| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
តេភូមកកុសលវណ្ណនា
Tebhūmakakusalavaṇṇanā
២៦៩. ឥមេ តាវ ឆន្ទាធិបតេយ្យេ បញ្ច នយាតិ ឆន្ទាធិបតេយ្យនយេ អន្តេ បុរិមនយានំ តំនយាភិមុខប្បវត្តិំ សន្ធាយ វុត្តំ, អយំ បន បការោ ន បាឡិអនុគតោ។ ន ហិ បាឡិយំ សុទ្ធិកនយាទយោ វត្វា វីរិយាធិបតេយ្យាទិនយា វុត្តាតិ។ មហាបករណេ សត្តហិ មហាវារេហិ អនុលោមាទិនយវិចិត្តេហិ ហីនត្តិកោ វិភត្តោ។ តត្ថ ច មជ្ឈិមធម្មេកទេសភូតា ឥមេ វីសតិ លោកិយមហានយាតិ កត្វា ‘‘តត្ថ វិភត្តា’’តិ វុត្តំ, ន ឯតេន កមេន ឥមេសំ នយានំ តត្ថ អាគតត្តា។
269. Imetāva chandādhipateyye pañca nayāti chandādhipateyyanaye ante purimanayānaṃ taṃnayābhimukhappavattiṃ sandhāya vuttaṃ, ayaṃ pana pakāro na pāḷianugato. Na hi pāḷiyaṃ suddhikanayādayo vatvā vīriyādhipateyyādinayā vuttāti. Mahāpakaraṇe sattahi mahāvārehi anulomādinayavicittehi hīnattiko vibhatto. Tattha ca majjhimadhammekadesabhūtā ime vīsati lokiyamahānayāti katvā ‘‘tattha vibhattā’’ti vuttaṃ, na etena kamena imesaṃ nayānaṃ tattha āgatattā.
ឯវមេតេសំ វិភត្តដ្ឋានំ ទស្សេត្វា ឥទានិ ឯតស្មិំ តេភូមកកុសលកថាវសានដ្ឋានេ អដ្ឋារសកម្មទ្វារទស្សនត្ថំ ‘‘ឥមស្មិំ បន ឋានេ’’តិអាទិមាហ។ អថ វា ហីនបណីតេហិ វិនិវត្តេត្វា មជ្ឈិមរាសិអន្តោគធភាវំ ទស្សេន្តេន ឯតេសំ តេភូមកកុសលនយានំ ហីនត្តិកេ វិភាគោ កតោ។ ‘‘ឥមស្មិំ បន ឋានេ’’តិអាទិកស្ស យថាវុត្តោវ សម្ពន្ធោ។ ហីនត្តិកេ មជ្ឈិមរាសិម្ហិ យេ សវិបាកា វដ្ដនិស្សិតេនេវ ទានាទិវសេន បវត្តិតា, តេ ហីនាតិ កាតព្ពា។ យេ វិវដ្ដនិស្សិតេន ទានាទិវសេន បវត្តិតា, តេ បណីតាតិ កាតព្ពា។ អវិបាកា មជ្ឈិមាតិ កាតព្ពា។ អវិបាកត្តា ច តេសុ មជ្ឈិមរាសិំ ឋបេត្វា ឥតរេ ទ្វេ ឯកន្តវដ្ដនិស្សិតា នវ, វិវដ្ដុបនិស្សយភូតា ច នវាតិ អដ្ឋារស កម្មទ្វារានិ, កម្មានិ ច តានិ តស្ស តស្ស ផលស្ស ការណភាវេន ទ្វារានិ ចាតិ កម្មទ្វារានិ។ តត្ថ តត្ថ វា ចិត្តានិ កម្មទ្វារានីតិ អាហ។ តំតំទ្វារានិ វា កាយាទីនិ។ អដ្ឋារស ខត្តិយា ច អភព្ពា ហីនហីនត្តយាទយោ នវ, ភព្ពា ច បណីតបណីតត្តយាទយោ នវាតិ កម្មានុរូបេនេវ វេទិតព្ពា។ ឯវំ ព្រាហ្មណាទយោ ទេវា ច យោជេតព្ពា។ អដ្ឋចត្តាលីស គោត្តចរណានិ តេសញ្ញេវ ខត្តិយាទីនំ ភេទា។ ‘‘កាមាវចរំ កុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតិ…បេ.… ចិត្តាធិបតេយ្យ’’ន្តិ (ធ. ស. ២៦៩-២៧០) ឯវំ វុត្តោ ចិត្តស្ស ចិត្តាធិបតេយ្យភាវោ, ចិត្តចេតសិកសមុទាយេ សមយវវត្ថាបកោ ចិត្តសទ្ទោ បវត្តោតិ ‘‘សម្បយុត្តធម្មានំ វសេន វុត្តោ’’តិ អាហ។
Evametesaṃ vibhattaṭṭhānaṃ dassetvā idāni etasmiṃ tebhūmakakusalakathāvasānaṭṭhāne aṭṭhārasakammadvāradassanatthaṃ ‘‘imasmiṃ pana ṭhāne’’tiādimāha. Atha vā hīnapaṇītehi vinivattetvā majjhimarāsiantogadhabhāvaṃ dassentena etesaṃ tebhūmakakusalanayānaṃ hīnattike vibhāgo kato. ‘‘Imasmiṃ pana ṭhāne’’tiādikassa yathāvuttova sambandho. Hīnattike majjhimarāsimhi ye savipākā vaṭṭanissiteneva dānādivasena pavattitā, te hīnāti kātabbā. Ye vivaṭṭanissitena dānādivasena pavattitā, te paṇītāti kātabbā. Avipākā majjhimāti kātabbā. Avipākattā ca tesu majjhimarāsiṃ ṭhapetvā itare dve ekantavaṭṭanissitā nava, vivaṭṭupanissayabhūtā ca navāti aṭṭhārasa kammadvārāni, kammāni ca tāni tassa tassa phalassa kāraṇabhāvena dvārāni cāti kammadvārāni. Tattha tattha vā cittāni kammadvārānīti āha. Taṃtaṃdvārāni vā kāyādīni. Aṭṭhārasa khattiyā ca abhabbā hīnahīnattayādayo nava, bhabbā ca paṇītapaṇītattayādayo navāti kammānurūpeneva veditabbā. Evaṃ brāhmaṇādayo devā ca yojetabbā. Aṭṭhacattālīsa gottacaraṇāni tesaññeva khattiyādīnaṃ bhedā. ‘‘Kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti…pe… cittādhipateyya’’nti (dha. sa. 269-270) evaṃ vutto cittassa cittādhipateyyabhāvo, cittacetasikasamudāye samayavavatthāpako cittasaddo pavattoti ‘‘sampayuttadhammānaṃ vasena vutto’’ti āha.
តេភូមកកុសលវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Tebhūmakakusalavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / តេភូមកកុសលំ • Tebhūmakakusalaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / តេភូមកកុសលវណ្ណនា • Tebhūmakakusalavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / តេភូមកកុសលវណ្ណនា • Tebhūmakakusalavaṇṇanā
