| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
੩. ਤਤਿਯવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
3. Tatiyavaggavaṇṇanā
੧੪੧. ਤਤਿਯવਗ੍ਗਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਦਿਟ੍ਠੀવਿਸੂਕਾਨੀਤਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ। ਤਾਨਿ ਹਿ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਿਸੂਕਟ੍ਠੇਨ વਿਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨ વਿਲੋਮਟ੍ਠੇਨ ਚ વਿਸੂਕਾਨਿ। ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਿਸੂਕਾਨੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੂਕਾਨਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਏવ વਾ વਿਸੂਕਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੂਕਾਨਿ। ਉਪਾਤਿવਤ੍ਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸਨਮਗ੍ਗੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ। ਪਤ੍ਤੋ ਨਿਯਾਮਨ੍ਤਿ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮਤਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਨਤਾਯ ਚ ਨਿਯਤਭਾવਂ ਅਧਿਗਤੋ, ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨਿਯਾਮਸਙ੍ਖਾਤਂ વਾ ਪਠਮਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਪਠਮਮਗ੍ਗਕਿਚ੍ਚਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿ ਚ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਲਾਭੋ ਚ વੁਤ੍ਤੋ। ਇਦਾਨਿ ਪਟਿਲਦ੍ਧਮਗ੍ਗੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸੇਸਮਗ੍ਗਪਟਿਲਾਭਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਞਾਣੋਮ੍ਹੀਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਞਾਣੋ ਅਮ੍ਹਿ। ਏਤੇਨ ਫਲਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਨਞ੍ਞਨੇਯ੍ਯੋਤਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ‘‘ਇਦਂ ਸਚ੍ਚਂ ਇਦਂ ਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਨਨੇਤਬ੍ਬੋ। ਏਤੇਨ ਸਯਮ੍ਭੁਤਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਪਤ੍ਤੇ વਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਞਾਣੇ ਅਞ੍ਞਨੇਯ੍ਯਤਾਯ ਅਭਾવਾ ਸਯਂવਸਿਤਂ। ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਯ વਾ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਸੂਕਾਨਿ ਉਪਾਤਿવਤ੍ਤੋ, ਆਦਿਮਗ੍ਗੇਨ ਪਤ੍ਤੋ ਨਿਯਾਮਂ, ਸੇਸੇਹਿ ਪਟਿਲਦ੍ਧਮਗ੍ਗੋ, ਫਲਞਾਣੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਞਾਣੋ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਧਿਗਤੋਤਿ ਅਨਞ੍ਞਨੇਯ੍ਯੋ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੫੪; ਅਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧.੧੧੧)।
141. Tatiyavaggassa paṭhame diṭṭhīvisūkānīti dvāsaṭṭhidiṭṭhigatāni. Tāni hi maggasammādiṭṭhiyā visūkaṭṭhena vijjhanaṭṭhena vilomaṭṭhena ca visūkāni. Evaṃ diṭṭhiyā visūkānīti diṭṭhivisūkāni, diṭṭhiyo eva vā visūkāni diṭṭhivisūkāni. Upātivattoti dassanamaggena atikkanto. Patto niyāmanti avinipātadhammatāya sambodhiparāyanatāya ca niyatabhāvaṃ adhigato, sammattaniyāmasaṅkhātaṃ vā paṭhamamagganti. Ettāvatā paṭhamamaggakiccanipphatti ca tassa paṭilābho ca vutto. Idāni paṭiladdhamaggoti iminā sesamaggapaṭilābhaṃ dasseti. Uppannañāṇomhīti uppannapaccekabodhiñāṇo amhi. Etena phalaṃ dasseti. Anaññaneyyoti aññehi ‘‘idaṃ saccaṃ idaṃ sacca’’nti nanetabbo. Etena sayambhutaṃ dīpeti. Patte vā paccekabodhiñāṇe aññaneyyatāya abhāvā sayaṃvasitaṃ. Samathavipassanāya vā diṭṭhivisūkāni upātivatto, ādimaggena patto niyāmaṃ, sesehi paṭiladdhamaggo, phalañāṇena uppannañāṇo, taṃ sabbaṃ attanāva adhigatoti anaññaneyyo. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.54; apa. aṭṭha. 1.1.111).
ਨ ਪਰਨੇਯ੍ਯੋਤਿ ਨ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਨੇਤਬ੍ਬੋ। ਨ ਪਰਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯੋਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਧਮ੍ਮਤ੍ਤਾ ਨ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸਦ੍ਦਹਾਪੇਤਬ੍ਬੋ। ਨ ਪਰਪ੍ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਨ ਅਸ੍ਸ ਪਰੋ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਨ ਪਰਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਯ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਨ ਪਰਪ੍ਪਚ੍ਚਯੋ। ਨ ਪਰਪਟਿਬਦ੍ਧਗੂਤਿ ਨ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਪਟਿਬਦ੍ਧਞਾਣਗਮਨੋ।
Na paraneyyoti na aññehi netabbo. Na parappattiyoti paccakkhadhammattā na aññehi saddahāpetabbo. Na parappaccayoti na assa paro paccayo, na parassa saddhāya vattatīti na parappaccayo. Na parapaṭibaddhagūti na aññesaṃ paṭibaddhañāṇagamano.
ਪਠਮਂ।
Paṭhamaṃ.
੧੪੨. ਦੁਤਿਯੇ ਨਿਲ੍ਲੋਲੁਪੋਤਿ ਅਲੋਲੁਪੋ। ਯੋ ਹਿ ਰਸਤਣ੍ਹਾਭਿਭੂਤੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਭੁਸਂ ਲੁਪ੍ਪਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਞ੍ਚ ਲੁਪ੍ਪਤਿ, ਤੇਨ ‘‘ਲੋਲੁਪੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏਸ ਤਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਨਿਲ੍ਲੋਲੁਪੋ’’ਤਿ। ਨਿਕ੍ਕੁਹੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਯਸ੍ਸ ਤਿવਿਧਕੁਹਨવਤ੍ਥੁ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੋ ‘‘ਨਿਕ੍ਕੁਹੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਨ ਗਾਥਾਯ ਮਨੁਞ੍ਞਭੋਜਨਾਦੀਸੁ વਿਮ੍ਹਯਮਨਾਪਜ੍ਜਨਤੋ ਨਿਕ੍ਕੁਹੋਤਿ ਅਯਮਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਨਿਪ੍ਪਿਪਾਸੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਾਤੁਮਿਚ੍ਛਾ ਪਿਪਾਸਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਅਭਾવੇਨ ਨਿਪ੍ਪਿਪਾਸੋ, ਸਾਦੁਰਸਲੋਭੇਨ ਭੋਤ੍ਤੁਕਮ੍ਯਤਾવਿਰਹਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਮ੍ਮਕ੍ਖੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਰਗੁਣવਿਨਾਸਨਲਕ੍ਖਣੋ ਮਕ੍ਖੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਭਾવੇਨ ਨਿਮ੍ਮਕ੍ਖੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਹਟ੍ਠਕਾਲੇ ਸੂਦਸ੍ਸ ਗੁਣਮਕ੍ਖਨਾਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਆਹ। ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਕਸਾવਮੋਹੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਰਾਗਾਦਯੋ ਤਯੋ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦੀਨਿ ਚ ਤੀਣੀਤਿ ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਯਥਾਸਮ੍ਭવਂ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨਟ੍ਠੇਨ ਸਕਭਾવਂ વਿਜਹਾਪੇਤ੍વਾ ਪਰਭਾવਂ ਗਣ੍ਹਾਪਨਟ੍ਠੇਨ ਕਸਟਟ੍ਠੇਨ ਚ ‘‘ਕਸਾવਾ’’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਥਾਹ –
142. Dutiye nillolupoti alolupo. Yo hi rasataṇhābhibhūto hoti, so bhusaṃ luppati punappunañca luppati, tena ‘‘lolupo’’ti vuccati. Tasmā esa taṃ paṭikkhipanto āha ‘‘nillolupo’’ti. Nikkuhoti ettha kiñcāpi yassa tividhakuhanavatthu natthi, so ‘‘nikkuho’’ti vuccati, imissā pana gāthāya manuññabhojanādīsu vimhayamanāpajjanato nikkuhoti ayamadhippāyo. Nippipāsoti ettha pātumicchā pipāsā, tassā abhāvena nippipāso, sādurasalobhena bhottukamyatāvirahitoti attho. Nimmakkhoti ettha paraguṇavināsanalakkhaṇo makkho, tassa abhāvena nimmakkho. Attano gahaṭṭhakāle sūdassa guṇamakkhanābhāvaṃ sandhāya āha. Niddhantakasāvamohoti ettha rāgādayo tayo kāyaduccaritādīni ca tīṇīti cha dhammā yathāsambhavaṃ appasannaṭṭhena sakabhāvaṃ vijahāpetvā parabhāvaṃ gaṇhāpanaṭṭhena kasaṭaṭṭhena ca ‘‘kasāvā’’ti veditabbā. Yathāha –
‘‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਤਯੋ ਕਸਾવਾ? ਰਾਗਕਸਾવੋ ਦੋਸਕਸਾવੋ ਮੋਹਕਸਾવੋ, ਇਮੇ ਤਯੋ ਕਸਾવਾ। ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੇ ਅਪਰੇਪਿ ਤਯੋ ਕਸਾવਾ? ਕਾਯਕਸਾવੋ વਚੀਕਸਾવੋ ਮਨੋਕਸਾવੋ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੯੨੪)।
‘‘Tattha katame tayo kasāvā? Rāgakasāvo dosakasāvo mohakasāvo, ime tayo kasāvā. Tattha katame aparepi tayo kasāvā? Kāyakasāvo vacīkasāvo manokasāvo’’ti (vibha. 924).
ਤੇਸੁ ਮੋਹਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਕਸਾવਾਨਂ ਤੇਸਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਮੂਲਭੂਤਸ੍ਸ ਮੋਹਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਕਸਾવਮੋਹੋ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਏવ વਾ ਕਾਯવਚੀਮਨੋਕਸਾવਾਨਂ ਮੋਹਸ੍ਸ ਚ ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਕਸਾવਮੋਹੋ। ਇਤਰੇਸੁ ਨਿਲ੍ਲੋਲੁਪਤਾਦੀਹਿ ਰਾਗਕਸਾવਸ੍ਸ, ਨਿਮ੍ਮਕ੍ਖਤਾਯ ਦੋਸਕਸਾવਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਭਾવੋ ਸਿਦ੍ਧੋ ਏવ। ਨਿਰਾਸਸੋਤਿ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹੋ। ਸਬ੍ਬਲੋਕੇਤਿ ਸਕਲਲੋਕੇ, ਤੀਸੁ ਭવੇਸੁ ਦ੍વਾਦਸਸੁ વਾ ਆਯਤਨੇਸੁ ਭવવਿਭવਤਣ੍ਹਾવਿਰਹਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ । ਅਥ વਾ ਤਯੋਪਿ ਪਾਦੇ વਤ੍વਾ ਏਕੋ ਚਰੇਤਿ ਏਕੋ ਚਰਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਾਤਿ ਏવਮ੍ਪਿ ਏਤ੍ਥ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੯੬)।
Tesu mohaṃ ṭhapetvā pañcannaṃ kasāvānaṃ tesañca sabbesaṃ mūlabhūtassa mohassa niddhantattā niddhantakasāvamoho, tiṇṇaṃ eva vā kāyavacīmanokasāvānaṃ mohassa ca niddhantattā niddhantakasāvamoho. Itaresu nillolupatādīhi rāgakasāvassa, nimmakkhatāya dosakasāvassa niddhantabhāvo siddho eva. Nirāsasoti nittaṇho. Sabbaloketi sakalaloke, tīsu bhavesu dvādasasu vā āyatanesu bhavavibhavataṇhāvirahito hutvāti attho. Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ . Atha vā tayopi pāde vatvā eko careti eko carituṃ sakkuṇeyyāti evampi ettha sambandho kātabbo (su. ni. aṭṭha. 1.96).
ਦੁਤਿਯਂ।
Dutiyaṃ.
੧੪੩. ਤਤਿਯੇ ਅਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਯ੍વਾਯਂ ਦਸવਤ੍ਥੁਕਾਯ ਪਾਪਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਪਾਪੋ। ਪਰੇਸਮ੍ਪਿ ਅਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ ਅਨਤ੍ਥਦਸ੍ਸੀ। ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦਿਮ੍ਹਿ ਚ વਿਸਮੇ ਨਿવਿਟ੍ਠੋ। ਤਂ ਅਤ੍ਥਕਾਮੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਪਾਪਂ ਸਹਾਯਂ ਪਰਿવਜ੍ਜਯੇਥ, ਅਨਤ੍ਥਦਸ੍ਸਿਂ વਿਸਮੇ ਨਿવਿਟ੍ਠਂ। ਸਯਂ ਨ ਸੇવੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸੇਨ ਤਂ ਨ ਸੇવੇਯ੍ਯ। ਯਦਿ ਪਨ ਪਰવਸੋ ਹੋਤਿ, ਕਿਂ ਸਕ੍ਕਾ ਕਾਤੁਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਸੁਤਨ੍ਤਿ ਪਸਟਂ, ਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਲਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ વੋਸ੍ਸਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਂ, ਕੁਸਲਭਾવਨਾਰਹਿਤਂ વਾ। ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਨ ਸੇવੇ ਨ ਭਜੇ ਨ ਪਯਿਰੁਪਾਸੇ, ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋਤਿ।
143. Tatiye ayaṃ saṅkhepattho – yvāyaṃ dasavatthukāya pāpadiṭṭhiyā samannāgatattā pāpo. Paresampi anatthaṃ dassetīti anatthadassī. Kāyaduccaritādimhi ca visame niviṭṭho. Taṃ atthakāmo kulaputto pāpaṃ sahāyaṃ parivajjayetha, anatthadassiṃ visame niviṭṭhaṃ. Sayaṃ na seveti attano vasena taṃ na seveyya. Yadi pana paravaso hoti, kiṃ sakkā kātunti vuttaṃ hoti. Pasutanti pasaṭaṃ, diṭṭhivasena tattha tattha lagganti attho. Pamattanti kāmaguṇesu vossaṭṭhacittaṃ, kusalabhāvanārahitaṃ vā. Taṃ evarūpaṃ na seve na bhaje na payirupāse, aññadatthu eko care khaggavisāṇakappoti.
ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸਯਂ ਨ ਸੇવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸਾਮਂ ਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯ। ਸਾਮਂ ਨ ਸੇવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਨਪਿ ਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯ। ਨ ਸੇવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਨ ਭਜੇਯ੍ਯ। ਨ ਨਿਸੇવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸਮੀਪਮ੍ਪਿ ਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਨ ਸਂਸੇવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਦੂਰੇ ਭવੇਯ੍ਯ। ਨ ਪਰਿਸਂਸੇવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਪਟਿਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯ।
Niddese sayaṃ na seveyyāti sāmaṃ na upasaṅkameyya. Sāmaṃ na seveyyāti cittenapi na upasaṅkameyya. Na seveyyāti na bhajeyya. Naniseveyyāti samīpampi na gaccheyya. Na saṃseveyyāti dūre bhaveyya. Na parisaṃseveyyāti paṭikkameyya.
ਤਤਿਯਂ।
Tatiyaṃ.
੧੪੪. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਅਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਦੁવਿਧੋ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਤੀਸੁ ਪਿਟਕੇਸੁ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨਿਖਿਲੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਚ ਮਗ੍ਗਫਲવਿਜ੍ਜਾਭਿਞ੍ਞਾਨਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਪਟਿવੇਧਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਚ। ਆਗਤਾਗਮੋ ਧਮ੍ਮਧਰੋ। ਉਲ਼ਾਰੇਹਿ ਪਨ ਕਾਯવਚੀਮਨੋਕਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਉਲ਼ਾਰੋ। ਯੁਤ੍ਤਪਟਿਭਾਨੋ ਚ ਮੁਤ੍ਤਪਟਿਭਾਨੋ ਚ ਯੁਤ੍ਤਮੁਤ੍ਤਪਟਿਭਾਨੋ ਚ ਪਟਿਭਾਨવਾ। ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਧਿਗਮવਸੇਨ વਾ ਤਿਧਾ ਪਟਿਭਾਨવਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿ ਪਟਿਭਾਤਿ, ਸੋ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਟਿਭਾਨવਾ। ਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਞ੍ਚ ਞਾਯਞ੍ਚ ਲਕ੍ਖਣਞ੍ਚ ਠਾਨਾਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾ ਪਟਿਭਾਤਿ, ਸੋ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਪਟਿਭਾਨવਾ। ਯੇਨ ਮਗ੍ਗਾਦਯੋ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਅਧਿਗਮਪਟਿਭਾਨવਾ। ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਂ ਧਮ੍ਮਧਰਂ ਭਜੇਥ, ਮਿਤ੍ਤਂ ਉਲ਼ਾਰਂ ਪਟਿਭਾਨવਨ੍ਤਂ। ਤਤੋ ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ ਅਤ੍ਤਤ੍ਥਪਰਤ੍ਥਉਭਯਤ੍ਥਭੇਦਤੋ વਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਪਰਮਤ੍ਥਭੇਦਤੋ વਾ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਥਾਨਿ, ਤਤੋ ‘‘ਅਹੋਸਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੦; ਮਹਾਨਿ॰ ੧੭੪) ਕਙ੍ਖਾਟ੍ਠਾਨੇਸੁ વਿਨੇਯ੍ਯ ਕਙ੍ਖਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਂ વਿਨੇਤ੍વਾ વਿਨਾਸੇਤ੍વਾ ਏવਂ ਕਤਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚੋ ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋਤਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੫੮)।
144. Catutthe ayaṃ saṅkhepattho – bahussutanti duvidho bahussuto tīsu piṭakesu atthato nikhilo pariyattibahussuto ca maggaphalavijjābhiññānaṃ paṭividdhattā paṭivedhabahussuto ca. Āgatāgamo dhammadharo. Uḷārehi pana kāyavacīmanokammehi samannāgato uḷāro. Yuttapaṭibhāno ca muttapaṭibhāno ca yuttamuttapaṭibhāno ca paṭibhānavā. Pariyattiparipucchādhigamavasena vā tidhā paṭibhānavā veditabbo. Yassa hi pariyatti paṭibhāti, so pariyattipaṭibhānavā. Yassa atthañca ñāyañca lakkhaṇañca ṭhānāṭṭhānañca paripucchantassa paripucchā paṭibhāti, so paripucchāpaṭibhānavā. Yena maggādayo paṭividdhā honti, so adhigamapaṭibhānavā. Taṃ evarūpaṃ bahussutaṃ dhammadharaṃ bhajetha, mittaṃ uḷāraṃ paṭibhānavantaṃ. Tato tassānubhāvena attatthaparatthaubhayatthabhedato vā diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthabhedato vā anekappakārāni aññāya atthāni, tato ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādīsu (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20; mahāni. 174) kaṅkhāṭṭhānesu vineyya kaṅkhaṃ vicikicchaṃ vinetvā vināsetvā evaṃ katasabbakicco eko care khaggavisāṇakappoti (su. ni. aṭṭha. 1.58).
ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
Catutthaṃ.
੧੪੫. ਪਞ੍ਚਮੇ ਖਿਡ੍ਡਾ ਚ ਰਤਿ ਚ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਾવ। ਕਾਮਸੁਖਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮਸੁਖਂ। વਤ੍ਥੁਕਾਮਾਪਿ ਹਿ ਸੁਖਸ੍ਸ વਿਸਯਾਦਿਭਾવੇਨ ਸੁਖਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਰੂਪਂ ਸੁਖਂ ਸੁਖਾਨੁਪਤਿਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੬੦)। ਏવਮੇਤਂ ਖਿਡ੍ਡਂ ਰਤਿਂ ਕਾਮਸੁਖਞ੍ਚ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਓਕਾਸਲੋਕੇ ਅਨਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਅਲਨ੍ਤਿ ਅਕਤ੍વਾ ‘‘ਏਤਂ ਤਪ੍ਪਕ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ‘‘ਸਾਰਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ਏવਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ। ਅਨਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋਤਿ ਤੇਨ ਅਨਲਙ੍ਕਰਣੇਨ ਅਨਪੇਕ੍ਖਨਸੀਲੋ ਅਪਿਹਾਲੁਕੋ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹੋ। વਿਭੂਸਟ੍ਠਾਨਾવਿਰਤੋ ਸਚ੍ਚવਾਦੀ ਏਕੋ ਚਰੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ વਿਭੂਸਾ ਦੁવਿਧਾ ਅਗਾਰਿਕવਿਭੂਸਾ ਚ ਅਨਗਾਰਿਕવਿਭੂਸਾ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਅਗਾਰਿਕવਿਭੂਸਾ ਸਾਕਟવੇਠਨਮਾਲਾਗਨ੍ਧਾਦਿ, ਅਨਗਾਰਿਕવਿਭੂਸਾ ਚ ਪਤ੍ਤਮਣ੍ਡਨਾਦਿ। વਿਭੂਸਾ ਏવ વਿਭੂਸਟ੍ਠਾਨਂ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਭੂਸਟ੍ਠਾਨਾ ਤਿવਿਧਾਯਪਿ વਿਰਤਿਯਾ વਿਰਤੋ। ਅવਿਤਥવਚਨਤੋ ਸਚ੍ਚવਾਦੀਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੫੯)।
145. Pañcame khiḍḍā ca rati ca pubbe vuttāva. Kāmasukhanti vatthukāmasukhaṃ. Vatthukāmāpi hi sukhassa visayādibhāvena sukhanti vuccanti. Yathāha – ‘‘atthi rūpaṃ sukhaṃ sukhānupatita’’nti (saṃ. ni. 3.60). Evametaṃ khiḍḍaṃ ratiṃ kāmasukhañca imasmiṃ okāsaloke analaṅkaritvā alanti akatvā ‘‘etaṃ tappaka’’nti vā ‘‘sārabhūta’’nti vā evaṃ aggahetvā. Anapekkhamānoti tena analaṅkaraṇena anapekkhanasīlo apihāluko nittaṇho. Vibhūsaṭṭhānāvirato saccavādī eko careti. Tattha vibhūsā duvidhā agārikavibhūsā ca anagārikavibhūsā ca. Tattha agārikavibhūsā sākaṭaveṭhanamālāgandhādi, anagārikavibhūsā ca pattamaṇḍanādi. Vibhūsā eva vibhūsaṭṭhānaṃ, tasmā vibhūsaṭṭhānā tividhāyapi viratiyā virato. Avitathavacanato saccavādīti evamattho daṭṭhabbo (su. ni. aṭṭha. 1.59).
ਪਞ੍ਚਮਂ।
Pañcamaṃ.
੧੪੬. ਛਟ੍ਠੇ ਧਨਾਨੀਤਿ ਮੁਤ੍ਤਾਮਣਿવੇਲ਼ੁਰਿਯਸਙ੍ਖਸਿਲਾਪવਾਲ਼ਰਜਤਜਾਤਰੂਪਾਦੀਨਿ ਰਤਨਾਨਿ। ਧਞ੍ਞਾਨੀਤਿ ਸਾਲਿવੀਹਿਯવਗੋਧੁਮਕਙ੍ਕੁવਰਕਕੁਦ੍ਰੂਸਕਪ੍ਪਭੇਦਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਸੇਸਾਪਰਣ੍ਣਾਨਿ ਚ। ਬਨ੍ਧવਾਨੀਤਿ ਞਾਤਿਬਨ੍ਧੁ, ਗੋਤ੍ਤਬਨ੍ਧੁ, ਮਿਤ੍ਤਬਨ੍ਧੁ, ਸਿਪ੍ਪਬਨ੍ਧੁવਸੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਬਨ੍ਧવੇ। ਯਥੋਧਿਕਾਨੀਤਿ ਸਕਸਕਓਧਿવਸੇਨ ਠਿਤਾਨਿਯੇવ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવਾਤਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੬੦)।
146. Chaṭṭhe dhanānīti muttāmaṇiveḷuriyasaṅkhasilāpavāḷarajatajātarūpādīni ratanāni. Dhaññānīti sālivīhiyavagodhumakaṅkuvarakakudrūsakappabhedāni satta sesāparaṇṇāni ca. Bandhavānīti ñātibandhu, gottabandhu, mittabandhu, sippabandhuvasena catubbidhabandhave. Yathodhikānīti sakasakaodhivasena ṭhitāniyeva. Sesaṃ vuttanayamevāti (su. ni. aṭṭha. 1.60).
ਛਟ੍ਠਂ।
Chaṭṭhaṃ.
੧੪੭. ਸਤ੍ਤਮੇ ਸਙ੍ਗੋ ਏਸੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਭੋਗਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਸਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਪਾਣਿਨੋ ਕਦ੍ਦਮੇ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਹਤ੍ਥੀ વਿਯਾਤਿ ਸਙ੍ਗੋ। ਪਰਿਤ੍ਤਮੇਤ੍ਥ ਸੋਖ੍ਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣੂਪਭੋਗਕਾਲੇ વਿਪਰੀਤਸਞ੍ਞਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਤੋ ਕਾਮਾવਚਰਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤੋ વਾ ਲਾਮਕਟ੍ਠੇਨ ਸੋਖ੍ਯਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ, વਿਜ੍ਜੁਪ੍ਪਭਾਯ ਓਭਾਸਿਤਨਚ੍ਚਦਸ੍ਸਨਸੁਖਂ વਿਯ ਇਤ੍ਤਰਂ, ਤਾવਕਾਲਿਕਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਪ੍ਪਸ੍ਸਾਦੋ ਦੁਕ੍ਖਮੇਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚ ਯ੍વਾਯਂ ‘‘ਯਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਸੁਖਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ, ਅਯਂ ਕਾਮਾਨਂ ਅਸ੍ਸਾਦੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਯਮਿਦਂ ‘‘ਕੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવੋ, ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਯੇਨ ਸਿਪ੍ਪਟ੍ਠਾਨੇਨ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ ਯਦਿ ਮੁਦ੍ਦਾਯ ਯਦਿ ਗਣਨਾਯਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੬੨) ਏવਮਾਦਿਨਾ ਨਯੇਨੇਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਖਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਉਪਨਿਧਾਯ ਅਪ੍ਪੋਦਕਬਿਨ੍ਦੁਮਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਦੁਕ੍ਖਮੇવ ਭਿਯ੍ਯੋ ਬਹੁ, ਚਤੂਸੁ ਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕਸਦਿਸੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਪ੍ਪਸ੍ਸਾਦੋ ਦੁਕ੍ਖਮੇਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋ’’ਤਿ। ਗਲ਼ੋ ਏਸੋਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਆਕਡ੍ਢਨવਸੇਨ ਬਲ਼ਿਸੋ વਿਯ ਏਸੋ, ਯਦਿਦਂ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣਾ। ਇਤਿ ਞਤ੍વਾ ਮਤਿਮਾਤਿ ਏવਂ ਞਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਿਮਾ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪੇਤਂ ਪਹਾਯ ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋਤਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੬੧)।
147. Sattame saṅgo esoti attano upabhogaṃ niddisati. So hi sajjanti tattha pāṇino kaddame paviṭṭho hatthī viyāti saṅgo. Parittamettha sokhyanti ettha pañcakāmaguṇūpabhogakāle viparītasaññāya uppādetabbato kāmāvacaradhammapariyāpannato vā lāmakaṭṭhena sokhyaṃ parittaṃ, vijjuppabhāya obhāsitanaccadassanasukhaṃ viya ittaraṃ, tāvakālikanti vuttaṃ hoti. Appassādo dukkhamettha bhiyyoti ettha ca yvāyaṃ ‘‘yaṃ kho, bhikkhave, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ kāmānaṃ assādo’’ti vutto, so yamidaṃ ‘‘ko ca, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo, idha, bhikkhave, kulaputto yena sippaṭṭhānena jīvikaṃ kappeti yadi muddāya yadi gaṇanāyā’’ti (ma. ni. 1.162) evamādinā nayenettha dukkhaṃ vuttaṃ, taṃ upanidhāya appodakabindumatto hoti, atha kho dukkhameva bhiyyo bahu, catūsu samuddesu udakasadiso hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘appassādo dukkhamettha bhiyyo’’ti. Gaḷo esoti assādaṃ dassetvā ākaḍḍhanavasena baḷiso viya eso, yadidaṃ pañca kāmaguṇā. Iti ñatvā matimāti evaṃ ñatvā buddhimā paṇḍito puriso sabbampetaṃ pahāya eko care khaggavisāṇakappoti (su. ni. aṭṭha. 1.61).
ਸਤ੍ਤਮਂ।
Sattamaṃ.
੧੪੮. ਅਟ੍ਠਮਗਾਥਾਯ ਦੁਤਿਯਪਾਦੇ ਜਾਲਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਮਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਮ੍ਬੂਤਿ ਉਦਕਂ, ਤਤ੍ਥ ਚਰਤੀਤਿ ਅਮ੍ਬੁਚਾਰੀ, ਮਚ੍ਛਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਸਲਿਲੇ ਅਮ੍ਬੁਚਾਰੀ ਸਲਿਲਮ੍ਬੁਚਾਰੀ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਦੀਸਲਿਲੇ ਜਾਲਂ ਭੇਤ੍વਾ ਗਤਅਮ੍ਬੁਚਾਰੀવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤਿਯਪਾਦੇ ਦਡ੍ਢਨ੍ਤਿ ਦਡ੍ਢਟ੍ਠਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਥਾ ਅਗ੍ਗਿ ਦਡ੍ਢਟ੍ਠਾਨਂ ਪੁਨ ਨ ਨਿવਤ੍ਤਤਿ, ਨ ਤਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਂ ਮਗ੍ਗਞਾਣਗ੍ਗਿਨਾ ਦਡ੍ਢਂ ਕਾਮਗੁਣਟ੍ਠਾਨਂ ਅਨਿવਤ੍ਤਮਾਨੋ, ਤਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋ ਅਨਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવਾਤਿ।
148. Aṭṭhamagāthāya dutiyapāde jālanti suttamayaṃ vuccati. Ambūti udakaṃ, tattha caratīti ambucārī, macchassetaṃ adhivacanaṃ. Salile ambucārī salilambucārī. Tasmiṃ nadīsalile jālaṃ bhetvā gataambucārīvāti vuttaṃ hoti. Tatiyapāde daḍḍhanti daḍḍhaṭṭhānaṃ vuccati. Yathā aggi daḍḍhaṭṭhānaṃ puna na nivattati, na tattha bhiyyo āgacchati, evaṃ maggañāṇagginā daḍḍhaṃ kāmaguṇaṭṭhānaṃ anivattamāno, tattha bhiyyo anāgacchantoti vuttaṃ hoti. Sesaṃ vuttanayamevāti.
ਸਂਯੋਜਨਾਨੀਤਿ ਯਸ੍ਸ ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ વਟ੍ਟਸ੍ਮਿਂ ਸਂਯੋਜੇਨ੍ਤਿ ਬਨ੍ਧਨ੍ਤੀਤਿ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ। ਇਮਾਨਿ ਪਨ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ ਕਿਲੇਸਪਟਿਪਾਟਿਯਾਪਿ ਆਹਰਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਾਟਿਯਾਪਿ। ਕਾਮਰਾਗਪਟਿਘਸਂਯੋਜਨਾਨਿ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ, ਮਾਨਸਂਯੋਜਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ, ਦਿਟ੍ਠਿવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਾਸਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇਨ, ਭવਰਾਗਸਂਯੋਜਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ, ਇਸ੍ਸਾਮਚ੍ਛਰਿਯਾਨਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇਨ, ਅવਿਜ੍ਜਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ। ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਾਸਇਸ੍ਸਾਮਚ੍ਛਰਿਯਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹੀਯਨ੍ਤਿ, ਕਾਮਰਾਗਪਟਿਘਾ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ, ਮਾਨਭવਰਾਗਅવਿਜ੍ਜਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨਾਤਿ। ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾਤਿ ਭੇਦਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ। ਪਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾਤਿ ਛਿਨ੍ਦਂ ਕਤ੍વਾ। ਦਾਲਯਿਤ੍વਾਤਿ ਫਾਲੇਤ੍વਾ। ਪਦਾਲਯਿਤ੍વਾਤਿ ਹੀਰੇਤ੍વਾ। ਸਮ੍ਪਦਾਲਯਿਤ੍વਾਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗੇਨ ਪਦਂ વਡ੍ਢਿਤਂ।
Saṃyojanānīti yassa saṃvijjanti, taṃ puggalaṃ vaṭṭasmiṃ saṃyojenti bandhantīti saṃyojanāni. Imāni pana saṃyojanāni kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭati maggapaṭipāṭiyāpi. Kāmarāgapaṭighasaṃyojanāni anāgāmimaggena pahīyanti, mānasaṃyojanaṃ arahattamaggena, diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsā sotāpattimaggena, bhavarāgasaṃyojanaṃ arahattamaggena, issāmacchariyāni sotāpattimaggena, avijjā arahattamaggena. Maggapaṭipāṭiyā diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsaissāmacchariyā sotāpattimaggena pahīyanti, kāmarāgapaṭighā anāgāmimaggena, mānabhavarāgaavijjā arahattamaggenāti. Bhinditvāti bhedaṃ pāpetvā. Pabhinditvāti chindaṃ katvā. Dālayitvāti phāletvā. Padālayitvāti hīretvā. Sampadālayitvāti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ.
ਅਟ੍ਠਮਂ।
Aṭṭhamaṃ.
੧੪੯. ਨવਮੇ ਓਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਕ੍ਖੂਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾਖਿਤ੍ਤਚਕ੍ਖੁ, ਸਤ੍ਤ ਗੀવਟ੍ਠੀਨਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਰਿવਜ੍ਜਨਪਹਾਤਬ੍ਬਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਯੁਗਮਤ੍ਤਂ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਨ ਤੁ ਹਨੁਕਟ੍ਠਿਨਾ ਹਦਯਟ੍ਠਿਂ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ। ਏવਞ੍ਹਿ ਓਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਕ੍ਖੁਤਾ ਨ ਸਮਣਸਾਰੂਪ੍ਪਾ ਹੋਤਿ। ਨ ਚ ਪਾਦਲੋਲੋਤਿ ਏਕਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯੋ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਤਤਿਯੋਤਿ ਏવਂ ਗਣਮਜ੍ਝਂ, ਪવਿਸਿਤੁਕਾਮਤਾਯ ਕਣ੍ਡੂਯਮਾਨਪਾਦੋ વਿਯ ਅਭવਨ੍ਤੋ, ਦੀਘਚਾਰਿਕਅਨવਟ੍ਠਿਤਚਾਰਿਕવਿਰਤੋ વਾ। ਗੁਤ੍ਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਤਿ ਛਸੁ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਇਧ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ વਿਸੁਂ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਾવਸੇਸવਸੇਨ ਗੋਪਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ। ਰਕ੍ਖਿਤਮਾਨਸਾਨੋਤਿ ਮਾਨਸਂਯੇવ ਮਾਨਸਾਨਂ, ਤਂ ਰਕ੍ਖਿਤਮਸ੍ਸਾਤਿ ਰਕ੍ਖਿਤਮਾਨਸਾਨੋ। ਯਥਾ ਕਿਲੇਸੇਤਿ ਨ વਿਲੁਪ੍ਪਤਿ, ਏવਂ ਰਕ੍ਖਿਤਚਿਤ੍ਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਨવਸ੍ਸੁਤੋਤਿ ਇਮਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਕਿਲੇਸਅਨ੍વਾਸ੍ਸવવਿਰਹਿਤੋ। ਅਪਰਿਡਯ੍ਹਮਾਨੋਤਿ ਏવਂ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવવਿਰਹਿਤਾ ਏવ ਕਿਲੇਸਗ੍ਗੀਹਿ ਅਪਰਿਡਯ੍ਹਮਾਨੋ, ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾ ਅਨવਸ੍ਸੁਤੋ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਪਰਿਡਯ੍ਹਮਾਨੋ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવਾਤਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੬੩)।
149. Navame okkhittacakkhūti heṭṭhākhittacakkhu, satta gīvaṭṭhīni paṭipāṭiyā ṭhapetvā parivajjanapahātabbadassanatthaṃ yugamattaṃ pekkhamānoti vuttaṃ hoti. Na tu hanukaṭṭhinā hadayaṭṭhiṃ saṅghaṭṭento. Evañhi okkhittacakkhutā na samaṇasārūppā hoti. Na ca pādaloloti ekassa dutiyo dvinnaṃ tatiyoti evaṃ gaṇamajjhaṃ, pavisitukāmatāya kaṇḍūyamānapādo viya abhavanto, dīghacārikaanavaṭṭhitacārikavirato vā. Guttindriyoti chasu indriyesu idha manindriyassa visuṃ vuttattā vuttāvasesavasena gopitindriyo. Rakkhitamānasānoti mānasaṃyeva mānasānaṃ, taṃ rakkhitamassāti rakkhitamānasāno. Yathā kileseti na viluppati, evaṃ rakkhitacittoti vuttaṃ hoti. Anavassutoti imāya paṭipattiyā tesu tesu ārammaṇesu kilesaanvāssavavirahito. Apariḍayhamānoti evaṃ anvāssavavirahitā eva kilesaggīhi apariḍayhamāno, bahiddhā vā anavassuto, ajjhattaṃ apariḍayhamāno. Sesaṃ vuttanayamevāti (su. ni. aṭṭha. 1.63).
ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਕਾਰਣવਸੇਨ ‘‘ਚਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਲਦ੍ਧવੋਹਾਰੇਨ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨਸਮਤ੍ਥੇਨ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ। ਪੋਰਾਣਾ ਪਨਾਹੁ –
Cakkhunā rūpaṃ disvāti kāraṇavasena ‘‘cakkhū’’ti laddhavohārena rūpadassanasamatthena cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā. Porāṇā panāhu –
‘‘ਚਕ੍ਖੁ ਰੂਪਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਚਿਤ੍ਤਕਤ੍ਤਾ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਚਕ੍ਖੁਕਤ੍ਤਾ, ਦ੍વਾਰਾਰਮ੍ਮਣਸਙ੍ਘਟ੍ਟਨੇ ਪਨ ਪਸਾਦવਤ੍ਥੁਕੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਈਦਿਸੀ ਪਨੇਸਾ ‘ਧਨੁਨਾ વਿਜ੍ਝਤੀ’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਸਸਮ੍ਭਾਰਕਥਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਅਯਮੇવੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੧੫; ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੩੫੨)।
‘‘Cakkhu rūpaṃ na passati acittakattā, cittaṃ na passati acakkhukattā, dvārārammaṇasaṅghaṭṭane pana pasādavatthukena cittena passati. Īdisī panesā ‘dhanunā vijjhatī’tiādīsu viya sasambhārakathā nāma hoti, tasmā cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvāti ayamevettha attho’’ti (visuddhi. 1.15; dha. sa. aṭṭha. 1352).
ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀਤਿ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਨਿਮਿਤ੍ਤਂ વਾ ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਾਦਿਕਂ વਾ ਕਿਲੇਸવਤ੍ਥੁਭੂਤਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਛਨ੍ਦਰਾਗવਸੇਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤવਸੇਨ ਨ ਸਣ੍ਠਾਤਿ। ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀਤਿ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਤੋ ਪਾਕਟਭਾવਕਰਣਤੋ ‘‘ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨ’’ਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧવੋਹਾਰਂ ਹਤ੍ਥਪਾਦਹਸਿਤਲਪਿਤવਿਲੋਕਿਤਾਦਿਭੇਦਂ ਆਕਾਰਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ।
Nimittaggāhīti itthipurisanimittaṃ vā subhanimittādikaṃ vā kilesavatthubhūtaṃ nimittaṃ chandarāgavasena gaṇhāti, diṭṭhamattavasena na saṇṭhāti. Anubyañjanaggāhīti kilesānaṃ anubyañjanato pākaṭabhāvakaraṇato ‘‘anubyañjana’’nti laddhavohāraṃ hatthapādahasitalapitavilokitādibhedaṃ ākāraṃ gaṇhāti.
ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਨ੍ਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿ ਯਂਕਾਰਣਾ ਯਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਸਂવਰਸ੍ਸ ਹੇਤੁ। ਏਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਤਿਕવਾਟੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ ਅਪਿਹਿਤਚਕ੍ਖੁਦ੍વਾਰਂ ਹੁਤ੍વਾ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਏਤੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ। ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਨ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸ੍ਸ ਸਤਿਕવਾਟੇਨ ਪਿਦਹਨਤ੍ਥਾਯ ਨ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂਭੂਤੋਯੇવ ਚ ‘‘ਨ ਰਕ੍ਖਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਨ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
Yatvādhikaraṇamenantiādimhi yaṃkāraṇā yassa cakkhundriyāsaṃvarassa hetu. Etaṃ puggalaṃ satikavāṭena cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ apihitacakkhudvāraṃ hutvā viharantaṃ ete abhijjhādayo dhammā anvāssaveyyuṃ. Tassa saṃvarāya na paṭipajjatīti tassa cakkhundriyassa satikavāṭena pidahanatthāya na paṭipajjati. Evaṃbhūtoyeva ca ‘‘na rakkhati cakkhundriyaṃ. Na cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’tipi vuccati.
ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰੋ વਾ ਅਸਂવਰੋ વਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਨ ਹਿ ਚਕ੍ਖੁਪਸਾਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਤਿ વਾ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਚ੍ਚਂ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਪਿ ਚ ਯਦਾ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਦਾ ਭવਙ੍ਗੇ ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਦ੍ਧੇ ਕਿਰਿਯਮਨੋਧਾਤੁ ਆવਜ੍ਜਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧਯਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਤੋ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਂ ਦਸ੍ਸਨਕਿਚ੍ਚਂ ਤਤੋ વਿਪਾਕਮਨੋਧਾਤੁ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨਕਿਚ੍ਚਂ ਤਤੋ વਿਪਾਕਾਹੇਤੁਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ ਸਨ੍ਤੀਰਣਕਿਚ੍ਚਂ ਤਤੋ ਕਿਰਿਯਾਹੇਤੁਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ વੋਟ੍ਠਪਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧਯਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਜવਨਂ ਜવਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਨੇવ ਭવਙ੍ਗਸਮਯੇ, ਨ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸਮਯੇ ਸਂવਰੋ વਾ ਅਸਂવਰੋ વਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਜવਨਕ੍ਖਣੇ ਪਨ ਸਚੇ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ વਾ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਚ੍ਚਂ વਾ ਅਞ੍ਞਾਣਂ વਾ ਅਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વਾ ਕੋਸਜ੍ਜਂ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਸਂવਰੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਹੋਨ੍ਤੋ ਪਨ ਸੋ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਅਸਂવਰੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਤਿ ਦ੍વਾਰਮ੍ਪਿ ਅਗੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਭવਙ੍ਗਮ੍ਪਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਿ વੀਥਿਚਿਤ੍ਤਾਨਿਪਿ। ਯਥਾ ਕਿਂ? ਯਥਾ ਨਗਰੇ ਚਤੂਸੁ ਦ੍વਾਰੇਸੁ ਅਸਂવੁਤੇਸੁ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਨ੍ਤੋਘਰਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕਗਬ੍ਭਾਦਯੋ ਸੁਸਂવੁਤਾ, ਤਥਾਪਿ ਅਨ੍ਤੋਨਗਰੇ ਸਬ੍ਬਂ ਭਣ੍ਡਂ ਅਰਕ੍ਖਿਤਂ ਅਗੋਪਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਨਗਰਦ੍વਾਰੇਨ ਹਿ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਚੋਰਾ ਯਦਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਹਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਏવਮੇવ ਜવਨੇ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਾਦੀਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸਂવਰੇ ਸਤਿ ਦ੍વਾਰਮ੍ਪਿ ਅਗੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਭવਙ੍ਗਮ੍ਪਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਿ વੀਥਿਚਿਤ੍ਤਾਨਿਪੀਤਿ।
Tattha kiñcāpi cakkhundriye saṃvaro vā asaṃvaro vā natthi. Na hi cakkhupasādaṃ nissāya sati vā muṭṭhassaccaṃ vā uppajjati, api ca yadā rūpārammaṇaṃ cakkhussa āpāthaṃ āgacchati, tadā bhavaṅge dvikkhattuṃ uppajjitvā niruddhe kiriyamanodhātu āvajjanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati, tato cakkhuviññāṇaṃ dassanakiccaṃ tato vipākamanodhātu sampaṭicchanakiccaṃ tato vipākāhetukamanoviññāṇadhātu santīraṇakiccaṃ tato kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu voṭṭhapanakiccaṃ sādhayamānā uppajjitvā nirujjhati, tadanantaraṃ javanaṃ javati. Tatrāpi neva bhavaṅgasamaye, na āvajjanādīnaṃ aññatarasamaye saṃvaro vā asaṃvaro vā atthi, javanakkhaṇe pana sace dussīlyaṃ vā muṭṭhassaccaṃ vā aññāṇaṃ vā akkhanti vā kosajjaṃ vā uppajjati, asaṃvaro hoti. Evaṃ honto pana so cakkhundriye asaṃvaroti vuccati. Kasmā? Yasmā tasmiṃ sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi. Yathā kiṃ? Yathā nagare catūsu dvāresu asaṃvutesu kiñcāpi antogharadvārakoṭṭhakagabbhādayo susaṃvutā, tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ arakkhitaṃ agopitameva hoti. Nagaradvārena hi pavisitvā corā yadicchanti, taṃ hareyyuṃ. Evameva javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipīti.
ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤੀਤਿਆਦੀਸੁ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤੀਤਿ ਛਨ੍ਦਰਾਗવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਏવਂ ਸੇਸਪਦਾਨਿਪਿ વੁਤ੍ਤਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਯਥਾ ਚ ਹੇਟ੍ਠਾ ‘‘ਜવਨੇ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਾਦੀਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸਂવਰੇ ਸਤਿ ਦ੍વਾਰਮ੍ਪਿ ਅਗੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਭવਙ੍ਗਮ੍ਪਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਿ વੀਥਿਚਿਤ੍ਤਾਨਿਪੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਮਿਧ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸੀਲਾਦੀਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਦ੍વਾਰਮ੍ਪਿ ਗੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਭવਙ੍ਗਮ੍ਪਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਿ વੀਥਿਚਿਤ੍ਤਾਨਿਪਿ। ਯਥਾ ਕਿਂ? ਯਥਾ ਨਗਰਦ੍વਾਰੇਸੁ ਸਂવੁਤੇਸੁ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਨ੍ਤੋਘਰਾਦਯੋ ਅਸਂવੁਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਥਾਪਿ ਅਨ੍ਤੋਨਗਰੇ ਸਬ੍ਬਂ ਭਣ੍ਡਂ ਸੁਰਕ੍ਖਿਤਂ ਸੁਗੋਪਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਨਗਰਦ੍વਾਰੇਸੁ ਪਿਹਿਤੇਸੁ ਚੋਰਾਨਂ ਪવੇਸੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਏવਮੇવ ਜવਨੇ ਸੀਲਾਦੀਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਦ੍વਾਰਮ੍ਪਿ ਗੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਭવਙ੍ਗਮ੍ਪਿ ਆવਜ੍ਜਨਾਦੀਨਿ વੀਥਿਚਿਤ੍ਤਾਨਿਪਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਜવਨਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੩੫੨; વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੧੫)।
Cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hotītiādīsu na nimittaggāhī hotīti chandarāgavasena vuttappakāraṃ nimittaṃ na gaṇhāti. Evaṃ sesapadānipi vuttapaṭikkhepena veditabbāni. Yathā ca heṭṭhā ‘‘javane dussīlyādīsu uppannesu tasmiṃ asaṃvare sati dvārampi aguttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipī’’ti vuttaṃ, evamidha tasmiṃ sīlādīsu uppannesu dvārampi guttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi. Yathā kiṃ? Yathā nagaradvāresu saṃvutesu kiñcāpi antogharādayo asaṃvutā honti. Tathāpi antonagare sabbaṃ bhaṇḍaṃ surakkhitaṃ sugopitameva hoti. Nagaradvāresu pihitesu corānaṃ paveso natthi. Evameva javane sīlādīsu uppannesu dvārampi guttaṃ hoti bhavaṅgampi āvajjanādīni vīthicittānipi. Tasmā javanakkhaṇe uppajjamānopi cakkhundriye saṃvaroti vutto (dha. sa. aṭṭha. 1352; visuddhi. 1.15).
ਅવਸ੍ਸੁਤਪਰਿਯਾਯਞ੍ਚਾਤਿ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਤਿਨ੍ਤਕਾਰਣਞ੍ਚ। ਅਨવਸ੍ਸੁਤਪਰਿਯਾਯਞ੍ਚਾਤਿ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਅਤਿਨ੍ਤਕਾਰਣਞ੍ਚ।
Avassutapariyāyañcāti kilesehi tintakāraṇañca. Anavassutapariyāyañcāti kilesehi atintakāraṇañca.
ਪਿਯਰੂਪੇ ਰੂਪੇਤਿ ਇਟ੍ਠਜਾਤਿਕੇ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇ। ਅਪ੍ਪਿਯਰੂਪੇ ਰੂਪੇਤਿ ਅਨਿਟ੍ਠਸਭਾવੇ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇ। ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦੋਸવਸੇਨ ਪੂਤਿਭਾવਮਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਓਤਾਰਨ੍ਤਿ ਛਿਦ੍ਦਂ ਅਨ੍ਤਰਂ। ਆਰਮ੍ਮਣਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਯਂ।
Piyarūperūpeti iṭṭhajātike rūpārammaṇe. Appiyarūpe rūpeti aniṭṭhasabhāve rūpārammaṇe. Byāpajjatīti dosavasena pūtibhāvamāpajjati. Otāranti chiddaṃ antaraṃ. Ārammaṇanti paccayaṃ.
ਅਧਿਭਂਸੂਤਿ ਮਦ੍ਦਂਸੁ। ਨ ਅਧਿਭੋਸੀਤਿ ਨ ਮਦ੍ਦਿ। ਬਹਲਮਤ੍ਤਿਕਾਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਦਾਨવਸੇਨ ਉਦ੍ਧਮਾਯਿਕਾ ਬਹਲਮਤ੍ਤਿਕਾ। ਅਦ੍ਦਾવਲੇਪਨਾਤਿ ਅਸੁਕ੍ਖਮਤ੍ਤਿਕਦਾਨਾ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਂ।
Adhibhaṃsūti maddaṃsu. Na adhibhosīti na maddi. Bahalamattikāti punappunaṃ dānavasena uddhamāyikā bahalamattikā. Addāvalepanāti asukkhamattikadānā. Sesamettha uttānaṃ.
ਨવਮਂ।
Navamaṃ.
੧੫੦. ਦਸਮੇ ਕਾਸਾਯવਤ੍ਥੋ ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਪਾਦਸ੍ਸ ਗੇਹਾ ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯવਤ੍ਥੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਸਕ੍ਕਾ ਜਾਨਿਤੁਨ੍ਤਿ ਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਨ੍ਤਿ।
150. Dasame kāsāyavattho abhinikkhamitvāti imassa pādassa gehā abhinikkhamitvā kāsāyavattho hutvāti evamattho veditabbo. Sesaṃ vuttanayeneva sakkā jānitunti na vitthāritanti.
ਦਸਮਂ।
Dasamaṃ.
ਤਤਿਯવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Cūḷaniddesapāḷi / ਤਤਿਯવਗ੍ਗੋ • Tatiyavaggo
