Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཙརིཡཱཔིཊཀ-ཨཊྛཀཐཱ • Cariyāpiṭaka-aṭṭhakathā

    ༦. ཏེམིཡཙརིཡཱཝཎྞནཱ

    6. Temiyacariyāvaṇṇanā

    ༤༨. ཚཊྛེ ཀཱསིརཱཛསྶ ཨཏྲཛོཏི ཀཱསིརཉྙོ ཨཏྲཛོ པུཏྟོ ཡདཱ ཧོམི, ཏདཱ མཱུགཔཀྑོཏི ནཱམེན, ཏེམིཡོཏི ཝདནྟི མནྟི ཏེམིཡོཏི ནཱམེན མཱུགཔཀྑཝཏཱདྷིཊྛཱནེན ‘‘མཱུགཔཀྑོ’’ཏི མཱཏཱཔིཏརོ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ སབྦེཝ མཾ ཝདནྟཱིཏི སམྦནྡྷོ། མཧཱསཏྟསྶ ཧི ཛཱཏདིཝསེ སཀལཀཱསིརཊྛེ དེཝོ ཝསྶི, ཡསྨཱ ཙ སོ རཉྙོ ཙེཝ ཨམཙྩཱདཱིནཉྩ ཧདཡཾ ཨུལཱ༹རེན པཱིཏིསིནེཧེན ཏེམཡམཱནོ ཨུཔྤནྣོ, ཏསྨཱ ‘‘ཏེམིཡཀུམཱརོ’’ཏི ནཱམཾ ཨཧོསི།

    48. Chaṭṭhe kāsirājassa atrajoti kāsirañño atrajo putto yadā homi, tadā mūgapakkhoti nāmena, temiyoti vadanti manti temiyoti nāmena mūgapakkhavatādhiṭṭhānena ‘‘mūgapakkho’’ti mātāpitaro ādiṃ katvā sabbeva maṃ vadantīti sambandho. Mahāsattassa hi jātadivase sakalakāsiraṭṭhe devo vassi, yasmā ca so rañño ceva amaccādīnañca hadayaṃ uḷārena pītisinehena temayamāno uppanno, tasmā ‘‘temiyakumāro’’ti nāmaṃ ahosi.

    ༤༩. སོལ༹སིཏྠིསཧསྶཱནནྟི སོལ༹སནྣཾ ཀཱསིརཉྙོ ཨིཏྠཱགཱརསཧསྶཱནཾ། ན ཝིཛྫཏི པུམོཏི པུཏྟོ ན ལབྦྷཏི། ན ཀེཝལཉྩ པུཏྟོ ཨེཝ, དྷཱིཏཱཔིསྶ ནཏྠི ཨེཝ། ཨཧོརཏྟཱནཾ ཨཙྩཡེན, ནིབྦཏྟོ ཨཧམེཀཀོཏི ཨཔུཏྟཀསྶེཝ ཏསྶ རཉྙོ བཧཱུནཾ སཾཝཙྪརཱནཾ ཨཏཱིཏཏྟཱ ཨནེཀེསཾ ཨཧོརཏྟཱནཾ ཨཔགམནེན སཀྐདཏྟིཡོ ཨཧམེཀཀོཝ བོདྷིཔརིཡེསནཾ ཙརམཱནོ, ཏདཱ ཏསྶ པུཏྟོ ཧུཏྭཱ ཨུཔྤནྣོཏི སཏྠཱ ཝདཏི།

    49.Soḷasitthisahassānanti soḷasannaṃ kāsirañño itthāgārasahassānaṃ. Na vijjati pumoti putto na labbhati. Na kevalañca putto eva, dhītāpissa natthi eva. Ahorattānaṃ accayena, nibbatto ahamekakoti aputtakasseva tassa rañño bahūnaṃ saṃvaccharānaṃ atītattā anekesaṃ ahorattānaṃ apagamanena sakkadattiyo ahamekakova bodhipariyesanaṃ caramāno, tadā tassa putto hutvā uppannoti satthā vadati.

    ཏཏྲཱཡཾ ཨནུཔུབྦིཀཐཱ – ཨཏཱིཏེ བཱརཱཎསིཡཾ ཀཱསིརཱཛཱ རཛྫཾ ཀཱརེསི། ཏསྶ སོལ༹སསཧསྶཱ ཨིཏྠིཡོ ཨཧེསུཾ། ཏཱསུ ཨེཀཱཔི པུཏྟཾ ཝཱ དྷཱིཏརཾ ཝཱ ན ལབྷཏི། ནཱགརཱ ‘‘ཨམྷཱཀཾ རཉྙོ ཝཾསཱནུརཀྑཀོ ཨེཀོཔི པུཏྟོ ནཏྠཱི’’ཏི ཝིཔྤཊིསཱརཱི ཛཱཏཱ སནྣིཔཏིཏྭཱ རཱཛཱནཾ ‘‘པུཏྟཾ པཏྠེཧཱི’’ཏི ཨཱཧཾསུ། རཱཛཱ སོལ༹སསཧསྶཱ ཨིཏྠིཡོ ‘‘པུཏྟཾ པཏྠེཐཱ’’ཏི ཨཱཎཱཔེསི། ཏཱ ཙནྡཱདཱིནཾ ཨུཔཊྛཱནཱདཱིནི ཀཏྭཱ པཏྠེནྟིཡོཔི ན ལབྷིཾསུ། ཨགྒམཧེསཱི པནསྶ མདྡརཱཛདྷཱིཏཱ ཙནྡཱདེཝཱི ནཱམ སཱིལསམྤནྣཱ ཨཧོསི། རཱཛཱ ‘‘ཏྭམྤི པུཏྟཾ པཏྠེཧཱི’’ཏི ཨཱཧ། སཱ པུཎྞམདིཝསེ ཨུཔོསཐིཀཱ ཧུཏྭཱ ཨཏྟནོ སཱིལཾ ཨཱཝཛྫེཏྭཱ ‘‘སཙཱཧཾ ཨཁཎྜསཱིལཱ, ཨིམིནཱ མེ སཙྩེན པུཏྟོ ཨུཔྤཛྫཏཱུ’’ཏི སཙྩཀིརིཡམཀཱསི། ཏསྶཱ སཱིལཏེཛེན སཀྐསྶ ཨཱསནཾ ཨུཎྷཱཀཱརཾ དསྶེསི། སཀྐོ ཨཱཝཛྫེནྟོ ཏཾ ཀཱརཎཾ ཉཏྭཱ ‘‘ཙནྡཱདེཝིཡཱ པུཏྟཔཊིལཱབྷསྶ ཨུཔཱཡཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཏསྶཱ ཨནུཙྪཝིཀཾ པུཏྟཾ ཨུཔདྷཱརེནྟོ བོདྷིསཏྟཾ ཏཱཝཏིཾསབྷཝནེ ནིབྦཏྟིཏྭཱ ཏཏྠ ཡཱཝཏཱཡུཀཾ ཋཏྭཱ ཏཏོ ཙཝིཏྭཱ ཨུཔརིདེཝལོཀེ ཨུཔྤཛྫིཏུཀཱམཾ དིསྭཱ ཏསྶ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ‘‘སམྨ, ཏཡི མནུསྶལོཀེ ཨུཔྤནྣེ པཱརམིཡོ ཙ ཏེ པཱུརེསྶནྟི, མཧཱཛནསྶ ཙ ཝུཌྜྷི བྷཝིསྶཏི, ཨཡཾ ཀཱསིརཉྙོ ཙནྡཱ ནཱམ ཨགྒམཧེསཱི པུཏྟཾ པཏྠེཏི, ཏསྶཱ ཀུཙྪིཡཾ ཨུཔྤཛྫཱཧཱི’’ཏི ཨཱཧ།

    Tatrāyaṃ anupubbikathā – atīte bārāṇasiyaṃ kāsirājā rajjaṃ kāresi. Tassa soḷasasahassā itthiyo ahesuṃ. Tāsu ekāpi puttaṃ vā dhītaraṃ vā na labhati. Nāgarā ‘‘amhākaṃ rañño vaṃsānurakkhako ekopi putto natthī’’ti vippaṭisārī jātā sannipatitvā rājānaṃ ‘‘puttaṃ patthehī’’ti āhaṃsu. Rājā soḷasasahassā itthiyo ‘‘puttaṃ patthethā’’ti āṇāpesi. Tā candādīnaṃ upaṭṭhānādīni katvā patthentiyopi na labhiṃsu. Aggamahesī panassa maddarājadhītā candādevī nāma sīlasampannā ahosi. Rājā ‘‘tvampi puttaṃ patthehī’’ti āha. Sā puṇṇamadivase uposathikā hutvā attano sīlaṃ āvajjetvā ‘‘sacāhaṃ akhaṇḍasīlā, iminā me saccena putto uppajjatū’’ti saccakiriyamakāsi. Tassā sīlatejena sakkassa āsanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. Sakko āvajjento taṃ kāraṇaṃ ñatvā ‘‘candādeviyā puttapaṭilābhassa upāyaṃ karissāmī’’ti tassā anucchavikaṃ puttaṃ upadhārento bodhisattaṃ tāvatiṃsabhavane nibbattitvā tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cavitvā uparidevaloke uppajjitukāmaṃ disvā tassa santikaṃ gantvā ‘‘samma, tayi manussaloke uppanne pāramiyo ca te pūressanti, mahājanassa ca vuḍḍhi bhavissati, ayaṃ kāsirañño candā nāma aggamahesī puttaṃ pattheti, tassā kucchiyaṃ uppajjāhī’’ti āha.

    སོ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི པཊིསྶུཎིཏྭཱ ཏསྶཱ ཀུཙྪིཡཾ པཊིསནྡྷིཾ གཎྷི། ཏསྶ སཧཱཡཱ པཉྩསཏཱ དེཝཔུཏྟཱ ཁཱིཎཱཡུཀཱ དེཝལོཀཱ ཙཝིཏྭཱ ཏསྶེཝ རཉྙོ ཨམཙྩབྷརིཡཱནཾ ཀུཙྪཱིསུ པཊིསནྡྷིཾ གཎྷིཾསུ། དེཝཱི གབྦྷསྶ པཏིཊྛིཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ རཉྙོ ཨཱརོཙེསི། རཱཛཱ གབྦྷཔརིཧཱརཾ དཱཔེསི། སཱ པརིཔུཎྞགབྦྷཱ དྷཉྙཔུཉྙལཀྑཎསམྤནྣཾ པུཏྟཾ ཝིཛཱཡི། ཏཾདིཝསམེཝ ཨམཙྩགེཧེསུ པཉྩཀུམཱརསཏཱནི ཝིཛཱཡིཾསུ། ཨུབྷཡམྤི སུཏྭཱ རཱཛཱ ‘‘མམ པུཏྟསྶ པརིཝཱརཱ ཨེཏེ’’ཏི པཉྩནྣཾ དཱརཀསཏཱནཾ པཉྩདྷཱཏིསཏཱནི པེསེཏྭཱ ཀུམཱརཔསཱདྷནཱནི ཙ པེསེསི། མཧཱསཏྟསྶ པན ཨཏིདཱིགྷཱདིདོསཝིཝཛྫིཏཱ ཨལམྦཏྠནཱ མདྷུརཐཉྙཱ ཙཏུསཊྛིདྷཱཏིཡོ དཏྭཱ མཧནྟཾ སཀྐཱརཾ ཀཏྭཱ ཙནྡཱདེཝིཡཱཔི ཝརཾ ཨདཱསི། སཱ གཧིཏཀཾ ཀཏྭཱ ཋཔེསི། དཱརཀོ མཧཏཱ པརིཝཱརེན ཝཌྜྷཏི། ཨཐ ནཾ ཨེཀམཱསིཀཾ ཨལངྐརིཏྭཱ རཉྙོ སནྟིཀཾ ཨཱནཡིཾསུ། རཱཛཱ པིཡཔུཏྟཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ཨཱལིངྒིཏྭཱ ཨངྐེ ནིསཱིདཱཔེཏྭཱ རམཡམཱནོ ནིསཱིདི།

    So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā tassā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ gaṇhi. Tassa sahāyā pañcasatā devaputtā khīṇāyukā devalokā cavitvā tasseva rañño amaccabhariyānaṃ kucchīsu paṭisandhiṃ gaṇhiṃsu. Devī gabbhassa patiṭṭhitabhāvaṃ ñatvā rañño ārocesi. Rājā gabbhaparihāraṃ dāpesi. Sā paripuṇṇagabbhā dhaññapuññalakkhaṇasampannaṃ puttaṃ vijāyi. Taṃdivasameva amaccagehesu pañcakumārasatāni vijāyiṃsu. Ubhayampi sutvā rājā ‘‘mama puttassa parivārā ete’’ti pañcannaṃ dārakasatānaṃ pañcadhātisatāni pesetvā kumārapasādhanāni ca pesesi. Mahāsattassa pana atidīghādidosavivajjitā alambatthanā madhurathaññā catusaṭṭhidhātiyo datvā mahantaṃ sakkāraṃ katvā candādeviyāpi varaṃ adāsi. Sā gahitakaṃ katvā ṭhapesi. Dārako mahatā parivārena vaḍḍhati. Atha naṃ ekamāsikaṃ alaṅkaritvā rañño santikaṃ ānayiṃsu. Rājā piyaputtaṃ oloketvā āliṅgitvā aṅke nisīdāpetvā ramayamāno nisīdi.

    ༥༠. ཏསྨིཾ ཁཎེ ཙཏྟཱརོ ཙོརཱ ཨཱནཱིཏཱ། རཱཛཱ ཏེསུ ཨེཀསྶ སཀཎྚཀཱཧི ཀསཱཧི པཧཱརསཧསྶཾ ཨཱཎཱཔེསི, ཨེཀསྶ སངྑལིཀཱཡ བནྡྷིཏྭཱ བནྡྷནཱགཱརཔྤཝེསནཾ, ཨེཀསྶ སརཱིརེ སཏྟིཔྤཧཱརདཱནཾ, ཨེཀསྶ སཱུལཱརོཔནཾ། མཧཱསཏྟོ པིཏུ ཀཐཾ སུཏྭཱ སཾཝེགཔྤཏྟོ ཧུཏྭཱ ‘‘ཨཧོ མམ པིཏཱ རཛྫཾ ནིསྶཱཡ བྷཱརིཡཾ ནིརཡགཱམིཀམྨཾ ཀརོཏཱི’’ཏི ཙིནྟེསི། པུནདིཝསེ ནཾ སེཏཙྪཏྟསྶ ཧེཊྛཱ ཨལངྐཏསིརིསཡནེ ནིཔཛྫཱཔེསུཾ།

    50. Tasmiṃ khaṇe cattāro corā ānītā. Rājā tesu ekassa sakaṇṭakāhi kasāhi pahārasahassaṃ āṇāpesi, ekassa saṅkhalikāya bandhitvā bandhanāgārappavesanaṃ, ekassa sarīre sattippahāradānaṃ, ekassa sūlāropanaṃ. Mahāsatto pitu kathaṃ sutvā saṃvegappatto hutvā ‘‘aho mama pitā rajjaṃ nissāya bhāriyaṃ nirayagāmikammaṃ karotī’’ti cintesi. Punadivase naṃ setacchattassa heṭṭhā alaṅkatasirisayane nipajjāpesuṃ.

    སོ ཐོཀཾ ནིདྡཱཡིཏྭཱ པཊིབུདྡྷོ ཨཀྑཱིནི ཨུམྨཱིལེཏྭཱ སེཏཙྪཏྟཾ ཨོལོཀེནྟོ མཧནྟཾ སིརིཝིབྷཝཾ པསྶི། ཨཐསྶ པཀཏིཡཱཔི སཾཝེགཔྤཏྟསྶ ཨཏིརེཀཏརཾ བྷཡཾ ཨུཔྤཛྫི། སོ ‘‘ཀུཏོ ནུ ཁོ ཨཧཾ ཨིམཾ རཱཛགེཧཾ ཨཱགཏོ’’ཏི ཨུཔདྷཱརེནྟོ ཛཱཏིསྶརཉཱཎེན དེཝལོཀཏོ ཨཱགཏབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ ཏཏོ པརཾ ཨོལོཀེནྟོ ཨུསྶདནིརཡེ པཀྐབྷཱཝཾ པསྶི། ཏཏོ པརཾ ཨོལོཀེནྟོ ཏསྨིཾཡེཝ ནགརེ རཱཛབྷཱཝཾ པསྶི། ཨཐ སོ ‘‘ཨཧཾ ཝཱིསཏིཝསྶཱནི རཛྫཾ ཀཱརེཏྭཱ ཨསཱིཏིཝསྶསཧསྶཱནི ཨུསྶདནིརཡེ པཙྩིཾ, ཨིདཱནི པུནཔི ཨིམསྨིཾ ཙོརགེཧེ ནིབྦཏྟོསྨི, པིཏཱཔི མེ ཧིཡྻོ ཙཏཱུསུ ཙོརེསུ ཨཱནཱིཏེསུ ཏཐཱརཱུཔཾ ཕརུསཾ ནིརཡསཾཝཏྟནིཀཾ ཀཐཾ ཀཐེསི། ན མེ ཨིམིནཱ ཨཝིདིཏཝིཔུལཱནཏྠཱཝཧེན རཛྫེན ཨཏྠོ, ཀཐཾ ནུ ཁོ ཨིམམྷཱ ཙོརགེཧཱ མུཙྩེཡྻ’’ནྟི ཙིནྟེནྟོ ནིཔཛྫི། ཨཐ ནཾ ཨེཀཱ དེཝདྷཱིཏཱ ‘‘ཏཱཏ ཏེམིཡཀུམཱར, མཱ བྷཱཡི, ཏཱིཎི ཨངྒཱནི ཨདྷིཊྛཧིཏྭཱ ཏཝ སོཏྠི བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི སམསྶཱསེསི། ཏཾ སུཏྭཱ མཧཱསཏྟོ རཛྫསངྑཱཏཱ ཨནཏྠཏོ མུཙྩིཏུཀཱམོ སོལ༹སསཾཝཙྪརཱནི ཏཱིཎི ཨངྒཱནི ཨཙལཱདྷིཊྛཱནཝསེན ཨདྷིཊྛཧི། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཀིཙྪཱལདྡྷཾ པིཡཾ པུཏྟ’’ནྟིཨཱདི།

    So thokaṃ niddāyitvā paṭibuddho akkhīni ummīletvā setacchattaṃ olokento mahantaṃ sirivibhavaṃ passi. Athassa pakatiyāpi saṃvegappattassa atirekataraṃ bhayaṃ uppajji. So ‘‘kuto nu kho ahaṃ imaṃ rājagehaṃ āgato’’ti upadhārento jātissarañāṇena devalokato āgatabhāvaṃ ñatvā tato paraṃ olokento ussadaniraye pakkabhāvaṃ passi. Tato paraṃ olokento tasmiṃyeva nagare rājabhāvaṃ passi. Atha so ‘‘ahaṃ vīsativassāni rajjaṃ kāretvā asītivassasahassāni ussadaniraye pacciṃ, idāni punapi imasmiṃ coragehe nibbattosmi, pitāpi me hiyyo catūsu coresu ānītesu tathārūpaṃ pharusaṃ nirayasaṃvattanikaṃ kathaṃ kathesi. Na me iminā aviditavipulānatthāvahena rajjena attho, kathaṃ nu kho imamhā coragehā mucceyya’’nti cintento nipajji. Atha naṃ ekā devadhītā ‘‘tāta temiyakumāra, mā bhāyi, tīṇi aṅgāni adhiṭṭhahitvā tava sotthi bhavissatī’’ti samassāsesi. Taṃ sutvā mahāsatto rajjasaṅkhātā anatthato muccitukāmo soḷasasaṃvaccharāni tīṇi aṅgāni acalādhiṭṭhānavasena adhiṭṭhahi. Tena vuttaṃ ‘‘kicchāladdhaṃ piyaṃ putta’’ntiādi.

    ཏཏྠ ཀིཙྪཱལདྡྷནྟི ཀིཙྪེན ཀསིརེན ཙིརཀཱལཔཏྠནཱཡ ལདྡྷཾ། ཨབྷིཛཱཏནྟི ཛཱཏིསམྤནྣཾ། ཀཱཡཛུཏིཡཱ ཙེཝ ཉཱཎཛུཏིཡཱ ཙ སམནྣཱགཏཏྟཱ ཛུཏིནྡྷརཾ། སེཏཙྪཏྟཾ དྷཱརཡིཏྭཱན, སཡནེ པོསེཏི མཾ པིཏཱཏི པིཏཱ མེ ཀཱསིརཱཛཱ ‘‘མཱ ནཾ ཀུམཱརཾ རཛོ ཝཱ ཨུསྶཱཝོ ཝཱ’’ཏི ཛཱཏཀཱལཏོ པཊྛཱཡ སེཏཙྪཏྟསྶ ཧེཊྛཱ སིརིསཡནེ སཡཱཔེཏྭཱ མཧནྟེན པརིཝཱརེན མཾ པོསེཏི།

    Tattha kicchāladdhanti kicchena kasirena cirakālapatthanāya laddhaṃ. Abhijātanti jātisampannaṃ. Kāyajutiyā ceva ñāṇajutiyā ca samannāgatattā jutindharaṃ. Setacchattaṃ dhārayitvāna, sayane poseti maṃ pitāti pitā me kāsirājā ‘‘mā naṃ kumāraṃ rajo vā ussāvo vā’’ti jātakālato paṭṭhāya setacchattassa heṭṭhā sirisayane sayāpetvā mahantena parivārena maṃ poseti.

    ༥༡. ནིདྡཱཡམཱནོ སཡནཝརེ པབུཛ྄ཛྷིཏྭཱ ཨཧཾ ཨོལོཀེནྟོ པཎྜརཾ སེཏཙྪཏྟཾ ཨདྡསཾ། ཡེནཱཧཾ ནིརཡཾ གཏོཏི ཡེན སེཏཙྪཏྟེན ཏཏོ ཏཏིཡེ ཨཏྟབྷཱཝེ ཨཧཾ ནིརཡཾ གཏོ, སེཏཙྪཏྟསཱིསེན རཛྫཾ ཝདཏི།

    51.Niddāyamāno sayanavare pabujjhitvā ahaṃ olokento paṇḍaraṃ setacchattaṃ addasaṃ. Yenāhaṃ nirayaṃ gatoti yena setacchattena tato tatiye attabhāve ahaṃ nirayaṃ gato, setacchattasīsena rajjaṃ vadati.

    ༥༢. སཧ དིཊྛསྶ མེ ཚཏྟནྟི ཏཾ སེཏཙྪཏྟཾ དིཊྛསྶ དིཊྛཝཏོ མེ སཧ ཏེན དསྶནེན, དསྶནསམཀཱལམེཝཱཏི ཨཏྠོ། ཏཱསོ ཨུཔྤཛྫི བྷེརཝོཏི སུཔརིཝིདིཏཱདཱིནཝཏྟཱ བྷཡཱནཀོ ཙིཏྟུཏྲཱསོ ཨུདཔཱདི། ཝིནིཙྪཡཾ སམཱཔནྣོ, ཀཐཱཧཾ ཨིམཾ མུཉྩིསྶནྟི ཀཐཾ ནུ ཁོ ཨཧཾ ཨིམཾ རཛྫཾ ཀཱལ༹ཀཎྞིཾ མུཉྩེཡྻནྟི ཨེཝཾ ཝིཙཱརཎཾ ཨཱཔཛྫིཾ།

    52.Saha diṭṭhassa me chattanti taṃ setacchattaṃ diṭṭhassa diṭṭhavato me saha tena dassanena, dassanasamakālamevāti attho. Tāso uppajji bheravoti suparividitādīnavattā bhayānako cittutrāso udapādi. Vinicchayaṃ samāpanno, kathāhaṃ imaṃ muñcissanti kathaṃ nu kho ahaṃ imaṃ rajjaṃ kāḷakaṇṇiṃ muñceyyanti evaṃ vicāraṇaṃ āpajjiṃ.

    ༥༣. པུབྦསཱལོཧིཏཱ མཡ྄ཧནྟི པུབྦེ ཨེཀསྨིཾ ཨཏྟབྷཱཝེ མམ མཱཏུབྷཱུཏཔུབྦཱ ཏསྨིཾ ཚཏྟེ ཨདྷིཝཏྠཱ དེཝཏཱ མཡ྄ཧཾ ཨཏྠཀཱམིནཱི ཧིཏེསིནཱི། སཱ མཾ དིསྭཱན དུཀྑིཏཾ, ཏཱིསུ ཋཱནེསུ ཡོཛཡཱིཏི སཱ དེཝཏཱ མཾ ཏཐཱ ཙེཏོདུཀྑེན དུཀྑིཏཾ དིསྭཱ མཱུགཔཀྑབདྷིརབྷཱཝསངྑཱཏེསུ ཏཱིསུ རཛྫདུཀྑཏོ ནིཀྑམནཀཱརཎེསུ ཡོཛེསི།

    53.Pubbasālohitā mayhanti pubbe ekasmiṃ attabhāve mama mātubhūtapubbā tasmiṃ chatte adhivatthā devatā mayhaṃ atthakāminī hitesinī. Sā maṃ disvāna dukkhitaṃ, tīsu ṭhānesu yojayīti sā devatā maṃ tathā cetodukkhena dukkhitaṃ disvā mūgapakkhabadhirabhāvasaṅkhātesu tīsu rajjadukkhato nikkhamanakāraṇesu yojesi.

    ༥༤. པཎྜིཙྩཡནྟི པཎྜིཙྩཾ, ཨཡམེཝ ཝཱ པཱཋོ། མཱ ཝིབྷཱཝཡཱཏི མཱ པཀཱསེཧི། བཱལམཏོཏི བཱལོཏི ཉཱཏོ། སབྦོཏི སཀལོ ཨནྟོཛནོ ཙེཝ བཧིཛནོ ཙ། ཨོཙིནཱཡཏཱུཏི ནཱིཧརཐེཏཾ ཀཱལ༹ཀཎྞིནྟི ཨཝཛཱནཱཏུ། ཨེཝཾ ཏཝ ཨཏྠོ བྷཝིསྶཏཱིཏི ཨེཝཾ ཡཐཱཝུཏྟནཡེན ཨཝཛཱནིཏབྦབྷཱཝེ སཏི ཏུཡ྄ཧཾ གེཧཏོ ནིཀྑམནེན ཧིཏཾ པཱརམིཔརིཔཱུརཎཾ བྷཝིསྶཏི།

    54.Paṇḍiccayanti paṇḍiccaṃ, ayameva vā pāṭho. Mā vibhāvayāti mā pakāsehi. Bālamatoti bāloti ñāto. Sabboti sakalo antojano ceva bahijano ca. Ocināyatūti nīharathetaṃ kāḷakaṇṇinti avajānātu. Evaṃ tava attho bhavissatīti evaṃ yathāvuttanayena avajānitabbabhāve sati tuyhaṃ gehato nikkhamanena hitaṃ pāramiparipūraṇaṃ bhavissati.

    ༥༥. ཏེཏཾ ཝཙནནྟི ཏེ ཨེཏཾ ཏཱིཎི ཨངྒཱནི ཨདྷིཊྛཱཧཱིཏི ཝཙནཾ། ཨཏྠཀཱམཱསི མེ ཨམྨཱཏི ཨམྨ དེཝཏེ, མམ ཨཏྠཀཱམཱ ཨསི། ཧིཏཀཱམཱཏི ཏསྶེཝ པརིཡཱཡཝཙནཾ། ཨཏྠོཏི ཝཱ ཨེཏྠ སུཁཾ ཝེདིཏབྦཾ། ཧིཏནྟི ཏསྶ ཀཱརཎབྷཱུཏཾ པུཉྙཾ།

    55.Tetaṃvacananti te etaṃ tīṇi aṅgāni adhiṭṭhāhīti vacanaṃ. Atthakāmāsi me ammāti amma devate, mama atthakāmā asi. Hitakāmāti tasseva pariyāyavacanaṃ. Atthoti vā ettha sukhaṃ veditabbaṃ. Hitanti tassa kāraṇabhūtaṃ puññaṃ.

    ༥༦. སཱགརེཝ ཐལཾ ལབྷིནྟི ཙོརགེཧེ ཝཏཱཧཾ ཛཱཏོ, ཨཧུ མེ མཧཱཝཏཱནཏྠོཏི སོཀསཱགརེ ཨོསཱིདནྟོ ཏསྶཱ དེཝཏཱཡ ཨཧཾ ཝཙནཾ སུཏྭཱ སཱགརེ ཨོསཱིདནྟོ ཝིཡ ཐལཾ པཏིཊྛཾ ཨལབྷིཾ, རཛྫཀུལཏོ ནིཀྑམནོཔཱཡཾ ཨལབྷིནྟི ཨཏྠོ། ཏཡོ ཨངྒེ ཨདྷིཊྛཧིནྟི ཡཱཝ གེཧཏོ ནིཀྑམིཾ, ཏཱཝ ཏཱིཎི ཨངྒཱནི ཀཱརཎཱནི ཨདྷིཊྛཧིཾ།

    56.Sāgareva thalaṃ labhinti coragehe vatāhaṃ jāto, ahu me mahāvatānatthoti sokasāgare osīdanto tassā devatāya ahaṃ vacanaṃ sutvā sāgare osīdanto viya thalaṃ patiṭṭhaṃ alabhiṃ, rajjakulato nikkhamanopāyaṃ alabhinti attho. Tayo aṅge adhiṭṭhahinti yāva gehato nikkhamiṃ, tāva tīṇi aṅgāni kāraṇāni adhiṭṭhahiṃ.

    ༥༧. ཨིདཱནི ཏཱནི སརཱུཔཏོ དསྶེཏུཾ ‘‘མཱུགོ ཨཧོསི’’ནྟི གཱཐམཱཧ། ཏཏྠ པཀྑོཏི པཱིཋསཔྤི། སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ།

    57. Idāni tāni sarūpato dassetuṃ ‘‘mūgo ahosi’’nti gāthamāha. Tattha pakkhoti pīṭhasappi. Sesaṃ suviññeyyameva.

    ཨེཝཾ པན མཧཱསཏྟེ དེཝཏཱཡ དིནྣནཡེ ཋཏྭཱ ཛཱཏཝསྶཏོ པཊྛཱཡ མཱུགཱདིབྷཱཝེན ཨཏྟཱནཾ དསྶེནྟེ མཱཏཱཔིཏརོ དྷཱཏིཨཱདཡོ ཙ ‘‘མཱུགཱནཾ ཧནུཔརིཡོསཱནཾ ནཱམ ཨེཝརཱུཔཾ ན ཧོཏི, བདྷིརཱནཾ ཀཎྞསོཏཾ ནཱམ ཨེཝརཱུཔཾ ན ཧོཏི, པཱིཋསཔྤཱིནཾ ཧཏྠཔཱདཱ ནཱམ ཨེཝརཱུཔཱ ན ཧོནྟི, བྷཝིཏབྦམེཏྠ ཀཱརཎེན, ཝཱིམཾསིསྶཱམ ན’’ནྟི ཙིནྟེཏྭཱ ‘‘ཁཱིརེན ཏཱཝ ཝཱིམཾསིསྶཱམཱ’’ཏི སཀལདིཝསཾ ཁཱིརཾ ན དེནྟི། སོ སུསྶནྟོཔི ཁཱིརཏྠཱཡ སདྡཾ ན ཀརོཏི།

    Evaṃ pana mahāsatte devatāya dinnanaye ṭhatvā jātavassato paṭṭhāya mūgādibhāvena attānaṃ dassente mātāpitaro dhātiādayo ca ‘‘mūgānaṃ hanupariyosānaṃ nāma evarūpaṃ na hoti, badhirānaṃ kaṇṇasotaṃ nāma evarūpaṃ na hoti, pīṭhasappīnaṃ hatthapādā nāma evarūpā na honti, bhavitabbamettha kāraṇena, vīmaṃsissāma na’’nti cintetvā ‘‘khīrena tāva vīmaṃsissāmā’’ti sakaladivasaṃ khīraṃ na denti. So sussantopi khīratthāya saddaṃ na karoti.

    ཨཐསྶ མཱཏཱ ‘‘པུཏྟོ མེ ཚཱཏོ, ཁཱིརམསྶ དེཐཱ’’ཏི ཁཱིརཾ དཱཔེསི། ཨེཝཾ ཨནྟརནྟརཱ ཁཱིརཾ ཨདཏྭཱ ཨེཀསཾཝཙྪརཾ ཝཱིམཾསནྟཱཔི ཨནྟརཾ ན པསྶིཾསུ། ཏཏོ ‘‘ཀུམཱརཀཱ ནཱམ པཱུཝཁཛྫཀཾ པིཡཱཡནྟི, ཕལཱཕལཾ པིཡཱཡནྟི, ཀཱིལ༹ནབྷཎྜཀཾ པིཡཱཡནྟི, བྷོཛནཾ པིཡཱཡནྟཱི’’ཏི ཏཱནི ཏཱནི པལོབྷནཱིཡཱནི ཨུཔནེཏྭཱ ཝཱིམཾསནཝསེན པལོབྷེནྟཱ ཡཱཝ པཉྩཝསྶཀཱལཱ ཨནྟརཾ ན པསྶིཾསུ། ཨཐ ནཾ ‘‘དཱརཀཱ ནཱམ ཨགྒིཏོ བྷཱཡནྟི, མཏྟཧཏྠིཏོ བྷཱཡནྟི, སཔྤཏོ བྷཱཡནྟི, ཨུཀྑིཏྟཱསིཀཔུརིསཏོ བྷཱཡནྟི, ཏེཧི ཝཱིམཾསིསྶཱམཱ’’ཏི ཡཐཱ ཏེཧིསྶ ཨནཏྠོ ན ཛཱཡཏི, ཏཐཱ པུརིམམེཝ སཾཝིདཧིཏྭཱ ཨཏིབྷཡཱནཀཱཀཱརེན ཨུཔགཙྪནྟེ ཀཱརེསུཾ།

    Athassa mātā ‘‘putto me chāto, khīramassa dethā’’ti khīraṃ dāpesi. Evaṃ antarantarā khīraṃ adatvā ekasaṃvaccharaṃ vīmaṃsantāpi antaraṃ na passiṃsu. Tato ‘‘kumārakā nāma pūvakhajjakaṃ piyāyanti, phalāphalaṃ piyāyanti, kīḷanabhaṇḍakaṃ piyāyanti, bhojanaṃ piyāyantī’’ti tāni tāni palobhanīyāni upanetvā vīmaṃsanavasena palobhentā yāva pañcavassakālā antaraṃ na passiṃsu. Atha naṃ ‘‘dārakā nāma aggito bhāyanti, mattahatthito bhāyanti, sappato bhāyanti, ukkhittāsikapurisato bhāyanti, tehi vīmaṃsissāmā’’ti yathā tehissa anattho na jāyati, tathā purimameva saṃvidahitvā atibhayānakākārena upagacchante kāresuṃ.

    མཧཱསཏྟོ ནིརཡབྷཡཾ ཨཱཝཛྫེཏྭཱ ‘‘ཨིཏོ སཏགུཎེན སཧསྶགུཎེན སཏསཧསྶགུཎེན ནིརཡོ བྷཱཡིཏབྦོ’’ཏི ནིཙྩལོཝ ཧོཏི། ཨེཝམྤི ཝཱིམཾསིཏྭཱ ཨནྟརཾ ན པསྶནྟཱ པུན ‘‘དཱརཀཱ ནཱམ སམཛྫཏྠིཀཱ ཧོནྟཱི’’ཏི སམཛྫཾ ཀཱརེཏྭཱཔི མཧཱསཏྟཾ སཱཎིཡཱ པརིཀྑིཔིཏྭཱ ཨཛཱནནྟསྶེཝ ཙཏཱུསུ པསྶེསུ སངྑསདྡེཧི བྷེརིསདྡེཧི ཙ སཧསཱ ཨེཀནིནྣཱདཾ ཀཱརེཏྭཱཔི ཨནྡྷཀཱརེ གྷཊེཧི དཱིཔཾ ཨུཔནེཏྭཱ སཧསཱ ཨཱལོཀཾ དསྶེཏྭཱཔི སཀལསརཱིརཾ ཕཱཎིཏེན མཀྑེཏྭཱ བཧུམཀྑིཀེ ཋཱནེ ནིཔཛྫཱཔེཏྭཱཔི ནྷཱཔནཱདཱིནི ཨཀཏྭཱ ཨུཙྩཱརཔསྶཱཝམཏྠཀེ ནིཔནྣཾ ཨཛ྄ཛྷུཔེཀྑིཏྭཱཔི ཏཏྠ ཙ པལིཔནྣཾ སཡམཱནཾ པརིཧཱསེཧི ཨཀྐོསནེཧི ཙ གྷཊྚེཏྭཱཔི ཧེཊྛཱམཉྩེ ཨགྒིཀཔལླཾ ཀཏྭཱ ཨུཎྷསནྟཱཔེན པཱིལེ༹ཏྭཱཔཱིཏི ཨེཝཾ ནཱནཱཝིདྷེཧི ཨུཔཱཡེཧི ཝཱིམཾསནྟཱཔིསྶ ཨནྟརཾ ན པསྶིཾསུ།

    Mahāsatto nirayabhayaṃ āvajjetvā ‘‘ito sataguṇena sahassaguṇena satasahassaguṇena nirayo bhāyitabbo’’ti niccalova hoti. Evampi vīmaṃsitvā antaraṃ na passantā puna ‘‘dārakā nāma samajjatthikā hontī’’ti samajjaṃ kāretvāpi mahāsattaṃ sāṇiyā parikkhipitvā ajānantasseva catūsu passesu saṅkhasaddehi bherisaddehi ca sahasā ekaninnādaṃ kāretvāpi andhakāre ghaṭehi dīpaṃ upanetvā sahasā ālokaṃ dassetvāpi sakalasarīraṃ phāṇitena makkhetvā bahumakkhike ṭhāne nipajjāpetvāpi nhāpanādīni akatvā uccārapassāvamatthake nipannaṃ ajjhupekkhitvāpi tattha ca palipannaṃ sayamānaṃ parihāsehi akkosanehi ca ghaṭṭetvāpi heṭṭhāmañce aggikapallaṃ katvā uṇhasantāpena pīḷetvāpīti evaṃ nānāvidhehi upāyehi vīmaṃsantāpissa antaraṃ na passiṃsu.

    མཧཱསཏྟོ ཧི སབྦཏྠ ནིརཡབྷཡམེཝ ཨཱཝཛྫེཏྭཱ ཨདྷིཊྛཱནཾ ཨཝིཀོཔེནྟོ ནིཙྩལོཝ ཨཧོསི། ཨེཝཾ པནྣརསཝསྶཱནི ཝཱིམཾསིཏྭཱ ཨཐ སོལ༹སཝསྶཀཱལེ ‘‘པཱིཋསཔྤིནོ ཝཱ ཧོནྟུ མཱུགབདྷིརཱ ཝཱ རཛནཱིཡེསུ ཨརཛྫནྟཱ དུསྶནཱིཡེསུ ཨདུསྶནྟཱ ནཱམ ནཏྠཱིཏི ནཱཊཀཱནིསྶ པཙྩུཔཊྛཔེཏྭཱ ཝཱིམཾསིསྶཱམཱ’’ཏི ཀུམཱརཾ གནྡྷོདཀེན ནྷཱཔེཏྭཱ དེཝཔུཏྟཾ ཝིཡ ཨལངྐརིཏྭཱ དེཝཝིམཱནཀཔྤཾ པུཔྥགནྡྷདཱམཱདཱིཧི ཨེཀཱམོདཔམོདཾ པཱསཱདཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ ཨུཏྟམརཱུཔདྷརཱ བྷཱཝཝིལཱསསམྤནྣཱ དེཝཙྪརཱཔཊིབྷཱགཱ ཨིཏྠིཡོ ཨུཔཊྛཔེསུཾ – ‘‘གཙྪཐ ནཙྩཱདཱིཧི ཀུམཱརཾ ཨབྷིརམཱཔེཐཱ’’ཏི། ཏཱ ཨུཔགནྟྭཱ ཏཐཱ ཀཱཏུཾ ཝཱཡམིཾསུ། སོ བུདྡྷིསམྤནྣཏཱཡ ‘‘ཨིམཱ མེ སརཱིརསམྥསྶཾ མཱ ཝིནྡིཾསཱུ’’ཏི ཨསྶཱསཔསྶཱསེ ནིརུནྡྷི། ཏཱ ཏསྶ སརཱིརསམྥསྶཾ ཨཝིནྡནྟིཡོ ‘‘ཐདྡྷསརཱིརོ ཨེས, ནཱཡཾ མནུསྶོ, ཡཀྑོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི པཀྐམིཾསུ།

    Mahāsatto hi sabbattha nirayabhayameva āvajjetvā adhiṭṭhānaṃ avikopento niccalova ahosi. Evaṃ pannarasavassāni vīmaṃsitvā atha soḷasavassakāle ‘‘pīṭhasappino vā hontu mūgabadhirā vā rajanīyesu arajjantā dussanīyesu adussantā nāma natthīti nāṭakānissa paccupaṭṭhapetvā vīmaṃsissāmā’’ti kumāraṃ gandhodakena nhāpetvā devaputtaṃ viya alaṅkaritvā devavimānakappaṃ pupphagandhadāmādīhi ekāmodapamodaṃ pāsādaṃ āropetvā uttamarūpadharā bhāvavilāsasampannā devaccharāpaṭibhāgā itthiyo upaṭṭhapesuṃ – ‘‘gacchatha naccādīhi kumāraṃ abhiramāpethā’’ti. Tā upagantvā tathā kātuṃ vāyamiṃsu. So buddhisampannatāya ‘‘imā me sarīrasamphassaṃ mā vindiṃsū’’ti assāsapassāse nirundhi. Tā tassa sarīrasamphassaṃ avindantiyo ‘‘thaddhasarīro esa, nāyaṃ manusso, yakkho bhavissatī’’ti pakkamiṃsu.

    ཨེཝཾ སོལ༹ས ཝསྶཱནི སོལ༹སཧི མཧཱཝཱིམཾསཱཧི ཨནེཀཱཧི ཙ ཁུདྡཀཝཱིམཾསཱཧི པརིགྒཎྷིཏུཾ ཨསཀྐུཎིཏྭཱ མཱཏཱཔིཏརོ ‘‘ཏཱཏ, ཏེམིཡཀུམཱར, མཡཾ ཏཝ ཨམཱུགཱདིབྷཱཝཾ ཛཱནཱམ, ན ཧི ཏེསཾ ཨེཝརཱུཔཱནི མུཁཀཎྞསོཏཔཱདཱནི ཧོནྟི, ཏྭཾ ཨམྷེཧི པཏྠེཏྭཱ ལདྡྷཔུཏྟཀོ, མཱ ནོ ནཱསེཧི, སཀལཛམྦུདཱིཔེ རཱཛཱུནཾ སནྟིཀཱ གརཧཏོ མོཙེཧཱི’’ཏི སཧ ཝིསུཾ ཝིསུཉྩ ཨནེཀཝཱརཾ ཡཱཙིཾསུ། སོ ཏེཧི ཨེཝཾ ཡཱཙིཡམཱནོཔི ཨསུཎནྟོ ཝིཡ ཧུཏྭཱ ནིཔཛྫི།

    Evaṃ soḷasa vassāni soḷasahi mahāvīmaṃsāhi anekāhi ca khuddakavīmaṃsāhi pariggaṇhituṃ asakkuṇitvā mātāpitaro ‘‘tāta, temiyakumāra, mayaṃ tava amūgādibhāvaṃ jānāma, na hi tesaṃ evarūpāni mukhakaṇṇasotapādāni honti, tvaṃ amhehi patthetvā laddhaputtako, mā no nāsehi, sakalajambudīpe rājūnaṃ santikā garahato mocehī’’ti saha visuṃ visuñca anekavāraṃ yāciṃsu. So tehi evaṃ yāciyamānopi asuṇanto viya hutvā nipajji.

    ༥༨. ཨཐ རཱཛཱ མཧཱསཏྟསྶ ཨུབྷོ པཱདེ ཀཎྞསོཏེ ཛིཝ྄ཧཾ ཨུབྷོ ཙ ཧཏྠེ ཀུསལེཧི པུརིསེཧི ཝཱིམཾསཱཔེཏྭཱ ‘‘ཡདིཔི ཨཔཱིཋསཔྤིཨཱདཱིནཾ ཝིཡསྶ པཱདཱདཡོ, ཏཐཱཔི ཨཡཾ པཱིཋསཔྤི མཱུགབདྷིརོ མཉྙེ, ཨཱིདིསེ ཀཱལ༹ཀཎྞིཔུརིསེ ཨིམསྨིཾ གེཧེ ཝསནྟེ ཏཡོ ཨནྟརཱཡཱ པཉྙཱཡནྟི ཛཱིཝིཏསྶ ཝཱ ཚཏྟསྶ ཝཱ མཧེསིཡཱ ཝཱ’’ཏི ལཀྑཎཔཱཋཀེཧི ཨིདཱནི ཀཐིཏཾ། ཛཱཏདིཝསེ པན ‘‘ཏུམྷཱཀཾ དོམནསྶཔརིཧརཎཏྠཾ ‘དྷཉྙཔུཉྙལཀྑཎོ’ཏི ཝུཏྟ’’ནྟི ཨམཙྩེཧི ཨཱརོཙིཏཾ སུཏྭཱ ཨནྟརཱཡབྷཡེན བྷཱིཏོ ‘‘གཙྪཐ ནཾ ཨཝམངྒལརཐེ ནིཔཛྫཱཔེཏྭཱ པཙྪིམདྭཱརེན ནཱིཧརཱཔེཏྭཱ ཨཱམཀསུསཱནེ ནིཁཎཐཱ’’ཏི ཨཱཎཱཔེསི། ཏཾ སུཏྭཱ མཧཱསཏྟོ ཧཊྛོ ཨུདགྒོ ཨཧོསི – ‘‘ཙིརསྶཾ ཝཏ མེ མནོརཐོ མཏྠཀཾ པཱཔུཎིསྶཏཱི’’ཏི། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཏཏོ མེ ཧཏྠཔཱདེ ཙཱ’’ཏིཨཱདི།

    58. Atha rājā mahāsattassa ubho pāde kaṇṇasote jivhaṃ ubho ca hatthe kusalehi purisehi vīmaṃsāpetvā ‘‘yadipi apīṭhasappiādīnaṃ viyassa pādādayo, tathāpi ayaṃ pīṭhasappi mūgabadhiro maññe, īdise kāḷakaṇṇipurise imasmiṃ gehe vasante tayo antarāyā paññāyanti jīvitassa vā chattassa vā mahesiyā vā’’ti lakkhaṇapāṭhakehi idāni kathitaṃ. Jātadivase pana ‘‘tumhākaṃ domanassapariharaṇatthaṃ ‘dhaññapuññalakkhaṇo’ti vutta’’nti amaccehi ārocitaṃ sutvā antarāyabhayena bhīto ‘‘gacchatha naṃ avamaṅgalarathe nipajjāpetvā pacchimadvārena nīharāpetvā āmakasusāne nikhaṇathā’’ti āṇāpesi. Taṃ sutvā mahāsatto haṭṭho udaggo ahosi – ‘‘cirassaṃ vata me manoratho matthakaṃ pāpuṇissatī’’ti. Tena vuttaṃ ‘‘tato me hatthapāde cā’’tiādi.

    ཏཏྠ མདྡིཡཱཏི མདྡནཝསེན ཝཱིམཾསིཏྭཱ། ཨནཱུནཏནྟི ཧཏྠཱདཱིཧི ཨཝིཀལཏཾ། ནིནྡིསུནྟི ‘‘ཨེཝཾ ཨནཱུནཱཝཡཝོཔི སམཱནོ མཱུགཱདི ཝིཡ དིསྶམཱནོ ‘‘རཛྫཾ ཀཱརེཏུཾ ཨབྷབྦོ, ཀཱལ༹ཀཎྞིཔུརིསོ ཨཡ’’ནྟི གརཧིཾསུ། ‘‘ནིདྡིསུ’’ནྟིཔི པཱཋོ, ཝདིཾསཱུཏི ཨཏྠོ།

    Tattha maddiyāti maddanavasena vīmaṃsitvā. Anūnatanti hatthādīhi avikalataṃ. Nindisunti ‘‘evaṃ anūnāvayavopi samāno mūgādi viya dissamāno ‘‘rajjaṃ kāretuṃ abhabbo, kāḷakaṇṇipuriso aya’’nti garahiṃsu. ‘‘Niddisu’’ntipi pāṭho, vadiṃsūti attho.

    ༥༩. ཚཌྜནཾ ཨནུམོདིསུནྟི རཱཛདསྶནཏྠཾ ཨཱགཏཱ སབྦེཔི ཛནཔདཝཱསིནོ སེནཱཔཏིཔུརོཧིཏཔྤམུཁཱ རཱཛཔུརིསཱ ཏེ སབྦེཔི ཨེཀམནཱ སམཱནཙིཏྟཱ ཧུཏྭཱ ཨནྟརཱཡཔརིཧརཎཏྠཾ རཉྙཱ ཨཱཎཏྟཱ བྷཱུམིཡཾ ནིཁཎནཝསེན མམ ཚཌྜནཾ མུཁསངྐོཙཾ ཨཀཏྭཱ ཨབྷིམུཁབྷཱཝེན སཱདྷུ སུཊྛུ ཨིདཾ ཀཏྟབྦམེཝཱཏི ཨནུམོདིཾསུ།

    59.Chaḍḍanaṃ anumodisunti rājadassanatthaṃ āgatā sabbepi janapadavāsino senāpatipurohitappamukhā rājapurisā te sabbepi ekamanā samānacittā hutvā antarāyapariharaṇatthaṃ raññā āṇattā bhūmiyaṃ nikhaṇanavasena mama chaḍḍanaṃ mukhasaṅkocaṃ akatvā abhimukhabhāvena sādhu suṭṭhu idaṃ kattabbamevāti anumodiṃsu.

    ༦༠. སོ མེ ཨཏྠོ སམིཛ྄ཛྷཐཱཏི ཡསྶཏྠཱཡ ཡདཏྠཾ ཏཏོ མཱུགཱདིབྷཱཝཱདྷིཊྛཱནཝསེན དུཀྐརཙརཎཾ ཙིཎྞཾ ཙརིཏཾ, སོ ཨཏྠོ མམ སམིཛ྄ཛྷཏི། ཏེསཾ མམ མཱཏཱཔིཏུཨཱདཱིནཾ མཏིཾ ཨདྷིཔྤཱཡཾ སུཏྭཱ སོ ཨཧཾ མམ ཨདྷིཔྤཱཡསམིཛ྄ཛྷནེན ཧཊྛོ ཨནུཔདྷཱརེཏྭཱ བྷཱུམིཡཾ ནིཁཎནཱནུཛཱནནེན སཾཝིགྒམཱནསོཝ ཨཧོསིནྟི ཝཙནསེསེན སམྦནྡྷོ ཝེདིཏབྦོ།

    60.So me attho samijjhathāti yassatthāya yadatthaṃ tato mūgādibhāvādhiṭṭhānavasena dukkaracaraṇaṃ ciṇṇaṃ caritaṃ, so attho mama samijjhati. Tesaṃ mama mātāpituādīnaṃ matiṃ adhippāyaṃ sutvā so ahaṃ mama adhippāyasamijjhanena haṭṭho anupadhāretvā bhūmiyaṃ nikhaṇanānujānanena saṃviggamānasova ahosinti vacanasesena sambandho veditabbo.

    ༦༡. ཨེཝཾ ཀུམཱརསྶ བྷཱུམིཡཾ ནིཁཎནེ རཉྙཱ ཨཱཎཏྟེ ཙནྡཱདེཝཱི ཏཾ པཝཏྟིཾ སུཏྭཱ རཱཛཱནཾ ཨུཔསངྐམིཏྭཱ, ‘‘དེཝ, ཏུམྷེཧི མཡ྄ཧཾ ཝརོ དིནྣོ, མཡཱ ཙ གཧིཏཀཾ ཀཏྭཱ ཋཔིཏོ, ཏཾ མེ ཨིདཱནི དེཐཱ’’ཏི། ‘‘གཎྷ, དེཝཱི’’ཏི། ‘‘པུཏྟསྶ མེ རཛྫཾ དེཐཱ’’ཏི། ‘‘པུཏྟོ ཏེ ཀཱལ༹ཀཎྞཱི, ན སཀྐཱ དཱཏུ’’ནྟི། ‘‘ཏེན ཧི, དེཝ, ཡཱཝཛཱིཝཾ ཨདེནྟོ སཏྟ ཝསྶཱནི དེཐཱ’’ཏི། ‘‘ཏམྤི ན སཀྐཱ’’ཏི། ‘‘ཚ ཝསྶཱནི, པཉྩཙཏྟཱརིཏཱིཎིདྭེཨེཀཾ ཝསྶཾ, སཏྟ མཱསེ, ཚཔཉྩཙཏྟཱརོཏཡོདྭེཨེཀཾ མཱསཾཨདྡྷམཱསཾསཏྟཱཧཾ དེཐཱ’’ཏི། སཱདྷུ གཎྷཱཏི།

    61. Evaṃ kumārassa bhūmiyaṃ nikhaṇane raññā āṇatte candādevī taṃ pavattiṃ sutvā rājānaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘deva, tumhehi mayhaṃ varo dinno, mayā ca gahitakaṃ katvā ṭhapito, taṃ me idāni dethā’’ti. ‘‘Gaṇha, devī’’ti. ‘‘Puttassa me rajjaṃ dethā’’ti. ‘‘Putto te kāḷakaṇṇī, na sakkā dātu’’nti. ‘‘Tena hi, deva, yāvajīvaṃ adento satta vassāni dethā’’ti. ‘‘Tampi na sakkā’’ti. ‘‘Cha vassāni, pañcacattāritīṇidveekaṃ vassaṃ, satta māse, chapañcacattārotayodveekaṃ māsaṃaddhamāsaṃsattāhaṃ dethā’’ti. Sādhu gaṇhāti.

    སཱ པུཏྟཾ ཨལངྐཱརཱཔེཏྭཱ ‘‘ཏེམིཡཀུམཱརསྶ ཨིདཾ རཛྫ’’ནྟི ནགརེ བྷེརིཾ ཙརཱཔེཏྭཱ ནགརཾ ཨལངྐཱརཱཔེཏྭཱ པུཏྟཾ ཧཏྠིཀྑནྡྷཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ སེཏཙྪཏྟཾ མཏྠཀེ ཀཱརཱཔེཏྭཱ ནགརཾ པདཀྑིཎཾ ཀཏྭཱ ཨཱགཏཾ ཨལངྐཏསིརིསཡནེ ནིཔཛྫཱཔེཏྭཱ སབྦརཏྟིཾ ཡཱཙི – ‘‘ཏཱཏ ཏེམིཡ, ཏཾ ནིསྶཱཡ སོལ༹ས ཝསྶཱནི ནིདྡཾ ཨལབྷིཏྭཱ རོདམཱནཱཡ མེ ཨཀྑཱིནི ཨུཔྤཀྐཱནི, སོཀེན ཧདཡཾ བྷིཛྫཏི ཝིཡ, ཏཝ ཨཔཱིཋསཔྤིཨཱདིབྷཱཝཾ ཛཱནཱམི, མཱ མཾ ཨནཱཐཾ ཀརཱི’’ཏི། ཨིམིནཱ ནིཡཱམེན ཚ དིཝསེ ཡཱཙི། ཚཊྛེ དིཝསེ རཱཛཱ སུནནྡཾ ནཱམ སཱརཐིཾ པཀྐོསཱཔེཏྭཱ ‘‘སྭེ པཱཏོཝ ཨཝམངྒལརཐེན ཀུམཱརཾ ནཱིཧརིཏྭཱ ཨཱམཀསུསཱནེ བྷཱུམིཡཾ ནིཁཎིཏྭཱ པཐཝིཝཌྜྷནཀཀམྨཾ ཀཏྭཱ ཨེཧཱི’’ཏི ཨཱཧ། ཏཾ སུཏྭཱ དེཝཱི ‘‘ཏཱཏ, ཀཱསིརཱཛཱ ཏཾ སྭེ ཨཱམཀསུསཱནེ ནིཁཎིཏུཾ ཨཱཎཱཔེསི། སྭེ མརཎཾ པཱཔུཎིསྶཏཱི’’ཏི ཨཱཧ།

    Sā puttaṃ alaṅkārāpetvā ‘‘temiyakumārassa idaṃ rajja’’nti nagare bheriṃ carāpetvā nagaraṃ alaṅkārāpetvā puttaṃ hatthikkhandhaṃ āropetvā setacchattaṃ matthake kārāpetvā nagaraṃ padakkhiṇaṃ katvā āgataṃ alaṅkatasirisayane nipajjāpetvā sabbarattiṃ yāci – ‘‘tāta temiya, taṃ nissāya soḷasa vassāni niddaṃ alabhitvā rodamānāya me akkhīni uppakkāni, sokena hadayaṃ bhijjati viya, tava apīṭhasappiādibhāvaṃ jānāmi, mā maṃ anāthaṃ karī’’ti. Iminā niyāmena cha divase yāci. Chaṭṭhe divase rājā sunandaṃ nāma sārathiṃ pakkosāpetvā ‘‘sve pātova avamaṅgalarathena kumāraṃ nīharitvā āmakasusāne bhūmiyaṃ nikhaṇitvā pathavivaḍḍhanakakammaṃ katvā ehī’’ti āha. Taṃ sutvā devī ‘‘tāta, kāsirājā taṃ sve āmakasusāne nikhaṇituṃ āṇāpesi. Sve maraṇaṃ pāpuṇissatī’’ti āha.

    མཧཱསཏྟོ ཏཾ སུཏྭཱ ‘‘ཏེམིཡ, སོལ༹ས ཝསྶཱནི ཏཡཱ ཀཏོ ཝཱཡཱམོ མཏྠཀཾ པཏྟོ’’ཏི ཧཊྛོ ཨུདགྒོ ཨཧོསི། མཱཏུཡཱ པནསྶ ཧདཡཾ བྷིཛྫནཱཀཱརཾ ཝིཡ ཨཧོསི། ཨཐ ཏསྶཱ རཏྟིཡཱ ཨཙྩཡེན པཱཏོཝ སཱརཐི རཐཾ ཨཱདཱཡ དྭཱརེ ཋཔེཏྭཱ སིརིགབྦྷཾ པཝིསིཏྭཱ ‘‘དེཝི, མཱ མཡ྄ཧཾ ཀུཛ྄ཛྷི, རཉྙོ ཨཱཎཱ’’ཏི པུཏྟཾ ཨཱལིངྒིཏྭཱ ནིཔནྣཾ དེཝིཾ པིཊྛིཧཏྠེན ཨཔནེཏྭཱ ཀུམཱརཾ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ པཱསཱདཱ ཨོཏརི། དེཝཱི ཨུརཾ པཧརིཏྭཱ མཧཱསདྡེན པརིདེཝིཏྭཱ མཧཱཏལེ ཨོཧཱིཡི།

    Mahāsatto taṃ sutvā ‘‘temiya, soḷasa vassāni tayā kato vāyāmo matthakaṃ patto’’ti haṭṭho udaggo ahosi. Mātuyā panassa hadayaṃ bhijjanākāraṃ viya ahosi. Atha tassā rattiyā accayena pātova sārathi rathaṃ ādāya dvāre ṭhapetvā sirigabbhaṃ pavisitvā ‘‘devi, mā mayhaṃ kujjhi, rañño āṇā’’ti puttaṃ āliṅgitvā nipannaṃ deviṃ piṭṭhihatthena apanetvā kumāraṃ ukkhipitvā pāsādā otari. Devī uraṃ paharitvā mahāsaddena paridevitvā mahātale ohīyi.

    ཨཐ ནཾ མཧཱསཏྟོ ཨོལོཀེཏྭཱ ‘‘མཡི ཨཀཐེནྟེ མཱཏུ སོཀོ བལཝཱ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི ཀཐེཏུཀཱམོ ཧུཏྭཱཔི ‘‘སཙེ ཀཐེསྶཱམི སོལ༹ས ཝསྶཱནི ཀཏོ ཝཱཡཱམོ མོགྷོ བྷཝིསྶཏི, ཨཀཐེནྟོ པནཱཧཾ ཨཏྟནོ ཙ མཱཏཱཔིཏཱུནཉྩ པཙྩཡོ བྷཝིསྶཱམཱི’’ཏི ཨདྷིཝཱསེསི། སཱརཐི ‘‘མཧཱསཏྟཾ རཐཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ པཙྪིམདྭཱརཱབྷིམུཁཾ རཐཾ པེསེསྶཱམཱི’’ཏི པཱཙཱིནདྭཱརཱབྷིམུཁཾ པེསེསི། རཐོ ནགརཱ ནིཀྑམིཏྭཱ དེཝཏཱནུབྷཱཝེན ཏིཡོཛནཊྛཱནཾ གཏོ། མཧཱསཏྟོ སུཊྛུཏརཾ ཏུཊྛཙིཏྟོ ཨཧོསི། ཏཏྠ ཝནགྷཊཾ སཱརཐིསྶ ཨཱམཀསུསཱནཾ ཝིཡ ཨུཔཊྛཱསི། སོ ‘‘ཨིདཾ ཋཱནཾ སུནྡར’’ནྟི རཐཾ ཨོཀྐམཱཔེཏྭཱ མགྒཔསྶེ ཋཔེཏྭཱ རཐཱ ཨོརུཡ྄ཧ མཧཱསཏྟསྶ ཨཱབྷརཎབྷཎྜཾ ཨོམུཉྩིཏྭཱ བྷཎྜིཀཾ ཀཏྭཱ ཋཔེཏྭཱ ཀུདཱལཾ ཨཱདཱཡ ཨཝིདཱུརེ ཨཱཝཱཊཾ ཁཎིཏུཾ ཨཱརབྷི། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ནྷཱཔེཏྭཱ ཨནུལིམྤིཏྭཱ’’ཏིཨཱདི།

    Atha naṃ mahāsatto oloketvā ‘‘mayi akathente mātu soko balavā bhavissatī’’ti kathetukāmo hutvāpi ‘‘sace kathessāmi soḷasa vassāni kato vāyāmo mogho bhavissati, akathento panāhaṃ attano ca mātāpitūnañca paccayo bhavissāmī’’ti adhivāsesi. Sārathi ‘‘mahāsattaṃ rathaṃ āropetvā pacchimadvārābhimukhaṃ rathaṃ pesessāmī’’ti pācīnadvārābhimukhaṃ pesesi. Ratho nagarā nikkhamitvā devatānubhāvena tiyojanaṭṭhānaṃ gato. Mahāsatto suṭṭhutaraṃ tuṭṭhacitto ahosi. Tattha vanaghaṭaṃ sārathissa āmakasusānaṃ viya upaṭṭhāsi. So ‘‘idaṃ ṭhānaṃ sundara’’nti rathaṃ okkamāpetvā maggapasse ṭhapetvā rathā oruyha mahāsattassa ābharaṇabhaṇḍaṃ omuñcitvā bhaṇḍikaṃ katvā ṭhapetvā kudālaṃ ādāya avidūre āvāṭaṃ khaṇituṃ ārabhi. Tena vuttaṃ ‘‘nhāpetvā anulimpitvā’’tiādi.

    ཏཏྠ ནྷཱཔེཏྭཱཏི སོལ༹སཧི གནྡྷོདཀགྷཊེཧི ནྷཱཔེཏྭཱ། ཨནུལིམྤིཏྭཱཏི སུརབྷིཝིལེཔནེན ཝིལིམྤེཏྭཱ། ཝེཋེཏྭཱ རཱཛཝེཋནནྟི ཀཱསིརཱཛཱུནཾ པཝེཎིཡཱགཏཾ རཱཛམཀུཊཾ སཱིསེ པཊིམུཉྩིཏྭཱ། ཨབྷིསིཉྩིཏྭཱཏི ཏསྨིཾ རཱཛཀུལེ རཱཛཱབྷིསེཀནིཡཱམེན ཨབྷིསིཉྩིཏྭཱ། ཚཏྟེན ཀཱརེསུཾ པུརཾ པདཀྑིཎནྟི སེཏཙྪཏྟེན དྷཱརིཡམཱནེན མཾ ནགརཾ པདཀྑིཎཾ ཀཱརེསུཾ།

    Tattha nhāpetvāti soḷasahi gandhodakaghaṭehi nhāpetvā. Anulimpitvāti surabhivilepanena vilimpetvā. Veṭhetvā rājaveṭhananti kāsirājūnaṃ paveṇiyāgataṃ rājamakuṭaṃ sīse paṭimuñcitvā. Abhisiñcitvāti tasmiṃ rājakule rājābhisekaniyāmena abhisiñcitvā. Chattena kāresuṃ puraṃ padakkhiṇanti setacchattena dhāriyamānena maṃ nagaraṃ padakkhiṇaṃ kāresuṃ.

    ༦༢. སཏྟཱཧཾ དྷཱརཡིཏྭཱནཱཏི མཡ྄ཧཾ མཱཏུ ཙནྡཱདེཝིཡཱ ཝརལཱབྷནཝསེན ལདྡྷཾ སཏྟཱཧཾ མམ སེཏཙྪཏྟཾ དྷཱརཡིཏྭཱ། ཨུགྒཏེ རཝིམཎྜལེཏི ཏཏོ པུནདིཝསེ སཱུརིཡམཎྜལེ ཨུགྒཏམཏྟེ ཨཝམངྒལརཐེན མཾ ནགརཏོ ནཱིཧརིཏྭཱ བྷཱུམིཡཾ ནིཁཎནཏྠཾ སཱརཐི སུནནྡོ ཝནམུཔགཙྪི།

    62.Sattāhaṃ dhārayitvānāti mayhaṃ mātu candādeviyā varalābhanavasena laddhaṃ sattāhaṃ mama setacchattaṃ dhārayitvā. Uggate ravimaṇḍaleti tato punadivase sūriyamaṇḍale uggatamatte avamaṅgalarathena maṃ nagarato nīharitvā bhūmiyaṃ nikhaṇanatthaṃ sārathi sunando vanamupagacchi.

    ༦༣. སཛྫསྶནྟི སནྣདྡྷོ ཨསྶཾ, ཡུགེ ཡོཛིཏསྶཾ མེ རཐཾ མགྒཏོ ཨུཀྐམཱཔནཝསེན ཨེཀོཀཱསེ ཀཏྭཱ། ཧཏྠམུཙྩིཏོཏི མུཙྩིཏཧཏྠོ, རཐཔཱཙནཏོ མུཏྟཧཏྠོཏི ཨཏྠོ། ཨཐ ཝཱ ཧཏྠམུཙྩིཏོཏི ཧཏྠམུཏྟོ མམ ཧཏྠཏོ མུཙྩིཏྭཱཏི ཨཏྠོ། ཀཱསུནྟི ཨཱཝཱཊཾ། ནིཁཱཏུནྟི ནིཁཎིཏུཾ།

    63.Sajjassanti sannaddho assaṃ, yuge yojitassaṃ me rathaṃ maggato ukkamāpanavasena ekokāse katvā. Hatthamuccitoti muccitahattho, rathapācanato muttahatthoti attho. Atha vā hatthamuccitoti hatthamutto mama hatthato muccitvāti attho. Kāsunti āvāṭaṃ. Nikhātunti nikhaṇituṃ.

    ༦༤-༥. ཨིདཱནི ཡདཏྠཾ མཡཱ སོལ༹ས ཝསྶཱནི མཱུགཝཏཱདིཨདྷིཊྛཱནེན དུཀྐརཙརིཡཱ ཨདྷིཊྛིཏཱ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨདྷིཊྛིཏམདྷིཊྛཱན’’ནྟི གཱཐཱདྭཡམཱཧ།

    64-5. Idāni yadatthaṃ mayā soḷasa vassāni mūgavatādiadhiṭṭhānena dukkaracariyā adhiṭṭhitā, taṃ dassetuṃ ‘‘adhiṭṭhitamadhiṭṭhāna’’nti gāthādvayamāha.

    ཏཏྠ ཏཛྫེནྟོ ཝིཝིདྷཀཱརཎཱཏི དྭིམཱསིཀཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ཡཱཝ སོལ༹སསཾཝཙྪརཱ ཐཉྙཔཊིསེདྷནཱདཱིཧི ཝིཝིདྷེཧི ནཱནཔྤཀཱརེཧི ཀཱརཎེཧི ཏཛྫཡནྟོ བྷཡཝིདྡྷཾསནཝསེན ཝིཧེཋིཡམཱནོ། སེསཾ སུཝིཉྙེཡྻམེཝ།

    Tattha tajjento vividhakāraṇāti dvimāsikakālato paṭṭhāya yāva soḷasasaṃvaccharā thaññapaṭisedhanādīhi vividhehi nānappakārehi kāraṇehi tajjayanto bhayaviddhaṃsanavasena viheṭhiyamāno. Sesaṃ suviññeyyameva.

    ཨཐ མཧཱསཏྟོ སུནནྡེ ཀཱསུཾ ཁཎནྟེ ‘‘ཨཡཾ མེ ཝཱཡཱམཀཱལོ’’ཏི ཨུཊྛཱཡ ཨཏྟནོ ཧཏྠཔཱདེ སམྦཱཧིཏྭཱ རཐཱ ཨོཏརིཏུཾ མེ བལཾ ཨཏྠཱིཏི ཉཏྭཱ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤཱདེསི། ཏཱཝདེཝསྶ པཱདཔཏིཊྛཱནཊྛཱནཾ ཝཱཏཔུཎྞབྷསྟཙམྨཾ ཝིཡ ཨུགྒནྟྭཱ རཐསྶ པཙྪིམནྟཾ ཨཱཧཙྩ ཨཊྛཱསི། སོ ཨོཏརིཏྭཱ ཀཏིཔཡེ ཝཱརེ ཨཔརཱཔརཾ ཙངྐམིཏྭཱ ‘‘ཡོཛནསཏམྤི གནྟུཾ མེ བལཾ ཨཏྠཱི’’ཏི ཉཏྭཱ རཐཾ པཙྪིམནྟེ གཧེཏྭཱ ཀུམཱརཀཱནཾ ཀཱིལ༹ནཡཱནཀཾ ཝིཡ ཨུཀྑིཔིཏྭཱ ‘‘སཙེ སཱརཐི མཡཱ སདྡྷིཾ པཊིཝིརུཛ྄ཛྷེཡྻ, ཨཏྠི མེ པཊིཝིརུཛ྄ཛྷིཏུཾ བལ’’ནྟི སལླཀྑེཏྭཱ པསཱདྷནཏྠཱཡ ཙིཏྟཾ ཨུཔྤཱདེསི། ཏངྑཎཉྙེཝ སཀྐསྶ བྷཝནཾ ཨུཎྷཱཀཱརཾ དསྶེསི། སཀྐོ ཏཾ ཀཱརཎཾ ཉཏྭཱ ཝིསྶཀམྨཾ ཨཱཎཱཔེསི – ‘‘གཙྪ ཀཱསིརཱཛཔུཏྟཾ ཨལངྐརོཧཱི’’ཏི། སོ ‘‘སཱདྷཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ དིབྦེཧི ཙ མཱནུསེཧི ཙ ཨལངྐཱརེཧི སཀྐཾ ཝིཡ ཏཾ ཨལངྐརི། སོ དེཝརཱཛལཱིལཱ༹ཡ སཱརཐིསྶ ཁཎནོཀཱསཾ གནྟྭཱ ཨཱཝཱཊཏཱིརེ ཋཏྭཱ –

    Atha mahāsatto sunande kāsuṃ khaṇante ‘‘ayaṃ me vāyāmakālo’’ti uṭṭhāya attano hatthapāde sambāhitvā rathā otarituṃ me balaṃ atthīti ñatvā cittaṃ uppādesi. Tāvadevassa pādapatiṭṭhānaṭṭhānaṃ vātapuṇṇabhastacammaṃ viya uggantvā rathassa pacchimantaṃ āhacca aṭṭhāsi. So otaritvā katipaye vāre aparāparaṃ caṅkamitvā ‘‘yojanasatampi gantuṃ me balaṃ atthī’’ti ñatvā rathaṃ pacchimante gahetvā kumārakānaṃ kīḷanayānakaṃ viya ukkhipitvā ‘‘sace sārathi mayā saddhiṃ paṭivirujjheyya, atthi me paṭivirujjhituṃ bala’’nti sallakkhetvā pasādhanatthāya cittaṃ uppādesi. Taṅkhaṇaññeva sakkassa bhavanaṃ uṇhākāraṃ dassesi. Sakko taṃ kāraṇaṃ ñatvā vissakammaṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha kāsirājaputtaṃ alaṅkarohī’’ti. So ‘‘sādhū’’ti vatvā dibbehi ca mānusehi ca alaṅkārehi sakkaṃ viya taṃ alaṅkari. So devarājalīḷāya sārathissa khaṇanokāsaṃ gantvā āvāṭatīre ṭhatvā –

    ‘‘ཀིནྣུ སནྟརམཱནོཝ, ཀཱསུཾ ཁཎསི སཱརཐི།

    ‘‘Kinnu santaramānova, kāsuṃ khaṇasi sārathi;

    པུཊྛོ མེ སམྨ ཨཀྑཱཧི, ཀིཾ ཀཱསུཡཱ ཀརིསྶསཱི’’ཏི༎ (ཛཱ॰ ༢.༢༢.༣) –

    Puṭṭho me samma akkhāhi, kiṃ kāsuyā karissasī’’ti. (jā. 2.22.3) –

    ཨཱཧ།

    Āha.

    ཏེན ཨུདྡྷཾ ཨནོལོཀེཏྭཱཝ –

    Tena uddhaṃ anoloketvāva –

    ‘‘རཉྙོ མཱུགོ ཙ པཀྑོ ཙ, པུཏྟོ ཛཱཏོ ཨཙེཏསོ།

    ‘‘Rañño mūgo ca pakkho ca, putto jāto acetaso;

    སོམྷི རཉྙཱ སམཛ྄ཛྷིཊྛོ, པུཏྟཾ མེ ནིཁཎཾ ཝནེ’’ཏི༎ (ཛཱ॰ ༢.༢༢.༤) –

    Somhi raññā samajjhiṭṭho, puttaṃ me nikhaṇaṃ vane’’ti. (jā. 2.22.4) –

    ཝུཏྟེ མཧཱསཏྟོ –

    Vutte mahāsatto –

    ‘‘ན བདྷིརོ ན མཱུགོསྨི, ན པཀྑོ ན ཙ ཝཱིཀལོ།

    ‘‘Na badhiro na mūgosmi, na pakkho na ca vīkalo;

    ཨདྷམྨཾ སཱརཐི ཀཡིརཱ, མཾ ཙེ ཏྭཾ ནིཁཎཾ ཝནེ༎

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.

    ‘‘ཨཱུརཱུ བཱཧུཉྩ མེ པསྶ, བྷཱསིཏཉྩ སུཎོཧི མེ།

    ‘‘Ūrū bāhuñca me passa, bhāsitañca suṇohi me;

    ཨདྷམྨཾ སཱརཐི ཀཡིརཱ, མཾ ཙེ ཏྭཾ ནིཁཎཾ ཝནེ’’ཏི༎ (ཛཱ॰ ༢.༢༢.༥-༦) –

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’ti. (jā. 2.22.5-6) –

    ཝཏྭཱ པུན ཏེན ཨཱཝཱཊཁཎནཾ པཧཱཡ ཨུདྡྷཾ ཨོལོཀེཏྭཱ ཏསྶ རཱུཔསམྤཏྟིཾ དིསྭཱ ‘‘མནུསྶོ ཝཱ དེཝོ ཝཱ’’ཏི ཨཛཱནནྟེན –

    Vatvā puna tena āvāṭakhaṇanaṃ pahāya uddhaṃ oloketvā tassa rūpasampattiṃ disvā ‘‘manusso vā devo vā’’ti ajānantena –

    ‘‘དེཝཏཱ ནུསི གནྡྷབྦོ, ཨདུ སཀྐོ པུརིནྡདོ།

    ‘‘Devatā nusi gandhabbo, adu sakko purindado;

    ཀོ ཝཱ ཏྭཾ ཀསྶ ཝཱ པུཏྟོ, ཀཐཾ ཛཱནེམུ ཏཾ མཡ’’ནྟི༎ (ཛཱ॰ ༢.༢༢.༧) –

    Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ maya’’nti. (jā. 2.22.7) –

    ཝུཏྟེ –

    Vutte –

    ‘‘ནམྷི དེཝོ ན གནྡྷབྦོ, ནཱཔི སཀྐོ པུརིནྡདོ།

    ‘‘Namhi devo na gandhabbo, nāpi sakko purindado;

    ཀཱསིརཉྙོ ཨཧཾ པུཏྟོ, ཡཾ ཀཱསུཡཱ ནིཁཉྙསི༎

    Kāsirañño ahaṃ putto, yaṃ kāsuyā nikhaññasi.

    ‘‘ཏསྶ རཉྙོ ཨཧཾ པུཏྟོ, ཡཾ ཏྭཾ སམྨཱུཔཛཱིཝསི།

    ‘‘Tassa rañño ahaṃ putto, yaṃ tvaṃ sammūpajīvasi;

    ཨདྷམྨཾ སཱརཐི ཀཡིརཱ, མཾ ཙེ ཏྭཾ ནིཁཎཾ ཝནེ༎

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.

    ‘‘ཡསྶ རུཀྑསྶ ཚཱཡཱཡ, ནིསཱིདེཡྻ སཡེཡྻ ཝཱ།

    ‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;

    ན ཏསྶ སཱཁཾ བྷཉྫེཡྻ, མིཏྟདུབྦྷོ ཧི པཱཔཀོ༎

    Na tassa sākhaṃ bhañjeyya, mittadubbho hi pāpako.

    ‘‘ཡཐཱ རུཀྑོ ཏཐཱ རཱཛཱ, ཡཐཱ སཱཁཱ ཏཐཱ ཨཧཾ།

    ‘‘Yathā rukkho tathā rājā, yathā sākhā tathā ahaṃ;

    ཡཐཱ ཚཱཡཱུཔགོ པོསོ, ཨེཝཾ ཏྭམསི སཱརཐི།

    Yathā chāyūpago poso, evaṃ tvamasi sārathi;

    ཨདྷམྨཾ སཱརཐི ཀཡིརཱ, མཾ ཙེ ཏྭཾ ནིཁཎཾ ཝནེ’’ཏི༎ (ཛཱ॰ ༢.༢༢.༨-༡༡) –

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’ti. (jā. 2.22.8-11) –

    ཨཱདིནཱ ནཡེན དྷམྨཾ དེསེཏྭཱ ཏེན ནིཝཏྟནཏྠཾ ཡཱཙིཏོ ཨནིཝཏྟནཀཱརཎཾ པབྦཛྫཱཚནྡཾ ཏསྶ ཙ ཧེཏུ ནིརཡབྷཡཱདིཀཾ ཨཏཱིཏབྷཝེ ཨཏྟནོ པཝཏྟིཾ ཝིཏྠཱརེན ཀཐེཏྭཱ ཏཱཡ དྷམྨཀཐཱཡ ཏཱཡ ཙ པཊིཔཏྟིཡཱ ཏསྨིམྤི པབྦཛིཏུཀཱམེ ཛཱཏེ རཉྙོ ཨིམཾ –

    Ādinā nayena dhammaṃ desetvā tena nivattanatthaṃ yācito anivattanakāraṇaṃ pabbajjāchandaṃ tassa ca hetu nirayabhayādikaṃ atītabhave attano pavattiṃ vitthārena kathetvā tāya dhammakathāya tāya ca paṭipattiyā tasmimpi pabbajitukāme jāte rañño imaṃ –

    ‘‘རཐཾ ནིཡྻཱཏཡིཏྭཱན, ཨནཎོ ཨེཧི སཱརཐི།

    ‘‘Rathaṃ niyyātayitvāna, anaṇo ehi sārathi;

    ཨནཎསྶ ཧི པབྦཛྫཱ, ཨེཏཾ ཨིསཱིཧི ཝཎྞིཏ’’ནྟི༎ (ཛཱ॰ ༢.༢༢.༤༤) –

    Anaṇassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇita’’nti. (jā. 2.22.44) –

    ཝཏྭཱ ཏཾ ཝིསྶཛྫེསི།

    Vatvā taṃ vissajjesi.

    སོ རཐཾ ཨཱབྷརཎཱནི ཙ གཧེཏྭཱ རཉྙོ སནྟིཀཾ གནྟྭཱ ཏམཏྠཾ ཨཱརོཙེསི། རཱཛཱ ཏཱཝདེཝ ‘‘མཧཱསཏྟསྶ སནྟིཀཾ གམིསྶཱམཱི’’ཏི ནགརཏོ ནིགྒཙྪི སདྡྷིཾ ཙཏུརངྒིནིཡཱ སེནཱཡ ཨིཏྠཱགཱརེཧི ནཱགརཛཱནཔདེཧི ཙ། མཧཱསཏྟོཔི ཁོ སཱརཐིཾ ཨུཡྻོཛེཏྭཱ པབྦཛིཏུཀཱམོ ཛཱཏོ། ཏསྶ ཙིཏྟཾ ཉཏྭཱ སཀྐོ ཝིསྶཀམྨཾ པེསེསི – ‘‘ཏེམིཡཔཎྜིཏོ པབྦཛིཏུཀཱམོ, ཏསྶ ཨསྶམཔདཾ པབྦཛིཏཔརིཀྑཱརེ ཙ མཱཔེཧཱི’’ཏི། སོ གནྟྭཱ ཏིཡོཛནིཀེ ཝནསཎྜེ ཨསྶམཾ མཱཔེཏྭཱ རཏྟིཊྛཱནདིཝཱཊྛཱནཙངྐམནཔོཀྑརཎཱིཕལརུཀྑསམྤནྣཾ ཀཏྭཱ སབྦེ ཙ པབྦཛིཏཔརིཀྑཱརེ མཱཔེཏྭཱ སཀཊྛཱནམེཝ གཏོ། བོདྷིསཏྟོ ཏཾ དིསྭཱ སཀྐདཏྟིཡབྷཱཝཾ ཉཏྭཱ པཎྞསཱལཾ པཝིསིཏྭཱ ཝཏྠཱནི ཨཔནེཏྭཱ ཏཱཔསཝེསཾ གཧེཏྭཱ ཀཊྛཏྠརེ ནིསིནྣོ ཨཊྛ སམཱཔཏྟིཡོ, པཉྩ ཙ ཨབྷིཉྙཱཡོ ནིབྦཏྟེཏྭཱ པབྦཛྫཱསུཁེན ཨསྶམེ ནིསཱིདི།

    So rathaṃ ābharaṇāni ca gahetvā rañño santikaṃ gantvā tamatthaṃ ārocesi. Rājā tāvadeva ‘‘mahāsattassa santikaṃ gamissāmī’’ti nagarato niggacchi saddhiṃ caturaṅginiyā senāya itthāgārehi nāgarajānapadehi ca. Mahāsattopi kho sārathiṃ uyyojetvā pabbajitukāmo jāto. Tassa cittaṃ ñatvā sakko vissakammaṃ pesesi – ‘‘temiyapaṇḍito pabbajitukāmo, tassa assamapadaṃ pabbajitaparikkhāre ca māpehī’’ti. So gantvā tiyojanike vanasaṇḍe assamaṃ māpetvā rattiṭṭhānadivāṭṭhānacaṅkamanapokkharaṇīphalarukkhasampannaṃ katvā sabbe ca pabbajitaparikkhāre māpetvā sakaṭṭhānameva gato. Bodhisatto taṃ disvā sakkadattiyabhāvaṃ ñatvā paṇṇasālaṃ pavisitvā vatthāni apanetvā tāpasavesaṃ gahetvā kaṭṭhatthare nisinno aṭṭha samāpattiyo, pañca ca abhiññāyo nibbattetvā pabbajjāsukhena assame nisīdi.

    ཀཱསིརཱཛཱཔི སཱརཐིནཱ དསྶིཏམགྒེན གནྟྭཱ ཨསྶམཾ པཝིསིཏྭཱ མཧཱསཏྟེན སཧ སམཱགནྟྭཱ ཀཏཔཊིསནྠཱརོ རཛྫེན ནིམནྟེསི། ཏེམིཡཔཎྜིཏོ ཏཾ པཊིཀྑིཔིཏྭཱ ཨནེཀཱཀཱརཝོཀཱརཾ ཨནིཙྩཏཱདིཔཊིསཾཡུཏྟཱཡ ཙ ཀཱམཱདཱིནཝཔཊིསཾཡུཏྟཱཡ ཙ དྷམྨིཡཱ ཀཐཱཡ རཱཛཱནཾ སཾཝེཛེསི། སོ སཾཝིགྒམཱནསོ གྷརཱཝཱསེ ཨུཀྐཎྛིཏོ པབྦཛིཏུཀཱམོ ཧུཏྭཱ ཨམཙྩེ ཨིཏྠཱགཱརེ ཙ པུཙྪི། ཏེཔི པབྦཛིཏུཀཱམཱ ཨཧེསུཾ། ཨཐ རཱཛཱ ཙནྡཱདེཝིཾ ཨཱདིཾ ཀཏྭཱ སོལ༹ས སཧསྶེ ཨོརོདྷེ ཙ ཨམཙྩཱདིཀེ ཙ པབྦཛིཏུཀཱམེ ཉཏྭཱ ནགརེ བྷེརིཾ ཙརཱཔེསི – ‘‘ཡེ མམ པུཏྟསྶ སནྟིཀེ པབྦཛིཏུཀཱམཱ, ཏེ པབྦཛནྟཱུ’’ཏི། སུཝཎྞཀོཊྛཱགཱརཱདཱིནི ཙ ཝིཝརཱཔེཏྭཱ ཝིསྶཛྫཱཔེསི། ནཱགརཱ ཙ ཡཐཱཔསཱརིཏེཡེཝ ཨཱཔཎེ ཝིཝཊདྭཱརཱནེཝ གེཧཱནི ཙ པཧཱཡ རཉྙོ སནྟིཀཾ ཨགམཾསུ། རཱཛཱ མཧཱཛནེན སདྡྷིཾ མཧཱསཏྟསྶ སནྟིཀེ པབྦཛི། སཀྐདཏྟིཡཾ ཏིཡོཛནིཀཾ ཨསྶམཔདཾ པརིཔཱུརི།

    Kāsirājāpi sārathinā dassitamaggena gantvā assamaṃ pavisitvā mahāsattena saha samāgantvā katapaṭisanthāro rajjena nimantesi. Temiyapaṇḍito taṃ paṭikkhipitvā anekākāravokāraṃ aniccatādipaṭisaṃyuttāya ca kāmādīnavapaṭisaṃyuttāya ca dhammiyā kathāya rājānaṃ saṃvejesi. So saṃviggamānaso gharāvāse ukkaṇṭhito pabbajitukāmo hutvā amacce itthāgāre ca pucchi. Tepi pabbajitukāmā ahesuṃ. Atha rājā candādeviṃ ādiṃ katvā soḷasa sahasse orodhe ca amaccādike ca pabbajitukāme ñatvā nagare bheriṃ carāpesi – ‘‘ye mama puttassa santike pabbajitukāmā, te pabbajantū’’ti. Suvaṇṇakoṭṭhāgārādīni ca vivarāpetvā vissajjāpesi. Nāgarā ca yathāpasāriteyeva āpaṇe vivaṭadvārāneva gehāni ca pahāya rañño santikaṃ agamaṃsu. Rājā mahājanena saddhiṃ mahāsattassa santike pabbaji. Sakkadattiyaṃ tiyojanikaṃ assamapadaṃ paripūri.

    སཱམནྟརཱཛཱནོ ‘‘ཀཱསིརཱཛཱ པབྦཛིཏོ’’ཏི སུཏྭཱ ‘‘བཱརཱཎསིརཛྫཾ གཧེསྶཱམཱ’’ཏི ནགརཾ པཝིསིཏྭཱ དེཝནགརསདིསཾ ནགརཾ སཏྟརཏནབྷརིཏཾ དེཝཝིམཱནཀཔྤཾ རཱཛནིཝེསནཉྩ དིསྭཱ ‘‘ཨིམཾ དྷནཾ ནིསྶཱཡ བྷཡེན བྷཝིཏབྦ’’ནྟི ཏཱཝདེཝ ནིཀྑམིཏྭཱ པཱཡཱསུཾ། ཏེསཾ ཨཱགམནཾ སུཏྭཱ མཧཱསཏྟོ ཝནནྟཾ གནྟྭཱ ཨཱཀཱསེ ནིསཱིདིཏྭཱ དྷམྨཾ དེསེསི། ཏེ སབྦེ སདྡྷིཾ པརིསཱཡ ཏསྶ སནྟིཀེ པབྦཛིཾསུ། ཨེཝཾ ཨཔརེཔི ཨཔརེཔཱིཏི མཧཱསམཱགམོ ཨཧོསི། སབྦེ ཕལཱཕལཱནི པརིབྷུཉྫིཏྭཱ སམཎདྷམྨཾ ཀརོནྟི། ཡོ ཀཱམཱདིཝིཏཀྐཾ ཝིཏཀྐེཏི, ཏསྶ ཙིཏྟཾ ཉཏྭཱ མཧཱསཏྟོ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཨཱཀཱསེ ནིསཱིདིཏྭཱ དྷམྨཾ དེསེཏི།

    Sāmantarājāno ‘‘kāsirājā pabbajito’’ti sutvā ‘‘bārāṇasirajjaṃ gahessāmā’’ti nagaraṃ pavisitvā devanagarasadisaṃ nagaraṃ sattaratanabharitaṃ devavimānakappaṃ rājanivesanañca disvā ‘‘imaṃ dhanaṃ nissāya bhayena bhavitabba’’nti tāvadeva nikkhamitvā pāyāsuṃ. Tesaṃ āgamanaṃ sutvā mahāsatto vanantaṃ gantvā ākāse nisīditvā dhammaṃ desesi. Te sabbe saddhiṃ parisāya tassa santike pabbajiṃsu. Evaṃ aparepi aparepīti mahāsamāgamo ahosi. Sabbe phalāphalāni paribhuñjitvā samaṇadhammaṃ karonti. Yo kāmādivitakkaṃ vitakketi, tassa cittaṃ ñatvā mahāsatto tattha gantvā ākāse nisīditvā dhammaṃ deseti.

    སོ དྷམྨསྶཝནསཔྤཱཡཾ ལབྷིཏྭཱ སམཱཔཏྟིཡོ ཨབྷིཉྙཱཡོ ཙ ནིབྦཏྟེཏི། ཨེཝཾ ཨཔརོཔི ཨཔརོཔཱིཏི སབྦེཔི ཛཱིཝིཏཔརིཡོསཱནེ བྲཧྨལོཀཔརཱཡནཱ ཨཧེསུཾ། ཏིརཙྪཱནགཏཱཔི མཧཱསཏྟེ ཨིསིགཎེཔི ཙིཏྟཾ པསཱདེཏྭཱ ཚསུ ཀཱམསགྒེསུ ནིབྦཏྟིཾསུ། མཧཱསཏྟསྶ བྲཧྨཙརིཡཾ ཙིརཾ དཱིགྷམདྡྷཱནཾ པཝཏྟིཏྠ། ཏདཱ ཚཏྟེ ཨདྷིཝཏྠཱ དེཝཏཱ ཨུཔྤལཝཎྞཱ ཨཧོསི, སཱརཐི སཱརིཔུཏྟཏྠེརོ, མཱཏཱཔིཏརོ མཧཱརཱཛཀུལཱནི, པརིསཱ བུདྡྷཔརིསཱ, ཏེམིཡཔཎྜིཏོ ལོཀནཱཐོ།

    So dhammassavanasappāyaṃ labhitvā samāpattiyo abhiññāyo ca nibbatteti. Evaṃ aparopi aparopīti sabbepi jīvitapariyosāne brahmalokaparāyanā ahesuṃ. Tiracchānagatāpi mahāsatte isigaṇepi cittaṃ pasādetvā chasu kāmasaggesu nibbattiṃsu. Mahāsattassa brahmacariyaṃ ciraṃ dīghamaddhānaṃ pavattittha. Tadā chatte adhivatthā devatā uppalavaṇṇā ahosi, sārathi sāriputtatthero, mātāpitaro mahārājakulāni, parisā buddhaparisā, temiyapaṇḍito lokanātho.

    ཏསྶ ཨདྷིཊྛཱནཔཱརམཱི ཨིདྷ མཏྠཀཾ པཏྟཱ, སེསཔཱརམིཡོཔི ཡཐཱརཧཾ ནིདྡྷཱརེཏབྦཱ། ཏཐཱ མཱསཛཱཏཀཱལཏོ པཊྛཱཡ ནིརཡབྷཡཾ པཱཔབྷཱིརུཏཱ རཛྫཛིགུཙྪཱ ནེཀྑམྨནིམིཏྟཾ མཱུགཱདིབྷཱཝཱདྷིཊྛཱནཾ ཏཏྠ ཙ ཝིརོདྷིཔྤཙྩཡསམོདྷཱནེཔི ནིཙྩལབྷཱཝོཏི ཨེཝམཱདཡོ གུཎཱནུབྷཱཝཱ ཝིབྷཱཝེཏབྦཱཏི།

    Tassa adhiṭṭhānapāramī idha matthakaṃ pattā, sesapāramiyopi yathārahaṃ niddhāretabbā. Tathā māsajātakālato paṭṭhāya nirayabhayaṃ pāpabhīrutā rajjajigucchā nekkhammanimittaṃ mūgādibhāvādhiṭṭhānaṃ tattha ca virodhippaccayasamodhānepi niccalabhāvoti evamādayo guṇānubhāvā vibhāvetabbāti.

    ཏེམིཡཙརིཡཱཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།

    Temiyacariyāvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ཨདྷིཊྛཱནཔཱརམཱི ནིཊྛིཏཱ།

    Adhiṭṭhānapāramī niṭṭhitā.







    Related texts:



    ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཁུདྡཀནིཀཱཡ • Khuddakanikāya / ཙརིཡཱཔིཊཀཔཱལི༹ • Cariyāpiṭakapāḷi / ༦. ཏེམིཡཙརིཡཱ • 6. Temiyacariyā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact