Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൩. തേലകാനിത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
3. Telakānittheragāthāvaṇṇanā
ചിരരത്തം വതാതാപീതിആദികാ ആയസ്മതോ തേലകാനിത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ വിവട്ടൂപനിസ്സയം കുസലം ഉപചിനിത്വാ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ സത്ഥു അഭിജാതിതോ പുരേതരംയേവ സാവത്ഥിയം അഞ്ഞതരസ്മിം ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ തേലകാനീതി ലദ്ധനാമോ വയപ്പത്തോ ഹേതുസമ്പന്നതായ കാമേ ജിഗുച്ഛന്തോ ഘരാവാസം പഹായ പരിബ്ബാജകപബ്ബജ്ജം പബ്ബജിത്വാ വിവട്ടജ്ഝാസയോ ‘‘കോ സോ പാരങ്ഗതോ ലോകേ’’തിആദിനാ വിമോക്ഖപരിയേസനം ചരമാനോ തേ തേ സമണബ്രാഹ്മണേ ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഹം പുച്ഛതി, തേ ന സമ്പായന്തി. സോ തേന അനാരാധിതചിത്തോ വിചരതി. അഥ അമ്ഹാകം ഭഗവതി ലോകേ ഉപ്പജ്ജിത്വാ പവത്തിതവരധമ്മചക്കേ ലോകഹിതം കരോന്തേ ഏകദിവസം സത്ഥാരം ഉപസങ്കമിത്വാ ധമ്മം സുത്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ നചിരസ്സേവ അരഹത്തേ പതിട്ഠാതി. സോ ഏകദിവസം ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം നിസിന്നോ അത്തനാ അധിഗതവിസേസം പച്ചവേക്ഖിത്വാ തദനുസാരേന അത്തനോ പടിപത്തിം അനുസ്സരിത്വാ തം സബ്ബം ഭിക്ഖൂനം ആചിക്ഖന്തോ –
Cirarattaṃ vatātāpītiādikā āyasmato telakānittherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinitvā imasmiṃ buddhuppāde satthu abhijātito puretaraṃyeva sāvatthiyaṃ aññatarasmiṃ brāhmaṇakule nibbattitvā telakānīti laddhanāmo vayappatto hetusampannatāya kāme jigucchanto gharāvāsaṃ pahāya paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā vivaṭṭajjhāsayo ‘‘ko so pāraṅgato loke’’tiādinā vimokkhapariyesanaṃ caramāno te te samaṇabrāhmaṇe upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchati, te na sampāyanti. So tena anārādhitacitto vicarati. Atha amhākaṃ bhagavati loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakke lokahitaṃ karonte ekadivasaṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahatte patiṭṭhāti. So ekadivasaṃ bhikkhūhi saddhiṃ nisinno attanā adhigatavisesaṃ paccavekkhitvā tadanusārena attano paṭipattiṃ anussaritvā taṃ sabbaṃ bhikkhūnaṃ ācikkhanto –
൭൪൭.
747.
‘‘ചിരരത്തം വതാതാപീ, ധമ്മം അനുവിചിന്തയം;
‘‘Cirarattaṃ vatātāpī, dhammaṃ anuvicintayaṃ;
സമം ചിത്തസ്സ നാലത്ഥം, പുച്ഛം സമണബ്രാഹ്മണേ.
Samaṃ cittassa nālatthaṃ, pucchaṃ samaṇabrāhmaṇe.
൭൪൮.
748.
‘‘കോ സോ പാരങ്ഗതോ ലോകേ, കോ പത്തോ അമതോഗധം;
‘‘Ko so pāraṅgato loke, ko patto amatogadhaṃ;
കസ്സ ധമ്മം പടിച്ഛാമി, പരമത്ഥവിജാനനം.
Kassa dhammaṃ paṭicchāmi, paramatthavijānanaṃ.
൭൪൯.
749.
‘‘അന്തോവങ്കഗതോ ആസി, മച്ഛോവ ഘസമാമിസം;
‘‘Antovaṅkagato āsi, macchova ghasamāmisaṃ;
ബദ്ധോ മഹിന്ദപാസേന, വേപചിത്യസുരോ യഥാ.
Baddho mahindapāsena, vepacityasuro yathā.
൭൫൦.
750.
‘‘അഞ്ഛാമി നം ന മുഞ്ചാമി, അസ്മാ സോകപരിദ്ദവാ;
‘‘Añchāmi naṃ na muñcāmi, asmā sokapariddavā;
കോ മേ ബന്ധം മുഞ്ചം ലോകേ, സമ്ബോധിം വേദയിസ്സതി.
Ko me bandhaṃ muñcaṃ loke, sambodhiṃ vedayissati.
൭൫൧.
751.
‘‘സമണം ബ്രാഹ്മണം വാ കം, ആദിസന്തം പഭങ്ഗുനം;
‘‘Samaṇaṃ brāhmaṇaṃ vā kaṃ, ādisantaṃ pabhaṅgunaṃ;
കസ്സ ധമ്മം പടിച്ഛാമി, ജരാമച്ചുപവാഹനം.
Kassa dhammaṃ paṭicchāmi, jarāmaccupavāhanaṃ.
൭൫൨.
752.
‘‘വിചികിച്ഛാകങ്ഖാഗന്ഥിതം, സാരമ്ഭബലസഞ്ഞുതം;
‘‘Vicikicchākaṅkhāganthitaṃ, sārambhabalasaññutaṃ;
കോധപ്പത്തമനത്ഥദ്ധം, അഭിജപ്പപ്പദാരണം.
Kodhappattamanatthaddhaṃ, abhijappappadāraṇaṃ.
൭൫൩.
753.
‘‘തണ്ഹാധനുസമുട്ഠാനം, ദ്വേ ച പന്നരസായുതം;
‘‘Taṇhādhanusamuṭṭhānaṃ, dve ca pannarasāyutaṃ;
പസ്സ ഓരസികം ബാള്ഹം, ഭേത്വാന യദി തിട്ഠതി.
Passa orasikaṃ bāḷhaṃ, bhetvāna yadi tiṭṭhati.
൭൫൪.
754.
‘‘അനുദിട്ഠീനം അപ്പഹാനം, സങ്കപ്പപരതേജിതം;
‘‘Anudiṭṭhīnaṃ appahānaṃ, saṅkappaparatejitaṃ;
തേന വിദ്ധോ പവേധാമി, പത്തംവ മാലുതേരിതം.
Tena viddho pavedhāmi, pattaṃva māluteritaṃ.
൭൫൫.
755.
‘‘അജ്ഝത്തം മേ സമുട്ഠായ, ഖിപ്പം പച്ചതി മാമകം;
‘‘Ajjhattaṃ me samuṭṭhāya, khippaṃ paccati māmakaṃ;
ഛഫസ്സായതനീ കായോ, യത്ഥ സരതി സബ്ബദാ.
Chaphassāyatanī kāyo, yattha sarati sabbadā.
൭൫൬.
756.
‘‘തം ന പസ്സാമി തേകിച്ഛം, യോ മേതം സല്ലമുദ്ധരേ;
‘‘Taṃ na passāmi tekicchaṃ, yo metaṃ sallamuddhare;
നാനാരജ്ജേന സത്ഥേന, നാഞ്ഞേന വിചികിച്ഛിതം.
Nānārajjena satthena, nāññena vicikicchitaṃ.
൭൫൭.
757.
‘‘കോ മേ അസത്ഥോ അവണോ, സല്ലമബ്ഭന്തരപസ്സയം;
‘‘Ko me asattho avaṇo, sallamabbhantarapassayaṃ;
അഹിംസം സബ്ബഗത്താനി, സല്ലം മേ ഉദ്ധരിസ്സതി.
Ahiṃsaṃ sabbagattāni, sallaṃ me uddharissati.
൭൫൮.
758.
‘‘ധമ്മപ്പതി ഹി സോ സേട്ഠോ, വിസദോസപ്പവാഹകോ;
‘‘Dhammappati hi so seṭṭho, visadosappavāhako;
ഗമ്ഭീരേ പതിതസ്സ മേ, ഥലം പാണിഞ്ച ദസ്സയേ.
Gambhīre patitassa me, thalaṃ pāṇiñca dassaye.
൭൫൯.
759.
‘‘രഹദേഹമസ്മി ഓഗാള്ഹോ, അഹാരിയരജമത്തികേ;
‘‘Rahadehamasmi ogāḷho, ahāriyarajamattike;
മായാഉസൂയസാരമ്ഭ, ഥിനമിദ്ധമപത്ഥടേ.
Māyāusūyasārambha, thinamiddhamapatthaṭe.
൭൬൦.
760.
‘‘ഉദ്ധച്ചമേഘഥനിതം, സംയോജനവലാഹകം;
‘‘Uddhaccameghathanitaṃ, saṃyojanavalāhakaṃ;
വാഹാ വഹന്തി കുദ്ദിട്ഠിം, സങ്കപ്പാ രാഗനിസ്സിതാ.
Vāhā vahanti kuddiṭṭhiṃ, saṅkappā rāganissitā.
൭൬൧.
761.
‘‘സവന്തി സബ്ബധി സോതാ, ലതാ ഉബ്ഭിജ്ജ തിട്ഠതി;
‘‘Savanti sabbadhi sotā, latā ubbhijja tiṭṭhati;
തേ സോതേ കോ നിവാരേയ്യ, തം ലതം കോ ഹി ഛേച്ഛതി.
Te sote ko nivāreyya, taṃ lataṃ ko hi checchati.
൭൬൨.
762.
‘‘വേലം കരോഥ ഭദ്ദന്തേ, സോതാനം സന്നിവാരണം;
‘‘Velaṃ karotha bhaddante, sotānaṃ sannivāraṇaṃ;
മാ തേ മനോമയോ സോതാ, രുക്ഖംവ സഹസാ ലുവേ.
Mā te manomayo sotā, rukkhaṃva sahasā luve.
൭൬൩.
763.
‘‘ഏവം മേ ഭയജാതസ്സ, അപാരാ പാരമേസതോ;
‘‘Evaṃ me bhayajātassa, apārā pāramesato;
താണോ പഞ്ഞാവുധോ സത്ഥാ, ഇസിസങ്ഘനിസേവിതോ.
Tāṇo paññāvudho satthā, isisaṅghanisevito.
൭൬൪.
764.
‘‘സോപാനം സുഗതം സുദ്ധം, ധമ്മസാരമയം ദള്ഹം;
‘‘Sopānaṃ sugataṃ suddhaṃ, dhammasāramayaṃ daḷhaṃ;
പാദാസി വുയ്ഹമാനസ്സ, മാ ഭായീതി ച മബ്രവി.
Pādāsi vuyhamānassa, mā bhāyīti ca mabravi.
൭൬൫.
765.
‘‘സതിപട്ഠാനപാസാദം, ആരുയ്ഹ പച്ചവേക്ഖിസം;
‘‘Satipaṭṭhānapāsādaṃ, āruyha paccavekkhisaṃ;
യം തം പുബ്ബേ അമഞ്ഞിസ്സം, സക്കായാഭിരതം പജം.
Yaṃ taṃ pubbe amaññissaṃ, sakkāyābhirataṃ pajaṃ.
൭൬൬.
766.
‘‘യദാ ച മഗ്ഗമദ്ദക്ഖിം, നാവായ അഭിരൂഹനം;
‘‘Yadā ca maggamaddakkhiṃ, nāvāya abhirūhanaṃ;
അനധിട്ഠായ അത്താനം, തിത്ഥമദ്ദക്ഖിമുത്തമം.
Anadhiṭṭhāya attānaṃ, titthamaddakkhimuttamaṃ.
൭൬൭.
767.
‘‘സല്ലം അത്തസമുട്ഠാനം, ഭവനേത്തിപ്പഭാവിതം;
‘‘Sallaṃ attasamuṭṭhānaṃ, bhavanettippabhāvitaṃ;
ഏതേസം അപ്പവത്തായ, ദേസേസി മഗ്ഗമുത്തമം.
Etesaṃ appavattāya, desesi maggamuttamaṃ.
൭൬൮.
768.
‘‘ദീഘരത്താനുസയിതം , ചിരരത്തമധിട്ഠിതം;
‘‘Dīgharattānusayitaṃ , cirarattamadhiṭṭhitaṃ;
ബുദ്ധോ മേപാനുദീ ഗന്ഥം, വിസദോസപ്പവാഹനോ’’തി. – ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി;
Buddho mepānudī ganthaṃ, visadosappavāhano’’ti. – imā gāthā abhāsi;
തത്ഥ ചിരരത്തം വതാതി ചിരകാലം വത. ആതാപീതി വീരിയവാ വിമോക്ഖധമ്മപരിയേസനേ ആരദ്ധവീരിയോ. ധമ്മം അനുവിചിന്തയന്തി ‘‘കീദിസോ നു ഖോ വിമോക്ഖധമ്മോ, കഥം വാ അധിഗന്തബ്ബോ’’തി വിമുത്തിധമ്മം അനുവിചിനന്തോ ഗവേസന്തോ. സമം ചിത്തസ്സ നാലത്ഥം, പുച്ഛം സമണബ്രാഹ്മണേതി തേ തേ നാനാതിത്ഥിയേ സമണബ്രാഹ്മണേ വിമുത്തിധമ്മം പുച്ഛന്തോ പകതിയാ അനുപസന്തസഭാവസ്സ ചിത്തസ്സ സമം വൂപസമഭൂതം വട്ടദുക്ഖവിസ്സരണം അരിയധമ്മം നാലത്ഥം നാധിഗച്ഛന്തി അത്ഥോ.
Tattha cirarattaṃ vatāti cirakālaṃ vata. Ātāpīti vīriyavā vimokkhadhammapariyesane āraddhavīriyo. Dhammaṃ anuvicintayanti ‘‘kīdiso nu kho vimokkhadhammo, kathaṃ vā adhigantabbo’’ti vimuttidhammaṃ anuvicinanto gavesanto. Samaṃ cittassa nālatthaṃ, pucchaṃ samaṇabrāhmaṇeti te te nānātitthiye samaṇabrāhmaṇe vimuttidhammaṃ pucchanto pakatiyā anupasantasabhāvassa cittassa samaṃ vūpasamabhūtaṃ vaṭṭadukkhavissaraṇaṃ ariyadhammaṃ nālatthaṃ nādhigacchanti attho.
കോ സോ പാരങ്ഗതോതിആദി പുച്ഛിതാകാരദസ്സനം. തത്ഥ കോ സോ പാരങ്ഗതോ ലോകേതി ഇമസ്മിം ലോകേ തിത്ഥകാരപടിഞ്ഞേസു സമണബ്രാഹ്മണേസു കോ നു ഖോ സോ സംസാരസ്സ പാരം നിബ്ബാനം ഉപഗതോ. കോ പത്തോ അമതോഗധന്തി നിബ്ബാനപതിട്ഠം വിമോക്ഖമഗ്ഗം കോ പത്തോ അധിഗതോതി അത്ഥോ. കസ്സ ധമ്മം പടിച്ഛാമീതി കസ്സ സമണസ്സ വാ ബ്രാഹ്മണസ്സ വാ ഓവാദധമ്മം പടിഗ്ഗണ്ഹാമി പടിപജ്ജാമി. പരമത്ഥവിജാനനന്തി പരമത്ഥസ്സ വിജാനനം, അവിപരീതപ്പവത്തിനിവത്തിയോ പവേദേന്തന്തി അത്ഥോ.
Koso pāraṅgatotiādi pucchitākāradassanaṃ. Tattha ko so pāraṅgato loketi imasmiṃ loke titthakārapaṭiññesu samaṇabrāhmaṇesu ko nu kho so saṃsārassa pāraṃ nibbānaṃ upagato. Ko patto amatogadhanti nibbānapatiṭṭhaṃ vimokkhamaggaṃ ko patto adhigatoti attho. Kassa dhammaṃ paṭicchāmīti kassa samaṇassa vā brāhmaṇassa vā ovādadhammaṃ paṭiggaṇhāmi paṭipajjāmi. Paramatthavijānananti paramatthassa vijānanaṃ, aviparītappavattinivattiyo pavedentanti attho.
അന്തോവങ്കഗതോ ആസീതി വങ്കം വുച്ചതി ദിട്ഠിഗതം മനോവങ്കഭാവതോ, സബ്ബേപി വാ കിലേസാ, അന്തോതി പന ഹദയവങ്കസ്സ അന്തോ, ഹദയബ്ഭന്തരഗതകിലേസവങ്കോ വാ അഹോസീതി അത്ഥോ. മച്ഛോവ ഘസമാമിസന്തി ആമിസം ഘസന്തോ ഖാദന്തോ മച്ഛോ വിയ, ഗിലബളിസോ മച്ഛോ വിയാതി അധിപ്പായോ. ബദ്ധോ മഹിന്ദപാസേന, വേപചിത്യസുരോ യഥാതി മഹിന്ദസ്സ സക്കസ്സ പാസേന ബദ്ധോ യഥാ വേപചിത്തി അസുരിന്ദോ അസേരിവിഹാരീ മഹാദുക്ഖപ്പത്തോ, ഏവമഹം പുബ്ബേ കിലേസപാസേന ബദ്ധോ ആസിം, അസേരിവിഹാരീ മഹാദുക്ഖപ്പത്തോതി അധിപ്പായോ.
Antovaṅkagato āsīti vaṅkaṃ vuccati diṭṭhigataṃ manovaṅkabhāvato, sabbepi vā kilesā, antoti pana hadayavaṅkassa anto, hadayabbhantaragatakilesavaṅko vā ahosīti attho. Macchova ghasamāmisanti āmisaṃ ghasanto khādanto maccho viya, gilabaḷiso maccho viyāti adhippāyo. Baddho mahindapāsena, vepacityasuro yathāti mahindassa sakkassa pāsena baddho yathā vepacitti asurindo aserivihārī mahādukkhappatto, evamahaṃ pubbe kilesapāsena baddho āsiṃ, aserivihārī mahādukkhappattoti adhippāyo.
അഞ്ഛാമീതി ആകഡ്ഢാമി. നന്തി കിലേസപാസം. ന മുഞ്ചാമീതി ന മോചേമി. അസ്മാ സോകപരിദ്ദവാതി ഇമസ്മാ സോകപരിദേവവട്ടതോ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – യഥാപാസേന ബദ്ധോ മിഗോ സൂകരോ വാ മോചനുപായം അജാനന്തോ പരിപ്ഫന്ദമാനോ തം ആവിഞ്ഛന്തോ ബന്ധനം ദള്ഹം കരോതി, ഏവം അഹം പുബ്ബേ കിലേസപാസേന പടിമുക്കോ മോചനുപായം അജാനന്തോ കായസഞ്ചേതനാദിവസേന പരിപ്ഫന്ദമാനോ തം ന മോചേസിം, അഞ്ഞദത്ഥു തം ദള്ഹം കരോന്തോ സോകാദിനാ പരം കിലേസം ഏവ പാപുണിന്തി. കോ മേ ബന്ധം മുഞ്ചം ലോകേ, സമ്ബോധിം വേദയിസ്സതീതി ഇമസ്മിം ലോകേ ഏതം കിലേസബന്ധനേന ബന്ധം മുഞ്ചന്തോ സമ്ബുജ്ഝതി ഏതേനാതി ‘‘സമ്ബോധീ’’തി ലദ്ധനാമം വിമോക്ഖമഗ്ഗം കോ മേ വേദയിസ്സതി ആചിക്ഖിസ്സതീതി അത്ഥോ. ‘‘ബന്ധമുഞ്ച’’ന്തിപി പഠന്തി, ബന്ധാ, ബന്ധസ്സ വാ മോചകം സമ്ബോധിന്തി യോജനാ.
Añchāmīti ākaḍḍhāmi. Nanti kilesapāsaṃ. Na muñcāmīti na mocemi. Asmā sokapariddavāti imasmā sokaparidevavaṭṭato. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathāpāsena baddho migo sūkaro vā mocanupāyaṃ ajānanto paripphandamāno taṃ āviñchanto bandhanaṃ daḷhaṃ karoti, evaṃ ahaṃ pubbe kilesapāsena paṭimukko mocanupāyaṃ ajānanto kāyasañcetanādivasena paripphandamāno taṃ na mocesiṃ, aññadatthu taṃ daḷhaṃ karonto sokādinā paraṃ kilesaṃ eva pāpuṇinti. Ko me bandhaṃ muñcaṃ loke, sambodhiṃ vedayissatīti imasmiṃ loke etaṃ kilesabandhanena bandhaṃ muñcanto sambujjhati etenāti ‘‘sambodhī’’ti laddhanāmaṃ vimokkhamaggaṃ ko me vedayissati ācikkhissatīti attho. ‘‘Bandhamuñca’’ntipi paṭhanti, bandhā, bandhassa vā mocakaṃ sambodhinti yojanā.
ആദിസന്തന്തി ദേസേന്തം. പഭങ്ഗുനന്തി പഭഞ്ജനം കിലേസാനം വിദ്ധംസനം , പഭങ്ഗുനം വാ ധമ്മപ്പവത്തിം ആദിസന്തം കഥേന്തം ജരായ മച്ചുനോ ച പവാഹനം കസ്സ ധമ്മം പടിച്ഛാമി. ‘‘പടിപജ്ജാമീ’’തി വാ പാഠോ, സോ ഏവത്ഥോ. വിചികിച്ഛാകങ്ഖാഗന്ഥിതന്തി ‘‘അഹോസിം നു ഖോ അഹമതീതമദ്ധാന’’ന്തിആദിനയപ്പവത്തായ (മ॰ നി॰ ൧.൧൮; സം॰ നി॰ ൨.൨൦) വിചികിച്ഛായ ആസപ്പനപരിസപ്പനാകാരവുത്തിയാ കങ്ഖായ ച ഗന്ഥിതം. സാരമ്ഭബലസഞ്ഞുതന്തി കരണുത്തരിയകരണലക്ഖണേന ബലപ്പത്തേന സാരമ്ഭേന യുത്തം. കോധപ്പത്തമനത്ഥദ്ധന്തി സബ്ബത്ഥ കോധേന യുത്തമനസാ ഥദ്ധഭാവം ഗതം അഭിജപ്പപ്പദാരണം. ഇച്ഛിതാലാഭാദിവസേന ഹി തണ്ഹാ സത്താനം ചിത്തം പദാലേന്തീ വിയ പവത്തതി. ദൂരേ ഠിതസ്സാപി വിജ്ഝനുപായതായ തണ്ഹാവ ധനു സമുപതിട്ഠതി ഉപ്പജ്ജതി ഏതസ്മാതി തണ്ഹാധനുസമുട്ഠാനം, ദിട്ഠിസല്ലം. തം പന യസ്മാ വീസതിവത്ഥുകാ സക്കായദിട്ഠി, ദസവത്ഥുകാ മിച്ഛാദിട്ഠീതി തിംസപ്പഭേദം, തസ്മാ വുത്തം ‘‘ദ്വേ ച പന്നരസായുത’’ന്തി, ദ്വിക്ഖത്തും പന്നരസഭേദവന്തന്തി അത്ഥോ. പസ്സ ഓരസികം ബാള്ഹം, ഭേത്വാന യദി തിട്ഠതീതി യം ഉരസമ്ബന്ധനീയതായ ഓരസികം ബാള്ഹം ബലവതരം ഭേത്വാന ഹദയം വിനിവിജ്ഝിത്വാ തസ്മിംയേവ ഹദയേ തിട്ഠതി, തം പസ്സാതി അത്താനമേവ ആലപതി.
Ādisantanti desentaṃ. Pabhaṅgunanti pabhañjanaṃ kilesānaṃ viddhaṃsanaṃ , pabhaṅgunaṃ vā dhammappavattiṃ ādisantaṃ kathentaṃ jarāya maccuno ca pavāhanaṃ kassa dhammaṃ paṭicchāmi. ‘‘Paṭipajjāmī’’ti vā pāṭho, so evattho. Vicikicchākaṅkhāganthitanti ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhāna’’ntiādinayappavattāya (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) vicikicchāya āsappanaparisappanākāravuttiyā kaṅkhāya ca ganthitaṃ. Sārambhabalasaññutanti karaṇuttariyakaraṇalakkhaṇena balappattena sārambhena yuttaṃ. Kodhappattamanatthaddhanti sabbattha kodhena yuttamanasā thaddhabhāvaṃ gataṃ abhijappappadāraṇaṃ. Icchitālābhādivasena hi taṇhā sattānaṃ cittaṃ padālentī viya pavattati. Dūre ṭhitassāpi vijjhanupāyatāya taṇhāva dhanu samupatiṭṭhati uppajjati etasmāti taṇhādhanusamuṭṭhānaṃ, diṭṭhisallaṃ. Taṃ pana yasmā vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi, dasavatthukā micchādiṭṭhīti tiṃsappabhedaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘dve ca pannarasāyuta’’nti, dvikkhattuṃ pannarasabhedavantanti attho. Passa orasikaṃ bāḷhaṃ, bhetvāna yadi tiṭṭhatīti yaṃ urasambandhanīyatāya orasikaṃ bāḷhaṃ balavataraṃ bhetvāna hadayaṃ vinivijjhitvā tasmiṃyeva hadaye tiṭṭhati, taṃ passāti attānameva ālapati.
അനുദിട്ഠീനം അപ്പഹാനന്തി അനുദിട്ഠിഭൂതാനം സേസദിട്ഠീനം അപ്പഹാനകാരണം. യാവ ഹി സക്കായദിട്ഠി സന്താനതോ ന വിഗച്ഛതി, താവ സസ്സതദിട്ഠിആദീനം അപ്പഹാനമേവാതി. സങ്കപ്പപരതേജിതന്തി സങ്കപ്പേന മിച്ഛാവിതക്കേന പരേ പരജനേ നിസ്സയലക്ഖണം പതിപതിതേ തേജിതം ഉസ്സാഹിതം. തേന വിദ്ധോ പവേധാമീതി തേന ദിട്ഠിസല്ലേന യഥാ ഹദയം ആഹച്ച തിട്ഠതി, ഏവം വിദ്ധോ പവേധാമി സങ്കപ്പാമി സസ്സതുച്ഛേദാദിവസേന ഇതോ ചിതോ ച പരിവട്ടാമി. പത്തംവ മാലുതേരിതന്തി മാലുതേന വായുനാ ഏരിതം വണ്ടതോ മുത്തം ദുമപത്തം വിയ.
Anudiṭṭhīnaṃ appahānanti anudiṭṭhibhūtānaṃ sesadiṭṭhīnaṃ appahānakāraṇaṃ. Yāva hi sakkāyadiṭṭhi santānato na vigacchati, tāva sassatadiṭṭhiādīnaṃ appahānamevāti. Saṅkappaparatejitanti saṅkappena micchāvitakkena pare parajane nissayalakkhaṇaṃ patipatite tejitaṃ ussāhitaṃ. Tena viddho pavedhāmīti tena diṭṭhisallena yathā hadayaṃ āhacca tiṭṭhati, evaṃ viddho pavedhāmi saṅkappāmi sassatucchedādivasena ito cito ca parivaṭṭāmi. Pattaṃvamāluteritanti mālutena vāyunā eritaṃ vaṇṭato muttaṃ dumapattaṃ viya.
അജ്ഝത്തം മേ സമുട്ഠായാതി യഥാ ലോകേ സല്ലം നാമ ബാഹിരതോ ഉട്ഠായ അജ്ഝത്തം നിമ്മഥേത്വാ ബാധതി, ന ഏവമിദം. ഇദം പന അജ്ഝത്തം മേ മമ അത്തഭാവേ സമുട്ഠായ സോ അത്തഭാവസഞ്ഞിതോ ഛഫസ്സായതനകായോ യഥാ ഖിപ്പം സീഘം പച്ചതി, ഡയ്ഹതി. യഥാ കിം? അഗ്ഗി വിയ സനിസ്സയഡാഹകോ തംയേവ മാമകം മമ സന്തകം അത്തഭാവം ഡഹന്തോ യത്ഥ ഉപ്പന്നോ, തത്ഥേവ സരതി പവത്തതി.
Ajjhattaṃ me samuṭṭhāyāti yathā loke sallaṃ nāma bāhirato uṭṭhāya ajjhattaṃ nimmathetvā bādhati, na evamidaṃ. Idaṃ pana ajjhattaṃ me mama attabhāve samuṭṭhāya so attabhāvasaññito chaphassāyatanakāyo yathā khippaṃ sīghaṃ paccati, ḍayhati. Yathā kiṃ? Aggi viya sanissayaḍāhako taṃyeva māmakaṃ mama santakaṃ attabhāvaṃ ḍahanto yattha uppanno, tattheva sarati pavattati.
തം ന പസ്സാമി തേകിച്ഛന്തി താദിസായ തികിച്ഛായ നിയുത്തതായ തേകിച്ഛം സല്ലകത്തം ഭിസക്കം തം ന പസ്സാമി. യോ മേതം സല്ലമുദ്ധരേതി യോ ഭിസക്കോ ഏതം ദിട്ഠിസല്ലം കിലേസസല്ലഞ്ച ഉദ്ധരേയ്യ, ഉദ്ധരന്തോ ച നാനാരജ്ജേന രജ്ജുസദിസസങ്ഖാതായ ഏസനിസലാകായ പവേസേത്വാന സത്ഥേന കന്തിത്വാ നാഞ്ഞേന മന്താഗദപ്പയോഗേന വിചികിച്ഛിതം സല്ലം തികിച്ഛിതും സക്കാതി ആഹരിത്വാ യോജേതബ്ബം. വിചികിച്ഛിതന്തി, ച നിദസ്സനമത്തമേതം. സബ്ബസ്സപി കിലേസസല്ലസ്സ വസേന അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ.
Taṃ na passāmi tekicchanti tādisāya tikicchāya niyuttatāya tekicchaṃ sallakattaṃ bhisakkaṃ taṃ na passāmi. Yo metaṃ sallamuddhareti yo bhisakko etaṃ diṭṭhisallaṃ kilesasallañca uddhareyya, uddharanto ca nānārajjena rajjusadisasaṅkhātāya esanisalākāya pavesetvāna satthena kantitvā nāññena mantāgadappayogena vicikicchitaṃ sallaṃ tikicchituṃ sakkāti āharitvā yojetabbaṃ. Vicikicchitanti, ca nidassanamattametaṃ. Sabbassapi kilesasallassa vasena attho veditabbo.
അസത്ഥോതി സത്ഥരഹിതോ. അവണോതി വണേന വിനാ. അബ്ഭന്തരപസ്സയന്തി അബ്ഭന്തരസങ്ഖാതം ഹദയം നിസ്സായ ഠിതം. അഹിംസന്തി അപീളേന്തോ. ‘‘അഹിംസാ’’തി ച പാഠോ, അഹിംസായ അപീളനേനാതി അത്ഥോ. അയഞ്ഹേത്ഥ സങ്ഖേപത്ഥോ – കോ നു ഖോ കിഞ്ചി സത്ഥം അഗ്ഗഹേത്വാ വണഞ്ച അകരോന്തോ തതോ ഏവ സബ്ബഗത്താനി അബാധേന്തോ മമ ഹദയബ്ഭന്തരഗതം പീളാജനനതോ അന്തോ തുദനതോ അന്തോ രുദ്ധനതോ ച പരമത്ഥേനേവ സല്ലഭൂതം കിലേസസല്ലം ഉദ്ധരിസ്സതീതി.
Asatthoti sattharahito. Avaṇoti vaṇena vinā. Abbhantarapassayanti abbhantarasaṅkhātaṃ hadayaṃ nissāya ṭhitaṃ. Ahiṃsanti apīḷento. ‘‘Ahiṃsā’’ti ca pāṭho, ahiṃsāya apīḷanenāti attho. Ayañhettha saṅkhepattho – ko nu kho kiñci satthaṃ aggahetvā vaṇañca akaronto tato eva sabbagattāni abādhento mama hadayabbhantaragataṃ pīḷājananato anto tudanato anto ruddhanato ca paramattheneva sallabhūtaṃ kilesasallaṃ uddharissatīti.
ഏവം ദസഹി ഗാഥാഹി പുബ്ബേ അത്തനാ ചിന്തിതാകാരം ദസ്സേത്വാ പുനപി തം പകാരന്തരേന ദസ്സേതും ‘‘ധമ്മപ്പതി ഹി സോ സേട്ഠോ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ധമ്മപ്പതീതി ധമ്മനിമിത്തം ധമ്മഹേതു. ഹീതി നിപാതമത്തം. സോ സേട്ഠോതി സോ പുഗ്ഗലോ ഉത്തമോ. വിസദോസപ്പവാഹകോതി യോ മയ്ഹം രാഗാദികിലേസസ്സ പവാഹകോ ഉച്ഛിന്നകോ. ഗമ്ഭീരേ പതിതസ്സ മേ, ഥലം പാണിഞ്ച ദസ്സയേതി കോ നു ഖോ അതിഗമ്ഭീരേ സംസാരമഹോഘേ പതിതസ്സ മയ്ഹം ‘‘മാ ഭായീ’’തി അസ്സാസേന്തോ നിബ്ബാനഥലം തംസമ്പാപകം അരിയമഗ്ഗഹത്ഥഞ്ച ദസ്സേയ്യ.
Evaṃ dasahi gāthāhi pubbe attanā cintitākāraṃ dassetvā punapi taṃ pakārantarena dassetuṃ ‘‘dhammappati hi so seṭṭho’’tiādimāha. Tattha dhammappatīti dhammanimittaṃ dhammahetu. Hīti nipātamattaṃ. So seṭṭhoti so puggalo uttamo. Visadosappavāhakoti yo mayhaṃ rāgādikilesassa pavāhako ucchinnako. Gambhīre patitassa me, thalaṃ pāṇiñca dassayeti ko nu kho atigambhīre saṃsāramahoghe patitassa mayhaṃ ‘‘mā bhāyī’’ti assāsento nibbānathalaṃ taṃsampāpakaṃ ariyamaggahatthañca dasseyya.
രഹദേഹമസ്മി ഓഗാള്ഹോതി മഹതി സംസാരരഹദേ അഹമസ്മി സസീസം നിമുജ്ജനവസേന ഓതിണ്ണോ അനുപവിട്ഠോ. അഹാരിയരജമത്തികേതി അപനേതും അസക്കുണേയ്യോ രാഗാദിരജോ മത്തികാ കദ്ദമോ ഏതസ്സാതി അഹാരിയരജമത്തികോ, രഹദോ. തസ്മിം രഹദസ്മിം. ‘‘അഹാരിയരജമന്തികേ’’തി വാ പാഠോ, അന്തികേ ഠിതരാഗാദീസു ദുന്നീഹരണീയരാഗാദിരജേതി അത്ഥോ. സന്തദോസപടിച്ഛാദനലക്ഖണാ മായാ, പരസമ്പത്തിഅസഹനലക്ഖണാ ഉസൂയാ, കരണുത്തരിയകരണലക്ഖണോ സാരമ്ഭോ, ചിത്താലസിയലക്ഖണം ഥിനം, കായാലസിയലക്ഖണം മിദ്ധന്തി ഇമേ പാപധമ്മാ പത്ഥടാ യം രഹദം, തസ്മിം മായാഉസൂയസാരമ്ഭഥിനമിദ്ധമപത്ഥടേ, മകാരോ ചേത്ഥ പദസന്ധികരോ വുത്തോ. യഥാവുത്തേഹി ഇമേഹി പാപധമ്മേഹി പത്ഥടേതി അത്ഥോ.
Rahadehamasmiogāḷhoti mahati saṃsārarahade ahamasmi sasīsaṃ nimujjanavasena otiṇṇo anupaviṭṭho. Ahāriyarajamattiketi apanetuṃ asakkuṇeyyo rāgādirajo mattikā kaddamo etassāti ahāriyarajamattiko, rahado. Tasmiṃ rahadasmiṃ. ‘‘Ahāriyarajamantike’’ti vā pāṭho, antike ṭhitarāgādīsu dunnīharaṇīyarāgādirajeti attho. Santadosapaṭicchādanalakkhaṇā māyā, parasampattiasahanalakkhaṇā usūyā, karaṇuttariyakaraṇalakkhaṇo sārambho, cittālasiyalakkhaṇaṃ thinaṃ, kāyālasiyalakkhaṇaṃ middhanti ime pāpadhammā patthaṭā yaṃ rahadaṃ, tasmiṃ māyāusūyasārambhathinamiddhamapatthaṭe, makāro cettha padasandhikaro vutto. Yathāvuttehi imehi pāpadhammehi patthaṭeti attho.
ഉദ്ധച്ചമേഘഥനിതം, സംയോജനവലാഹകന്തി വചനവിപല്ലാസേന വുത്തം, ഭന്തസഭാവം ഉദ്ധച്ചം മേഘഥനിതം മേഘഗജ്ജിതം ഏതേസന്തി ഉദ്ധച്ചമേഘഥനിതാ. ദസവിധാ സംയോജനാ ഏവ വലാഹകാ ഏതേസന്തി സംയോജനവലാഹകാ. വാഹാ മഹാഉദകവാഹസദിസാ രാഗനിസ്സിതാ മിച്ഛാസങ്കപ്പാ അസുഭാദീസു ഠിതാ കുദ്ദിട്ഠിം മം വഹന്തി അപായസമുദ്ദമേവ ഉദ്ദിസ്സ കഡ്ഢന്തീതി അത്ഥോ.
Uddhaccameghathanitaṃ, saṃyojanavalāhakanti vacanavipallāsena vuttaṃ, bhantasabhāvaṃ uddhaccaṃ meghathanitaṃ meghagajjitaṃ etesanti uddhaccameghathanitā. Dasavidhā saṃyojanā eva valāhakā etesanti saṃyojanavalāhakā. Vāhā mahāudakavāhasadisā rāganissitā micchāsaṅkappā asubhādīsu ṭhitā kuddiṭṭhiṃ maṃ vahanti apāyasamuddameva uddissa kaḍḍhantīti attho.
സവന്തി സബ്ബധി സോതാതി തണ്ഹാസോതോ, ദിട്ഠിസോതോ, മാനസോതോ, അവിജ്ജാസോതോ, കിലേസസോതോതി ഇമേ പഞ്ചപിസോതാ ചക്ഖുദ്വാരാദീനം വസേന സബ്ബേസു രൂപാദീസു ആരമ്മണേസു സവനതോ ‘‘രൂപതണ്ഹാ…പേ॰… ധമ്മതണ്ഹാ’’തിആദിനാ (വിഭ॰ ൨൦൪, ൨൩൨) സബ്ബഭാഗേഹി വാ സവനതോ സബ്ബധി സവന്തി. ലതാതി പലിവേഠനട്ഠേന സംസിബ്ബനട്ഠേന ലതാ വിയാതി ലതാ, തണ്ഹാ. ഉബ്ഭിജ്ജ തിട്ഠതീതി ഛഹി ദ്വാരേഹി ഉബ്ഭിജ്ജിത്വാ രൂപാദീസു ആരമ്മണേസു തിട്ഠതി. തേ സോതേതി തണ്ഹാദികേ സോതേ മമ സന്താനേ സന്ദന്തേ മഗ്ഗസേതുബന്ധനേന കോ പുരിസവിസേസോ നിവാരേയ്യ, തം ലതന്തി തണ്ഹാലതം, മഗ്ഗസത്ഥേന കോ ഛേച്ഛതി ഛിന്ദിസ്സതി.
Savanti sabbadhi sotāti taṇhāsoto, diṭṭhisoto, mānasoto, avijjāsoto, kilesasototi ime pañcapisotā cakkhudvārādīnaṃ vasena sabbesu rūpādīsu ārammaṇesu savanato ‘‘rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā’’tiādinā (vibha. 204, 232) sabbabhāgehi vā savanato sabbadhi savanti. Latāti paliveṭhanaṭṭhena saṃsibbanaṭṭhena latā viyāti latā, taṇhā. Ubbhijja tiṭṭhatīti chahi dvārehi ubbhijjitvā rūpādīsu ārammaṇesu tiṭṭhati. Te soteti taṇhādike sote mama santāne sandante maggasetubandhanena ko purisaviseso nivāreyya, taṃ latanti taṇhālataṃ, maggasatthena ko checchati chindissati.
വേലം കരോഥാതി തേസം സോതാനം വേലം സേതും കരോഥ സന്നിവാരണം. ഭദ്ദന്തേതി ആലപനാകാരദസ്സനം. മാ തേ മനോമയോ സോതോതി ഉദകസോതോ ഓളാരികോ, തസ്സ ബാലമഹാജനേനപി സേതും കത്വാ നിവാരണം സക്കാ. അയം പന മനോമയോ സോതോ സുഖുമോ ദുന്നിവാരണോ. സോ യഥാ ഉദകസോതോ വഡ്ഢന്തോ കൂലേ ഠിതം രുക്ഖം പാതേത്വാവ നാസേതി, ഏവം തുമ്ഹേ അപായതീരേ ഠിതേ തത്ഥ സഹസാ പാതേത്വാ അപായസമുദ്ദം പാപേന്തോ മാ ലുവേ മാ വിനാസേയ്യ മാ അനയബ്യസനം പാപേയ്യാതി അത്ഥോ.
Velaṃ karothāti tesaṃ sotānaṃ velaṃ setuṃ karotha sannivāraṇaṃ. Bhaddanteti ālapanākāradassanaṃ. Mā te manomayo sototi udakasoto oḷāriko, tassa bālamahājanenapi setuṃ katvā nivāraṇaṃ sakkā. Ayaṃ pana manomayo soto sukhumo dunnivāraṇo. So yathā udakasoto vaḍḍhanto kūle ṭhitaṃ rukkhaṃ pātetvāva nāseti, evaṃ tumhe apāyatīre ṭhite tattha sahasā pātetvā apāyasamuddaṃ pāpento mā luve mā vināseyya mā anayabyasanaṃ pāpeyyāti attho.
ഏവം അയം ഥേരോ പുരിമത്തഭാവേ പരിമദ്ദിതസങ്ഖാരത്താ ഞാണപരിപാകം ഗതത്താ പവത്തിദുക്ഖം ഉപധാരേന്തോ യഥാ വിചികിച്ഛാദികേ സംകിലേസധമ്മേ പരിഗ്ഗണ്ഹി, തമാകാരം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി ജാതസംവേഗോ കിംകുസലഗവേസീ സത്ഥു സന്തികം ഗതോ യം വിസേസം അധിമുച്ചി, തം ദസ്സേന്തോ ‘‘ഏവം മേ ഭയജാതസ്സാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ഏവം മേ ഭയജാതസ്സാതി ഏവം വുത്തപ്പകാരേന സംസാരേ ജാതഭയസ്സ അപാരാ ഓരിമതീരതോ സപ്പടിഭയതോ സംസാരവട്ടതോ ‘‘കഥം നു ഖോ മുഞ്ചേയ്യ’’ന്തി പാരം നിബ്ബാനം, ഏസതോ ഗവേസതോ, താണോ സദേവകസ്സ ലോകസ്സ താണഭൂതോ കിലേസസമുച്ഛേദനീ പഞ്ഞാ ആവുധോ ഏതസ്സാതി പഞ്ഞാവുധോ. ദിട്ഠധമ്മികാദിഅത്ഥേന സത്താനം യഥാരഹം അനുസാസനതോ സത്ഥാ, ഇസിസങ്ഘേന അഗ്ഗസാവകാദിഅരിയപുഗ്ഗലസമൂഹേന നിസേവിതോ പയിരുപാസിതോ ഇസിസങ്ഘനിസേവിതോ, സോപാനന്തി ദേസനാഞാണേന സുട്ഠു കതത്താ അഭിസങ്ഖതത്താ സുകതം, ഉപക്കിലേസവിരഹിതതോ സുദ്ധം, സദ്ധാപഞ്ഞാദിസാരഭൂതം ധമ്മസാരമയം പടിപക്ഖേഹി അചലനീയതോ ദള്ഹം, വിപസ്സനാസങ്ഖാതം സോപാനം മഹോഘേന വുയ്ഹമാനസ്സ മയ്ഹം സത്ഥാ പാദാസി, ദദന്തോ ച ‘‘ഇമിനാ തേ സോത്ഥി ഭവിസ്സതീ’’തി സമസ്സാസേന്തോ മാ ഭായീതി ച അബ്രവി, കഥേസി.
Evaṃ ayaṃ thero purimattabhāve parimadditasaṅkhārattā ñāṇaparipākaṃ gatattā pavattidukkhaṃ upadhārento yathā vicikicchādike saṃkilesadhamme pariggaṇhi, tamākāraṃ dassetvā idāni jātasaṃvego kiṃkusalagavesī satthu santikaṃ gato yaṃ visesaṃ adhimucci, taṃ dassento ‘‘evaṃ me bhayajātassā’’tiādimāha. Tattha evaṃ me bhayajātassāti evaṃ vuttappakārena saṃsāre jātabhayassa apārā orimatīrato sappaṭibhayato saṃsāravaṭṭato ‘‘kathaṃ nu kho muñceyya’’nti pāraṃ nibbānaṃ, esato gavesato, tāṇo sadevakassa lokassa tāṇabhūto kilesasamucchedanī paññā āvudho etassāti paññāvudho. Diṭṭhadhammikādiatthena sattānaṃ yathārahaṃ anusāsanato satthā, isisaṅghena aggasāvakādiariyapuggalasamūhena nisevito payirupāsito isisaṅghanisevito, sopānanti desanāñāṇena suṭṭhu katattā abhisaṅkhatattā sukataṃ, upakkilesavirahitato suddhaṃ, saddhāpaññādisārabhūtaṃ dhammasāramayaṃ paṭipakkhehi acalanīyato daḷhaṃ, vipassanāsaṅkhātaṃ sopānaṃ mahoghena vuyhamānassa mayhaṃ satthā pādāsi, dadanto ca ‘‘iminā te sotthi bhavissatī’’ti samassāsento mā bhāyīti ca abravi, kathesi.
സതിപട്ഠാനപാസാദന്തി തേന വിപസ്സനാസോപാനേന കായാനുപസ്സനാദിനാ ലദ്ധബ്ബചതുബ്ബിധസാമഞ്ഞഫലവിസേസേന ചതുഭൂമിസമ്പന്നം സതിപട്ഠാനപാസാദം ആരുഹിത്വാ പച്ചവേക്ഖിസം ചതുസച്ചധമ്മം മഗ്ഗഞാണേന പതിഅവേക്ഖിം പടിവിജ്ഝിം. യം തം പുബ്ബേ അമഞ്ഞിസ്സം, സക്കായാഭിരതം പജന്തി ഏവം പടിവിദ്ധസച്ചോ യം സക്കായേ ‘‘അഹം മമാ’’തി അഭിരതം പജം തിത്ഥിയജനം തേന പരികപ്പിതഅത്താനഞ്ച പുബ്ബേ സാരതോ അമഞ്ഞിസ്സം. യദാ ച മഗ്ഗമദ്ദക്ഖിം, നാവായ അഭിരൂഹനന്തി അരിയമഗ്ഗനാവായ അഭിരുഹനൂപായഭൂതം യദാ വിപസ്സനാമഗ്ഗം യാഥാവതോ അദ്ദക്ഖിം. തതോ പട്ഠായ തം തിത്ഥിയജനം അത്താനഞ്ച അനധിട്ഠായ ചിത്തേ അട്ഠപേത്വാ അഗ്ഗഹേത്വാ തിത്ഥം നിബ്ബാനസങ്ഖാതസ്സ അമതമഹാപാരസ്സ തിത്ഥഭൂതം അരിയമഗ്ഗദസ്സനം സബ്ബേഹി മഗ്ഗേഹി സബ്ബേഹി കുസലധമ്മേഹി ഉക്കട്ഠം അദ്ദക്ഖിം, യാഥാവതോ അപസ്സിന്തി അത്ഥോ.
Satipaṭṭhānapāsādanti tena vipassanāsopānena kāyānupassanādinā laddhabbacatubbidhasāmaññaphalavisesena catubhūmisampannaṃ satipaṭṭhānapāsādaṃ āruhitvā paccavekkhisaṃ catusaccadhammaṃ maggañāṇena patiavekkhiṃ paṭivijjhiṃ. Yaṃ taṃ pubbe amaññissaṃ, sakkāyābhirataṃ pajanti evaṃ paṭividdhasacco yaṃ sakkāye ‘‘ahaṃ mamā’’ti abhirataṃ pajaṃ titthiyajanaṃ tena parikappitaattānañca pubbe sārato amaññissaṃ. Yadā ca maggamaddakkhiṃ, nāvāya abhirūhananti ariyamagganāvāya abhiruhanūpāyabhūtaṃ yadā vipassanāmaggaṃ yāthāvato addakkhiṃ. Tato paṭṭhāya taṃ titthiyajanaṃ attānañca anadhiṭṭhāya citte aṭṭhapetvā aggahetvā titthaṃ nibbānasaṅkhātassa amatamahāpārassa titthabhūtaṃ ariyamaggadassanaṃ sabbehi maggehi sabbehi kusaladhammehi ukkaṭṭhaṃ addakkhiṃ, yāthāvato apassinti attho.
ഏവം അത്തനോ അനുത്തരം മഗ്ഗാധിഗമം പകാസേത്വാ ഇദാനി തസ്സ ദേസകം സമ്മാസമ്ബുദ്ധം ഥോമേന്തോ ‘‘സല്ലം അത്തസമുട്ഠാന’’ന്തിആദിമാഹ. തത്ഥ സല്ലന്തി ദിട്ഠിമാനാദികിലേസസല്ലം. അത്തസമുട്ഠാനന്തി ‘‘അഹ’’ന്തി മാനട്ഠാനതായ ‘‘അത്താ’’തി ച ലദ്ധനാമേ അത്തഭാവേ സമ്ഭൂതം. ഭവനേത്തിപ്പഭാവിതന്തി ഭവതണ്ഹാസമുട്ഠിതം ഭവതണ്ഹാസന്നിസ്സയം. സാ ഹി ദിട്ഠിമാനാദീനം സമ്ഭവോ. ഏതേസം അപ്പവത്തായാതി യഥാവുത്താനം പാപധമ്മാനം അപ്പവത്തിയാ അനുപ്പാദായ. ദേസേസി മഗ്ഗമുത്തമന്തി ഉത്തമം സേട്ഠം അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം, തദുപായഞ്ച വിപസ്സനാമഗ്ഗം കഥേസി.
Evaṃ attano anuttaraṃ maggādhigamaṃ pakāsetvā idāni tassa desakaṃ sammāsambuddhaṃ thomento ‘‘sallaṃ attasamuṭṭhāna’’ntiādimāha. Tattha sallanti diṭṭhimānādikilesasallaṃ. Attasamuṭṭhānanti ‘‘aha’’nti mānaṭṭhānatāya ‘‘attā’’ti ca laddhanāme attabhāve sambhūtaṃ. Bhavanettippabhāvitanti bhavataṇhāsamuṭṭhitaṃ bhavataṇhāsannissayaṃ. Sā hi diṭṭhimānādīnaṃ sambhavo. Etesaṃ appavattāyāti yathāvuttānaṃ pāpadhammānaṃ appavattiyā anuppādāya. Desesi maggamuttamanti uttamaṃ seṭṭhaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, tadupāyañca vipassanāmaggaṃ kathesi.
ദീഘരത്താനുസയിതന്തി അനമതഗ്ഗേ സംസാരേ ചിരകാലം സന്താനേ അനു അനു സയിതം കാരണലാഭേന ഉപ്പജ്ജനാരഹഭാവേന ഥാമഗതം, തതോ ച ചിരരത്തം അധിട്ഠിതം സന്താനം അജ്ഝാരുയ്ഹ ഠിതം. ഗന്ഥന്തി അഭിജ്ഝാകായഗന്ഥാദിം മമ സന്താനേ ഗന്ഥഭൂതം കിലേസവിസദോസം പവാഹനോ ബുദ്ധോ ഭഗവാ അത്തനോ ദേസനാനുഭാവേന അപാനുദീ പരിജഹാപേസി, ഗന്ഥേസു ഹി അനവസേസതോ പഹീനേസു അപ്പഹീനോ നാമ കിലേസോ നത്ഥീതി.
Dīgharattānusayitanti anamatagge saṃsāre cirakālaṃ santāne anu anu sayitaṃ kāraṇalābhena uppajjanārahabhāvena thāmagataṃ, tato ca cirarattaṃ adhiṭṭhitaṃ santānaṃ ajjhāruyha ṭhitaṃ. Ganthanti abhijjhākāyaganthādiṃ mama santāne ganthabhūtaṃ kilesavisadosaṃ pavāhano buddho bhagavā attano desanānubhāvena apānudī parijahāpesi, ganthesu hi anavasesato pahīnesu appahīno nāma kileso natthīti.
തേലകാനിത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Telakānittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൩. തേലകാനിത്ഥേരഗാഥാ • 3. Telakānittheragāthā