| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲવਣ੍ਣਨਾ
Tebhūmakakusalavaṇṇanā
੨੬੯. ਇਮੇ ਤਾવ ਛਨ੍ਦਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੇ ਪਞ੍ਚ ਨਯਾਤਿ ਛਨ੍ਦਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਨਯੇ ਅਨ੍ਤੇ ਪੁਰਿਮਨਯਾਨਂ ਤਂਨਯਾਭਿਮੁਖਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਯਂ ਪਨ ਪਕਾਰੋ ਨ ਪਾਲ਼ਿਅਨੁਗਤੋ। ਨ ਹਿ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਸੁਦ੍ਧਿਕਨਯਾਦਯੋ વਤ੍વਾ વੀਰਿਯਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਾਦਿਨਯਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ। ਮਹਾਪਕਰਣੇ ਸਤ੍ਤਹਿ ਮਹਾવਾਰੇਹਿ ਅਨੁਲੋਮਾਦਿਨਯવਿਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਹੀਨਤ੍ਤਿਕੋ વਿਭਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਚ ਮਜ੍ਝਿਮਧਮ੍ਮੇਕਦੇਸਭੂਤਾ ਇਮੇ વੀਸਤਿ ਲੋਕਿਯਮਹਾਨਯਾਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ વਿਭਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਏਤੇਨ ਕਮੇਨ ਇਮੇਸਂ ਨਯਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਆਗਤਤ੍ਤਾ।
269. Imetāva chandādhipateyye pañca nayāti chandādhipateyyanaye ante purimanayānaṃ taṃnayābhimukhappavattiṃ sandhāya vuttaṃ, ayaṃ pana pakāro na pāḷianugato. Na hi pāḷiyaṃ suddhikanayādayo vatvā vīriyādhipateyyādinayā vuttāti. Mahāpakaraṇe sattahi mahāvārehi anulomādinayavicittehi hīnattiko vibhatto. Tattha ca majjhimadhammekadesabhūtā ime vīsati lokiyamahānayāti katvā ‘‘tattha vibhattā’’ti vuttaṃ, na etena kamena imesaṃ nayānaṃ tattha āgatattā.
ਏવਮੇਤੇਸਂ વਿਭਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲਕਥਾવਸਾਨਟ੍ਠਾਨੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸਕਮ੍ਮਦ੍વਾਰਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਥ વਾ ਹੀਨਪਣੀਤੇਹਿ વਿਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਿਮਰਾਸਿਅਨ੍ਤੋਗਧਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਏਤੇਸਂ ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲਨਯਾਨਂ ਹੀਨਤ੍ਤਿਕੇ વਿਭਾਗੋ ਕਤੋ। ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ’’ਤਿਆਦਿਕਸ੍ਸ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੋવ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਹੀਨਤ੍ਤਿਕੇ ਮਜ੍ਝਿਮਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਯੇ ਸવਿਪਾਕਾ વਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨੇવ ਦਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਤਾ, ਤੇ ਹੀਨਾਤਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਯੇ વਿવਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ ਦਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਤਾ, ਤੇ ਪਣੀਤਾਤਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਅવਿਪਾਕਾ ਮਜ੍ਝਿਮਾਤਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਅવਿਪਾਕਤ੍ਤਾ ਚ ਤੇਸੁ ਮਜ੍ਝਿਮਰਾਸਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ ਏਕਨ੍ਤવਟ੍ਟਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਨવ, વਿવਟ੍ਟੁਪਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਾ ਚ ਨવਾਤਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਕਮ੍ਮਦ੍વਾਰਾਨਿ, ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਚ ਤਾਨਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਫਲਸ੍ਸ ਕਾਰਣਭਾવੇਨ ਦ੍વਾਰਾਨਿ ਚਾਤਿ ਕਮ੍ਮਦ੍વਾਰਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਾ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਦ੍વਾਰਾਨੀਤਿ ਆਹ। ਤਂਤਂਦ੍વਾਰਾਨਿ વਾ ਕਾਯਾਦੀਨਿ। ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਅਭਬ੍ਬਾ ਹੀਨਹੀਨਤ੍ਤਯਾਦਯੋ ਨવ, ਭਬ੍ਬਾ ਚ ਪਣੀਤਪਣੀਤਤ੍ਤਯਾਦਯੋ ਨવਾਤਿ ਕਮ੍ਮਾਨੁਰੂਪੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏવਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦਯੋ ਦੇવਾ ਚ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਅਟ੍ਠਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਗੋਤ੍ਤਚਰਣਾਨਿ ਤੇਸਞ੍ਞੇવ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦੀਨਂ ਭੇਦਾ। ‘‘ਕਾਮਾવਚਰਂ ਕੁਸਲਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਚਿਤ੍ਤਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੨੬੯-੨੭੦) ਏવਂ વੁਤ੍ਤੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯਭਾવੋ, ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਸਮੁਦਾਯੇ ਸਮਯવવਤ੍ਥਾਪਕੋ ਚਿਤ੍ਤਸਦ੍ਦੋ ਪવਤ੍ਤੋਤਿ ‘‘ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਆਹ।
Evametesaṃ vibhattaṭṭhānaṃ dassetvā idāni etasmiṃ tebhūmakakusalakathāvasānaṭṭhāne aṭṭhārasakammadvāradassanatthaṃ ‘‘imasmiṃ pana ṭhāne’’tiādimāha. Atha vā hīnapaṇītehi vinivattetvā majjhimarāsiantogadhabhāvaṃ dassentena etesaṃ tebhūmakakusalanayānaṃ hīnattike vibhāgo kato. ‘‘Imasmiṃ pana ṭhāne’’tiādikassa yathāvuttova sambandho. Hīnattike majjhimarāsimhi ye savipākā vaṭṭanissiteneva dānādivasena pavattitā, te hīnāti kātabbā. Ye vivaṭṭanissitena dānādivasena pavattitā, te paṇītāti kātabbā. Avipākā majjhimāti kātabbā. Avipākattā ca tesu majjhimarāsiṃ ṭhapetvā itare dve ekantavaṭṭanissitā nava, vivaṭṭupanissayabhūtā ca navāti aṭṭhārasa kammadvārāni, kammāni ca tāni tassa tassa phalassa kāraṇabhāvena dvārāni cāti kammadvārāni. Tattha tattha vā cittāni kammadvārānīti āha. Taṃtaṃdvārāni vā kāyādīni. Aṭṭhārasa khattiyā ca abhabbā hīnahīnattayādayo nava, bhabbā ca paṇītapaṇītattayādayo navāti kammānurūpeneva veditabbā. Evaṃ brāhmaṇādayo devā ca yojetabbā. Aṭṭhacattālīsa gottacaraṇāni tesaññeva khattiyādīnaṃ bhedā. ‘‘Kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti…pe… cittādhipateyya’’nti (dha. sa. 269-270) evaṃ vutto cittassa cittādhipateyyabhāvo, cittacetasikasamudāye samayavavatthāpako cittasaddo pavattoti ‘‘sampayuttadhammānaṃ vasena vutto’’ti āha.
ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Tebhūmakakusalavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀਪਾਲ਼ਿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲਂ • Tebhūmakakusalaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣਿ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲવਣ੍ਣਨਾ • Tebhūmakakusalavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲવਣ੍ਣਨਾ • Tebhūmakakusalavaṇṇanā
