Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണി-അട്ഠകഥാ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
തേഭൂമകകുസലവണ്ണനാ
Tebhūmakakusalavaṇṇanā
൨൬൯. ഇദാനി യസ്മാ സബ്ബാനിപേതാനി തേഭൂമകകുസലാനി ഹീനാദിനാ പഭേദേന വത്തന്തി, തസ്മാ തേസം തം പഭേദം ദസ്സേതും പുന കതമേ ധമ്മാ കുസലാതിആദി ആരദ്ധം. തത്ഥ ഹീനന്തി ലാമകം. തം ആയൂഹനവസേന വേദിതബ്ബം. ഹീനുത്തമാനം മജ്ഝേ ഭവം മജ്ഝിമം. പധാനഭാവം നീതം പണീതം, ഉത്തമന്തി അത്ഥോ. താനിപി ആയൂഹനവസേനേവ വേദിതബ്ബാനി. യസ്സ ഹി ആയൂഹനക്ഖണേ ഛന്ദോ വാ ഹീനോ ഹോതി, വീരിയം വാ, ചിത്തം വാ, വീമംസാ വാ, തം ഹീനം നാമ. യസ്സ തേ ധമ്മാ മജ്ഝിമാ ചേവ പണീതാ, ച തം മജ്ഝിമഞ്ചേവ പണീതഞ്ച. യം പന കത്തുകാമതാസങ്ഖാതം ഛന്ദം ധുരം ഛന്ദം ജേട്ഠകം ഛന്ദം പുബ്ബങ്ഗമം കത്വാ ആയൂഹിതം, തം ഛന്ദാധിപതിതോ ആഗതത്താ ഛന്ദാധിപതേയ്യം നാമ. വീരിയാധിപതേയ്യാദീസുപി ഏസേവ നയോ.
269. Idāni yasmā sabbānipetāni tebhūmakakusalāni hīnādinā pabhedena vattanti, tasmā tesaṃ taṃ pabhedaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ. Tattha hīnanti lāmakaṃ. Taṃ āyūhanavasena veditabbaṃ. Hīnuttamānaṃ majjhe bhavaṃ majjhimaṃ. Padhānabhāvaṃ nītaṃ paṇītaṃ, uttamanti attho. Tānipi āyūhanavaseneva veditabbāni. Yassa hi āyūhanakkhaṇe chando vā hīno hoti, vīriyaṃ vā, cittaṃ vā, vīmaṃsā vā, taṃ hīnaṃ nāma. Yassa te dhammā majjhimā ceva paṇītā, ca taṃ majjhimañceva paṇītañca. Yaṃ pana kattukāmatāsaṅkhātaṃ chandaṃ dhuraṃ chandaṃ jeṭṭhakaṃ chandaṃ pubbaṅgamaṃ katvā āyūhitaṃ, taṃ chandādhipatito āgatattā chandādhipateyyaṃ nāma. Vīriyādhipateyyādīsupi eseva nayo.
ഇമസ്മിം പന ഠാനേ ഠത്വാ നയാ ഗണേതബ്ബാ. സബ്ബപഠമം വിഭത്തോ ഹി ഏകോ നയോ, ഹീനന്തി ഏകോ, മജ്ഝിമന്തി ഏകോ, പണീതന്തി ഏകോ, ഛന്ദാധിപതേയ്യന്തി ഏകോ. ഇമേ താവ ഛന്ദാധിപതേയ്യേ പഞ്ച നയാ. ഏവം വീരിയാധിപതേയ്യാദീസുപീതി ചത്താരോ പഞ്ചകാ വീസതി ഹോന്തി. പുരിമോ വാ ഏകോ സുദ്ധികനയോ, ഹീനന്തിആദയോ തയോ, ഛന്ദാധിപതേയ്യന്തിആദയോ ചത്താരോ, ഛന്ദാധിപതേയ്യം ഹീനന്തിആദയോ ദ്വാദസാതി ഏവമ്പി വീസതി നയാ ഹോന്തി.
Imasmiṃ pana ṭhāne ṭhatvā nayā gaṇetabbā. Sabbapaṭhamaṃ vibhatto hi eko nayo, hīnanti eko, majjhimanti eko, paṇītanti eko, chandādhipateyyanti eko. Ime tāva chandādhipateyye pañca nayā. Evaṃ vīriyādhipateyyādīsupīti cattāro pañcakā vīsati honti. Purimo vā eko suddhikanayo, hīnantiādayo tayo, chandādhipateyyantiādayo cattāro, chandādhipateyyaṃ hīnantiādayo dvādasāti evampi vīsati nayā honti.
ഇമേ വീസതി മഹാനയാ കത്ഥ വിഭത്താതി? മഹാപകരണേ (പട്ഠാ॰ ൨.൧൪.൧) ഹീനത്തികേ വിഭത്താ. ഇമസ്മിം പന ഠാനേ ഹീനത്തികതോ മജ്ഝിമരാസിം ഗഹേത്വാ ഹീനമജ്ഝിമപണീതവസേന തയോ കോട്ഠാസാ കാതബ്ബാ. തതോപി മജ്ഝിമരാസിം ഠപേത്വാ ഹീനപണീതേ ഗഹേത്വാ നവ നവ കോട്ഠാസാ കാതബ്ബാ. ഹീനസ്മിംയേവ ഹി ഹീനം അത്ഥി മജ്ഝിമം അത്ഥി പണീതം അത്ഥി. പണീതസ്മിമ്പി ഹീനം അത്ഥി മജ്ഝിമം അത്ഥി പണീതം അത്ഥി. തഥാ ഹീനഹീനസ്മിം ഹീനം, ഹീനഹീനസ്മിം മജ്ഝിമം, ഹീനഹീനസ്മിം പണീതം. ഹീനമജ്ഝിമസ്മിം ഹീനം, ഹീനമജ്ഝിമസ്മിം മജ്ഝിമം, ഹീനമജ്ഝിമസ്മിം പണീതം. ഹീനപണീതസ്മിം ഹീനം, ഹീനപണീതസ്മിം മജ്ഝിമം, ഹീനപണീതസ്മിം പണീതന്തി അയമേകോ നവകോ. പണീതഹീനസ്മിമ്പി ഹീനം നാമ അത്ഥി, പണീതഹീനസ്മിം മജ്ഝിമം, പണീതഹീനസ്മിം പണീതം. തഥാ പണീതമജ്ഝിമസ്മിം ഹീനം, പണീതമജ്ഝിമസ്മിം മജ്ഝിമം, പണീതമജ്ഝിമസ്മിം പണീതം. പണീതപണീതസ്മിം ഹീനം, പണീതപണീതസ്മിം മജ്ഝിമം, പണീതപണീതസ്മിം പണീതന്തി. അയം ദുതിയോ നവകോതി ദ്വേ നവകാ അട്ഠാരസ. ഇമാനി അട്ഠാരസ കമ്മദ്വാരാനി നാമ . ഇമേഹി പഭാവിതത്താ , ഇമേസം വസേന, അട്ഠാരസ ഖത്തിയാ, അട്ഠാരസ ബ്രാഹ്മണാ, അട്ഠാരസ വേസ്സാ, അട്ഠാരസ സുദ്ദാ, അട്ഠചത്താലീസ ഗോത്തചരണാനി വേദിതബ്ബാനി.
Ime vīsati mahānayā kattha vibhattāti? Mahāpakaraṇe (paṭṭhā. 2.14.1) hīnattike vibhattā. Imasmiṃ pana ṭhāne hīnattikato majjhimarāsiṃ gahetvā hīnamajjhimapaṇītavasena tayo koṭṭhāsā kātabbā. Tatopi majjhimarāsiṃ ṭhapetvā hīnapaṇīte gahetvā nava nava koṭṭhāsā kātabbā. Hīnasmiṃyeva hi hīnaṃ atthi majjhimaṃ atthi paṇītaṃ atthi. Paṇītasmimpi hīnaṃ atthi majjhimaṃ atthi paṇītaṃ atthi. Tathā hīnahīnasmiṃ hīnaṃ, hīnahīnasmiṃ majjhimaṃ, hīnahīnasmiṃ paṇītaṃ. Hīnamajjhimasmiṃ hīnaṃ, hīnamajjhimasmiṃ majjhimaṃ, hīnamajjhimasmiṃ paṇītaṃ. Hīnapaṇītasmiṃ hīnaṃ, hīnapaṇītasmiṃ majjhimaṃ, hīnapaṇītasmiṃ paṇītanti ayameko navako. Paṇītahīnasmimpi hīnaṃ nāma atthi, paṇītahīnasmiṃ majjhimaṃ, paṇītahīnasmiṃ paṇītaṃ. Tathā paṇītamajjhimasmiṃ hīnaṃ, paṇītamajjhimasmiṃ majjhimaṃ, paṇītamajjhimasmiṃ paṇītaṃ. Paṇītapaṇītasmiṃ hīnaṃ, paṇītapaṇītasmiṃ majjhimaṃ, paṇītapaṇītasmiṃ paṇītanti. Ayaṃ dutiyo navakoti dve navakā aṭṭhārasa. Imāni aṭṭhārasa kammadvārāni nāma . Imehi pabhāvitattā , imesaṃ vasena, aṭṭhārasa khattiyā, aṭṭhārasa brāhmaṇā, aṭṭhārasa vessā, aṭṭhārasa suddā, aṭṭhacattālīsa gottacaraṇāni veditabbāni.
ഇമേസു ച പന തേഭൂമകേസു കുസലേസു കാമാവചരകുസലം തിഹേതുകമ്പി ദുഹേതുകമ്പി ഹോതി ഞാണസമ്പയുത്തവിപ്പയുത്തവസേന. രൂപാവചരാരൂപാവചരം പന തിഹേതുകമേവ ഞാണസമ്പയുത്തമേവ. കാമാവചരമ്പേത്ഥ അധിപതിനാ സഹാപി ഉപ്പജ്ജതി വിനാപി. രൂപാവചരാരൂപാവചരം അധിപതിസമ്പന്നമേവ ഹോതി. കാമാവചരകുസലേ ചേത്ഥ ആരമ്മണാധിപതി സഹജാതാധിപതീതി ദ്വേപി അധിപതയോ ലബ്ഭന്തി. രൂപാവചരാരൂപാവചരേസു ആരമ്മണാധിപതി ന ലബ്ഭതി, സഹജാതാധിപതിയേവ ലബ്ഭതി. തത്ഥ ചിത്തസ്സ ചിത്താധിപതേയ്യഭാവോ സമ്പയുത്തധമ്മാനം വസേന വുത്തോ. ദ്വിന്നം പന ചിത്താനം ഏകതോ അഭാവേന സമ്പയുത്തചിത്തസ്സ ചിത്താധിപതി നാമ നത്ഥി. തഥാ ഛന്ദാദീനം ഛന്ദാധിപതിആദയോ. കേചി പന ‘സചേ ചിത്തവതോ കുസലം ഹോതി, മയ്ഹം ഭവിസ്സതീതി ഏവം യം ചിത്തം ധുരം കത്വാ ജേട്ഠകം കത്വാ അപരം കുസലചിത്തം ആയൂഹിതം, തസ്സ തം പുരിമചിത്തം ചിത്താധിപതി നാമ ഹോതി, തതോ ആഗതത്താ ഇദം ചിത്താധിപതേയ്യം നാമാ’തി ഏവം ആഗമനവസേനാപി അധിപതിം നാമ ഇച്ഛന്തി. അയം പന നയോ നേവ പാളിയം ന അട്ഠകഥായം ദിസ്സതി. തസ്മാ വുത്തനയേനേവ അധിപതിഭാവോ വേദിതബ്ബോ. ഇമേസു ച ഏകൂനവീസതിയാ മഹാനയേസു പുരിമേ സുദ്ധികനയേ വുത്തപരിമാണാനേവ ചിത്താനി ച നവകാ ച പാഠവാരാ ച ഹോന്തി. തസ്മാ ഞാണസമ്പയുത്തേസു വുത്തപരിമാണതോ വീസതിഗുണോ ചിത്തനവകവാരഭേദോ വേദിതബ്ബോ, ചതൂസു ഞാണവിപ്പയുത്തേസു സോളസഗുണോതി, അയം തേഭൂമകകുസലേ പകിണ്ണകകഥാ നാമാതി.
Imesu ca pana tebhūmakesu kusalesu kāmāvacarakusalaṃ tihetukampi duhetukampi hoti ñāṇasampayuttavippayuttavasena. Rūpāvacarārūpāvacaraṃ pana tihetukameva ñāṇasampayuttameva. Kāmāvacarampettha adhipatinā sahāpi uppajjati vināpi. Rūpāvacarārūpāvacaraṃ adhipatisampannameva hoti. Kāmāvacarakusale cettha ārammaṇādhipati sahajātādhipatīti dvepi adhipatayo labbhanti. Rūpāvacarārūpāvacaresu ārammaṇādhipati na labbhati, sahajātādhipatiyeva labbhati. Tattha cittassa cittādhipateyyabhāvo sampayuttadhammānaṃ vasena vutto. Dvinnaṃ pana cittānaṃ ekato abhāvena sampayuttacittassa cittādhipati nāma natthi. Tathā chandādīnaṃ chandādhipatiādayo. Keci pana ‘sace cittavato kusalaṃ hoti, mayhaṃ bhavissatīti evaṃ yaṃ cittaṃ dhuraṃ katvā jeṭṭhakaṃ katvā aparaṃ kusalacittaṃ āyūhitaṃ, tassa taṃ purimacittaṃ cittādhipati nāma hoti, tato āgatattā idaṃ cittādhipateyyaṃ nāmā’ti evaṃ āgamanavasenāpi adhipatiṃ nāma icchanti. Ayaṃ pana nayo neva pāḷiyaṃ na aṭṭhakathāyaṃ dissati. Tasmā vuttanayeneva adhipatibhāvo veditabbo. Imesu ca ekūnavīsatiyā mahānayesu purime suddhikanaye vuttaparimāṇāneva cittāni ca navakā ca pāṭhavārā ca honti. Tasmā ñāṇasampayuttesu vuttaparimāṇato vīsatiguṇo cittanavakavārabhedo veditabbo, catūsu ñāṇavippayuttesu soḷasaguṇoti, ayaṃ tebhūmakakusale pakiṇṇakakathā nāmāti.
തേഭൂമകകുസലം.
Tebhūmakakusalaṃ.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീപാളി • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / തേഭൂമകകുസലം • Tebhūmakakusalaṃ
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-മൂലടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / തേഭൂമകകുസലവണ്ണനാ • Tebhūmakakusalavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-അനുടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / തേഭൂമകകുസലവണ്ണനാ • Tebhūmakakusalavaṇṇanā