිබද්‌ධඤාණගමනො.
Na paraneyyoti na aññehi netabbo. Na parappattiyoti paccakkhadhammattā na aññehi saddahāpetabbo. Na parappaccayoti na assa paro paccayo, na parassa saddhāya vattatīti na parappaccayo. Na parapaṭibaddhagūti na aññesaṃ paṭibaddhañāṇagamano.
පඨමං.
Paṭhamaṃ.
142. දුතියෙ නිල්‌ලොලුපොති අලොලුපො. යො හි රසතණ්‌හාභිභූතො හොති, සො භුසං ලුප්‌පති පුනප්‌පුනඤ්‌ච ලුප්‌පති, තෙන ‘‘ලොලුපො’’ති වුච්‌චති. තස්‌මා එස තං පටික්‌ඛිපන්‌තො ආහ ‘‘නිල්‌ලොලුපො’’ති. නික්‌කුහොති එත්‌ථ කිඤ්‌චාපි යස්‌ස තිවිධකුහනවත්‌ථු නත්‌ථි, සො ‘‘නික්‌කුහො’’ති වුච්‌චති, ඉමිස්‌සා පන ගාථාය මනුඤ්‌ඤභොජනාදීසු විම්‌හයමනාපජ්‌ජනතො නික්‌කුහොති අයමධිප්‌පායො. නිප්‌පිපාසොති එත්‌ථ පාතුමිච්‌ඡා පිපාසා, තස්‌සා අභාවෙන නිප්‌පිපාසො, සාදුරසලොභෙන භොත්‌තුකම්‍යතාවිරහිතොති අත්‌ථො. නිම්‌මක්‌ඛොති එත්‌ථ පරගුණවිනාසනලක්‌ඛණො මක්‌ඛො, තස්‌ස අභාවෙන නිම්‌මක්‌ඛො. අත්‌තනො ගහට්‌ඨකාලෙ සූදස්‌ස ගුණමක්‌ඛනාභාවං සන්‌ධාය ආහ. නිද්‌ධන්‌තකසාවමොහොති එත්‌ථ රාගාදයො තයො කායදුච්‌චරිතාදීනි ච තීණීති ඡ ධම්‌මා යථාසම්‌භවං අප්‌පසන්‌නට්‌ඨෙන සකභාවං විජහාපෙත්‌වා පරභාවං ගණ්‌හාපනට්‌ඨෙන කසටට්‌ඨෙන ච ‘‘කසාවා’’ති වෙදිතබ්‌බා. යථාහ –
142. Dutiye nillolupoti alolupo. Yo hi rasataṇhābhibhūto hoti, so bhusaṃ luppati punappunañca luppati, tena ‘‘lolupo’’ti vuccati. Tasmā esa taṃ paṭikkhipanto āha ‘‘nillolupo’’ti. Nikkuhoti ettha kiñcāpi yassa tividhakuhanavatthu natthi, so ‘‘nikkuho’’ti vuccati, imissā pana gāthāya manuññabhojanādīsu vimhayamanāpajjanato nikkuhoti ayamadhippāyo. Nippipāsoti ettha pātumicchā pipāsā, tassā abhāvena nippipāso, sādurasalobhena bhottukamyatāvirahitoti attho. Nimmakkhoti ettha paraguṇavināsanalakkhaṇo makkho, tassa abhāvena nimmakkho. Attano gahaṭṭhakāle sūdassa guṇamakkhanābhāvaṃ sandhāya āha. Niddhantakasāvamohoti ettha rāgādayo tayo kāyaduccaritādīni ca tīṇīti cha dhammā yathāsambhavaṃ appasannaṭṭhena sakabhāvaṃ vijahāpetvā parabhāvaṃ gaṇhāpanaṭṭhena kasaṭaṭṭhena ca ‘‘kasāvā’’ti veditabbā. Yathāha –
‘‘තත්‌ථ කතමෙ තයො කසාවා? රාගකසාවො දොසකසාවො මොහකසාවො, ඉමෙ තයො කසාවා. තත්‌ථ කතමෙ අපරෙපි තයො කසාවා? කායකසාවො වචීකසාවො මනොකසාවො’’ති (විභ. 924).
‘‘Tattha katame tayo kasāvā? Rāgakasāvo dosakasāvo mohakasāvo, ime tayo kasāvā. Tattha katame aparepi tayo kasāvā? Kāyakasāvo vacīkasāvo manokasāvo’’ti (vibha. 924).
තෙසු මොහං ඨපෙත්‌වා පඤ්‌චන්‌නං කසාවානං තෙසඤ්‌ච සබ්‌බෙසං මූලභූතස්‌ස මොහස්‌ස නිද්‌ධන්‌තත්‌තා නිද්‌ධන්‌තකසාවමොහො, තිණ්‌ණං එව වා කායවචීමනොකසාවානං මොහස්‌ස ච නිද්‌ධන්‌තත්‌තා නිද්‌ධන්‌තකසාවමොහො. ඉතරෙසු නිල්‌ලොලුපතාදීහි රාගකසාවස්‌ස, නිම්‌මක්‌ඛතාය දොසකසාවස්‌ස නිද්‌ධන්‌තභාවො සිද්‌ධො එව. නිරාසසොති නිත්‌තණ්‌හො. සබ්‌බලොකෙති සකලලොකෙ, තීසු භවෙසු ද්‌වාදසසු වා ආයතනෙසු භවවිභවතණ්‌හාවිරහිතො හුත්‌වාති අත්‌ථො. සෙසං වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං . අථ වා තයොපි පාදෙ වත්‌වා එකො චරෙති එකො චරිතුං සක්‌කුණෙය්‍යාති එවම්‌පි එත්‌ථ සම්‌බන්‌ධො කාතබ්‌බො (සු. නි. අට්‌ඨ. 1.96).
Tesu mohaṃ ṭhapetvā pañcannaṃ kasāvānaṃ tesañca sabbesaṃ mūlabhūtassa mohassa niddhantattā niddhantakasāvamoho, tiṇṇaṃ eva vā kāyavacīmanokasāvānaṃ mohassa ca niddhantattā niddhantakasāvamoho. Itaresu nillolupatādīhi rāgakasāvassa, nimmakkhatāya dosakasāvassa niddhantabhāvo siddho eva. Nirāsasoti nittaṇho. Sabbaloketi sakalaloke, tīsu bhavesu dvādasasu vā āyatanesu bhavavibhavataṇhāvirahito hutvāti attho. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ . Atha vā tayopi pāde vatvā eko careti eko carituṃ sakkuṇeyyāti evampi ettha sambandho kātabbo (su. ni. aṭṭha. 1.96).
දුතියං.
Dutiyaṃ.
143. තතියෙ අයං සඞ්‌ඛෙපත්‌ථො – ය්‌වායං දසවත්‌ථුකාය පාපදිට්‌ඨියා සමන්‌නාගතත්‌තා පාපො. පරෙසම්‌පි අනත්‌ථං දස්‌සෙතීති අනත්‌ථදස්‌සී. කායදුච්‌චරිතාදිම්‌හි ච විසමෙ නිවිට්‌ඨො. තං අත්‌ථකාමො කුලපුත්‌තො පාපං සහායං පරිවජ්‌ජයෙථ, අනත්‌ථදස්‌සිං විසමෙ නිවිට්‌ඨං. සයං න සෙවෙති අත්‌තනො වසෙන තං න සෙවෙය්‍ය. යදි පන පරවසො හොති, කිං සක්‌කා කාතුන්‌ති වුත්‌තං හොති. පසුතන්‌ති පසටං, දිට්‌ඨිවසෙන තත්‌ථ තත්‌ථ ලග්‌ගන්‌ති අත්‌ථො. පමත්‌තන්‌ති කාමගුණෙසු වොස්‌සට්‌ඨචිත්‌තං, කුසලභාවනාරහිතං වා. තං එවරූපං න සෙවෙ න භජෙ න පයිරුපාසෙ, අඤ්‌ඤදත්‌ථු එකො චරෙ ඛග්‌ගවිසාණකප්‌පොති.
143. Tatiye ayaṃ saṅkhepattho – yvāyaṃ dasavatthukāya pāpadiṭṭhiyā samannāgatattā pāpo. Paresampi anatthaṃ dassetīti anatthadassī. Kāyaduccaritādimhi ca visame niviṭṭho. Taṃ atthakāmo kulaputto pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha, anatthadassiṃ visame niviṭṭhaṃ. Sayaṃ na seveti attano vasena taṃ na seveyya. Yadi pana paravaso hoti, kiṃ sakkā kātunti vuttaṃ hoti. Pasutanti pasaṭaṃ, diṭṭhivasena tattha tattha lagganti attho. Pamattanti kāmaguṇesu vossaṭṭhacittaṃ, kusalabhāvanārahitaṃ vā. Taṃ evarūpaṃ na seve na bhaje na payirupāse, aññadatthu eko care khaggavisāṇakappoti.
නිද්‌දෙසෙ සයං න සෙවෙය්‍යාති සාමං න උපසඞ්‌කමෙය්‍ය. සාමං න සෙවෙය්‍යාති චිත්‌තෙනපි න උපසඞ්‌කමෙය්‍ය. න සෙවෙය්‍යාති න භජෙය්‍ය. න නිසෙවෙය්‍යාති සමීපම්‌පි න ගච්‌ඡෙය්‍ය. න සංසෙවෙය්‍යාති දූරෙ භවෙය්‍ය. න පරිසංසෙවෙය්‍යාති පටික්‌කමෙය්‍ය.
Niddese sayaṃ na seveyyāti sāmaṃ na upasaṅkameyya. Sāmaṃ na seveyyāti cittenapi na upasaṅkameyya. Na seveyyāti na bhajeyya. Naniseveyyāti samīpampi na gaccheyya. Na saṃseveyyāti dūre bhaveyya. Na parisaṃseveyyāti paṭikkameyya.
තතියං.
Tatiyaṃ.
144. චතුත්‌ථෙ අයං සඞ්‌ඛෙපත්‌ථො – බහුස්‌සුතන්‌ති දුවිධො බහුස්‌සුතො තීසු පිටකෙසු අත්‌ථතො නිඛිලො පරියත්‌තිබහුස්‌සුතො ච මග්‌ගඵලවිජ්‌ජාභිඤ්‌ඤානං පටිවිද්‌ධත්‌තා පටිවෙධබහුස්‌සුතො ච. ආගතාගමො ධම්‌මධරො. උළාරෙහි පන කායවචීමනොකම්‌මෙහි සමන්‌නාගතො උළාරො. යුත්‌තපටිභානො ච මුත්‌තපටිභානො ච යුත්‌තමුත්‌තපටිභානො ච පටිභානවා. පරියත්‌තිපරිපුච්‌ඡාධිගමවසෙන වා තිධා පටිභානවා වෙදිතබ්‌බො. යස්‌ස හි පරියත්‌ති පටිභාති, සො පරියත්‌තිපටිභානවා. යස්‌ස අත්‌ථඤ්‌ච ඤායඤ්‌ච ලක්‌ඛණඤ්‌ච ඨානාට්‌ඨානඤ්‌ච පරිපුච්‌ඡන්‌තස්‌ස පරිපුච්‌ඡා පටිභාති, සො පරිපුච්‌ඡාපටිභානවා. යෙන මග්‌ගාදයො පටිවිද්‌ධා හොන්‌ති, සො අධිගමපටිභානවා. තං එවරූපං බහුස්‌සුතං ධම්‌මධරං භජෙථ, මිත්‌තං උළාරං පටිභානවන්‌තං. තතො තස්‌සානුභාවෙන අත්‌තත්‌ථපරත්‌ථඋභයත්‌ථභෙදතො වා දිට්‌ඨධම්‌මිකසම්‌පරායිකපරමත්‌ථභෙදතො වා අනෙකප්‌පකාරානි අඤ්‌ඤාය අත්‌ථානි, තතො ‘‘අහොසිං නු ඛො අහං අතීතමද්‌ධාන’’න්‌තිආදීසු (ම. නි. 1.18; සං. නි. 2.20; මහානි. 174) කඞ්‌ඛාට්‌ඨානෙසු විනෙය්‍ය කඞ්‌ඛං විචිකිච්‌ඡං විනෙත්‌වා විනාසෙත්‌වා එවං කතසබ්‌බකිච්‌චො එකො චරෙ ඛග්‌ගවිසාණකප්‌පොති (සු. නි. අට්‌ඨ. 1.58).
144. Catutthe ayaṃ saṅkhepattho – bahussutanti duvidho bahussuto tīsu piṭakesu atthato nikhilo pariyattibahussuto ca maggaphalavijjābhiññānaṃ paṭividdhattā paṭivedhabahussuto ca. Āgatāgamo dhammadharo. Uḷārehi pana kāyavacīmanokammehi samannāgato uḷāro. Yuttapaṭibhāno ca muttapaṭibhāno ca yuttamuttapaṭibhāno ca paṭibhānavā. Pariyattiparipucchādhigamavasena vā tidhā paṭibhānavā veditabbo. Yassa hi pariyatti paṭibhāti, so pariyattipaṭibhānavā. Yassa atthañca ñāyañca lakkhaṇañca ṭhānāṭṭhānañca paripucchantassa paripucchā paṭibhāti, so paripucchāpaṭibhānavā. Yena maggādayo paṭividdhā honti, so adhigamapaṭibhānavā. Taṃ evarūpaṃ bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha, mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantaṃ. Tato tassānubhāvena attatthaparatthaubhayatthabhedato vā diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthabhedato vā anekappakārāni aññāya atthāni, tato ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādīsu (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20; mahāni. 174) kaṅkhāṭṭhānesu vineyya kaṅkhaṃ vicikicchaṃ vinetvā vināsetvā evaṃ katasabbakicco eko care khaggavisāṇakappoti (su. ni. aṭṭha. 1.58).
චතුත්‌ථං.
Catutthaṃ.
145. පඤ්‌චමෙ ඛිඩ්‌ඩා ච රති ච පුබ්‌බෙ වුත්‌තාව. කාමසුඛන්‌ති වත්‌ථුකාමසුඛං. වත්‌ථුකාමාපි හි සුඛස්‌ස විසයාදිභාවෙන සුඛන්‌ති වුච්‌චන්‌ති. යථාහ – ‘‘අත්‌ථි රූපං සුඛං සුඛානුපතිත’’න්‌ති (සං. නි. 3.60). එවමෙතං ඛිඩ්‌ඩං රතිං කාමසුඛඤ්‌ච ඉමස්‌මිං ඔකාසලොකෙ අනලඞ්‌කරිත්‌වා අලන්‌ති අකත්‌වා ‘‘එතං තප්‌පක’’න්‌ති වා ‘‘සාරභූත’’න්‌ති වා එවං අග්‌ගහෙත්‌වා. අනපෙක්‌ඛමානොති තෙන අනලඞ්‌කරණෙන අනපෙක්‌ඛනසීලො අපිහාලුකො නිත්‌තණ්‌හො. විභූසට්‌ඨානාවිරතො සච්‌චවාදී එකො චරෙති. තත්‌ථ විභූසා දුවිධා අගාරිකවිභූසා ච අනගාරිකවිභූසා ච. තත්‌ථ අගාරිකවිභූසා සාකටවෙඨනමාලාගන්‌ධාදි, අනගාරිකවිභූසා ච පත්‌තමණ්‌ඩනාදි. විභූසා එව විභූසට්‌ඨානං, තස්‌මා විභූසට්‌ඨානා තිවිධායපි විරතියා විරතො. අවිතථවචනතො සච්‌චවාදීති එවමත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො (සු. නි. අට්‌ඨ. 1.59).
145. Pañcame khiḍḍā ca rati ca pubbe vuttāva. Kāmasukhanti vatthukāmasukhaṃ. Vatthukāmāpi hi sukhassa visayādibhāvena sukhanti vuccanti. Yathāha – ‘‘atthi rūpaṃ sukhaṃ sukhānupatita’’nti (saṃ. ni. 3.60). Evametaṃ khiḍḍaṃ ratiṃ kāmasukhañca imasmiṃ okāsaloke analaṅkaritvā alanti akatvā ‘‘etaṃ tappaka’’nti vā ‘‘sārabhūta’’nti vā evaṃ aggahetvā. Anapekkhamānoti tena analaṅkaraṇena anapekkhanasīlo apihāluko nittaṇho. Vibhūsaṭṭhānāvirato saccavādī eko careti. Tattha vibhūsā duvidhā agārikavibhūsā ca anagārikavibhūsā ca. Tattha agārikavibhūsā sākaṭaveṭhanamālāgandhādi, anagārikavibhūsā ca pattamaṇḍanādi. Vibhūsā eva vibhūsaṭṭhānaṃ, tasmā vibhūsaṭṭhānā tividhāyapi viratiyā virato. Avitathavacanato saccavādīti evamattho daṭṭhabbo (su. ni. aṭṭha. 1.59).
පඤ්‌චමං.
Pañcamaṃ.
146. ඡට්‌ඨෙ ධනානීති මුත්‌තාමණිවෙළුරියසඞ්‌ඛසිලාපවාළරජතජාතරූපාදීනි රතනානි. ධඤ්‌ඤානීති සාලිවීහියවගොධුමකඞ්‌කුවරකකුද්‍රූසකප්‌පභෙදානි සත්‌ත සෙසාපරණ්‌ණානි ච. බන්‌ධවානීති ඤාතිබන්‌ධු, ගොත්‌තබන්‌ධු, මිත්‌තබන්‌ධු, සිප්‌පබන්‌ධුවසෙන චතුබ්‌බිධබන්‌ධවෙ. යථොධිකානීති සකසකඔධිවසෙන ඨිතානියෙව. සෙසං වුත්‌තනයමෙවාති (සු. නි. අට්‌ඨ. 1.60).
146. Chaṭṭhe dhanānīti muttāmaṇiveḷuriyasaṅkhasilāpavāḷarajatajātarūpādīni ratanāni. Dhaññānīti sālivīhiyavagodhumakaṅkuvarakakudrūsakappabhedāni satta sesāparaṇṇāni ca. Bandhavānīti ñātibandhu, gottabandhu, mittabandhu, sippabandhuvasena catubbidhabandhave. Yathodhikānīti sakasakaodhivasena ṭhitāniyeva. Sesaṃ vuttanayamevāti (su. ni. aṭṭha. 1.60).
ඡට්‌ඨං.
Chaṭṭhaṃ.
147. සත්‌තමෙ සඞ්‌ගො එසොති අත්‌තනො උපභොගං නිද්‌දිසති. සො හි සජ්‌ජන්‌ති තත්‌ථ පාණිනො කද්‌දමෙ පවිට්‌ඨො හත්‌ථී වියාති සඞ්‌ගො. පරිත්‌තමෙත්‌ථ සොඛ්‍යන්‌ති එත්‌ථ පඤ්‌චකාමගුණූපභොගකාලෙ විපරීතසඤ්‌ඤාය උප්‌පාදෙතබ්‌බතො කාමාවචරධම්‌මපරියාපන්‌නතො වා ලාමකට්‌ඨෙන සොඛ්‍යං පරිත්‌තං, විජ්‌ජුප්‌පභාය ඔභාසිතනච්‌චදස්‌සනසුඛං විය ඉත්‌තරං, තාවකාලිකන්‌ති වුත්‌තං හොති. අප්‌පස්‌සාදො දුක්‌ඛමෙත්‌ථ භිය්‍යොති එත්‌ථ ච ය්‌වායං ‘‘යං ඛො, භික්‌ඛවෙ, ඉමෙ පඤ්‌ච කාමගුණෙ පටිච්‌ච උප්‌පජ්‌ජති සුඛං සොමනස්‌සං, අයං කාමානං අස්‌සාදො’’ති වුත්‌තො, සො යමිදං ‘‘කො ච, භික්‌ඛවෙ, කාමානං ආදීනවො, ඉධ, භික්‌ඛවෙ, කුලපුත්‌තො යෙන සිප්‌පට්‌ඨානෙන ජීවිකං කප්‌පෙති යදි මුද්‌දාය යදි ගණනායා’’ති (ම. නි. 1.162) එවමාදිනා නයෙනෙත්‌ථ දුක්‌ඛං වුත්‌තං, තං උපනිධාය අප්‌පොදකබින්‌දුමත්‌තො හොති, අථ ඛො දුක්‌ඛමෙව භිය්‍යො බහු, චතූසු සමුද්‌දෙසු උදකසදිසො හොති. තෙන වුත්‌තං – ‘‘අප්‌පස්‌සාදො දුක්‌ඛමෙත්‌ථ භිය්‍යො’’ති. ගළො එසොති අස්‌සාදං දස්‌සෙත්‌වා ආකඩ්‌ඪනවසෙන බළිසො විය එසො, යදිදං පඤ්‌ච කාමගුණා. ඉති ඤත්‌වා මතිමාති එවං ඤත්‌වා බුද්‌ධිමා පණ්‌ඩිතො පුරිසො සබ්‌බම්‌පෙතං පහාය එකො චරෙ ඛග්‌ගවිසාණකප්‌පොති (සු. නි. අට්‌ඨ. 1.61).
147. Sattame saṅgo esoti attano upabhogaṃ niddisati. So hi sajjanti tattha pāṇino kaddame paviṭṭho hatthī viyāti saṅgo. Parittamettha sokhyanti ettha pañcakāmaguṇūpabhogakāle viparītasaññāya uppādetabbato kāmāvacaradhammapariyāpannato vā lāmakaṭṭhena sokhyaṃ parittaṃ, vijjuppabhāya obhāsitanaccadassanasukhaṃ viya ittaraṃ, tāvakālikanti vuttaṃ hoti. Appassādo dukkhamettha bhiyyoti ettha ca yvāyaṃ ‘‘yaṃ kho, bhikkhave, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ kāmānaṃ assādo’’ti vutto, so yamidaṃ ‘‘ko ca, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo, idha, bhikkhave, kulaputto yena sippaṭṭhānena jīvikaṃ kappeti yadi muddāya yadi gaṇanāyā’’ti (ma. ni. 1.162) evamādinā nayenettha dukkhaṃ vuttaṃ, taṃ upanidhāya appodakabindumatto hoti, atha kho dukkhameva bhiyyo bahu, catūsu samuddesu udakasadiso hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘appassādo dukkhamettha bhiyyo’’ti. Gaḷo esoti assādaṃ dassetvā ākaḍḍhanavasena baḷiso viya eso, yadidaṃ pañca kāmaguṇā. Iti ñatvā matimāti evaṃ ñatvā buddhimā paṇḍito puriso sabbampetaṃ pahāya eko care khaggavisāṇakappoti (su. ni. aṭṭha. 1.61).
සත්‌තමං.
Sattamaṃ.
148. අට්‌ඨමගාථාය දුතියපාදෙ ජාලන්‌ති සුත්‌තමයං වුච්‌චති. අම්‌බූති උදකං, තත්‌ථ චරතීති අම්‌බුචාරී, මච්‌ඡස්‌සෙතං අධිවචනං. සලිලෙ අම්‌බුචාරී සලිලම්‌බුචාරී. තස්‌මිං නදීසලිලෙ ජාලං භෙත්‌වා ගතඅම්‌බුචාරීවාති වුත්‌තං හොති. තතියපාදෙ දඩ්‌ඪන්‌ති දඩ්‌ඪට්‌ඨානං වුච්‌චති. යථා අග්‌ගි දඩ්‌ඪට්‌ඨානං පුන න නිවත්‌තති, න තත්‌ථ භිය්‍යො ආගච්‌ඡති, එවං මග්‌ගඤාණග්‌ගිනා දඩ්‌ඪං කාමගුණට්‌ඨානං අනිවත්‌තමානො, තත්‌ථ භිය්‍යො අනාගච්‌ඡන්‌තොති වුත්‌තං හොති. සෙසං වුත්‌තනයමෙවාති.
148. Aṭṭhamagāthāya dutiyapāde jālanti suttamayaṃ vuccati. Ambūti udakaṃ, tattha caratīti ambucārī, macchassetaṃ adhivacanaṃ. Salile ambucārī salilambucārī. Tasmiṃ nadīsalile jālaṃ bhetvā gataambucārīvāti vuttaṃ hoti. Tatiyapāde daḍḍhanti daḍḍhaṭṭhānaṃ vuccati. Yathā aggi daḍḍhaṭṭhānaṃ puna na nivattati, na tattha bhiyyo āgacchati, evaṃ maggañāṇagginā daḍḍhaṃ kāmaguṇaṭṭhānaṃ anivattamāno, tattha bhiyyo anāgacchantoti vuttaṃ hoti. Sesaṃ vuttanayamevāti.
සංයොජනානීති යස්‌ස සංවිජ්‌ජන්‌ති, තං පුග්‌ගලං වට්‌ටස්‌මිං සංයොජෙන්‌ති බන්‌ධන්‌තීති සංයොජනානි. ඉමානි පන සංයොජනානි කිලෙසපටිපාටියාපි ආහරිතුං වට්‌ටති මග්‌ගපටිපාටියාපි. කාමරාගපටිඝසංයොජනානි අනාගාමිමග්‌ගෙන පහීයන්‌ති, මානසංයොජනං අරහත්‌තමග්‌ගෙන, දිට්‌ඨිවිචිකිච්‌ඡාසීලබ්‌බතපරාමාසා සොතාපත්‌තිමග්‌ගෙන, භවරාගසංයොජනං අරහත්‌තමග්‌ගෙන, ඉස්‌සාමච්‌ඡරියානි සොතාපත්‌තිමග්‌ගෙන, අවිජ්‌ජා අරහත්‌තමග්‌ගෙන. මග්‌ගපටිපාටියා දිට්‌ඨිවිචිකිච්‌ඡාසීලබ්‌බතපරාමාසඉස්‌සාමච්‌ඡරියා සොතාපත්‌තිමග්‌ගෙන පහීයන්‌ති, කාමරාගපටිඝා අනාගාමිමග්‌ගෙන, මානභවරාගඅවිජ්‌ජා අරහත්‌තමග්‌ගෙනාති. භින්‌දිත්‌වාති භෙදං පාපෙත්‌වා. පභින්‌දිත්‌වාති ඡින්‌දං කත්‌වා. දාලයිත්‌වාති ඵාලෙත්‌වා. පදාලයිත්‌වාති හීරෙත්‌වා. සම්‌පදාලයිත්‌වාති උපසග්‌ගෙන පදං වඩ්‌ඪිතං.
Saṃyojanānīti yassa saṃvijjanti, taṃ puggalaṃ vaṭṭasmiṃ saṃyojenti bandhantīti saṃyojanāni. Imāni pana saṃyojanāni kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭati maggapaṭipāṭiyāpi. Kāmarāgapaṭighasaṃyojanāni anāgāmimaggena pahīyanti, mānasaṃyojanaṃ arahattamaggena, diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsā sotāpattimaggena, bhavarāgasaṃyojanaṃ arahattamaggena, issāmacchariyāni sotāpattimaggena, avijjā arahattamaggena. Maggapaṭipāṭiyā diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsaissāmacchariyā sotāpattimaggena pahīyanti, kāmarāgapaṭighā anāgāmimaggena, mānabhavarāgaavijjā arahattamaggenāti. Bhinditvāti bhedaṃ pāpetvā. Pabhinditvāti chindaṃ katvā. Dālayitvāti phāletvā. Padālayitvāti hīretvā. Sampadālayitvāti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ.
අට්‌ඨමං.
Aṭṭhamaṃ.
149. නවමෙ ඔක්‌ඛිත්‌තචක්‌ඛූති හෙට්‌ඨාඛිත්‌තචක්‌ඛු, සත්‌ත ගීවට්‌ඨීනි පටිපාටියා ඨපෙත්‌වා පරිවජ්‌ජනපහාතබ්‌බදස්‌සනත්‌ථං යුගමත්‌තං පෙක්‌ඛමානොති වුත්‌තං හොති. න තු හනුකට්‌ඨිනා හදයට්‌ඨිං සඞ්‌ඝට්‌ටෙන්‌තො. එවඤ්‌හි ඔක්‌ඛිත්‌තචක්‌ඛුතා න සමණසාරූප්‌පා හොති. න ච පාදලොලොති එකස්‌ස දුතියො ද්‌වින්‌නං තතියොති එවං ගණමජ්‌ඣං, පවිසිතුකාමතාය කණ්‌ඩූයමානපාදො විය අභවන්‌තො, දීඝචාරිකඅනවට්‌ඨිතචාරිකවිරතො වා. ගුත්‌තින්‌ද්‍රියොති ඡසු ඉන්‌ද්‍රියෙසු ඉධ මනින්‌ද්‍රියස්‌ස විසුං වුත්‌තත්‌තා වුත්‌තාවසෙසවසෙන ගොපිතින්‌ද්‍රියො. රක්‌ඛිතමානසානොති මානසංයෙව මානසානං, තං රක්‌ඛිතමස්‌සාති රක්‌ඛිතමානසානො. යථා කිලෙසෙති න විලුප්‌පති, එවං රක්‌ඛිතචිත්‌තොති වුත්‌තං හොති. අනවස්‌සුතොති ඉමාය පටිපත්‌තියා තෙසු තෙසු ආරම්‌මණෙසු කිලෙසඅන්‌වාස්‌සවවිරහිතො. අපරිඩය්‌හමානොති එවං අන්‌වාස්‌සවවිරහිතා එව කිලෙසග්‌ගීහි අපරිඩය්‌හමානො, බහිද්‌ධා වා අනවස්‌සුතො, අජ්‌ඣත්‌තං අපරිඩය්‌හමානො. සෙසං වුත්‌තනයමෙවාති (සු. නි. අට්‌ඨ. 1.63).
149. Navame okkhittacakkhūti heṭṭhākhittacakkhu, satta gīvaṭṭhīni paṭipāṭiyā ṭhapetvā parivajjanapahātabbadassanatthaṃ yugamattaṃ pekkhamānoti vuttaṃ hoti. Na tu hanukaṭṭhinā hadayaṭṭhiṃ saṅghaṭṭento. Evañhi okkhittacakkhutā na samaṇasārūppā hoti. Na ca pādaloloti ekassa dutiyo dvinnaṃ tatiyoti evaṃ gaṇamajjhaṃ, pavisitukāmatāya kaṇḍūyamānapādo viya abhavanto, dīghacārikaanavaṭṭhitacārikavirato vā. Guttindriyoti chasu indriyesu idha manindriyassa visuṃ vuttattā vuttāvasesavasena gopitindriyo. Rakkhitamānasānoti mānasaṃyeva mānasānaṃ, taṃ rakkhitamassāti rakkhitamānasāno. Yathā kileseti na viluppati, evaṃ rakkhitacittoti vuttaṃ hoti. Anavassutoti imāya paṭipattiyā tesu tesu ārammaṇesu kilesaanvāssavavirahito. Apariḍayhamānoti evaṃ anvāssavavirahitā eva kilesaggīhi apariḍayhamāno, bahiddhā vā anavassuto, ajjhattaṃ apariḍayhamāno. Sesaṃ vuttanayamevāti (su. ni. aṭṭha. 1.63).
චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වාති කාරණවසෙන ‘‘චක්‌ඛූ’’ති ලද්‌ධවොහාරෙන රූපදස්‌සනසමත්‌ථෙන චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණෙන රූපං දිස්‌වා. පොරාණා පනාහු –
Cakkhunā rūpaṃ disvāti kāraṇavasena ‘‘cakkhū’’ti laddhavohārena rūpadassanasamatthena cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā. Porāṇā panāhu –
‘‘චක්‌ඛු රූපං න පස්‌සති අචිත්‌තකත්‌තා, චිත්‌තං න පස්‌සති අචක්‌ඛුකත්‌තා, ද්‌වාරාරම්‌මණසඞ්‌ඝට්‌ටනෙ පන පසාදවත්‌ථුකෙන චිත්‌තෙන පස්‌සති. ඊදිසී පනෙසා ‘ධනුනා විජ්‌ඣතී’තිආදීසු විය සසම්‌භාරකථා නාම හොති, තස්‌මා චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණෙන රූපං දිස්‌වාති අයමෙවෙත්‌ථ අත්‌ථො’’ති (විසුද්‌ධි. 1.15; ධ. ස. අට්‌ඨ. 1352).
‘‘Cakkhu rūpaṃ na passati acittakattā, cittaṃ na passati acakkhukattā, dvārārammaṇasaṅghaṭṭane pana pasādavatthukena cittena passati. Īdisī panesā ‘dhanunā vijjhatī’tiādīsu viya sasambhārakathā nāma hoti, tasmā cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvāti ayamevettha attho’’ti (visuddhi. 1.15; dha. sa. aṭṭha. 1352).
නිමිත්‌තග්‌ගාහීති ඉත්‌ථිපුරිසනිමිත්‌තං වා සුභනිමිත්‌තාදිකං වා කිලෙසවත්‌ථුභූතං නිමිත්‌තං ඡන්‌දරාගවසෙන ගණ්‌හාති, දිට්‌ඨමත්‌තවසෙන න සණ්‌ඨාති. අනුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහීති කිලෙසානං අනුබ්‍යඤ්‌ජනතො පාකටභාවකරණතො ‘‘අනුබ්‍යඤ්‌ජන’’න්‌ති ලද්‌ධවොහාරං හත්‌ථපාදහසිතලපිතවිලොකිතාදිභෙදං ආකාරං ගණ්‌හාති.
Nimittaggāhīti itthipurisanimittaṃ vā subhanimittādikaṃ vā kilesavatthubhūtaṃ nimittaṃ chandarāgavasena gaṇhāti, diṭṭhamattavasena na saṇṭhāti. Anubyañjanaggāhīti kilesānaṃ anubyañjanato pākaṭabhāvakaraṇato ‘‘anubyañjana’’nti laddhavohāraṃ hatthapādahasitalapitavilokitādibhedaṃ ākāraṃ gaṇhāti.
යත්‌වාධිකරණමෙනන්‌තිආදිම්‌හි යංකාරණා යස්‌ස චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියාසංවරස්‌ස හෙතු. එතං පුග්‌ගලං සතිකවාටෙන චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං අසංවුතං අපිහිතචක්‌ඛුද්‌වාරං හුත්‌වා විහරන්‌තං එතෙ අභිජ්‌ඣාදයො ධම්‌මා අන්‌වාස්‌සවෙය්‍යුං. තස්‌ස සංවරාය න පටිපජ්‌ජතීති තස්‌ස චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියස්‌ස සතිකවාටෙන පිදහනත්‌ථාය න පටිපජ්‌ජති. එවංභූතොයෙව ච ‘‘න රක්‌ඛති චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියං. න චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියෙ සංවරං ආපජ්‌ජතී’’තිපි වුච්‌චති.
Yatvādhikaraṇamenantiādimhi yaṃkāraṇā yassa cakkhundriyāsaṃvarassa hetu. Etaṃ puggalaṃ satikavāṭena cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ apihitacakkhudvāraṃ hutvā viharantaṃ ete abhijjhādayo dhammā anvāssaveyyuṃ. Tassa saṃvarāya na paṭipajjatīti tassa cakkhundriyassa satikavāṭena pidahanatthāya na paṭipajjati. Evaṃbhūtoyeva ca ‘‘na rakkhati cakkhundriyaṃ. Na cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’tipi vuccati.
තත්‌ථ කිඤ්‌චාපි චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියෙ සංවරො වා අසංවරො වා නත්‌ථි. න හි චක්‌ඛුපසාදං නිස්‌සාය සති වා මුට්‌ඨස්‌සච්‌චං වා උප්‌පජ්‌ජති, අපි ච යදා රූපාරම්‌මණං චක්‌ඛුස්‌ස ආපාථං ආගච්‌ඡති, තදා භවඞ්‌ගෙ ද්‌වික්‌ඛත්‌තුං උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා නිරුද්‌ධෙ කිරියමනොධාතු ආවජ්‌ජනකිච්‌චං සාධයමානා උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා නිරුජ්‌ඣති, තතො චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණං දස්‌සනකිච්‌චං තතො විපාකමනොධාතු සම්‌පටිච්‌ඡනකිච්‌චං තතො විපාකාහෙතුකමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු සන්‌තීරණකිච්‌චං තතො කිරියාහෙතුකමනොවිඤ්‌ඤාණධාතු වොට්‌ඨපනකිච්‌චං සාධයමානා උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා නිරුජ්‌ඣති, තදනන්‌තරං ජවනං ජවති. තත්‍රාපි නෙව භවඞ්‌ගසමයෙ, න ආවජ්‌ජනාදීනං අඤ්‌ඤතරසමයෙ සංවරො වා අසංවරො වා අත්‌ථි, ජවනක්‌ඛණෙ පන සචෙ දුස්‌සීල්‍යං වා මුට්‌ඨස්‌සච්‌චං වා අඤ්‌ඤාණං වා අක්‌ඛන්‌ති වා කොසජ්‌ජං වා උප්‌පජ්‌ජති, අසංවරො හොති. එවං හොන්‌තො පන සො චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියෙ අසංවරොති වුච්‌චති. කස්‌මා? යස්‌මා තස්‌මිං සති ද්‌වාරම්‌පි අගුත්‌තං හොති භවඞ්‌ගම්‌පි ආවජ්‌ජනාදීනි වීථිචිත්‌තානිපි. යථා කිං? යථා නගරෙ චතූසු ද්‌වාරෙසු අසංවුතෙසු කිඤ්‌චාපි අන්‌තොඝරද්‌වාරකොට්‌ඨකගබ්‌භාදයො සුසංවුතා, තථාපි අන්‌තොනගරෙ සබ්‌බං භණ්‌ඩං අරක්‌ඛිතං අගොපිතමෙව හොති. නගරද්‌වාරෙන හි පවිසිත්‌වා චොරා යදිච්‌ඡන්‌ති, තං හරෙය්‍යුං. එවමෙව ජවනෙ දුස්‌සීල්‍යාදීසු උප්‌පන්‌නෙසු තස්‌මිං අසංවරෙ සති ද්‌වාරම්‌පි අගුත්‌තං හොති භවඞ්‌ගම්‌පි ආවජ්‌ජනාදීනි වීථිචිත්‌තානිපීති.
Tattha kiñcāpi cakkhundriye saṃvaro vā asaṃvaro vā natthi. Na hi cakkhupasādaṃ nissāya sati vā muṭṭhassaccaṃ vā uppajjati, api ca yadā rūpārammaṇaṃ cakkhussa āpāthaṃ āgacchati, tadā bhavaṅge dvikkhattuṃ uppajjitvā niruddhe kiriyamanodhātu āvajjanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati, tato cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ tato vipākamanodhātu sampaṭicchanakiccaṃ tato vipākāhetukamanoviññāṇadhātu santīraṇakiccaṃ tato kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu voṭṭhapanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati, tadanantaraṃ javanaṃ javati. Tatrāpi neva bhavaṅgasamaye, na āvajjanādīnaṃ aññatarasamaye saṃvaro vā asaṃvaro vā atthi, javanakkhaṇe pana sace dussīlyaṃ vā muṭṭhassaccaṃ vā aññāṇaṃ vā akkhanti vā kosajjaṃ vā uppajjati, asaṃvaro hoti. Evaṃ honto pana so cakkhundriye asaṃvaroti vuccati. Kasmā? Yasmā tasmiṃ sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi. Yathā kiṃ? Yathā nagare catūsu dvāresu asaṃvutesu kiñcāpi antogharadvārakoṭṭhakagabbhādayo susaṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ arakkhitaṃ agopitameva hoti. Nagaradvārena hi pavisitvā corā yadicchanti, taṃ hareyyuṃ. Evameva javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipīti.
චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා න නිමිත්‌තග්‌ගාහී හොතීතිආදීසු න නිමිත්‌තග්‌ගාහී හොතීති ඡන්‌දරාගවසෙන වුත්‌තප්‌පකාරං නිමිත්‌තං න ගණ්‌හාති. එවං සෙසපදානිපි වුත්‌තපටික්‌ඛෙපෙන වෙදිතබ්‌බානි. යථා ච හෙට්‌ඨා ‘‘ජවනෙ දුස්‌සීල්‍යාදීසු උප්‌පන්‌නෙසු තස්‌මිං අසංවරෙ සති ද්‌වාරම්‌පි අගුත්‌තං හොති භවඞ්‌ගම්‌පි ආවජ්‌ජනාදීනි වීථිචිත්‌තානිපී’’ති වුත්‌තං, එවමිධ තස්‌මිං සීලාදීසු උප්‌පන්‌නෙසු ද්‌වාරම්‌පි ගුත්‌තං හොති භවඞ්‌ගම්‌පි ආවජ්‌ජනාදීනි වීථිචිත්‌තානිපි. යථා කිං? යථා නගරද්‌වාරෙසු සංවුතෙසු කිඤ්‌චාපි අන්‌තොඝරාදයො අසංවුතා හොන්‌ති. තථාපි අන්‌තොනගරෙ සබ්‌බං භණ්‌ඩං සුරක්‌ඛිතං සුගොපිතමෙව හොති. නගරද්‌වාරෙසු පිහිතෙසු චොරානං පවෙසො නත්‌ථි. එවමෙව ජවනෙ සීලාදීසු උප්‌පන්‌නෙසු ද්‌වාරම්‌පි ගුත්‌තං හොති භවඞ්‌ගම්‌පි ආවජ්‌ජනාදීනි වීථිචිත්‌තානිපි. තස්‌මා ජවනක්‌ඛණෙ උප්‌පජ්‌ජමානොපි චක්‌ඛුන්‌ද්‍රියෙ සංවරොති වුත්‌තො (ධ. ස. අට්‌ඨ. 1352; විසුද්‌ධි. 1.15).
Cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hotītiādīsu na nimittaggāhī hotīti chandarāgavasena vuttappakāraṃ nimittaṃ na gaṇhāti. Evaṃ sesapadānipi vuttapaṭikkhepena veditabbāni. Yathā ca heṭṭhā ‘‘javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipī’’ti vuttaṃ, evamidha tasmiṃ sīlādīsu uppannesu dvārampi guttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi. Yathā kiṃ? Yathā nagaradvāresu saṃvutesu kiñcāpi antogharādayo asaṃvutā honti. Tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ surakkhitaṃ sugopitameva hoti. Nagaradvāresu pihitesu corānaṃ paveso natthi. Evameva javane sīlādīsu uppannesu dvārampi guttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi. Tasmā javanakkhaṇe uppajjamānopi cakkhundriye saṃvaroti vutto (dha. sa. aṭṭha. 1352; visuddhi. 1.15).
අවස්‌සුතපරියායඤ්‌චාති කිලෙසෙහි තින්‌තකාරණඤ්‌ච. අනවස්‌සුතපරියායඤ්‌චාති කිලෙසෙහි අතින්‌තකාරණඤ්‌ච.
Avassutapariyāyañcāti kilesehi tintakāraṇañca. Anavassutapariyāyañcāti kilesehi atintakāraṇañca.
පියරූපෙ රූපෙති ඉට්‌ඨජාතිකෙ රූපාරම්‌මණෙ. අප්‌පියරූපෙ රූපෙති අනිට්‌ඨසභාවෙ රූපාරම්‌මණෙ. බ්‍යාපජ්‌ජතීති දොසවසෙන පූතිභාවමාපජ්‌ජති. ඔතාරන්‌ති ඡිද්‌දං අන්‌තරං. ආරම්‌මණන්‌ති පච්‌චයං.
Piyarūperūpeti iṭṭhajātike rūpārammaṇe. Appiyarūpe rūpeti aniṭṭhasabhāve rūpārammaṇe. Byāpajjatīti dosavasena pūtibhāvamāpajjati. Otāranti chiddaṃ antaraṃ. Ārammaṇanti paccayaṃ.
අධිභංසූති මද්‌දංසු. න අධිභොසීති න මද්‌දි. බහලමත්‌තිකාති පුනප්‌පුනං දානවසෙන උද්‌ධමායිකා බහලමත්‌තිකා. අද්‌දාවලෙපනාති අසුක්‌ඛමත්‌තිකදානා. සෙසමෙත්‌ථ උත්‌තානං.
Adhibhaṃsūti maddaṃsu. Na adhibhosīti na maddi. Bahalamattikāti punappunaṃ dānavasena uddhamāyikā bahalamattikā. Addāvalepanāti asukkhamattikadānā. Sesamettha uttānaṃ.
නවමං.
Navamaṃ.
150. දසමෙ කාසායවත්‌ථො අභිනික්‌ඛමිත්‌වාති ඉමස්‌ස පාදස්‌ස ගෙහා අභිනික්‌ඛමිත්‌වා කාසායවත්‌ථො හුත්‌වාති එවමත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. සෙසං වුත්‌තනයෙනෙව සක්‌කා ජානිතුන්‌ති න විත්‌ථාරිතන්‌ති.
150. Dasame kāsāyavattho abhinikkhamitvāti imassa pādassa gehā abhinikkhamitvā kāsāyavattho hutvāti evamattho veditabbo. Sesaṃ vuttanayeneva sakkā jānitunti na vitthāritanti.
දසමං.
Dasamaṃ.
තතියවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / චූළනිද්‌දෙසපාළි • Cūḷaniddesapāḷi / තතියවග්‌ගො • Tatiyavaggo
