Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဇာတကပာဠိ • Jātakapāḷi |
။ နမော တသ္သ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ။
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ခုဒ္ဒကနိကာယေ
Khuddakanikāye
ဇာတကပာဠိ
Jātakapāḷi
(ဒုတိယော ဘာဂော)
(Dutiyo bhāgo)
၁၇. စတ္တာလီသနိပာတော
17. Cattālīsanipāto
၅၂၁. တေသကုဏဇာတကံ (၁)
521. Tesakuṇajātakaṃ (1)
၁.
1.
‘‘ဝေသ္သန္တရံ တံ ပုစ္ဆာမိ၊ သကုဏ ဘဒ္ဒမတ္ထု တေ။
‘‘Vessantaraṃ taṃ pucchāmi, sakuṇa bhaddamatthu te;
ရဇ္ဇံ ကာရေတုကာမေန၊ ကိံ သု ကိစ္စံ ကတံ ဝရံ’’။
Rajjaṃ kāretukāmena, kiṃ su kiccaṃ kataṃ varaṃ’’.
၂.
2.
‘‘စိရသ္သံ ဝတ မံ တာတော၊ ကံသော ဗာရာဏသိဂ္ဂဟော။
‘‘Cirassaṃ vata maṃ tāto, kaṃso bārāṇasiggaho;
ပမတ္တော အပ္ပမတ္တံ မံ၊ ပိတာ ပုတ္တံ အစောဒယိ။
Pamatto appamattaṃ maṃ, pitā puttaṃ acodayi.
၃.
3.
‘‘ပဌမေနေဝ ဝိတထံ၊ ကောဓံ ဟာသံ နိဝာရယေ။
‘‘Paṭhameneva vitathaṃ, kodhaṃ hāsaṃ nivāraye;
တတော ကိစ္စာနိ ကာရေယ္ယ၊ တံ ဝတံ အာဟု ခတ္တိယ။
Tato kiccāni kāreyya, taṃ vataṃ āhu khattiya.
၄.
4.
ရတ္တော ဒုဋ္ဌော စ ယံ ကယိရာ၊ န တံ ကယိရာ တတော ပုန 3။
Ratto duṭṭho ca yaṃ kayirā, na taṃ kayirā tato puna 4.
၅.
5.
‘‘ခတ္တိယသ္သ ပမတ္တသ္သ၊ ရဋ္ဌသ္မိံ ရဋ္ဌဝဍ္ဎန။
‘‘Khattiyassa pamattassa, raṭṭhasmiṃ raṭṭhavaḍḍhana;
သဗ္ဗေ ဘောဂာ ဝိနသ္သန္တိ၊ ရညော တံ ဝုစ္စတေ အဃံ။
Sabbe bhogā vinassanti, rañño taṃ vuccate aghaṃ.
၆.
6.
၇.
7.
‘‘ဥသူယကေ ဒုဟဒယေ၊ ပုရိသေ ကမ္မဒုသ္သကေ။
‘‘Usūyake duhadaye, purise kammadussake;
၈.
8.
‘‘သော တ္ဝံ သဗ္ဗေသု သုဟဒယော 11၊ သဗ္ဗေသံ ရက္ခိတော ဘဝ။
‘‘So tvaṃ sabbesu suhadayo 12, sabbesaṃ rakkhito bhava;
အလက္ခိံ နုဒ မဟာရာဇ၊ လက္ခ္ယာ ဘဝ နိဝေသနံ။
Alakkhiṃ nuda mahārāja, lakkhyā bhava nivesanaṃ.
၉.
9.
‘‘သ လက္ခီဓိတိသမ္ပန္နော၊ ပုရိသော ဟိ မဟဂ္ဂတော။
‘‘Sa lakkhīdhitisampanno, puriso hi mahaggato;
အမိတ္တာနံ ကာသိပတိ၊ မူလံ အဂ္ဂဉ္စ ဆိန္ဒတိ။
Amittānaṃ kāsipati, mūlaṃ aggañca chindati.
၁၀.
10.
‘‘သက္ကောပိ ဟိ ဘူတပတိ၊ ဥဋ္ဌာနေ နပ္ပမဇ္ဇတိ။
‘‘Sakkopi hi bhūtapati, uṭṭhāne nappamajjati;
သ ကလ္ယာဏေ ဓိတိံ ကတ္ဝာ၊ ဥဋ္ဌာနေ ကုရုတေ မနော။
Sa kalyāṇe dhitiṃ katvā, uṭṭhāne kurute mano.
၁၁.
11.
၁၂.
12.
ဝာယမသ္သု စ ကိစ္စေသု၊ နာလသော ဝိန္ဒတေ သုခံ။
Vāyamassu ca kiccesu, nālaso vindate sukhaṃ.
၁၃.
13.
၁၄.
14.
ရဇ္ဇံ ကာရေတုကာမေန၊ ကိံ သု ကိစ္စံ ကတံ ဝရံ’’။
Rajjaṃ kāretukāmena, kiṃ su kiccaṃ kataṃ varaṃ’’.
၁၅.
15.
အလဒ္ဓသ္သ စ ယော လာဘော၊ လဒ္ဓသ္သ စာနုရက္ခဏာ။
Aladdhassa ca yo lābho, laddhassa cānurakkhaṇā.
၁၆.
16.
‘‘အမစ္စေ တာတ ဇာနာဟိ၊ ဓီရေ အတ္ထသ္သ ကောဝိဒေ။
‘‘Amacce tāta jānāhi, dhīre atthassa kovide;
အနက္ခာ ကိတဝေ တာတ၊ အသောဏ္ဍေ အဝိနာသကေ။
Anakkhā kitave tāta, asoṇḍe avināsake.
၁၇.
17.
‘‘ယော စ တံ တာတ ရက္ခေယ္ယ၊ ဓနံ ယဉ္စေဝ တေ သိယာ။
‘‘Yo ca taṃ tāta rakkheyya, dhanaṃ yañceva te siyā;
သူတောဝ ရထံ သင္ဂဏ္ဟေ၊ သော တေ ကိစ္စာနိ ကာရယေ။
Sūtova rathaṃ saṅgaṇhe, so te kiccāni kāraye.
၁၈.
18.
‘‘သုသင္ဂဟိတန္တဇနော၊ သယံ ဝိတ္တံ အဝေက္ခိယ။
‘‘Susaṅgahitantajano, sayaṃ vittaṃ avekkhiya;
နိဓိဉ္စ ဣဏဒာနဉ္စ၊ န ကရေ ပရပတ္တိယာ။
Nidhiñca iṇadānañca, na kare parapattiyā.
၁၉.
19.
နိဂ္ဂဏ္ဟေ နိဂ္ဂဟာရဟံ၊ ပဂ္ဂဏ္ဟေ ပဂ္ဂဟာရဟံ။
Niggaṇhe niggahārahaṃ, paggaṇhe paggahārahaṃ.
၂၀.
20.
‘‘သယံ ဇာနပဒံ အတ္ထံ၊ အနုသာသ ရထေသဘ။
‘‘Sayaṃ jānapadaṃ atthaṃ, anusāsa rathesabha;
မာ တေ အဓမ္မိကာ ယုတ္တာ၊ ဓနံ ရဋ္ဌဉ္စ နာသယုံ။
Mā te adhammikā yuttā, dhanaṃ raṭṭhañca nāsayuṃ.
၂၁.
21.
ဝေဂသာ ဟိ ကတံ ကမ္မံ၊ မန္ဒော ပစ္ဆာနုတပ္ပတိ။
Vegasā hi kataṃ kammaṃ, mando pacchānutappati.
၂၂.
22.
ကောဓသာ ဟိ ဗဟူ ဖီတာ၊ ကုလာ အကုလတံ ဂတာ။
Kodhasā hi bahū phītā, kulā akulataṃ gatā.
၂၃.
23.
‘‘မာ တာတ ဣသ္သရောမ္ဟီတိ၊ အနတ္ထာယ ပတာရယိ။
‘‘Mā tāta issaromhīti, anatthāya patārayi;
ဣတ္ထီနံ ပုရိသာနဉ္စ၊ မာ တေ အာသိ ဒုခုဒ္ရယော။
Itthīnaṃ purisānañca, mā te āsi dukhudrayo.
၂၄.
24.
‘‘အပေတလောမဟံသသ္သ၊ ရညော ကာမာနုသာရိနော။
‘‘Apetalomahaṃsassa, rañño kāmānusārino;
သဗ္ဗေ ဘောဂာ ဝိနသ္သန္တိ၊ ရညော တံ ဝုစ္စတေ အဃံ။
Sabbe bhogā vinassanti, rañño taṃ vuccate aghaṃ.
၂၅.
25.
‘‘တတ္ထေဝ တေ ဝတ္တပဒာ၊ ဧသာဝ အနုသာသနီ။
‘‘Tattheva te vattapadā, esāva anusāsanī;
ဒက္ခသ္သုဒာနိ ပုညကရော၊ အသောဏ္ဍော အဝိနာသကော။
Dakkhassudāni puññakaro, asoṇḍo avināsako;
၂၆.
26.
‘‘အပုစ္ဆိမ္ဟ ကောသိယဂောတ္တံ 41၊ ကုဏ္ဍလိနိံ တထေဝ စ။
‘‘Apucchimha kosiyagottaṃ 42, kuṇḍaliniṃ tatheva ca;
၂၇.
27.
‘‘ဗလံ ပဉ္စဝိဓံ လောကေ၊ ပုရိသသ္မိံ မဟဂ္ဂတေ။
‘‘Balaṃ pañcavidhaṃ loke, purisasmiṃ mahaggate;
တတ္ထ ဗာဟုဗလံ နာမ၊ စရိမံ ဝုစ္စတေ ဗလံ။
Tattha bāhubalaṃ nāma, carimaṃ vuccate balaṃ.
၂၈.
28.
‘‘ဘောဂဗလဉ္စ ဒီဃာဝု၊ ဒုတိယံ ဝုစ္စတေ ဗလံ။
‘‘Bhogabalañca dīghāvu, dutiyaṃ vuccate balaṃ;
အမစ္စဗလဉ္စ ဒီဃာဝု၊ တတိယံ ဝုစ္စတေ ဗလံ။
Amaccabalañca dīghāvu, tatiyaṃ vuccate balaṃ.
၂၉.
29.
‘‘အဘိဇစ္စဗလံ စေဝ၊ တံ စတုတ္ထံ အသံသယံ။
‘‘Abhijaccabalaṃ ceva, taṃ catutthaṃ asaṃsayaṃ;
ယာနိ စေတာနိ သဗ္ဗာနိ၊ အဓိဂဏ္ဟာတိ ပဏ္ဍိတော။
Yāni cetāni sabbāni, adhigaṇhāti paṇḍito.
၃၀.
30.
ပညာဗလေနုပတ္ထဒ္ဓော၊ အတ္ထံ ဝိန္ဒတိ ပဏ္ဍိတော။
Paññābalenupatthaddho, atthaṃ vindati paṇḍito.
၃၁.
31.
‘‘အပိ စေ လဘတိ မန္ဒော၊ ဖီတံ ဓရဏိမုတ္တမံ။
‘‘Api ce labhati mando, phītaṃ dharaṇimuttamaṃ;
အကာမသ္သ ပသယ္ဟံ ဝာ၊ အညော တံ ပဋိပဇ္ဇတိ။
Akāmassa pasayhaṃ vā, añño taṃ paṭipajjati.
၃၂.
32.
‘‘အဘိဇာတောပိ စေ ဟောတိ၊ ရဇ္ဇံ လဒ္ဓာန ခတ္တိယော။
‘‘Abhijātopi ce hoti, rajjaṃ laddhāna khattiyo;
ဒုပ္ပညော ဟိ ကာသိပတိ၊ သဗ္ဗေနပိ န ဇီဝတိ။
Duppañño hi kāsipati, sabbenapi na jīvati.
၃၃.
33.
ပညာသဟိတော နရော ဣဓ၊ အပိ ဒုက္ခေ သုခာနိ ဝိန္ဒတိ။
Paññāsahito naro idha, api dukkhe sukhāni vindati.
၃၄.
34.
‘‘ပညဉ္စ ခော အသုသ္သူသံ၊ န ကောစိ အဓိဂစ္ဆတိ။
‘‘Paññañca kho asussūsaṃ, na koci adhigacchati;
ဗဟုသ္သုတံ အနာဂမ္မ၊ ဓမ္မဋ္ဌံ အဝိနိဗ္ဘုဇံ။
Bahussutaṃ anāgamma, dhammaṭṭhaṃ avinibbhujaṃ.
၃၅.
35.
၃၆.
36.
န နိဗ္ဗိန္ဒိယကာရိသ္သ၊ သမ္မဒတ္ထော ဝိပစ္စတိ။
Na nibbindiyakārissa, sammadattho vipaccati.
၃၇.
37.
‘‘အဇ္ဈတ္တဉ္စ ပယုတ္တသ္သ၊ တထာယတနသေဝိနော။
‘‘Ajjhattañca payuttassa, tathāyatanasevino;
အနိဗ္ဗိန္ဒိယကာရိသ္သ၊ သမ္မဒတ္ထော ဝိပစ္စတိ။
Anibbindiyakārissa, sammadattho vipaccati.
၃၈.
38.
‘‘ယောဂပ္ပယောဂသင္ခာတံ၊ သမ္ဘတသ္သာနုရက္ခဏံ။
‘‘Yogappayogasaṅkhātaṃ, sambhatassānurakkhaṇaṃ;
တာနိ တ္ဝံ တာတ သေဝသ္သု၊ မာ အကမ္မာယ ရန္ဓယိ။
Tāni tvaṃ tāta sevassu, mā akammāya randhayi;
အကမ္မုနာ ဟိ ဒုမ္မေဓော၊ နဠာဂာရံဝ သီဒတိ’’။
Akammunā hi dummedho, naḷāgāraṃva sīdati’’.
၃၉.
39.
‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ မာတာပိတူသု ခတ္တိယ။
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, mātāpitūsu khattiya;
ဣဓ ဓမ္မံ စရိတ္ဝာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိသ္သသိ။
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
၄၀.
40.
‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ ပုတ္တဒာရေသု ခတ္တိယ။
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, puttadāresu khattiya;
ဣဓ ဓမ္မံ စရိတ္ဝာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိသ္သသိ။
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
၄၁.
41.
‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ မိတ္တာမစ္စေသု ခတ္တိယ။
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, mittāmaccesu khattiya;
ဣဓ ဓမ္မံ စရိတ္ဝာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိသ္သသိ။
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
၄၂.
42.
‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ ဝာဟနေသု ဗလေသု စ။
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, vāhanesu balesu ca;
ဣဓ ဓမ္မံ စရိတ္ဝာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိသ္သသိ။
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
၄၃.
43.
‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ ဂာမေသု နိဂမေသု စ။ပေ.။။
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, gāmesu nigamesu ca…pe….
၄၄.
44.
‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ ရဋ္ဌေသု 59 ဇနပဒေသု စ။ပေ.။။
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, raṭṭhesu 60 janapadesu ca…pe….
၄၅.
45.
၄၆.
46.
‘‘ဓမ္မံ စရ မဟာရာဇ၊ မိဂပက္ခီသု ခတ္တိယ။
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, migapakkhīsu khattiya;
ဣဓ ဓမ္မံ စရိတ္ဝာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိသ္သသိ။
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
၄၇.
47.
ဣဓ ဓမ္မံ စရိတ္ဝာန၊ ရာဇ သဂ္ဂံ ဂမိသ္သသိ။
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
၄၈.
48.
၄၉.
49.
တေသကုဏဇာတကံ ပဌမံ။
Tesakuṇajātakaṃ paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ဇာတက-အဋ္ဌကထာ • Jātaka-aṭṭhakathā / [၅၂၁] ၁. တေသကုဏဇာတကဝဏ္ဏနာ • [521] 1. Tesakuṇajātakavaṇṇanā