Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / కఙ్ఖావితరణీ-పురాణ-టీకా • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
తత్రిదం పకిణ్ణకం
Tatridaṃ pakiṇṇakaṃ
అట్ఠమసిక్ఖాపదం పరేన అత్తనో అత్థాయ దియ్యమానస్స వా పారివత్తకభావేన దియ్యమానస్స వా పంసుకూలస్స వా రూపియస్స ఉగ్గణ్హనఉగ్గణ్హాపనసాదియనాని పటిక్ఖిపతి.
Aṭṭhamasikkhāpadaṃ parena attano atthāya diyyamānassa vā pārivattakabhāvena diyyamānassa vā paṃsukūlassa vā rūpiyassa uggaṇhanauggaṇhāpanasādiyanāni paṭikkhipati.
నవమం పరస్స వా అత్తనో వా రూపియపరివత్తనం పటిక్ఖిపతి.
Navamaṃ parassa vā attano vā rūpiyaparivattanaṃ paṭikkhipati.
దసమం అరూపియపరివత్తనం. ‘‘అరూపియే అరూపియసఞ్ఞీ పఞ్చన్నం సహ అనాపత్తీ’’తి (పారా॰ ౫౯౧; వి॰ వి॰ టీ॰ ౧.౫౯౧; వజిర॰ టీ॰ పారాజిక ౫౮౭) చ వచనం ఇతరేహి సహ ఆపత్తీతి దీపేతి. అరూపియఞ్చ దుక్కటవత్థు. తస్మా తస్స పరివత్తనే సతి నిస్సగ్గియన్తి ఏకన్తేన వుత్తం. పఞ్చన్నం సహ దుక్కటవత్థూనం పరివత్తనే అనాపత్తిప్పసఙ్గతో అనాపత్తి ఏవాతి పోరాణాతి చే? న, కప్పియవత్థూనంయేవ తత్థ ఆగతత్తా. యది కప్పియవత్థు నిస్సగ్గియం, పగేవ దుక్కటవత్థూతి చే? న, ఆపత్తిగరుకలహుకభావేన వత్థుగరుకలహుకనియమాభావతో.
Dasamaṃ arūpiyaparivattanaṃ. ‘‘Arūpiye arūpiyasaññī pañcannaṃ saha anāpattī’’ti (pārā. 591; vi. vi. ṭī. 1.591; vajira. ṭī. pārājika 587) ca vacanaṃ itarehi saha āpattīti dīpeti. Arūpiyañca dukkaṭavatthu. Tasmā tassa parivattane sati nissaggiyanti ekantena vuttaṃ. Pañcannaṃ saha dukkaṭavatthūnaṃ parivattane anāpattippasaṅgato anāpatti evāti porāṇāti ce? Na, kappiyavatthūnaṃyeva tattha āgatattā. Yadi kappiyavatthu nissaggiyaṃ, pageva dukkaṭavatthūti ce? Na, āpattigarukalahukabhāvena vatthugarukalahukaniyamābhāvato.
నిస్సగ్గియవత్థుతో హి ముత్తామణివేళురియాది మహగ్ఘప్పహోనకమ్పి దుక్కటవత్థూతి కత్వా నిస్సగ్గియవత్థుతో ముత్తాది లహుకం హోతి. లహుకేపి వత్థుస్మిం యథేవ దుక్కటవత్థునో పటిగ్గహణే దుక్కటం, తథేవ తస్స వా తేన వా చేతాపనేపి దుక్కటం యుత్తన్తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౫౮౯) అట్ఠకథాచరియా.
Nissaggiyavatthuto hi muttāmaṇiveḷuriyādi mahagghappahonakampi dukkaṭavatthūti katvā nissaggiyavatthuto muttādi lahukaṃ hoti. Lahukepi vatthusmiṃ yatheva dukkaṭavatthuno paṭiggahaṇe dukkaṭaṃ, tatheva tassa vā tena vā cetāpanepi dukkaṭaṃ yuttanti (pārā. aṭṭha. 2.589) aṭṭhakathācariyā.
అథ వా యం వుత్తం ‘‘కప్పియవత్థూనంయేవ తత్థ ఆగతత్తా’’తి, తత్థ కిఞ్చాపి దుక్కటవత్థూనిపి అధిప్పేతాని, న పన పాళియం వుత్తాని అనాపత్తివారప్పసఙ్గభయాతి వుత్తం హోతి. ముత్తాదీసుపి వుత్తేసు అనాపత్తియం కప్పియకారకస్స ఆచిక్ఖతి, ‘‘ఇదం ముత్తాది అమ్హాకం అత్థి, అమ్హాకఞ్చ ఇమినా చ ఇమినా చ వేళురియాదినా అత్థో’’తి భణతి, దసమేన ఆపజ్జతీతి అధిప్పాయో సియా. యస్మా చ ఇదం కప్పియకారకస్స ఆచిక్ఖనాదిసంవోహారో చ, తస్మా తం నవమేన వుత్తన్తి వేదితబ్బం. కిఞ్చాపి కయవిక్కయేవ హోతి కప్పియవత్థూహి అనుఞ్ఞాతం, ఇమినావ నయేన కిఞ్చాపి దుక్కటవత్థుపి దసమే అధిప్పేతం ఆపజ్జతి, అట్ఠకథావిరోధతో పన నాధిప్పేతమిచ్చేవ గహేతబ్బో.
Atha vā yaṃ vuttaṃ ‘‘kappiyavatthūnaṃyeva tattha āgatattā’’ti, tattha kiñcāpi dukkaṭavatthūnipi adhippetāni, na pana pāḷiyaṃ vuttāni anāpattivārappasaṅgabhayāti vuttaṃ hoti. Muttādīsupi vuttesu anāpattiyaṃ kappiyakārakassa ācikkhati, ‘‘idaṃ muttādi amhākaṃ atthi, amhākañca iminā ca iminā ca veḷuriyādinā attho’’ti bhaṇati, dasamena āpajjatīti adhippāyo siyā. Yasmā ca idaṃ kappiyakārakassa ācikkhanādisaṃvohāro ca, tasmā taṃ navamena vuttanti veditabbaṃ. Kiñcāpi kayavikkayeva hoti kappiyavatthūhi anuññātaṃ, imināva nayena kiñcāpi dukkaṭavatthupi dasame adhippetaṃ āpajjati, aṭṭhakathāvirodhato pana nādhippetamicceva gahetabbo.
కా పనేత్థ కారణచ్ఛాయాతి, పఞ్చన్నం సహ తత్థ అనాపత్తిప్పసఙ్గతో అనాపత్తి ఏవాతి చే? న, తత్థ అనాగతత్తా. అనాగతకారణా వుత్తన్తి చే? న, పఞ్చన్నం సహ ఆపత్తివత్థుకస్స అనాపత్తివారలాభే విసేసకారణాభావా, అకప్పియత్తా పఞ్చన్నం సహాపి ఆపత్తియా భవితబ్బన్తి సిద్ధో అట్ఠకథావాదో.
Kā panettha kāraṇacchāyāti, pañcannaṃ saha tattha anāpattippasaṅgato anāpatti evāti ce? Na, tattha anāgatattā. Anāgatakāraṇā vuttanti ce? Na, pañcannaṃ saha āpattivatthukassa anāpattivāralābhe visesakāraṇābhāvā, akappiyattā pañcannaṃ sahāpi āpattiyā bhavitabbanti siddho aṭṭhakathāvādo.
అపరో నయో – యది దుక్కటవత్థునా కయవిక్కయే నిస్సగ్గియం, కప్పియవత్థుమ్హి వుత్తపరియాయో తత్థ లబ్భేయ్య, న పన లబ్భతీతి నవమే ఏవ తాని వత్తబ్బాని. తస్మా సంవోహారో నామ కయవిక్కయోపి అఞ్ఞథా పరివత్తనం పరియాదియిత్వా పవత్తో, కయవిక్కయఞ్చ మోచేత్వా ‘‘ఇమినా ఇమం దేహీ’తి చేతాపేతి, వట్టతీ’’తి అవత్వా దసమస్స అనాపత్తివారే వుత్తనయేనేవ తేసం పరివత్తనే నిస్సగ్గియానుమతివిరోధతో అట్ఠకథాయం వుత్తనయేనేవ దుక్కటవత్థునా చేతాపనే దుక్కటమేవ. నేసం కయవిక్కయేన నిస్సగ్గియన్తి చే? న, సబ్బస్సపి కయవిక్కయత్తా. తేనేవ వుత్తం ‘‘అన్ధకట్ఠకథాయం పన ‘సచే కయవిక్కయం సమాపజ్జేయ్య, నిస్సగ్గియం పాచిత్తియ’న్తి భాసితం, తం దుబ్భాసితం. కస్మా? న హి దానగ్గహణతో అఞ్ఞో కయవిక్కయో నామ అత్థీ’’తి (పారా॰ అట్ఠ॰ ౨.౫౮౯), అత్తనో మతియా కయవిక్కయలక్ఖణసమ్మతే దసమస్స అనాపత్తివారే వుత్తనయేనేవ తేసం పరివత్తనే నిస్సగ్గియానుమతివిరోధతో చ. భవతు వా అత్తనో పటిసిద్ధమిదం కారణం, దసమే అవస్సమేవ జానితబ్బానీతి తాని కయవిక్కయానేవాతి తేసం నిస్సగ్గియభావఞ్చ గతానీతి ఏవమ్పి సిద్ధో అట్ఠకథావాదో.
Aparo nayo – yadi dukkaṭavatthunā kayavikkaye nissaggiyaṃ, kappiyavatthumhi vuttapariyāyo tattha labbheyya, na pana labbhatīti navame eva tāni vattabbāni. Tasmā saṃvohāro nāma kayavikkayopi aññathā parivattanaṃ pariyādiyitvā pavatto, kayavikkayañca mocetvā ‘‘iminā imaṃ dehī’ti cetāpeti, vaṭṭatī’’ti avatvā dasamassa anāpattivāre vuttanayeneva tesaṃ parivattane nissaggiyānumativirodhato aṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva dukkaṭavatthunā cetāpane dukkaṭameva. Nesaṃ kayavikkayena nissaggiyanti ce? Na, sabbassapi kayavikkayattā. Teneva vuttaṃ ‘‘andhakaṭṭhakathāyaṃ pana ‘sace kayavikkayaṃ samāpajjeyya, nissaggiyaṃ pācittiya’nti bhāsitaṃ, taṃ dubbhāsitaṃ. Kasmā? Na hi dānaggahaṇato añño kayavikkayo nāma atthī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.589), attano matiyā kayavikkayalakkhaṇasammate dasamassa anāpattivāre vuttanayeneva tesaṃ parivattane nissaggiyānumativirodhato ca. Bhavatu vā attano paṭisiddhamidaṃ kāraṇaṃ, dasame avassameva jānitabbānīti tāni kayavikkayānevāti tesaṃ nissaggiyabhāvañca gatānīti evampi siddho aṭṭhakathāvādo.
ఏత్థాహు పోరాణా – ‘‘అత్తనో సన్తకం రూపియం పరహత్థగతం కరోతి అజ్ఝాచరతి, దుక్కటం. పరస్స రూపియం అత్తనో హత్థగతం కరోతి, అట్ఠమేన నిస్సగ్గియం. ఉగ్గహితవత్థుపరివత్తనే కథం జాతం? అబ్బోహారికం జాతం. అథ పరస్స రూపియం అత్తనో హత్థగతం పఠమం కరోతి, రూపియప్పటిగ్గహణస్స కతత్తా అట్ఠమేన నిస్సగ్గియం. అత్తనో సన్తకం రూపియం పరస్స హత్థగతం పచ్ఛా కరోతి, సంవోహారేన నిస్సగ్గియ’’న్తి. ‘‘రూపియస్స గహణమత్తేన అట్ఠమేన ఆపత్తి, పచ్ఛా పరివత్తనే నవమేనా’’తి హి తత్థ వుత్తం, తం పన యుత్తం. ‘‘అజ్ఝాచరతి, దుక్కట’’న్తి దువుత్తం. దుక్కటస్స అనియమప్పసఙ్గతో నిస్సజ్జనవిధానేసు దస్సితోవ. కిం వుత్తం హోతి – యది ద్వీహి నిస్సగ్గియేహి భవితబ్బం, నిస్సజ్జనవిధానే ‘‘అహం, భన్తే, రూపియం పటిగ్గహేసిం, నానాప్పకారకఞ్చ రూపియసంవోహారం సమాపజ్జి’’న్తి వత్తబ్బం భవేయ్య ‘‘రూపియం చేతాపేతీ’’తి సబ్బత్థ పాళియం రూపియప్పటిగ్గహణస్స వుత్తత్తా.
Etthāhu porāṇā – ‘‘attano santakaṃ rūpiyaṃ parahatthagataṃ karoti ajjhācarati, dukkaṭaṃ. Parassa rūpiyaṃ attano hatthagataṃ karoti, aṭṭhamena nissaggiyaṃ. Uggahitavatthuparivattane kathaṃ jātaṃ? Abbohārikaṃ jātaṃ. Atha parassa rūpiyaṃ attano hatthagataṃ paṭhamaṃ karoti, rūpiyappaṭiggahaṇassa katattā aṭṭhamena nissaggiyaṃ. Attano santakaṃ rūpiyaṃ parassa hatthagataṃ pacchā karoti, saṃvohārena nissaggiya’’nti. ‘‘Rūpiyassa gahaṇamattena aṭṭhamena āpatti, pacchā parivattane navamenā’’ti hi tattha vuttaṃ, taṃ pana yuttaṃ. ‘‘Ajjhācarati, dukkaṭa’’nti duvuttaṃ. Dukkaṭassa aniyamappasaṅgato nissajjanavidhānesu dassitova. Kiṃ vuttaṃ hoti – yadi dvīhi nissaggiyehi bhavitabbaṃ, nissajjanavidhāne ‘‘ahaṃ, bhante, rūpiyaṃ paṭiggahesiṃ, nānāppakārakañca rūpiyasaṃvohāraṃ samāpajji’’nti vattabbaṃ bhaveyya ‘‘rūpiyaṃ cetāpetī’’ti sabbattha pāḷiyaṃ rūpiyappaṭiggahaṇassa vuttattā.
ఏత్తావతా యం పోరాణగణ్ఠిపదే వుత్తం ‘‘దుక్కటవత్థునా కయవిక్కయం పరిహరన్తేన చతూసు నిస్సగ్గియవత్థూసు ఏకేకస్మిం గహితే అట్ఠమేన నిస్సగ్గియం హోతి. దుక్కటవత్థునా దుక్కటవత్థున్తి ‘‘ఇమినా ఇదం దేహీ’’తి గహితే తేనేవ నిస్సగ్గియం హోతి. ‘‘కయవిక్కయమ్పి నీహరిత్వా గహితే దుక్కటం, చేతాపితరూపియగ్గహణే అట్ఠమేన, పరివత్తనే నవమేనాతిఆదినా అత్తనా అనుగ్గహేత్వా కప్పియవసేన నీహరిత్వా పఞ్చహి సహధమ్మికేహి సద్ధిం పరివత్తేతుం వట్టతీ’’తి, తం విసోధితం హోతి. అపరమ్పి తత్థ వుత్తం ‘‘నిస్సజ్జితబ్బే అసతి కథం పాచిత్తియం, దున్నిస్సట్ఠరూపియమ్పి ‘న ఛడ్డేతీ’తి వదన్తస్స విస్సట్ఠో ఉపాసకో తం గహేత్వా అఞ్ఞం చే భిక్ఖునో దేతి, కప్పతీ’’తి, తఞ్చ దువుత్తం. న హి గహితత్తా తతో అఞ్ఞం వత్థు హోతి. పున అపరఞ్చ తత్థ వుత్తం ‘‘ఇమం ‘గణ్హాహీ’తి వదన్తస్స సద్ధాదేయ్యవినిపాతదుక్కటం, ‘ఏతం దేహీ’తి వదన్తస్స విఞ్ఞత్తిదుక్కట’’న్తి, తఞ్చ దువుత్తం. తత్థ హి పయోగదుక్కటం యుత్తం వియ పఞ్ఞాయతి.
Ettāvatā yaṃ porāṇagaṇṭhipade vuttaṃ ‘‘dukkaṭavatthunā kayavikkayaṃ pariharantena catūsu nissaggiyavatthūsu ekekasmiṃ gahite aṭṭhamena nissaggiyaṃ hoti. Dukkaṭavatthunā dukkaṭavatthunti ‘‘iminā idaṃ dehī’’ti gahite teneva nissaggiyaṃ hoti. ‘‘Kayavikkayampi nīharitvā gahite dukkaṭaṃ, cetāpitarūpiyaggahaṇe aṭṭhamena, parivattane navamenātiādinā attanā anuggahetvā kappiyavasena nīharitvā pañcahi sahadhammikehi saddhiṃ parivattetuṃ vaṭṭatī’’ti, taṃ visodhitaṃ hoti. Aparampi tattha vuttaṃ ‘‘nissajjitabbe asati kathaṃ pācittiyaṃ, dunnissaṭṭharūpiyampi ‘na chaḍḍetī’ti vadantassa vissaṭṭho upāsako taṃ gahetvā aññaṃ ce bhikkhuno deti, kappatī’’ti, tañca duvuttaṃ. Na hi gahitattā tato aññaṃ vatthu hoti. Puna aparañca tattha vuttaṃ ‘‘imaṃ ‘gaṇhāhī’ti vadantassa saddhādeyyavinipātadukkaṭaṃ, ‘etaṃ dehī’ti vadantassa viññattidukkaṭa’’nti, tañca duvuttaṃ. Tattha hi payogadukkaṭaṃ yuttaṃ viya paññāyati.
పకిణ్ణకం నిట్ఠితం.
Pakiṇṇakaṃ niṭṭhitaṃ.
ఏళకలోమవగ్గో దుతియో.
Eḷakalomavaggo dutiyo.