| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
७. ततुत्तरिसिक्खापदवण्णना
7. Tatuttarisikkhāpadavaṇṇanā
५२२-४. पग्गाहिकसालं वाति दुस्सपसारं वा। हत्थेन पग्गहेत्वा ठत्वा सालायं पसारेतब्बदुस्सं पसारेन्तीति चोदना। तिचीवरिकेनेवाति विनयतिचीवरिकेन। सो हि अधिट्ठहित्वा ठपितपरिक्खारचोळादीसु सन्तेसुपि तिचीवरे अच्छिन्ने सन्तरुत्तरपरमं विञ्ञापेत्वा गहेतुं लभति। अञ्ञथापीति ‘‘पमाणिकं तिचीवरं परिक्खारचोळवसेन अधिट्ठहित्वा परिभुञ्जतो तस्मिं नट्ठे बहूनिपि गहेतुं लभति, न सन्तरुत्तरपरम’’न्ति च, तस्मा तं विभागन्ति ‘‘तिचीवरिकस्स तं विभागन्ति अत्थो, न परिक्खारचोळिकस्सा’’ति च केचि वदन्ति। आचरियो पन ‘‘अञ्ञेनाति अतिचीवरिकेन, अञ्ञथाति इतो वुत्तग्गहणपरिच्छेदतो अञ्ञेना’’ति एत्तकमेव वदति। अञ्ञथाति पन सचे तीणिपि नट्ठानि, सन्तरुत्तरपरमं गण्हितब्बं, सचे द्वे वा एकं वा नट्ठं, तेन ‘‘अञ्ञथापी’’ति दस्सनत्थं वुत्तन्ति एके। गण्ठिपदेसु विचारणा एव नत्थि, तस्मा उपपरिक्खित्वा गहेतब्बं। पकतिया सन्तरुत्तरेन चरति, सासङ्कसिक्खापदवसेन वा तंसम्मुतिवसेन वा ततियस्स अलाभेन वा।
522-4.Paggāhikasālaṃvāti dussapasāraṃ vā. Hatthena paggahetvā ṭhatvā sālāyaṃ pasāretabbadussaṃ pasārentīti codanā. Ticīvarikenevāti vinayaticīvarikena. So hi adhiṭṭhahitvā ṭhapitaparikkhāracoḷādīsu santesupi ticīvare acchinne santaruttaraparamaṃ viññāpetvā gahetuṃ labhati. Aññathāpīti ‘‘pamāṇikaṃ ticīvaraṃ parikkhāracoḷavasena adhiṭṭhahitvā paribhuñjato tasmiṃ naṭṭhe bahūnipi gahetuṃ labhati, na santaruttaraparama’’nti ca, tasmā taṃ vibhāganti ‘‘ticīvarikassa taṃ vibhāganti attho, na parikkhāracoḷikassā’’ti ca keci vadanti. Ācariyo pana ‘‘aññenāti aticīvarikena, aññathāti ito vuttaggahaṇaparicchedato aññenā’’ti ettakameva vadati. Aññathāti pana sace tīṇipi naṭṭhāni, santaruttaraparamaṃ gaṇhitabbaṃ, sace dve vā ekaṃ vā naṭṭhaṃ, tena ‘‘aññathāpī’’ti dassanatthaṃ vuttanti eke. Gaṇṭhipadesu vicāraṇā eva natthi, tasmā upaparikkhitvā gahetabbaṃ. Pakatiyā santaruttarena carati, sāsaṅkasikkhāpadavasena vā taṃsammutivasena vā tatiyassa alābhena vā.
५२६. ‘‘पमाणमेव वट्टती’’ति सल्लेखदस्सनत्थं वुत्तं। तं मिच्छा गहेत्वा ञातकादिट्ठाने तदुत्तरि गण्हन्तस्स आपत्तीति चे? तं पाळिया न समेति, ‘‘अनापत्ति ञातकानं पवारितान’’न्ति हि पाळि। एत्थ च पवारिता नाम अच्छिन्नकालतो पुब्बे एव पवारिता, न अच्छिन्नकाले। ‘‘अभिहट्ठुं पवारेय्या’’ति हि वुत्तं, तस्मा यो अच्छिन्नकालस्सत्थाय पवारेति, उभोपि अप्पवारिता एवाति वेदितब्बा। ते हि अच्छिन्नकारणा नट्ठकारणाव देन्ति नाम। अपिच यथा पिट्ठिसमये सतुप्पादं कत्वा ञातकपवारितट्ठानतो वस्सिकसाटिकं निप्फादेन्तस्स तेन सिक्खापदेन निस्सग्गियं, तथा इधापि ञातकपवारितट्ठानेपि अच्छिन्ननट्ठकारणा न वट्टति, तस्मा ‘‘अट्ठकथासु पमाणमेव वट्टती’ति वुत्तवचनमेव पमाण’’न्ति धम्मसिरित्थेरो आह, तं अयुत्तं, कस्मा? यस्मा इदं सिक्खापदं तदुत्तरि विञ्ञापेन्तस्स पञ्ञत्तं, तस्मिञ्च ‘‘अञ्ञातको गहपति वा गहपतानी वा’’ति मातिकाय पाळि, विभङ्गे च ‘‘अञ्ञातको नाम मातितो वा…पे॰… असम्बद्धो’’ति पाळि, अनापत्तिवारे च ‘‘ञातकानं पवारितान’’न्ति पाळि, तस्मा तिविधायपि पाळिया न समेतीति अयुत्तमेव, तस्मा केवलं सल्लेखमेव सन्धाय वुत्तन्ति अपरे। उपरि काणमातासिक्खापदे अट्ठकथासु पन ‘‘तेसम्पि पाथेय्यपहेणकत्थाय पटियत्ततो पमाणमेव वट्टती’’ति वुत्तं, न पन ‘‘पाळिया न समेती’’ति वुत्तं, न तत्थ च इध च नानाकरणं पञ्ञायति , तस्मा थेरस्स लद्धि सुन्दरा विय मम खायति, वीमंसितब्बं। यस्मा पनिदं सिक्खापदं अञ्ञस्सत्थाय विञ्ञापनवत्थुस्मिंयेव पञ्ञत्तं, तस्मा इध ‘‘अञ्ञस्सत्थाया’’ति न वुत्तं। ‘‘सेसं उत्तानत्थमेवा’’ति पाठो। ‘‘अञ्ञस्सत्थाया’’ति निदानविरोधतो न वुत्तं। तथापि अनन्तरे वुत्तनयेन लब्भतीति आचरियो। एवरूपेसु गहपतिपटिसंयुत्तसिक्खापदेसु किञ्चापि ‘‘गहपति नाम यो कोचि अगारं अज्झावसती’’ति वुत्तं, तथापि पञ्च सहधम्मिके ठपेत्वा अवसेसा च सिक्खापच्चक्खातको च तित्थियो च वेदितब्बो।
526.‘‘Pamāṇamevavaṭṭatī’’ti sallekhadassanatthaṃ vuttaṃ. Taṃ micchā gahetvā ñātakādiṭṭhāne taduttari gaṇhantassa āpattīti ce? Taṃ pāḷiyā na sameti, ‘‘anāpatti ñātakānaṃ pavāritāna’’nti hi pāḷi. Ettha ca pavāritā nāma acchinnakālato pubbe eva pavāritā, na acchinnakāle. ‘‘Abhihaṭṭhuṃ pavāreyyā’’ti hi vuttaṃ, tasmā yo acchinnakālassatthāya pavāreti, ubhopi appavāritā evāti veditabbā. Te hi acchinnakāraṇā naṭṭhakāraṇāva denti nāma. Apica yathā piṭṭhisamaye satuppādaṃ katvā ñātakapavāritaṭṭhānato vassikasāṭikaṃ nipphādentassa tena sikkhāpadena nissaggiyaṃ, tathā idhāpi ñātakapavāritaṭṭhānepi acchinnanaṭṭhakāraṇā na vaṭṭati, tasmā ‘‘aṭṭhakathāsu pamāṇameva vaṭṭatī’ti vuttavacanameva pamāṇa’’nti dhammasiritthero āha, taṃ ayuttaṃ, kasmā? Yasmā idaṃ sikkhāpadaṃ taduttari viññāpentassa paññattaṃ, tasmiñca ‘‘aññātako gahapati vā gahapatānī vā’’ti mātikāya pāḷi, vibhaṅge ca ‘‘aññātako nāma mātito vā…pe… asambaddho’’ti pāḷi, anāpattivāre ca ‘‘ñātakānaṃ pavāritāna’’nti pāḷi, tasmā tividhāyapi pāḷiyā na sametīti ayuttameva, tasmā kevalaṃ sallekhameva sandhāya vuttanti apare. Upari kāṇamātāsikkhāpade aṭṭhakathāsu pana ‘‘tesampi pātheyyapaheṇakatthāya paṭiyattato pamāṇameva vaṭṭatī’’ti vuttaṃ, na pana ‘‘pāḷiyā na sametī’’ti vuttaṃ, na tattha ca idha ca nānākaraṇaṃ paññāyati , tasmā therassa laddhi sundarā viya mama khāyati, vīmaṃsitabbaṃ. Yasmā panidaṃ sikkhāpadaṃ aññassatthāya viññāpanavatthusmiṃyeva paññattaṃ, tasmā idha ‘‘aññassatthāyā’’ti na vuttaṃ. ‘‘Sesaṃ uttānatthamevā’’ti pāṭho. ‘‘Aññassatthāyā’’ti nidānavirodhato na vuttaṃ. Tathāpi anantare vuttanayena labbhatīti ācariyo. Evarūpesu gahapatipaṭisaṃyuttasikkhāpadesu kiñcāpi ‘‘gahapati nāma yo koci agāraṃ ajjhāvasatī’’ti vuttaṃ, tathāpi pañca sahadhammike ṭhapetvā avasesā ca sikkhāpaccakkhātako ca titthiyo ca veditabbo.
ततुत्तरिसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Tatuttarisikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ७. ततुत्तरिसिक्खापदं • 7. Tatuttarisikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ७. ततुत्तरिसिक्खापदवण्णना • 7. Tatuttarisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ७. ततुत्तरिसिक्खापदवण्णना • 7. Tatuttarisikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ७. ततुत्तरिसिक्खापदवण्णना • 7. Tatuttarisikkhāpadavaṇṇanā
