Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
നമോ തസ്സ ഭഗവതോ അരഹതോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
൧൭. ചത്താലീസനിപാതോ
17. Cattālīsanipāto
[൫൨൧] ൧. തേസകുണജാതകവണ്ണനാ
[521] 1. Tesakuṇajātakavaṇṇanā
വേസ്സന്തരം തം പുച്ഛാമീതി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ കോസലരഞ്ഞോ ഓവാദവസേന കഥേസി. തഞ്ഹി രാജാനം ധമ്മസ്സവനത്ഥായ ആഗതം സത്ഥാ ആമന്തേത്വാ ‘‘മഹാരാജ, രഞ്ഞാ നാമ ധമ്മേന രജ്ജം കാരേതബ്ബം, യസ്മിഞ്ഹി സമയേ രാജാനോ അധമ്മികാ ഹോന്തി, രാജയുത്താപി തസ്മിം സമയേ അധമ്മികാ ഹോന്തീ’’തി ചതുക്കനിപാതേ (അ॰ നി॰ ൪.൭൦) ആഗതസുത്തനയേന ഓവദിത്വാ അഗതിഗമനേ അഗതിഅഗമനേ ച ആദീനവഞ്ച ആനിസംസഞ്ച കഥേത്വാ ‘‘സുപിനകൂപമാ കാമാ’’തിആദിനാ നയേന കാമേസു ആദീനവം വിത്ഥാരേത്വാ, ‘‘മഹാരാജ, ഇമേസഞ്ഹി സത്താനം –
Vessantaraṃtaṃ pucchāmīti idaṃ satthā jetavane viharanto kosalarañño ovādavasena kathesi. Tañhi rājānaṃ dhammassavanatthāya āgataṃ satthā āmantetvā ‘‘mahārāja, raññā nāma dhammena rajjaṃ kāretabbaṃ, yasmiñhi samaye rājāno adhammikā honti, rājayuttāpi tasmiṃ samaye adhammikā hontī’’ti catukkanipāte (a. ni. 4.70) āgatasuttanayena ovaditvā agatigamane agatiagamane ca ādīnavañca ānisaṃsañca kathetvā ‘‘supinakūpamā kāmā’’tiādinā nayena kāmesu ādīnavaṃ vitthāretvā, ‘‘mahārāja, imesañhi sattānaṃ –
‘മച്ചുനാ സങ്ഗരോ നത്ഥി, ലഞ്ജഗ്ഗാഹോ ന വിജ്ജതി;
‘Maccunā saṅgaro natthi, lañjaggāho na vijjati;
യുദ്ധം നത്ഥി ജയോ നത്ഥി, സബ്ബേ മച്ചുപരായണാ’.
Yuddhaṃ natthi jayo natthi, sabbe maccuparāyaṇā’.
തേസം പരലോകം ഗച്ഛന്താനം ഠപേത്വാ അത്തനാ കതം കല്യാണകമ്മം അഞ്ഞാ പതിട്ഠാ നാമ നത്ഥി. ഏവം ഇത്തരപച്ചുപട്ഠാനം അവസ്സം പഹാതബ്ബം, ന യസം നിസ്സായ പമാദം കാതും വട്ടതി, അപ്പമത്തേനേവ ഹുത്വാ ധമ്മേന രജ്ജം കാരേതും വട്ടതി. പോരാണകരാജാനോ അനുപ്പന്നേപി ബുദ്ധേ പണ്ഡിതാനം ഓവാദേ ഠത്വാ ധമ്മേന രജ്ജം കാരേത്വാ ദേവനഗരം പൂരയമാനാ ഗമിംസൂ’’തി വത്വാ തേന യാചിതോ അതീതം ആഹരി.
Tesaṃ paralokaṃ gacchantānaṃ ṭhapetvā attanā kataṃ kalyāṇakammaṃ aññā patiṭṭhā nāma natthi. Evaṃ ittarapaccupaṭṭhānaṃ avassaṃ pahātabbaṃ, na yasaṃ nissāya pamādaṃ kātuṃ vaṭṭati, appamatteneva hutvā dhammena rajjaṃ kāretuṃ vaṭṭati. Porāṇakarājāno anuppannepi buddhe paṇḍitānaṃ ovāde ṭhatvā dhammena rajjaṃ kāretvā devanagaraṃ pūrayamānā gamiṃsū’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
അതീതേ ബാരാണസിയം ബ്രഹ്മദത്തോ രജ്ജം കാരേന്തോ അപുത്തകോ അഹോസി, പത്ഥേന്തോപി പുത്തം വാ ധീതരം വാ ന ലഭി. സോ ഏകദിവസം മഹന്തേന പരിവാരേന ഉയ്യാനം ഗന്ത്വാ ദിവസഭാഗം ഉയ്യാനേ കീളിത്വാ മങ്ഗലസാലരുക്ഖമൂലേ സയനം അത്ഥരാപേത്വാ ഥോകം നിദ്ദായിത്വാ പബുദ്ധോ സാലരുക്ഖം ഓലോകേത്വാ തത്ഥ സകുണകുലാവകം പസ്സി, സഹ ദസ്സനേനേവസ്സ സിനേഹോ ഉപ്പജ്ജി. സോ ഏകം പുരിസം പക്കോസാപേത്വാ ‘‘ഇമം രുക്ഖം അഭിരുഹിത്വാ ഏതസ്മിം കുലാവകേ കസ്സചി അത്ഥിതം വാ നത്ഥിതം വാ ജാനാഹീ’’തി ആഹ. സോ ‘‘സാധു, ദേവാ’’തി വത്വാ അഭിരുഹിത്വാ തത്ഥ തീണി അണ്ഡകാനി ദിസ്വാ രഞ്ഞോ ആരോചേസി. രാജാ ‘‘തേന ഹി ഏതേസം ഉപരി നാസവാതം മാ വിസ്സജ്ജേസീ’’തി വത്വാ ‘‘ചങ്കോടകേ കപ്പാസപിചും അത്ഥരിത്വാ തത്ഥേവ താനി അണ്ഡകാനി ഠപേത്വാ സണികം ഓതരാഹീ’’തി ഓതാരാപേത്വാ ചങ്കോടകം ഹത്ഥേന ഗഹേത്വാ ‘‘കതരസകുണണ്ഡകാനി നാമേതാനീ’’തി അമച്ചേ പുച്ഛി. തേ ‘‘മയം ന ജാനാമ, നേസാദാ ജാനിസ്സന്തീ’’തി വദിംസു. രാജാ നേസാദേ പക്കോസാപേത്വാ പുച്ഛി. നേസാദാ, ‘‘മഹാരാജ, തേസു ഏകം ഉലൂകഅണ്ഡം, ഏകം സാലികാഅണ്ഡം, ഏകം സുവകഅണ്ഡ’’ന്തി കഥയിംസു. കിം പന ഏകസ്മിം കുലാവകേ തിണ്ണം സകുണികാനം അണ്ഡാനി ഹോന്തീതി. ആമ, ദേവ, പരിപന്ഥേ അസതി സുനിക്ഖിത്താനി ന നസ്സന്തീതി. രാജാ തുസ്സിത്വാ ‘‘ഇമേ മമ പുത്താ ഭവിസ്സന്തീ’’തി താനി തീണി അണ്ഡാനി തയോ അമച്ചേ പടിച്ഛാപേത്വാ ‘‘ഇമേ മയ്ഹം പുത്താ ഭവിസ്സന്തി, തുമ്ഹേ സാധുകം പടിജഗ്ഗിത്വാ അണ്ഡകോസതോ നിക്ഖന്തകാലേ മമാരോചേയ്യാഥാ’’തി ആഹ. തേ താനി സാധുകം രക്ഖിംസു.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatto rajjaṃ kārento aputtako ahosi, patthentopi puttaṃ vā dhītaraṃ vā na labhi. So ekadivasaṃ mahantena parivārena uyyānaṃ gantvā divasabhāgaṃ uyyāne kīḷitvā maṅgalasālarukkhamūle sayanaṃ attharāpetvā thokaṃ niddāyitvā pabuddho sālarukkhaṃ oloketvā tattha sakuṇakulāvakaṃ passi, saha dassanenevassa sineho uppajji. So ekaṃ purisaṃ pakkosāpetvā ‘‘imaṃ rukkhaṃ abhiruhitvā etasmiṃ kulāvake kassaci atthitaṃ vā natthitaṃ vā jānāhī’’ti āha. So ‘‘sādhu, devā’’ti vatvā abhiruhitvā tattha tīṇi aṇḍakāni disvā rañño ārocesi. Rājā ‘‘tena hi etesaṃ upari nāsavātaṃ mā vissajjesī’’ti vatvā ‘‘caṅkoṭake kappāsapicuṃ attharitvā tattheva tāni aṇḍakāni ṭhapetvā saṇikaṃ otarāhī’’ti otārāpetvā caṅkoṭakaṃ hatthena gahetvā ‘‘katarasakuṇaṇḍakāni nāmetānī’’ti amacce pucchi. Te ‘‘mayaṃ na jānāma, nesādā jānissantī’’ti vadiṃsu. Rājā nesāde pakkosāpetvā pucchi. Nesādā, ‘‘mahārāja, tesu ekaṃ ulūkaaṇḍaṃ, ekaṃ sālikāaṇḍaṃ, ekaṃ suvakaaṇḍa’’nti kathayiṃsu. Kiṃ pana ekasmiṃ kulāvake tiṇṇaṃ sakuṇikānaṃ aṇḍāni hontīti. Āma, deva, paripanthe asati sunikkhittāni na nassantīti. Rājā tussitvā ‘‘ime mama puttā bhavissantī’’ti tāni tīṇi aṇḍāni tayo amacce paṭicchāpetvā ‘‘ime mayhaṃ puttā bhavissanti, tumhe sādhukaṃ paṭijaggitvā aṇḍakosato nikkhantakāle mamāroceyyāthā’’ti āha. Te tāni sādhukaṃ rakkhiṃsu.
തേസു പഠമം ഉലൂകഅണ്ഡം ഭിജ്ജി. അമച്ചോ ഏകം നേസാദം പക്കോസാപേത്വാ ‘‘ത്വം ഇത്ഥിഭാവം വാ പുരിസഭാവം വാ ജാനാഹീ’’തി വത്വാ തേന തം വീമംസിത്വാ ‘‘പുരിസോ’’തി വുത്തേ രാജാനം ഉപസങ്കമിത്വാ ‘‘പുത്തോ തേ, ദേവ, ജാതോ’’തി ആഹ. രാജാ തുട്ഠോ തസ്സ ബഹും ധനം ദത്വാ ‘‘പുത്തകം മേ സാധുകം പടിജഗ്ഗ, ‘വേസ്സന്തരോ’തി ചസ്സ നാമം കരോഹീ’’തി വത്വാ ഉയ്യോജേസി. സോ തഥാ അകാസി. തതോ കതിപാഹച്ചയേന സാലികാഅണ്ഡം ഭിജ്ജി. സോപി അമച്ചോ തം നേസാദേന വീമംസാപേത്വാ ‘‘ഇത്ഥീ’’തി സുത്വാ രഞ്ഞോ സന്തികം ഗന്ത്വാ ‘‘ധീതാ തേ, ദേവ, ജാതാ’’തി ആഹ. രാജാ തുട്ഠോ തസ്സപി ബഹും ധനം ദത്വാ ‘‘ധീതരം മേ സാധുകം പടിജഗ്ഗ, ‘കുണ്ഡലിനീ’തി ചസ്സാ നാമം കരോഹീ’’തി വത്വാ ഉയ്യോജേസി. സോപി തഥാ അകാസി. പുന കതിപാഹച്ചയേന സുവകഅണ്ഡം ഭിജ്ജി. സോപി അമച്ചോ നേസാദേന തം വീമംസിത്വാ ‘‘പുരിസോ’’തി വുത്തേ രഞ്ഞോ സന്തികം ഗന്ത്വാ ‘‘പുത്തോ തേ, ദേവ, ജാതോ’’തി ആഹ. രാജാ തുട്ഠോ തസ്സപി ബഹും ധനം ദത്വാ ‘‘പുത്തസ്സ മേ മഹന്തേന പരിവാരേന മങ്ഗലം കത്വാ ‘ജമ്ബുകോ’തിസ്സ നാമം കരോഹീ’’തി വത്വാ ഉയ്യോജേസി. സോപി തഥാ അകാസി. തേ തയോപി സകുണാ തിണ്ണം അമച്ചാനം ഗേഹേസു രാജകുമാരപരിഹാരേനേവ വഡ്ഢന്തി. രാജാ ‘‘മമ പുത്തോ, മമ ധീതാ’’തി വോഹരതി. അഥസ്സ അമച്ചാ അഞ്ഞമഞ്ഞം അവഹസന്തി ‘‘പസ്സഥ, ഭോ, രഞ്ഞോ കിരിയം, തിരച്ഛാനഗതേപി ‘പുത്തോ മേ, ധീതാ മേ’തി വദന്തോ വിചരതീ’’തി.
Tesu paṭhamaṃ ulūkaaṇḍaṃ bhijji. Amacco ekaṃ nesādaṃ pakkosāpetvā ‘‘tvaṃ itthibhāvaṃ vā purisabhāvaṃ vā jānāhī’’ti vatvā tena taṃ vīmaṃsitvā ‘‘puriso’’ti vutte rājānaṃ upasaṅkamitvā ‘‘putto te, deva, jāto’’ti āha. Rājā tuṭṭho tassa bahuṃ dhanaṃ datvā ‘‘puttakaṃ me sādhukaṃ paṭijagga, ‘vessantaro’ti cassa nāmaṃ karohī’’ti vatvā uyyojesi. So tathā akāsi. Tato katipāhaccayena sālikāaṇḍaṃ bhijji. Sopi amacco taṃ nesādena vīmaṃsāpetvā ‘‘itthī’’ti sutvā rañño santikaṃ gantvā ‘‘dhītā te, deva, jātā’’ti āha. Rājā tuṭṭho tassapi bahuṃ dhanaṃ datvā ‘‘dhītaraṃ me sādhukaṃ paṭijagga, ‘kuṇḍalinī’ti cassā nāmaṃ karohī’’ti vatvā uyyojesi. Sopi tathā akāsi. Puna katipāhaccayena suvakaaṇḍaṃ bhijji. Sopi amacco nesādena taṃ vīmaṃsitvā ‘‘puriso’’ti vutte rañño santikaṃ gantvā ‘‘putto te, deva, jāto’’ti āha. Rājā tuṭṭho tassapi bahuṃ dhanaṃ datvā ‘‘puttassa me mahantena parivārena maṅgalaṃ katvā ‘jambuko’tissa nāmaṃ karohī’’ti vatvā uyyojesi. Sopi tathā akāsi. Te tayopi sakuṇā tiṇṇaṃ amaccānaṃ gehesu rājakumāraparihāreneva vaḍḍhanti. Rājā ‘‘mama putto, mama dhītā’’ti voharati. Athassa amaccā aññamaññaṃ avahasanti ‘‘passatha, bho, rañño kiriyaṃ, tiracchānagatepi ‘putto me, dhītā me’ti vadanto vicaratī’’ti.
തം സുത്വാ രാജാ ചിന്തേസി – ‘‘ഇമേ അമച്ചാ ഏതേസം മമ പുത്താനം പഞ്ഞാസമ്പദം ന ജാനന്തി, പാകടം നേസം കരിസ്സാമീ’’തി. അഥേകം അമച്ചം വേസ്സന്തരസ്സ സന്തികം പേസേസി – ‘‘തുമ്ഹാകം പിതാ പഞ്ഹം പുച്ഛിതുകാമോ, കദാ കിര ആഗന്ത്വാ പുച്ഛതൂ’’തി. സോ അമച്ചോ ഗന്ത്വാ വേസ്സന്തരം വന്ദിത്വാ തം സാസനം ആരോചേസി. തം സുത്വാ വേസ്സന്തരോ അത്തനോ പടിജഗ്ഗകം അമച്ചം പക്കോസിത്വാ ‘‘മയ്ഹം കിര പിതാ മം പഞ്ഹം പുച്ഛിതുകാമോ, തസ്സ ഇധാഗതസ്സ സക്കാരം കാതും വട്ടതി, കദാ ആഗച്ഛതൂ’’തി പുച്ഛി. അമച്ചോ ‘‘ഇതോ സത്തമേ ദിവസേ തവ പിതാ ആഗച്ഛതൂ’’തി ആഹ. തം സുത്വാ വേസ്സന്തരോ ‘‘പിതാ മേ ഇതോ സത്തമേ ദിവസേ ആഗച്ഛതൂ’’തി വത്വാ ഉയ്യോജേസി. സോ ആഗന്ത്വാ രഞ്ഞോ ആചിക്ഖി. രാജാ സത്തമേ ദിവസേ നഗരേ ഭേരിം ചരാപേത്വാ പുത്തസ്സ നിവേസനം അഗമാസി. വേസ്സന്തരോ രഞ്ഞോ മഹന്തം സക്കാരം കാരേസി, അന്തമസോ ദാസകമ്മകാരാനമ്പി സക്കാരം കാരേസി. രാജാ വേസ്സന്തരസകുണസ്സ ഗേഹേ ഭുഞ്ജിത്വാ മഹന്തം യസം അനുഭവിത്വാ സകം നിവേസനം ആഗന്ത്വാ രാജങ്ഗണേ മഹന്തം മണ്ഡപം കാരാപേത്വാ നഗരേ ഭേരിം ചരാപേത്വാ അലങ്കതമണ്ഡപമജ്ഝേ മഹാജനപരിവാരോ നിസീദിത്വാ ‘‘വേസ്സന്തരം ആനേതൂ’’തി അമച്ചസ്സ സന്തികം പേസേസി. അമച്ചോ വേസ്സന്തരം സുവണ്ണപീഠേ നിസീദാപേത്വാ ആനേസി. വേസ്സന്തരസകുണോ പിതു അങ്കേ നിസീദിത്വാ പിതരാ സഹ കീളിത്വാ ഗന്ത്വാ തത്ഥേവ സുവണ്ണപീഠേ നിസീദി. അഥ നം രാജാ മഹാജനമജ്ഝേ രാജധമ്മം പുച്ഛന്തോ പഠമം ഗാഥമാഹ –
Taṃ sutvā rājā cintesi – ‘‘ime amaccā etesaṃ mama puttānaṃ paññāsampadaṃ na jānanti, pākaṭaṃ nesaṃ karissāmī’’ti. Athekaṃ amaccaṃ vessantarassa santikaṃ pesesi – ‘‘tumhākaṃ pitā pañhaṃ pucchitukāmo, kadā kira āgantvā pucchatū’’ti. So amacco gantvā vessantaraṃ vanditvā taṃ sāsanaṃ ārocesi. Taṃ sutvā vessantaro attano paṭijaggakaṃ amaccaṃ pakkositvā ‘‘mayhaṃ kira pitā maṃ pañhaṃ pucchitukāmo, tassa idhāgatassa sakkāraṃ kātuṃ vaṭṭati, kadā āgacchatū’’ti pucchi. Amacco ‘‘ito sattame divase tava pitā āgacchatū’’ti āha. Taṃ sutvā vessantaro ‘‘pitā me ito sattame divase āgacchatū’’ti vatvā uyyojesi. So āgantvā rañño ācikkhi. Rājā sattame divase nagare bheriṃ carāpetvā puttassa nivesanaṃ agamāsi. Vessantaro rañño mahantaṃ sakkāraṃ kāresi, antamaso dāsakammakārānampi sakkāraṃ kāresi. Rājā vessantarasakuṇassa gehe bhuñjitvā mahantaṃ yasaṃ anubhavitvā sakaṃ nivesanaṃ āgantvā rājaṅgaṇe mahantaṃ maṇḍapaṃ kārāpetvā nagare bheriṃ carāpetvā alaṅkatamaṇḍapamajjhe mahājanaparivāro nisīditvā ‘‘vessantaraṃ ānetū’’ti amaccassa santikaṃ pesesi. Amacco vessantaraṃ suvaṇṇapīṭhe nisīdāpetvā ānesi. Vessantarasakuṇo pitu aṅke nisīditvā pitarā saha kīḷitvā gantvā tattheva suvaṇṇapīṭhe nisīdi. Atha naṃ rājā mahājanamajjhe rājadhammaṃ pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
൧.
1.
‘‘വേസ്സന്തരം തം പുച്ഛാമി, സകുണ ഭദ്ദമത്ഥു തേ;
‘‘Vessantaraṃ taṃ pucchāmi, sakuṇa bhaddamatthu te;
രജ്ജം കാരേതുകാമേന, കിം സു കിച്ചം കതം വര’’ന്തി.
Rajjaṃ kāretukāmena, kiṃ su kiccaṃ kataṃ vara’’nti.
തത്ഥ സകുണാതി തം ആലപതി. കിം സൂതി കതരം കിച്ചം കതം വരം ഉത്തമം ഹോതി, കഥേഹി മേ, താത, സകലം രാജധമ്മന്തി ഏവം കിര തം സോ പുച്ഛി.
Tattha sakuṇāti taṃ ālapati. Kiṃ sūti kataraṃ kiccaṃ kataṃ varaṃ uttamaṃ hoti, kathehi me, tāta, sakalaṃ rājadhammanti evaṃ kira taṃ so pucchi.
തം സുത്വാ വേസ്സന്തരോ പഞ്ഹം അകഥേത്വാവ രാജാനം താവ പമാദേന ചോദേന്തോ ദുതിയം ഗാഥമാഹ –
Taṃ sutvā vessantaro pañhaṃ akathetvāva rājānaṃ tāva pamādena codento dutiyaṃ gāthamāha –
൨.
2.
‘‘ചിരസ്സം വത മം താതോ, കംസോ ബാരാണസിഗ്ഗഹോ;
‘‘Cirassaṃ vata maṃ tāto, kaṃso bārāṇasiggaho;
പമത്തോ അപ്പമത്തം മം, പിതാ പുത്തം അചോദയീ’’തി.
Pamatto appamattaṃ maṃ, pitā puttaṃ acodayī’’ti.
തത്ഥ താതോതി പിതാ. കംസോതി ഇദം തസ്സ നാമം. ബാരാണസിഗ്ഗഹോതി ചതൂഹി സങ്ഗഹവത്ഥൂഹി ബാരാണസിം സങ്ഗഹേത്വാ വത്തന്തോ. പമത്തോതി ഏവരൂപാനം പണ്ഡിതാനം സന്തികേ വസന്തോ പഞ്ഹസ്സ അപുച്ഛനേന പമത്തോ. അപ്പമത്തം മന്തി സീലാദിഗുണയോഗേന മം അപ്പമത്തം. പിതാതി പോസകപിതാ. അചോദയീതി അമച്ചേഹി ‘‘തിരച്ഛാനഗതേ പുത്തേ കത്വാ വോഹരതീ’’തി അവഹസിയമാനോ പമാദം ആപജ്ജിത്വാ ചിരസ്സം അജ്ജ ചോദേസി, പഞ്ഹം പുച്ഛീതി വദതി.
Tattha tātoti pitā. Kaṃsoti idaṃ tassa nāmaṃ. Bārāṇasiggahoti catūhi saṅgahavatthūhi bārāṇasiṃ saṅgahetvā vattanto. Pamattoti evarūpānaṃ paṇḍitānaṃ santike vasanto pañhassa apucchanena pamatto. Appamattaṃ manti sīlādiguṇayogena maṃ appamattaṃ. Pitāti posakapitā. Acodayīti amaccehi ‘‘tiracchānagate putte katvā voharatī’’ti avahasiyamāno pamādaṃ āpajjitvā cirassaṃ ajja codesi, pañhaṃ pucchīti vadati.
ഏവം സോ ഇമായ ഗാഥായ ചോദേത്വാ ‘‘മഹാരാജ, രഞ്ഞാ നാമ തീസു ധമ്മേസു ഠത്വാ ധമ്മേന രജ്ജം കാരേതബ്ബ’’ന്തി വത്വാ രാജധമ്മം കഥേന്തോ ഇമാ ഗാഥായോ ആഹ –
Evaṃ so imāya gāthāya codetvā ‘‘mahārāja, raññā nāma tīsu dhammesu ṭhatvā dhammena rajjaṃ kāretabba’’nti vatvā rājadhammaṃ kathento imā gāthāyo āha –
൩.
3.
‘‘പഠമേനേവ വിതഥം, കോധം ഹാസം നിവാരയേ;
‘‘Paṭhameneva vitathaṃ, kodhaṃ hāsaṃ nivāraye;
തതോ കിച്ചാനി കാരേയ്യ, തം വതം ആഹു ഖത്തിയ.
Tato kiccāni kāreyya, taṃ vataṃ āhu khattiya.
൪.
4.
‘‘യം ത്വം താത തപോകമ്മം, പുബ്ബേ കതമസംസയം;
‘‘Yaṃ tvaṃ tāta tapokammaṃ, pubbe katamasaṃsayaṃ;
രത്തോ ദുട്ഠോ ച യം കയിരാ, ന തം കയിരാ തതോ പുന.
Ratto duṭṭho ca yaṃ kayirā, na taṃ kayirā tato puna.
൫.
5.
‘‘ഖത്തിയസ്സ പമത്തസ്സ, രട്ഠസ്മിം രട്ഠവഡ്ഢന;
‘‘Khattiyassa pamattassa, raṭṭhasmiṃ raṭṭhavaḍḍhana;
സബ്ബേ ഭോഗാ വിനസ്സന്തി, രഞ്ഞോ തം വുച്ചതേ അഘം.
Sabbe bhogā vinassanti, rañño taṃ vuccate aghaṃ.
൬.
6.
‘‘സിരീ താത അലക്ഖീ ച, പുച്ഛിതാ ഏതദബ്രവും;
‘‘Sirī tāta alakkhī ca, pucchitā etadabravuṃ;
ഉട്ഠാനവീരിയേ പോസേ, രമാഹം അനുസൂയകേ.
Uṭṭhānavīriye pose, ramāhaṃ anusūyake.
൭.
7.
‘‘ഉസൂയകേ ദുഹദയേ, പുരിസേ കമ്മദുസ്സകേ;
‘‘Usūyake duhadaye, purise kammadussake;
കാളകണ്ണീ മഹാരാജ, രമതി ചക്കഭഞ്ജനീ.
Kāḷakaṇṇī mahārāja, ramati cakkabhañjanī.
൮.
8.
‘‘സോ ത്വം സബ്ബേ സുഹദയോ, സബ്ബേസം രക്ഖിതോ ഭവ;
‘‘So tvaṃ sabbe suhadayo, sabbesaṃ rakkhito bhava;
അലക്ഖിം നുദ മഹാരാജ, ലക്ഖ്യാ ഭവ നിവേസനം.
Alakkhiṃ nuda mahārāja, lakkhyā bhava nivesanaṃ.
൯.
9.
‘‘സ ലക്ഖീധിതിസമ്പന്നോ, പുരിസോ ഹി മഹഗ്ഗതോ;
‘‘Sa lakkhīdhitisampanno, puriso hi mahaggato;
അമിത്താനം കാസിപതി, മൂലം അഗ്ഗഞ്ച ഛിന്ദതി.
Amittānaṃ kāsipati, mūlaṃ aggañca chindati.
൧൦.
10.
‘‘സക്കോപി ഹി ഭൂതപതി, ഉട്ഠാനേ നപ്പമജ്ജതി;
‘‘Sakkopi hi bhūtapati, uṭṭhāne nappamajjati;
സ കല്യാണേ ധിതിം കത്വാ, ഉട്ഠാനേ കുരുതേ മനോ.
Sa kalyāṇe dhitiṃ katvā, uṭṭhāne kurute mano.
൧൧.
11.
‘‘ഗന്ധബ്ബാ പിതരോ ദേവാ, സാജീവാ ഹോന്തി താദിനോ;
‘‘Gandhabbā pitaro devā, sājīvā honti tādino;
ഉട്ഠാഹതോ അപ്പമജ്ജതോ, അനുതിട്ഠന്തി ദേവതാ.
Uṭṭhāhato appamajjato, anutiṭṭhanti devatā.
൧൨.
12.
‘‘സോ അപ്പമത്തോ അക്കുദ്ധോ, താത കിച്ചാനി കാരയ;
‘‘So appamatto akkuddho, tāta kiccāni kāraya;
വായമസ്സു ച കിച്ചേസു, നാലസോ വിന്ദതേ സുഖം.
Vāyamassu ca kiccesu, nālaso vindate sukhaṃ.
൧൩.
13.
‘‘തത്ഥേവ തേ വത്തപദാ, ഏസാവ അനുസാസനീ;
‘‘Tattheva te vattapadā, esāva anusāsanī;
അലം മിത്തേ സുഖാപേതും, അമിത്താനം ദുഖായ ചാ’’തി.
Alaṃ mitte sukhāpetuṃ, amittānaṃ dukhāya cā’’ti.
തത്ഥ പഠമേനേവ വിതഥന്തി, താത, രാജാ നാമ ആദിതോവ മുസാവാദം നിവാരയേ. മുസാവാദിനോ ഹി രഞ്ഞോ രട്ഠം നിരോജം ഹോതി, പഥവിയാ ഓജാ കമ്മകരണട്ഠാനതോ സത്തരതനമത്തം ഹേട്ഠാ ഭസ്സതി, തതോ ആഹാരേ വാ തേലമധുഫാണിതാദീസു വാ ഓസധേസു ഓജാ ന ഹോതി. നിരോജാഹാരഭോജനാ മനുസ്സാ ബഹ്വാബാധാ ഹോന്തി, രട്ഠേ ഥലജലപഥേസു ആയോ നുപ്പജ്ജതി, തസ്മിം അനുപ്പജ്ജന്തേ രാജാനോ ദുഗ്ഗതാ ഹോന്തി. തേ സേവകേ സങ്ഗണ്ഹിതും ന സക്കോന്തി, അസങ്ഗഹിതാ സേവകാ രാജാനം ഗരുചിത്തേന ന ഓലോകേന്തി. ഏവം, താത, മുസാവാദോ നാമേസ നിരോജോ, ന സോ ജീവിതഹേതുപി കാതബ്ബോ, സച്ചം പന സാദുതരം രസാനന്തി തദേവ പടിഗ്ഗഹേതബ്ബം. അപിച മുസാവാദോ നാമ ഗുണപരിധംസകോ വിപത്തിപരിയോസാനോ, ദുതിയചിത്തവാരേ അവീചിപരായണം കരോതി. ഇമസ്മിം പനത്ഥേ ‘‘ധമ്മോ ഹവേ ഹതോ ഹന്തീ’’തി ചേതിയജാതകം (ജാ॰ ൧.൮.൪൫ ആദയോ) കഥേതബ്ബം.
Tattha paṭhameneva vitathanti, tāta, rājā nāma āditova musāvādaṃ nivāraye. Musāvādino hi rañño raṭṭhaṃ nirojaṃ hoti, pathaviyā ojā kammakaraṇaṭṭhānato sattaratanamattaṃ heṭṭhā bhassati, tato āhāre vā telamadhuphāṇitādīsu vā osadhesu ojā na hoti. Nirojāhārabhojanā manussā bahvābādhā honti, raṭṭhe thalajalapathesu āyo nuppajjati, tasmiṃ anuppajjante rājāno duggatā honti. Te sevake saṅgaṇhituṃ na sakkonti, asaṅgahitā sevakā rājānaṃ garucittena na olokenti. Evaṃ, tāta, musāvādo nāmesa nirojo, na so jīvitahetupi kātabbo, saccaṃ pana sādutaraṃ rasānanti tadeva paṭiggahetabbaṃ. Apica musāvādo nāma guṇaparidhaṃsako vipattipariyosāno, dutiyacittavāre avīciparāyaṇaṃ karoti. Imasmiṃ panatthe ‘‘dhammo have hato hantī’’ti cetiyajātakaṃ (jā. 1.8.45 ādayo) kathetabbaṃ.
കോധന്തി, താത, രാജാ നാമ പഠമമേവ കുജ്ഝനലക്ഖണം കോധമ്പി നിവാരേയ്യ. താത, അഞ്ഞേസഞ്ഹി കോധോ ഖിപ്പം മത്ഥകം ന പാപുണാതി, രാജൂനം പാപുണാതി. രാജാനോ നാമ വാചാവുധാ കുജ്ഝിത്വാ ഓലോകിതമത്തേനാപി പരം വിനാസേന്തി, തസ്മാ രഞ്ഞാ അഞ്ഞേഹി മനുസ്സേഹി അതിരേകതരം നിക്കോധേന ഭവിതബ്ബം, ഖന്തിമേത്താനുദ്ദയാസമ്പന്നേന അത്തനോ പിയപുത്തം വിയ ലോകം വോലോകേന്തേന ഭവിതബ്ബം. താത, അതികോധനോ നാമ രാജാ ഉപ്പന്നം യസം രക്ഖിതും ന സക്കോതി. ഇമസ്സ പനത്ഥസ്സ ദീപനത്ഥം ഖന്തിവാദിജാതക- (ജാ॰ ൧.൪.൪൯ ആദയോ) ചൂളധമ്മപാലജാതകാനി (ജാ॰ ൧.൫.൪൪ ആദയോ) കഥേതബ്ബാനി. ചൂളധമ്മപാലജാതകസ്മിഞ്ഹി മഹാപതാപനോ നാമ രാജാ പുത്തം ഘാതേത്വാ പുത്തസോകേന ഹദയേന ഫലിതേന മതായ ദേവിയാ സയമ്പി ദേവിം അനുസോചന്തോ ഹദയേന ഫലിതേനേവ മരി. അഥ തേ തയോപി ഏകആളാഹനേവ ഝാപേസും. തസ്മാ രഞ്ഞാ പഠമമേവ മുസാവാദം വജ്ജേത്വാ ദുതിയം കോധോ വജ്ജേതബ്ബോ.
Kodhanti, tāta, rājā nāma paṭhamameva kujjhanalakkhaṇaṃ kodhampi nivāreyya. Tāta, aññesañhi kodho khippaṃ matthakaṃ na pāpuṇāti, rājūnaṃ pāpuṇāti. Rājāno nāma vācāvudhā kujjhitvā olokitamattenāpi paraṃ vināsenti, tasmā raññā aññehi manussehi atirekataraṃ nikkodhena bhavitabbaṃ, khantimettānuddayāsampannena attano piyaputtaṃ viya lokaṃ volokentena bhavitabbaṃ. Tāta, atikodhano nāma rājā uppannaṃ yasaṃ rakkhituṃ na sakkoti. Imassa panatthassa dīpanatthaṃ khantivādijātaka- (jā. 1.4.49 ādayo) cūḷadhammapālajātakāni (jā. 1.5.44 ādayo) kathetabbāni. Cūḷadhammapālajātakasmiñhi mahāpatāpano nāma rājā puttaṃ ghātetvā puttasokena hadayena phalitena matāya deviyā sayampi deviṃ anusocanto hadayena phaliteneva mari. Atha te tayopi ekaāḷāhaneva jhāpesuṃ. Tasmā raññā paṭhamameva musāvādaṃ vajjetvā dutiyaṃ kodho vajjetabbo.
ഹാസന്തി ഹസ്സം, അയമേവ വാ പാഠോ. തേസു തേസു കിച്ചേസു ഉപ്പിലാവിതചിത്തതായ കേളിസീലതം പരിഹാസം നിവാരേയ്യ. താത, രഞ്ഞാ നാമ കേളിസീലേന ന ഭവിതബ്ബം, അപരപത്തിയേന ഹുത്വാ സബ്ബാനി കിച്ചാനി അത്തപച്ചക്ഖേനേവ കാതബ്ബാനി. ഉപ്പിലാവിതചിത്തോ ഹി രാജാ അതുലേത്വാ കമ്മാനി കരോന്തോ ലദ്ധം യസം വിനാസേതി. ഇമസ്മിം പനത്ഥേ സരഭങ്ഗജാതകേ (ജാ॰ ൨.൧൭.൫൦ ആദയോ) പുരോഹിതസ്സ വചനം ഗഹേത്വാ ദണ്ഡകിരഞ്ഞോ കിസവച്ഛേ അപരജ്ഝിത്വാ സഹ രട്ഠേന ഉച്ഛിജ്ജിത്വാ കുക്കുളനിരയേ നിബ്ബത്തഭാവോ ച മാതങ്ഗജാതകേ (ജാ॰ ൧.൧൫.൧ ആദയോ) മജ്ഝരഞ്ഞോ ബ്രാഹ്മണാനം കഥം ഗഹേത്വാ മാതങ്ഗതാപസേ അപരജ്ഝിത്വാ സഹ രട്ഠേന ഉച്ഛിജ്ജിത്വാ നിരയേ നിബ്ബത്തഭാവോ ച ഘടപണ്ഡിതജാതകേ (ജാ॰ ൧.൧൦.൧൬൫ ആദയോ) ദസഭാതികരാജദാരകാനം മോഹമൂള്ഹാനം വചനം ഗഹേത്വാ കണ്ഹദീപായനേ അപരജ്ഝിത്വാ വാസുദേവകുലസ്സ നാസിതഭാവോ ച കഥേതബ്ബോ.
Hāsanti hassaṃ, ayameva vā pāṭho. Tesu tesu kiccesu uppilāvitacittatāya keḷisīlataṃ parihāsaṃ nivāreyya. Tāta, raññā nāma keḷisīlena na bhavitabbaṃ, aparapattiyena hutvā sabbāni kiccāni attapaccakkheneva kātabbāni. Uppilāvitacitto hi rājā atuletvā kammāni karonto laddhaṃ yasaṃ vināseti. Imasmiṃ panatthe sarabhaṅgajātake (jā. 2.17.50 ādayo) purohitassa vacanaṃ gahetvā daṇḍakirañño kisavacche aparajjhitvā saha raṭṭhena ucchijjitvā kukkuḷaniraye nibbattabhāvo ca mātaṅgajātake (jā. 1.15.1 ādayo) majjharañño brāhmaṇānaṃ kathaṃ gahetvā mātaṅgatāpase aparajjhitvā saha raṭṭhena ucchijjitvā niraye nibbattabhāvo ca ghaṭapaṇḍitajātake (jā. 1.10.165 ādayo) dasabhātikarājadārakānaṃ mohamūḷhānaṃ vacanaṃ gahetvā kaṇhadīpāyane aparajjhitvā vāsudevakulassa nāsitabhāvo ca kathetabbo.
തതോ കിച്ചാനി കാരേയ്യാതി ഏവം, താത, പഠമം മുസാവാദം ദുതിയം കോധം തതിയം അധമ്മഹാസം വജ്ജേത്വാ തതോ പച്ഛാ രാജാ രട്ഠവാസീനം കത്തബ്ബകിച്ചാനി കാരേയ്യ. തം വതം ആഹു ഖത്തിയാതി, ഖത്തിയമഹാരാജ, യം മയാ വുത്തം, ഏതം രഞ്ഞോ വതസമാദാനന്തി പോരാണകപണ്ഡിതാ കഥയിംസു.
Tato kiccāni kāreyyāti evaṃ, tāta, paṭhamaṃ musāvādaṃ dutiyaṃ kodhaṃ tatiyaṃ adhammahāsaṃ vajjetvā tato pacchā rājā raṭṭhavāsīnaṃ kattabbakiccāni kāreyya. Taṃ vataṃ āhu khattiyāti, khattiyamahārāja, yaṃ mayā vuttaṃ, etaṃ rañño vatasamādānanti porāṇakapaṇḍitā kathayiṃsu.
ന തം കയിരാതി യം തയാ രാഗാദിവസേന പച്ഛാ താപകരം കമ്മം കതം ഹോതി, തതോ പുബ്ബേ കതതോ പുന താദിസം കമ്മം ന കയിരാ, മാ കരേയ്യാസി, താതാതി. വുച്ചതേതി തം രഞ്ഞോ അഘന്തി വുച്ചതി, ഏവം പോരാണകപണ്ഡിതാ കഥയിംസു. സിരീതി ഇദം വേസ്സന്തരസകുണോ പുബ്ബേ ബാരാണസിയം പവത്തിതകാരണം ആഹരിത്വാ ദസ്സേന്തോ ആഹ. തത്ഥ അബ്രവുന്തി സുചിപരിവാരസേട്ഠിനാ പുച്ഛിതാ കഥയിംസു. ഉട്ഠാനവീരിയേതി യോ പോസോ ഉട്ഠാനേ വീരിയേ ച പതിട്ഠിതോ, ന ച പരേസം സമ്പത്തിം ദിസ്വാ ഉസൂയതി, തസ്മിം അഹം അഭിരമാമീതി ആഹ. ഏവം താവ താത സിരീ കഥേസി. ഉസൂയകേതി അലക്ഖീ പന, താത, പുച്ഛിതാ അഹം പരസമ്പത്തിഉസൂയകേ ദുഹദയേ ദുചിത്തേ കല്യാണകമ്മദൂസകേ യോ കല്യാണകമ്മം ദുസ്സന്തോ അപ്പിയായന്തോ അട്ടീയന്തോ ന കരോതി, തസ്മിം അഭിരമാമീതി ആഹ. ഏവം സാ കാളകണ്ണീ, മഹാരാജ, രമതി പതിരൂപദേസവാസാദിനോ കുസലചക്കസ്സ ഭഞ്ജനീ.
Na taṃ kayirāti yaṃ tayā rāgādivasena pacchā tāpakaraṃ kammaṃ kataṃ hoti, tato pubbe katato puna tādisaṃ kammaṃ na kayirā, mā kareyyāsi, tātāti. Vuccateti taṃ rañño aghanti vuccati, evaṃ porāṇakapaṇḍitā kathayiṃsu. Sirīti idaṃ vessantarasakuṇo pubbe bārāṇasiyaṃ pavattitakāraṇaṃ āharitvā dassento āha. Tattha abravunti suciparivāraseṭṭhinā pucchitā kathayiṃsu. Uṭṭhānavīriyeti yo poso uṭṭhāne vīriye ca patiṭṭhito, na ca paresaṃ sampattiṃ disvā usūyati, tasmiṃ ahaṃ abhiramāmīti āha. Evaṃ tāva tāta sirī kathesi. Usūyaketi alakkhī pana, tāta, pucchitā ahaṃ parasampattiusūyake duhadaye ducitte kalyāṇakammadūsake yo kalyāṇakammaṃ dussanto appiyāyanto aṭṭīyanto na karoti, tasmiṃ abhiramāmīti āha. Evaṃ sā kāḷakaṇṇī, mahārāja, ramati patirūpadesavāsādino kusalacakkassa bhañjanī.
സുഹദയോതി സുന്ദരചിത്തോ ഹിതചിത്തകോ. നുദാതി നീഹര. നിവേസനന്തി ലക്ഖിയാ പന നിവേസനം ഭവ പതിട്ഠാ ഹോഹി. സ ലക്ഖീധിതിസമ്പന്നോതി, മഹാരാജ, കാസിപതി സോ പുരിസോ പഞ്ഞായ ചേവ വീരിയേന ച സമ്പന്നോ. മഹഗ്ഗതോതി മഹജ്ഝാസയോ ചോരാനം പച്ചയഭൂതേ ഗണ്ഹന്തോ അമിത്താനം മൂലം ചോരേ ഗണ്ഹന്തോ അമിത്താനം അഗ്ഗം ഛിന്ദതീതി വദതി. സക്കോതി ഇന്ദോ. ഭൂതപതീതി രാജാനം ആലപതി. ഉട്ഠാനേതി ഉട്ഠാനവീരിയേ. നപ്പമജ്ജതീതി ന പമജ്ജതി, സബ്ബകിച്ചാനി കരോതി. സ കല്യാണേതി സോ ദേവരാജാ ഉട്ഠാനവീരിയേ മനം കരോന്തോ പാപകമ്മം അകത്വാ കല്യാണേ പുഞ്ഞകമ്മസ്മിഞ്ഞേവ ധിതിം കത്വാ അപ്പമത്തോ ഉട്ഠാനേ മനം കരോതി, തസ്സ പന കല്യാണകമ്മേ വീരിയകരണഭാവദസ്സനത്ഥം സരഭങ്ഗജാതകേ ദ്വീസു ദേവലോകേസു ദേവതാഹി സദ്ധിം കപിട്ഠാരാമം ആഗന്ത്വാ പഞ്ഹം പുച്ഛിത്വാ ധമ്മസ്സ സുതഭാവോ, മഹാകണ്ഹജാതകേ (ജാ॰ ൧.൧൨.൬൧ ആദയോ) അത്തനോ ആനുഭാവേന ജനം താസേത്വാ ഓസക്കന്തസ്സ സാസനസ്സ പവത്തിതഭാവോ ചാതി ഏവമാദീനി വത്ഥൂനി കഥേതബ്ബാനി.
Suhadayoti sundaracitto hitacittako. Nudāti nīhara. Nivesananti lakkhiyā pana nivesanaṃ bhava patiṭṭhā hohi. Sa lakkhīdhitisampannoti, mahārāja, kāsipati so puriso paññāya ceva vīriyena ca sampanno. Mahaggatoti mahajjhāsayo corānaṃ paccayabhūte gaṇhanto amittānaṃ mūlaṃ core gaṇhanto amittānaṃ aggaṃ chindatīti vadati. Sakkoti indo. Bhūtapatīti rājānaṃ ālapati. Uṭṭhāneti uṭṭhānavīriye. Nappamajjatīti na pamajjati, sabbakiccāni karoti. Sa kalyāṇeti so devarājā uṭṭhānavīriye manaṃ karonto pāpakammaṃ akatvā kalyāṇe puññakammasmiññeva dhitiṃ katvā appamatto uṭṭhāne manaṃ karoti, tassa pana kalyāṇakamme vīriyakaraṇabhāvadassanatthaṃ sarabhaṅgajātake dvīsu devalokesu devatāhi saddhiṃ kapiṭṭhārāmaṃ āgantvā pañhaṃ pucchitvā dhammassa sutabhāvo, mahākaṇhajātake (jā. 1.12.61 ādayo) attano ānubhāvena janaṃ tāsetvā osakkantassa sāsanassa pavattitabhāvo cāti evamādīni vatthūni kathetabbāni.
ഗന്ധബ്ബാതി ചാതുമഹാരാജികാനം ഹേട്ഠാ ചതുയോനികാ ദേവാ, ചതുയോനികത്തായേവ കിര തേ ഗന്ധബ്ബാ നാമ ജാതാ. പിതരോതി ബ്രഹ്മാനോ. ദേവാതി ഉപപത്തിദേവവസേന ഛ കാമാവചരദേവാ. താദിനോതി തഥാവിധസ്സ കുസലാഭിരതസ്സ രഞ്ഞോ. സാജീവാ ഹോന്തീതി സമാനജീവികാ ഉപജീവിതബ്ബാ. താദിസാ ഹി രാജാനോ ദാനാദീനി പുഞ്ഞാനി കരോന്താ ദേവതാനം പത്തിം ദേന്തി, താ തം പത്തിം അനുമോദിത്വാ സമ്പടിച്ഛിത്വാ ദിബ്ബയസേന വഡ്ഢന്തി. അനുതിട്ഠന്തീതി താദിസസ്സ രഞ്ഞോ വീരിയം കരോന്തസ്സ അപ്പമാദം ആപജ്ജന്തസ്സ ദേവതാ അനുതിട്ഠന്തി അനുഗച്ഛന്തി, ധമ്മികം രക്ഖം സംവിദഹന്തീതി അത്ഥോ.
Gandhabbāti cātumahārājikānaṃ heṭṭhā catuyonikā devā, catuyonikattāyeva kira te gandhabbā nāma jātā. Pitaroti brahmāno. Devāti upapattidevavasena cha kāmāvacaradevā. Tādinoti tathāvidhassa kusalābhiratassa rañño. Sājīvā hontīti samānajīvikā upajīvitabbā. Tādisā hi rājāno dānādīni puññāni karontā devatānaṃ pattiṃ denti, tā taṃ pattiṃ anumoditvā sampaṭicchitvā dibbayasena vaḍḍhanti. Anutiṭṭhantīti tādisassa rañño vīriyaṃ karontassa appamādaṃ āpajjantassa devatā anutiṭṭhanti anugacchanti, dhammikaṃ rakkhaṃ saṃvidahantīti attho.
സോതി സോ ത്വം. വായമസ്സൂതി താനി രട്ഠകിച്ചാനി കരോന്തോ തുലനവസേന തീരണവസേന പച്ചക്ഖകമ്മവസേന തേസു തേസു കിച്ചേസു വീരിയം കരസ്സു. തത്ഥേവ തേ വത്തപദാതി, താത, യം മം ത്വം കിംസു കിച്ചം കതം വരന്തി പുച്ഛി, തത്ഥ തവ പഞ്ഹേയേവ ഏതേ മയാ ‘‘പഠമേനേവ വിതഥ’’ന്തിആദയോ വുത്താ, ഏതേ വത്തപദാ വത്തകോട്ഠാസാ, ഏവം തത്ഥ വത്തസ്സു. ഏസാതി യാ തേ മയാ കഥിതാ, ഏസാവ തവ അനുസാസനീ. അലന്തി ഏവം വത്തമാനോ ഹി രാജാ അത്തനോ മിത്തേ സുഖാപേതും, അമിത്താനഞ്ച ദുക്ഖായ അലം പരിയത്തോ സമത്ഥോതി.
Soti so tvaṃ. Vāyamassūti tāni raṭṭhakiccāni karonto tulanavasena tīraṇavasena paccakkhakammavasena tesu tesu kiccesu vīriyaṃ karassu. Tattheva te vattapadāti, tāta, yaṃ maṃ tvaṃ kiṃsu kiccaṃ kataṃ varanti pucchi, tattha tava pañheyeva ete mayā ‘‘paṭhameneva vitatha’’ntiādayo vuttā, ete vattapadā vattakoṭṭhāsā, evaṃ tattha vattassu. Esāti yā te mayā kathitā, esāva tava anusāsanī. Alanti evaṃ vattamāno hi rājā attano mitte sukhāpetuṃ, amittānañca dukkhāya alaṃ pariyatto samatthoti.
ഏവം വേസ്സന്തരസകുണേന ഏകായ ഗാഥായ രഞ്ഞോ പമാദം ചോദേത്വാ ഏകാദസഹി ഗാഥാഹി ധമ്മേ കഥിതേ ‘‘ബുദ്ധലീളായ പഞ്ഹോ കഥിതോ’’തി മഹാജനോ അച്ഛരിയബ്ഭുതചിത്തജാതോ സാധുകാരസതാനി പവത്തേസി. രാജാ സോമനസ്സപ്പത്തോ അമച്ചേ ആമന്തേത്വാ പുച്ഛി – ‘‘ഭോന്തോ! അമച്ചാ മമ പുത്തേന വേസ്സന്തരേന ഏവം കഥേന്തേന കേന കത്തബ്ബം കിച്ചം കത’’ന്തി. മഹാസേനഗുത്തേന, ദേവാതി. ‘‘തേന ഹിസ്സ മഹാസേനഗുത്തട്ഠാനം ദമ്മീ’’തി വേസ്സന്തരം ഠാനന്തരേ ഠപേസി. സോ തതോ പട്ഠായ മഹാസേനഗുത്തട്ഠാനേ ഠിതോ പിതു കമ്മം അകാസീതി.
Evaṃ vessantarasakuṇena ekāya gāthāya rañño pamādaṃ codetvā ekādasahi gāthāhi dhamme kathite ‘‘buddhalīḷāya pañho kathito’’ti mahājano acchariyabbhutacittajāto sādhukārasatāni pavattesi. Rājā somanassappatto amacce āmantetvā pucchi – ‘‘bhonto! Amaccā mama puttena vessantarena evaṃ kathentena kena kattabbaṃ kiccaṃ kata’’nti. Mahāsenaguttena, devāti. ‘‘Tena hissa mahāsenaguttaṭṭhānaṃ dammī’’ti vessantaraṃ ṭhānantare ṭhapesi. So tato paṭṭhāya mahāsenaguttaṭṭhāne ṭhito pitu kammaṃ akāsīti.
വേസ്സന്തരപഞ്ഹോ നിട്ഠിതോ.
Vessantarapañho niṭṭhito.
പുന രാജാ കതിപാഹച്ചയേന പുരിമനയേനേവ കുണ്ഡലിനിയാ സന്തികം ദൂതം പേസേത്വാ സത്തമേ ദിവസേ തത്ഥ ഗന്ത്വാ പച്ചാഗന്ത്വാ തത്ഥേവ മണ്ഡപമജ്ഝേ നിസീദിത്വാ കുണ്ഡലിനിം ആഹരാപേത്വാ സുവണ്ണപീഠേ നിസിന്നം രാജധമ്മം പുച്ഛന്തോ ഗാഥമാഹ –
Puna rājā katipāhaccayena purimanayeneva kuṇḍaliniyā santikaṃ dūtaṃ pesetvā sattame divase tattha gantvā paccāgantvā tattheva maṇḍapamajjhe nisīditvā kuṇḍaliniṃ āharāpetvā suvaṇṇapīṭhe nisinnaṃ rājadhammaṃ pucchanto gāthamāha –
൧൪.
14.
‘‘സക്ഖിസി ത്വം കുണ്ഡലിനി, മഞ്ഞസി ഖത്തബന്ധുനി;
‘‘Sakkhisi tvaṃ kuṇḍalini, maññasi khattabandhuni;
രജ്ജം കാരേതുകാമേന, കിം സു കിച്ചം കതം വര’’ന്തി.
Rajjaṃ kāretukāmena, kiṃ su kiccaṃ kataṃ vara’’nti.
തത്ഥ സക്ഖിസീതി മയാ പുട്ഠപഞ്ഹം കഥേതും സക്ഖിസ്സസീതി പുച്ഛതി. കുണ്ഡലിനീതി തസ്സാ സലിങ്ഗതോ ആഗതനാമേനാലപതി. തസ്സാ കിര ദ്വീസു കണ്ണപിട്ഠേസു കുണ്ഡലസണ്ഠാനാ ദ്വേ ലേഖാ അഹേസും, തേനസ്സാ ‘‘കുണ്ഡലിനീ’’തി നാമം കാരേസി. മഞ്ഞസീതി ജാനിസ്സസി മയാ പുട്ഠപഞ്ഹസ്സ അത്ഥന്തി. ഖത്തബന്ധുനീതി ഖത്തസ്സ മഹാസേനഗുത്തസ്സ ഭഗിനിഭാവേന നം ഏവം ആലപതി. കസ്മാ പനേസ വേസ്സന്തരസകുണം ഏവം അപുച്ഛിത്വാ ഇമമേവ പുച്ഛതീതി? ഇത്ഥിഭാവേന. ഇത്ഥിയോ ഹി പരിത്തപഞ്ഞാ, തസ്മാ ‘‘സചേ സക്കോതി, പുച്ഛിസ്സാമി, നോ ചേ, ന പുച്ഛിസ്സാമീ’’തി വീമംസനവസേന ഏവം പുച്ഛിത്വാ തഞ്ഞേവ പഞ്ഹം പുച്ഛി.
Tattha sakkhisīti mayā puṭṭhapañhaṃ kathetuṃ sakkhissasīti pucchati. Kuṇḍalinīti tassā saliṅgato āgatanāmenālapati. Tassā kira dvīsu kaṇṇapiṭṭhesu kuṇḍalasaṇṭhānā dve lekhā ahesuṃ, tenassā ‘‘kuṇḍalinī’’ti nāmaṃ kāresi. Maññasīti jānissasi mayā puṭṭhapañhassa atthanti. Khattabandhunīti khattassa mahāsenaguttassa bhaginibhāvena naṃ evaṃ ālapati. Kasmā panesa vessantarasakuṇaṃ evaṃ apucchitvā imameva pucchatīti? Itthibhāvena. Itthiyo hi parittapaññā, tasmā ‘‘sace sakkoti, pucchissāmi, no ce, na pucchissāmī’’ti vīmaṃsanavasena evaṃ pucchitvā taññeva pañhaṃ pucchi.
സാ ഏവം രഞ്ഞാ രാജധമ്മേ പുച്ഛിതേ, ‘‘താത, ത്വം മം ‘ഇത്ഥികാ നാമ കിം കഥേസ്സതീ’തി വീമംസസി മഞ്ഞേ, സകലം തേ രാജധമ്മം ദ്വീസുയേവ പദേസു പക്ഖിപിത്വാ കഥേസ്സാമീ’’തി വത്വാ ആഹ –
Sā evaṃ raññā rājadhamme pucchite, ‘‘tāta, tvaṃ maṃ ‘itthikā nāma kiṃ kathessatī’ti vīmaṃsasi maññe, sakalaṃ te rājadhammaṃ dvīsuyeva padesu pakkhipitvā kathessāmī’’ti vatvā āha –
൧൫.
15.
‘‘ദ്വേവ താത പദകാനി, യത്ഥ സബ്ബം പതിട്ഠിതം;
‘‘Dveva tāta padakāni, yattha sabbaṃ patiṭṭhitaṃ;
അലദ്ധസ്സ ച യോ ലാഭോ, ലദ്ധസ്സ ചാനുരക്ഖണാ.
Aladdhassa ca yo lābho, laddhassa cānurakkhaṇā.
൧൬.
16.
‘‘അമച്ചേ താത ജാനാഹി, ധീരേ അത്ഥസ്സ കോവിദേ;
‘‘Amacce tāta jānāhi, dhīre atthassa kovide;
അനക്ഖാകിതവേ താത, അസോണ്ഡേ അവിനാസകേ.
Anakkhākitave tāta, asoṇḍe avināsake.
൧൭.
17.
‘‘യോ ച തം താത രക്ഖേയ്യ, ധനം യഞ്ചേവ തേ സിയാ;
‘‘Yo ca taṃ tāta rakkheyya, dhanaṃ yañceva te siyā;
സൂതോവ രഥം സങ്ഗണ്ഹേ, സോ തേ കിച്ചാനി കാരയേ.
Sūtova rathaṃ saṅgaṇhe, so te kiccāni kāraye.
൧൮.
18.
‘‘സുസങ്ഗഹിതന്തജനോ, സയം വിത്തം അവേക്ഖിയ;
‘‘Susaṅgahitantajano, sayaṃ vittaṃ avekkhiya;
നിധിഞ്ച ഇണദാനഞ്ച, ന കരേ പരപത്തിയാ.
Nidhiñca iṇadānañca, na kare parapattiyā.
൧൯.
19.
‘‘സയം ആയം വയം ജഞ്ഞാ, സയം ജഞ്ഞാ കതാകതം;
‘‘Sayaṃ āyaṃ vayaṃ jaññā, sayaṃ jaññā katākataṃ;
നിഗ്ഗണ്ഹേ നിഗ്ഗഹാരഹം, പഗ്ഗണ്ഹേ പഗ്ഗഹാരഹം.
Niggaṇhe niggahārahaṃ, paggaṇhe paggahārahaṃ.
൨൦.
20.
‘‘സയം ജാനപദം അത്ഥം, അനുസാസ രഥേസഭ;
‘‘Sayaṃ jānapadaṃ atthaṃ, anusāsa rathesabha;
മാ തേ അധമ്മികാ യുത്താ, ധനം രട്ഠഞ്ച നാസയും.
Mā te adhammikā yuttā, dhanaṃ raṭṭhañca nāsayuṃ.
൨൧.
21.
‘‘മാ ച വേഗേന കിച്ചാനി, കരോസി കാരയേസി വാ;
‘‘Mā ca vegena kiccāni, karosi kārayesi vā;
വേഗസാ ഹി കതം കമ്മം, മന്ദോ പച്ഛാനുതപ്പതി.
Vegasā hi kataṃ kammaṃ, mando pacchānutappati.
൨൨.
22.
‘‘മാ തേ അധിസരേ മുഞ്ച, സുബാള്ഹമധികോപിതം;
‘‘Mā te adhisare muñca, subāḷhamadhikopitaṃ;
കോധസാ ഹി ബഹൂ ഫീതാ, കുലാ അകുലതം ഗതാ.
Kodhasā hi bahū phītā, kulā akulataṃ gatā.
൨൩.
23.
‘‘‘മാ താത ഇസ്സരോമ്ഹീ’തി, അനത്ഥായ പതാരയി;
‘‘‘Mā tāta issaromhī’ti, anatthāya patārayi;
ഇത്ഥീനം പുരിസാനഞ്ച, മാ തേ ആസി ദുഖുദ്രയോ.
Itthīnaṃ purisānañca, mā te āsi dukhudrayo.
൨൪.
24.
‘‘അപേതലോമഹംസസ്സ, രഞ്ഞോ കാമാനുസാരിനോ;
‘‘Apetalomahaṃsassa, rañño kāmānusārino;
സബ്ബേ ഭോഗാ വിനസ്സന്തി, രഞ്ഞോ തം വുച്ചതേ അഘം.
Sabbe bhogā vinassanti, rañño taṃ vuccate aghaṃ.
൨൫.
25.
‘‘തത്ഥേവ തേ വത്തപദാ, ഏസാവ അനുസാസനീ;
‘‘Tattheva te vattapadā, esāva anusāsanī;
ദക്ഖസ്സുദാനി പുഞ്ഞകരോ, അസോണ്ഡോ അവിനാസകോ;
Dakkhassudāni puññakaro, asoṇḍo avināsako;
സീലവാസ്സു മഹാരാജ, ദുസ്സീലോ വിനിപാതികോ’’തി.
Sīlavāssu mahārāja, dussīlo vinipātiko’’ti.
തത്ഥ പദകാനീതി കാരണപദാനി. യത്ഥാതി യേസു ദ്വീസു പദേസു സബ്ബം അത്ഥജാതം ഹിതസുഖം പതിട്ഠിതം. അലദ്ധസ്സാതി യോ ച പുബ്ബേ അലദ്ധസ്സ ലാഭസ്സ ലാഭോ, യാ ച ലദ്ധസ്സ അനുരക്ഖണാ. താത, അനുപ്പന്നസ്സ ഹി ലാഭസ്സ ഉപ്പാദനം നാമ ന ഭാരോ, ഉപ്പന്നസ്സ പന അനുരക്ഖണമേവ ഭാരോ. ഏകച്ചോ ഹി യസം ഉപ്പാദേത്വാപി യസേ പമത്തോ പമാദം ഉപ്പാദേത്വാ പാണാതിപാതാദീനി കരോതി, മഹാചോരോ ഹുത്വാ രട്ഠം വിലുമ്പമാനോ ചരതി. അഥ നം രാജാനോ ഗാഹാപേത്വാ മഹാവിനാസം പാപേന്തി. അഥ വാ ഉപ്പന്നരൂപാദീസു കാമഗുണേസു പമത്തോ അയോനിസോ ധനം നാസേന്തോ സബ്ബസാപതേയ്യേ ഖീണേ കപണോ ഹുത്വാ ചീരകവസനോ കപാലമാദായ ചരതി. പബ്ബജിതോ വാ പന ഗന്ഥധുരാദിവസേന ലാഭസക്കാരം നിബ്ബത്തേത്വാ പമത്തോ ഹീനായാവത്തതി. അപരോ പഠമഝാനാദീനി നിബ്ബത്തേത്വാപി മുട്ഠസ്സതിതായ തഥാരൂപേ ആരമ്മണേ ബജ്ഝിത്വാ ഝാനാ പരിഹായതി. ഏവം ഉപ്പന്നസ്സ യസസ്സ വാ ഝാനാദിലാഭസ്സ വാ രക്ഖണമേവ ദുക്കരം. തദത്ഥദീപനത്ഥം പന ദേവദത്തസ്സ വത്ഥു ച, മുദുലക്ഖണ- (ജാ॰ ൧.൧.൬൬) ലോമസകസ്സപ- (ജാ॰ ൧.൯.൬൦ ആദയോ) ഹരിതചജാതക- (ജാ॰ ൧.൯.൪൦ ആദയോ) സങ്കപ്പജാതകാദീനി (ജാ॰ ൧.൩.൧ ആദയോ) ച കഥേതബ്ബാനി. ഏകോ പന ലാഭസക്കാരം ഉപ്പാദേത്വാ അപ്പമാദേ ഠത്വാ കല്യാണകമ്മം കരോതി, തസ്സ സോ യസോ സുക്കപക്ഖേ ചന്ദോ വിയ വഡ്ഢതി, തസ്മാ ത്വം, മഹാരാജ, അപ്പമത്തോ പയോഗസമ്പത്തിയാ ഠത്വാ ധമ്മേന രജ്ജം കാരേന്തോ തവ ഉപ്പന്നം യസം അനുരക്ഖാഹീതി.
Tattha padakānīti kāraṇapadāni. Yatthāti yesu dvīsu padesu sabbaṃ atthajātaṃ hitasukhaṃ patiṭṭhitaṃ. Aladdhassāti yo ca pubbe aladdhassa lābhassa lābho, yā ca laddhassa anurakkhaṇā. Tāta, anuppannassa hi lābhassa uppādanaṃ nāma na bhāro, uppannassa pana anurakkhaṇameva bhāro. Ekacco hi yasaṃ uppādetvāpi yase pamatto pamādaṃ uppādetvā pāṇātipātādīni karoti, mahācoro hutvā raṭṭhaṃ vilumpamāno carati. Atha naṃ rājāno gāhāpetvā mahāvināsaṃ pāpenti. Atha vā uppannarūpādīsu kāmaguṇesu pamatto ayoniso dhanaṃ nāsento sabbasāpateyye khīṇe kapaṇo hutvā cīrakavasano kapālamādāya carati. Pabbajito vā pana ganthadhurādivasena lābhasakkāraṃ nibbattetvā pamatto hīnāyāvattati. Aparo paṭhamajhānādīni nibbattetvāpi muṭṭhassatitāya tathārūpe ārammaṇe bajjhitvā jhānā parihāyati. Evaṃ uppannassa yasassa vā jhānādilābhassa vā rakkhaṇameva dukkaraṃ. Tadatthadīpanatthaṃ pana devadattassa vatthu ca, mudulakkhaṇa- (jā. 1.1.66) lomasakassapa- (jā. 1.9.60 ādayo) haritacajātaka- (jā. 1.9.40 ādayo) saṅkappajātakādīni (jā. 1.3.1 ādayo) ca kathetabbāni. Eko pana lābhasakkāraṃ uppādetvā appamāde ṭhatvā kalyāṇakammaṃ karoti, tassa so yaso sukkapakkhe cando viya vaḍḍhati, tasmā tvaṃ, mahārāja, appamatto payogasampattiyā ṭhatvā dhammena rajjaṃ kārento tava uppannaṃ yasaṃ anurakkhāhīti.
ജാനാഹീതി ഭണ്ഡാഗാരികകമ്മാദീനം കരണത്ഥം ഉപധാരേഹി. അനക്ഖാകിതവേതി അനക്ഖേ അകിതവേ അജുതകരേ ചേവ അകേരാടികേ ച . അസോണ്ഡേതി പൂവസുരാഗന്ധമാലാസോണ്ഡഭാവരഹിതേ. അവിനാസകേതി തവ സന്തകാനം ധനധഞ്ഞാദീനം അവിനാസകേ. യോതി യോ അമച്ചോ. യഞ്ചേവാതി യഞ്ച തേ ഘരേ ധനം സിയാ, തം രക്ഖേയ്യ. സൂതോവാതി രഥസാരഥി വിയ. യഥാ സാരഥി വിസമമഗ്ഗനിവാരണത്ഥം അസ്സേ സങ്ഗണ്ഹന്തോ രഥം സങ്ഗണ്ഹേയ്യ, ഏവം യോ സഹ ഭോഗേഹി തം രക്ഖിതും സക്കോതി, സോ തേ അമച്ചോ നാമ താദിസം സങ്ഗഹേത്വാ ഭണ്ഡാഗാരികാദികിച്ചാനി കാരയേ.
Jānāhīti bhaṇḍāgārikakammādīnaṃ karaṇatthaṃ upadhārehi. Anakkhākitaveti anakkhe akitave ajutakare ceva akerāṭike ca . Asoṇḍeti pūvasurāgandhamālāsoṇḍabhāvarahite. Avināsaketi tava santakānaṃ dhanadhaññādīnaṃ avināsake. Yoti yo amacco. Yañcevāti yañca te ghare dhanaṃ siyā, taṃ rakkheyya. Sūtovāti rathasārathi viya. Yathā sārathi visamamagganivāraṇatthaṃ asse saṅgaṇhanto rathaṃ saṅgaṇheyya, evaṃ yo saha bhogehi taṃ rakkhituṃ sakkoti, so te amacco nāma tādisaṃ saṅgahetvā bhaṇḍāgārikādikiccāni kāraye.
സുസങ്ഗഹിതന്തജനോതി, താത, യസ്സ ഹി രഞ്ഞോ അത്തനോ അന്തോജനോ അത്തനോ വലഞ്ജനകപരിജനോ ച ദാനാദീഹി അസങ്ഗഹിതോ ഹോതി, തസ്സ അന്തോനിവേസനേ സുവണ്ണഹിരഞ്ഞാദീനി തേസം അസങ്ഗഹിതമനുസ്സാനം വസേന നസ്സന്തി, അന്തോജനാ ബഹി ഗച്ഛന്തി, തസ്മാ ത്വം സുട്ഠുസങ്ഗഹിതഅന്തോജനോ ഹുത്വാ ‘‘ഏത്തകം നാമ മേ വിത്ത’’ന്തി സയം അത്തനോ ധനം അവേക്ഖിത്വാ ‘‘അസുകട്ഠാനേ നാമ നിധിം നിധേമ, അസുകസ്സ ഇണം ദേമാ’’തി ഇദം ഉഭയമ്പി ന കരേ പരപത്തിയാ, പരപത്തിയാപി ത്വം മാ കരി, സബ്ബം അത്തപച്ചക്ഖമേവ കരേയ്യാസീതി വദതി.
Susaṅgahitantajanoti, tāta, yassa hi rañño attano antojano attano valañjanakaparijano ca dānādīhi asaṅgahito hoti, tassa antonivesane suvaṇṇahiraññādīni tesaṃ asaṅgahitamanussānaṃ vasena nassanti, antojanā bahi gacchanti, tasmā tvaṃ suṭṭhusaṅgahitaantojano hutvā ‘‘ettakaṃ nāma me vitta’’nti sayaṃ attano dhanaṃ avekkhitvā ‘‘asukaṭṭhāne nāma nidhiṃ nidhema, asukassa iṇaṃ demā’’ti idaṃ ubhayampi na kare parapattiyā, parapattiyāpi tvaṃ mā kari, sabbaṃ attapaccakkhameva kareyyāsīti vadati.
ആയം വയന്തി തതോ ഉപ്പജ്ജനകം ആയഞ്ച തേസം തേസം ദാതബ്ബം വയഞ്ച സയമേവ ജാനേയ്യാസീതി. കതാകതന്തി സങ്ഗാമേ വാ നവകമ്മേ വാ അഞ്ഞേസു വാ കിച്ചേസു ‘‘ഇമിനാ ഇദം നാമ മയ്ഹം കതം, ഇമിനാ ന കത’’ന്തി ഏതമ്പി സയമേവ ജാനേയ്യാസി, മാ പരപത്തിയോ ഹോഹി. നിഗ്ഗണ്ഹേതി, താത, രാജാ നാമ സന്ധിച്ഛേദാദികാരകം നിഗ്ഗഹാരഹം ആനേത്വാ ദസ്സിതം ഉപപരിക്ഖിത്വാ സോധേത്വാ പോരാണകരാജൂഹി ഠപിതദണ്ഡം ഓലോകേത്വാ ദോസാനുരൂപം നിഗ്ഗണ്ഹേയ്യ. പഗ്ഗണ്ഹേതി യോ പന പഗ്ഗഹാരഹോ ഹോതി, അഭിന്നസ്സ വാ പരബലസ്സ ഭേദേതാ, ഭിന്നസ്സ വാ സകബലസ്സ ആരാധകോ, അലദ്ധസ്സ വാ രജ്ജസ്സ ആഹരകോ, ലദ്ധസ്സ വാ ഥാവരകാരകോ, യേന വാ പന ജീവിതം ദിന്നം ഹോതി, ഏവരൂപം പഗ്ഗഹാരഹം പഗ്ഗഹേത്വാ മഹന്തം സക്കാരസമ്മാനം കരേയ്യ. ഏവം ഹിസ്സ കിച്ചേസു അഞ്ഞേപി ഉരം ദത്വാ കത്തബ്ബം കരിസ്സന്തി.
Āyaṃ vayanti tato uppajjanakaṃ āyañca tesaṃ tesaṃ dātabbaṃ vayañca sayameva jāneyyāsīti. Katākatanti saṅgāme vā navakamme vā aññesu vā kiccesu ‘‘iminā idaṃ nāma mayhaṃ kataṃ, iminā na kata’’nti etampi sayameva jāneyyāsi, mā parapattiyo hohi. Niggaṇheti, tāta, rājā nāma sandhicchedādikārakaṃ niggahārahaṃ ānetvā dassitaṃ upaparikkhitvā sodhetvā porāṇakarājūhi ṭhapitadaṇḍaṃ oloketvā dosānurūpaṃ niggaṇheyya. Paggaṇheti yo pana paggahāraho hoti, abhinnassa vā parabalassa bhedetā, bhinnassa vā sakabalassa ārādhako, aladdhassa vā rajjassa āharako, laddhassa vā thāvarakārako, yena vā pana jīvitaṃ dinnaṃ hoti, evarūpaṃ paggahārahaṃ paggahetvā mahantaṃ sakkārasammānaṃ kareyya. Evaṃ hissa kiccesu aññepi uraṃ datvā kattabbaṃ karissanti.
ജാനപദന്തി ജനപദവാസീനം അത്ഥം സയം അത്തപച്ചക്ഖേനേവ അനുസാസ. അധമ്മികാ യുത്താതി അധമ്മികാ തത്ഥ തത്ഥ നിയുത്താ ആയുത്തകാ ലഞ്ജം ഗഹേത്വാ വിനിച്ഛയം ഭിന്ദന്താ തവ ധനഞ്ച രട്ഠഞ്ച മാ നാസയും. ഇമിനാ കാരണേന അപ്പമത്തോ ഹുത്വാ സയമേവ അനുസാസ. വേഗേനാതി സഹസാ അതുലേത്വാ അതീരേത്വാ. വേഗസാതി അതുലേത്വാ അതീരേത്വാ ഛന്ദാദിവസേന സഹസാ കതം കമ്മഞ്ഹി ന സാധു ന സുന്ദരം. കിംകാരണാ? താദിസഞ്ഹി കത്വാ മന്ദോ പച്ഛാ വിപ്പടിസാരവസേന ഇധ ലോകേ അപായദുക്ഖം അനുഭവന്തോ പരലോകേ ച അനുതപ്പതി. അയം പനേത്ഥ അത്ഥോ ‘‘ഇസീനമന്തരം കത്വാ, ഭരുരാജാതി മേ സുത’’ന്തി ഭരുജാതകേന (ജാ॰ ൧.൨.൧൨൫-൧൨൬) ദീപേതബ്ബോ .
Jānapadanti janapadavāsīnaṃ atthaṃ sayaṃ attapaccakkheneva anusāsa. Adhammikā yuttāti adhammikā tattha tattha niyuttā āyuttakā lañjaṃ gahetvā vinicchayaṃ bhindantā tava dhanañca raṭṭhañca mā nāsayuṃ. Iminā kāraṇena appamatto hutvā sayameva anusāsa. Vegenāti sahasā atuletvā atīretvā. Vegasāti atuletvā atīretvā chandādivasena sahasā kataṃ kammañhi na sādhu na sundaraṃ. Kiṃkāraṇā? Tādisañhi katvā mando pacchā vippaṭisāravasena idha loke apāyadukkhaṃ anubhavanto paraloke ca anutappati. Ayaṃ panettha attho ‘‘isīnamantaraṃ katvā, bharurājāti me suta’’nti bharujātakena (jā. 1.2.125-126) dīpetabbo .
മാ തേ അധിസരേ മുഞ്ച, സുബാള്ഹമധികോപിതന്തി, താത, തവ ഹദയം കുസലം അധിസരിത്വാ അതിക്കമിത്വാ പവത്തേ പരേസം അകുസലകമ്മേ സുട്ഠു ബാള്ഹം അധികോപിതം കുജ്ഝാപിതം ഹുത്വാ മാ മുഞ്ച, മാ പതിട്ഠായതൂതി അത്ഥോ. ഇദം വുത്തം ഹോതി – താത, യദാ തേ വിനിച്ഛയേ ഠിതസ്സ ഇമിനാ പുരിസോ വാ ഹതോ സന്ധി വാ ഛിന്നോതി ചോരം ദസ്സേന്തി, തദാ തേ പരേസം വചനേഹി സുട്ഠു കോപിതമ്പി ഹദയം കോധവസേന മാ മുഞ്ച, അപരിഗ്ഗഹേത്വാ മാ ദണ്ഡം പണേഹി. കിംകാരണാ? അചോരമ്പി ഹി ‘‘ചോരോ’’തി ഗഹേത്വാ ആനേന്തി, തസ്മാ അകുജ്ഝിത്വാ ഉഭിന്നം അത്തപച്ചത്ഥികാനം കഥം സുത്വാ സുട്ഠു സോധേത്വാ അത്തപച്ചക്ഖേന തസ്സ ചോരഭാവം ഞത്വാ പവേണിയാ ഠപിതദണ്ഡവസേന കത്തബ്ബം കരോഹി. രഞ്ഞാ ഹി ഉപ്പന്നേപി കോധേ ഹദയം സീതലം അകത്വാ കമ്മം ന കാതബ്ബം. യദാ പനസ്സ ഹദയം നിബ്ബുതം ഹോതി മുദുകം, തദാ വിനിച്ഛയകമ്മം കാതബ്ബം. ഫരുസേ ഹി ചിത്തേ പക്കുഥിതേ ഉദകേ മുഖനിമിത്തം വിയ കാരണം ന പഞ്ഞായതി. കോധസാ ഹീതി, താത, കോധേന ഹി ബഹൂനി ഫീതാനി രാജകുലാനി അകുലഭാവം ഗതാനി മഹാവിനാസമേവ പത്താനീതി. ഇമസ്സ പനത്ഥസ്സ ദീപനത്ഥം ഖന്തിവാദിജാതക- (ജാ॰ ൧.൪.൪൯ ആദയോ) നാളികേരരാജവത്ഥുസഹസ്സബാഹുഅജ്ജുനവത്ഥുആദീനി കഥേതബ്ബാനി.
Mā te adhisare muñca, subāḷhamadhikopitanti, tāta, tava hadayaṃ kusalaṃ adhisaritvā atikkamitvā pavatte paresaṃ akusalakamme suṭṭhu bāḷhaṃ adhikopitaṃ kujjhāpitaṃ hutvā mā muñca, mā patiṭṭhāyatūti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – tāta, yadā te vinicchaye ṭhitassa iminā puriso vā hato sandhi vā chinnoti coraṃ dassenti, tadā te paresaṃ vacanehi suṭṭhu kopitampi hadayaṃ kodhavasena mā muñca, apariggahetvā mā daṇḍaṃ paṇehi. Kiṃkāraṇā? Acorampi hi ‘‘coro’’ti gahetvā ānenti, tasmā akujjhitvā ubhinnaṃ attapaccatthikānaṃ kathaṃ sutvā suṭṭhu sodhetvā attapaccakkhena tassa corabhāvaṃ ñatvā paveṇiyā ṭhapitadaṇḍavasena kattabbaṃ karohi. Raññā hi uppannepi kodhe hadayaṃ sītalaṃ akatvā kammaṃ na kātabbaṃ. Yadā panassa hadayaṃ nibbutaṃ hoti mudukaṃ, tadā vinicchayakammaṃ kātabbaṃ. Pharuse hi citte pakkuthite udake mukhanimittaṃ viya kāraṇaṃ na paññāyati. Kodhasā hīti, tāta, kodhena hi bahūni phītāni rājakulāni akulabhāvaṃ gatāni mahāvināsameva pattānīti. Imassa panatthassa dīpanatthaṃ khantivādijātaka- (jā. 1.4.49 ādayo) nāḷikerarājavatthusahassabāhuajjunavatthuādīni kathetabbāni.
മാ, താത, ഇസ്സരോമ്ഹീതി, അനത്ഥായ പതാരയീതി, താത, ‘‘അഹം പഥവിസ്സരോ’’തി മാ മഹാജനം കായദുച്ചരിതാദിഅനത്ഥായ പതാരയി മാ ഓതാരയി, യഥാ തം അനത്ഥം സമാദായ വത്തതി, മാ ഏവമകാസീതി അത്ഥോ. മാ തേ ആസീതി, താത, തവ വിജിതേ മനുസ്സജാതികാനം വാ തിരച്ഛാനജാതികാനം വാ ഇത്ഥിപുരിസാനം ദുഖുദ്രയോ ദുക്ഖുപ്പത്തി മാ ആസി. യഥാ ഹി അധമ്മികരാജൂനം വിജിതേ മനുസ്സാ കായദുച്ചരിതാദീനി കത്വാ നിരയേ ഉപ്പജ്ജന്തി, തവ രട്ഠവാസീനം തം ദുക്ഖം യഥാ ന ഹോതി, തഥാ കരോഹീതി അത്ഥോ.
Mā, tāta, issaromhīti, anatthāya patārayīti, tāta, ‘‘ahaṃ pathavissaro’’ti mā mahājanaṃ kāyaduccaritādianatthāya patārayi mā otārayi, yathā taṃ anatthaṃ samādāya vattati, mā evamakāsīti attho. Mā te āsīti, tāta, tava vijite manussajātikānaṃ vā tiracchānajātikānaṃ vā itthipurisānaṃ dukhudrayo dukkhuppatti mā āsi. Yathā hi adhammikarājūnaṃ vijite manussā kāyaduccaritādīni katvā niraye uppajjanti, tava raṭṭhavāsīnaṃ taṃ dukkhaṃ yathā na hoti, tathā karohīti attho.
അപേതലോമഹംസസ്സാതി അത്താനുവാദാദിഭയേഹി നിബ്ഭയസ്സ. ഇമിനാ ഇമം ദസ്സേതി – താത, യോ രാജാ കിസ്മിഞ്ചി ആസങ്കം അകത്വാ അത്തനോ കാമമേവ അനുസ്സരതി, ഛന്ദവസേന യം യം ഇച്ഛതി, തം തം കരോതി, വിസ്സട്ഠയട്ഠി വിയ അന്ധോ നിരങ്കുസോ വിയ ച ചണ്ഡഹത്ഥീ ഹോതി, തസ്സ സബ്ബേ ഭോഗാ വിനസ്സന്തി, തസ്സ തം ഭോഗബ്യസനം അഘം ദുക്ഖന്തി വുച്ചതി.
Apetalomahaṃsassāti attānuvādādibhayehi nibbhayassa. Iminā imaṃ dasseti – tāta, yo rājā kismiñci āsaṅkaṃ akatvā attano kāmameva anussarati, chandavasena yaṃ yaṃ icchati, taṃ taṃ karoti, vissaṭṭhayaṭṭhi viya andho niraṅkuso viya ca caṇḍahatthī hoti, tassa sabbe bhogā vinassanti, tassa taṃ bhogabyasanaṃ aghaṃ dukkhanti vuccati.
തത്ഥേവ തേ വത്തപദാതി പുരിമനയേനേവ യോജേതബ്ബം. ദക്ഖസ്സുദാനീതി, താത, ത്വം ഇമം അനുസാസനിം സുത്വാ ഇദാനി ദക്ഖോ അനലസോ പുഞ്ഞാനം കരണേന പുഞ്ഞകരോ സുരാദിപരിഹരണേന. അസോണ്ഡോ ദിട്ഠധമ്മികസമ്പരായികസ്സ അത്ഥസ്സ അവിനാസനേന അവിനാസകോ ഭവേയ്യാസീതി. സീലവാസ്സൂതി സീലവാ ആചാരസമ്പന്നോ ഭവ, ദസസു രാജധമ്മേസു പതിട്ഠായ രജ്ജം കാരേഹി. ദുസ്സീലോ വിനിപാതികോതി ദുസ്സീലോ ഹി, മഹാരാജ, അത്താനം നിരയേ വിനിപാതേന്തോ വിനിപാതികോ നാമ ഹോതീതി.
Tattheva te vattapadāti purimanayeneva yojetabbaṃ. Dakkhassudānīti, tāta, tvaṃ imaṃ anusāsaniṃ sutvā idāni dakkho analaso puññānaṃ karaṇena puññakaro surādipariharaṇena. Asoṇḍo diṭṭhadhammikasamparāyikassa atthassa avināsanena avināsako bhaveyyāsīti. Sīlavāssūti sīlavā ācārasampanno bhava, dasasu rājadhammesu patiṭṭhāya rajjaṃ kārehi. Dussīlo vinipātikoti dussīlo hi, mahārāja, attānaṃ niraye vinipātento vinipātiko nāma hotīti.
ഏവം കുണ്ഡലിനീപി ഏകാദസഹി ഗാഥാഹി ധമ്മം ദേസേസി. രാജാ തുട്ഠോ അമച്ചേ ആമന്തേത്വാ പുച്ഛി – ‘‘ഭോന്തോ! അമച്ചാ മമ ധീതായ കുണ്ഡലിനിയാ ഏവം കഥയമാനായ കേന കത്തബ്ബം കിച്ചം കത’’ന്തി. ഭണ്ഡാഗാരികേന, ദേവാതി. ‘‘തേന ഹിസ്സാ ഭണ്ഡാഗാരികട്ഠാനം ദമ്മീ’’തി കുണ്ഡലിനിം ഠാനന്തരേ ഠപേസി. സാ തതോ പട്ഠായ ഭണ്ഡാഗാരികട്ഠാനേ ഠത്വാ പിതു കമ്മം അകാസീതി.
Evaṃ kuṇḍalinīpi ekādasahi gāthāhi dhammaṃ desesi. Rājā tuṭṭho amacce āmantetvā pucchi – ‘‘bhonto! Amaccā mama dhītāya kuṇḍaliniyā evaṃ kathayamānāya kena kattabbaṃ kiccaṃ kata’’nti. Bhaṇḍāgārikena, devāti. ‘‘Tena hissā bhaṇḍāgārikaṭṭhānaṃ dammī’’ti kuṇḍaliniṃ ṭhānantare ṭhapesi. Sā tato paṭṭhāya bhaṇḍāgārikaṭṭhāne ṭhatvā pitu kammaṃ akāsīti.
കുണ്ഡലിനിപഞ്ഹോ നിട്ഠിതോ.
Kuṇḍalinipañho niṭṭhito.
പുന രാജാ കതിപാഹച്ചയേന പുരിമനയേനേവ ജമ്ബുകപണ്ഡിതസ്സ സന്തികം ദൂതം പേസേത്വാ സത്തമേ ദിവസേ തത്ഥ ഗന്ത്വാ സമ്പത്തിം അനുഭവിത്വാ പച്ചാഗതോ തത്ഥേവ മണ്ഡപമജ്ഝേ നിസീദി. അമച്ചോ ജമ്ബുകപണ്ഡിതം കഞ്ചനഭദ്ദപീഠേ നിസീദാപേത്വാ പീഠം സീസേനാദായ ആഗച്ഛി. പണ്ഡിതോ പിതു അങ്കേ നിസീദിത്വാ കീളിത്വാ ഗന്ത്വാ കഞ്ചനപീഠേയേവ നിസീദി. അഥ നം രാജാ പഞ്ഹം പുച്ഛന്തോ ഗാഥമാഹ –
Puna rājā katipāhaccayena purimanayeneva jambukapaṇḍitassa santikaṃ dūtaṃ pesetvā sattame divase tattha gantvā sampattiṃ anubhavitvā paccāgato tattheva maṇḍapamajjhe nisīdi. Amacco jambukapaṇḍitaṃ kañcanabhaddapīṭhe nisīdāpetvā pīṭhaṃ sīsenādāya āgacchi. Paṇḍito pitu aṅke nisīditvā kīḷitvā gantvā kañcanapīṭheyeva nisīdi. Atha naṃ rājā pañhaṃ pucchanto gāthamāha –
൨൬.
26.
‘‘അപുച്ഛിമ്ഹ കോസിയഗോത്തം, കുണ്ഡലിനിം തഥേവ ച;
‘‘Apucchimha kosiyagottaṃ, kuṇḍaliniṃ tatheva ca;
ത്വം ദാനി വദേഹി ജമ്ബുക, ബലാനം ബലമുത്തമ’’ന്തി.
Tvaṃ dāni vadehi jambuka, balānaṃ balamuttama’’nti.
തസ്സത്ഥോ – താത, ജമ്ബുക, അഹം തവ ഭാതരം കോസിയഗോത്തം വേസ്സന്തരം ഭഗിനിഞ്ച തേ കുണ്ഡലിനിം രാജധമ്മം അപുച്ഛിം, തേ അത്തനോ ബലേന കഥേസും, യഥാ പന തേ പുച്ഛിം, തഥേവ ഇദാനി, പുത്ത ജമ്ബുക, തം പുച്ഛാമി, ത്വം മേ രാജധമ്മഞ്ച ബലാനം ഉത്തമം ബലഞ്ച കഥേഹീതി.
Tassattho – tāta, jambuka, ahaṃ tava bhātaraṃ kosiyagottaṃ vessantaraṃ bhaginiñca te kuṇḍaliniṃ rājadhammaṃ apucchiṃ, te attano balena kathesuṃ, yathā pana te pucchiṃ, tatheva idāni, putta jambuka, taṃ pucchāmi, tvaṃ me rājadhammañca balānaṃ uttamaṃ balañca kathehīti.
ഏവം രാജാ മഹാസത്തം പഞ്ഹം പുച്ഛന്തോ അഞ്ഞേസം പുച്ഛിതനിയാമേന അപുച്ഛിത്വാ വിസേസേത്വാ പുച്ഛി. അഥസ്സ പണ്ഡിതോ ‘‘തേന ഹി, മഹാരാജ, ഓഹിതസോതോ സുണാഹി, സബ്ബം തേ കഥേസ്സാമീ’’തി പസാരിതഹത്ഥേ സഹസ്സത്ഥവികം ഠപേന്തോ വിയ ധമ്മദേസനം ആരഭി –
Evaṃ rājā mahāsattaṃ pañhaṃ pucchanto aññesaṃ pucchitaniyāmena apucchitvā visesetvā pucchi. Athassa paṇḍito ‘‘tena hi, mahārāja, ohitasoto suṇāhi, sabbaṃ te kathessāmī’’ti pasāritahatthe sahassatthavikaṃ ṭhapento viya dhammadesanaṃ ārabhi –
൨൭.
27.
‘‘ബലം പഞ്ചവിധം ലോകേ, പുരിസസ്മിം മഹഗ്ഗതേ;
‘‘Balaṃ pañcavidhaṃ loke, purisasmiṃ mahaggate;
തത്ഥ ബാഹുബലം നാമ, ചരിമം വുച്ചതേ ബലം.
Tattha bāhubalaṃ nāma, carimaṃ vuccate balaṃ.
൨൮.
28.
‘‘ഭോഗബലഞ്ച ദീഘാവു, ദുതിയം വുച്ചതേ ബലം;
‘‘Bhogabalañca dīghāvu, dutiyaṃ vuccate balaṃ;
അമച്ചബലഞ്ച ദീഘാവു, തതിയം വുച്ചതേ ബലം.
Amaccabalañca dīghāvu, tatiyaṃ vuccate balaṃ.
൨൯.
29.
‘‘അഭിജച്ചബലഞ്ചേവ, തം ചതുത്ഥം അസംസയം;
‘‘Abhijaccabalañceva, taṃ catutthaṃ asaṃsayaṃ;
യാനി ചേതാനി സബ്ബാനി, അധിഗണ്ഹാതി പണ്ഡിതോ.
Yāni cetāni sabbāni, adhigaṇhāti paṇḍito.
൩൦.
30.
‘‘തം ബലാനം ബലം സേട്ഠം, അഗ്ഗം പഞ്ഞാബലം ബലം;
‘‘Taṃ balānaṃ balaṃ seṭṭhaṃ, aggaṃ paññābalaṃ balaṃ;
പഞ്ഞാബലേനുപത്ഥദ്ധോ, അത്ഥം വിന്ദതി പണ്ഡിതോ.
Paññābalenupatthaddho, atthaṃ vindati paṇḍito.
൩൧.
31.
‘‘അപി ചേ ലഭതി മന്ദോ, ഫീതം ധരണിമുത്തമം;
‘‘Api ce labhati mando, phītaṃ dharaṇimuttamaṃ;
അകാമസ്സ പസയ്ഹം വാ, അഞ്ഞോ തം പടിപജ്ജതി.
Akāmassa pasayhaṃ vā, añño taṃ paṭipajjati.
൩൨.
32.
‘‘അഭിജാതോപി ചേ ഹോതി, രജ്ജം ലദ്ധാന ഖത്തിയോ;
‘‘Abhijātopi ce hoti, rajjaṃ laddhāna khattiyo;
ദുപ്പഞ്ഞോ ഹി കാസിപതി, സബ്ബേനപി ന ജീവതി.
Duppañño hi kāsipati, sabbenapi na jīvati.
൩൩.
33.
‘‘പഞ്ഞാവ സുതം വിനിച്ഛിനീ, പഞ്ഞാ കിത്തിസിലോകവഡ്ഢനീ;
‘‘Paññāva sutaṃ vinicchinī, paññā kittisilokavaḍḍhanī;
പഞ്ഞാസഹിതോ നരോ ഇധ, അപി ദുക്ഖേ സുഖാനി വിന്ദതി.
Paññāsahito naro idha, api dukkhe sukhāni vindati.
൩൪.
34.
‘‘പഞ്ഞഞ്ച ഖോ അസുസ്സൂസം, ന കോചി അധിഗച്ഛതി;
‘‘Paññañca kho asussūsaṃ, na koci adhigacchati;
ബഹുസ്സുതം അനാഗമ്മ, ധമ്മട്ഠം അവിനിബ്ഭുജം.
Bahussutaṃ anāgamma, dhammaṭṭhaṃ avinibbhujaṃ.
൩൫.
35.
‘‘യോ ച ധമ്മവിഭങ്ഗഞ്ഞൂ, കാലുട്ഠായീ അതന്ദിതോ;
‘‘Yo ca dhammavibhaṅgaññū, kāluṭṭhāyī atandito;
അനുട്ഠഹതി കാലേന, കമ്മഫലം തസ്സിജ്ഝതി.
Anuṭṭhahati kālena, kammaphalaṃ tassijjhati.
൩൬.
36.
‘‘അനായതനസീലസ്സ, അനായതനസേവിനോ;
‘‘Anāyatanasīlassa, anāyatanasevino;
ന നിബ്ബിന്ദിയകാരിസ്സ, സമ്മദത്ഥോ വിപച്ചതി.
Na nibbindiyakārissa, sammadattho vipaccati.
൩൭.
37.
‘‘അജ്ഝത്തഞ്ച പയുത്തസ്സ, തഥായതനസേവിനോ;
‘‘Ajjhattañca payuttassa, tathāyatanasevino;
അനിബ്ബിന്ദിയകാരിസ്സ, സമ്മദത്ഥോ വിപച്ചതി.
Anibbindiyakārissa, sammadattho vipaccati.
൩൮.
38.
‘‘യോഗപ്പയോഗസങ്ഖാതം, സമ്ഭതസ്സാനുരക്ഖണം;
‘‘Yogappayogasaṅkhātaṃ, sambhatassānurakkhaṇaṃ;
താനി ത്വം താത സേവസ്സു, മാ അകമ്മായ രന്ധയി;
Tāni tvaṃ tāta sevassu, mā akammāya randhayi;
അകമ്മുനാ ഹി ദുമ്മേധോ, നളാഗാരംവ സീദതീ’’തി.
Akammunā hi dummedho, naḷāgāraṃva sīdatī’’ti.
തത്ഥ മഹഗ്ഗതേതി, മഹാരാജ, ഇമസ്മിം സത്തലോകേ മഹജ്ഝാസയേ പുരിസേ പഞ്ചവിധം ബലം ഹോതി. ബാഹുബലന്തി കായബലം. ചരിമന്തി തം അതിമഹന്തമ്പി സമാനം ലാമകമേവ. കിംകാരണാ? അന്ധബാലഭാവേന. സചേ ഹി കായബലം മഹന്തം നാമ ഭവേയ്യ, വാരണബലതോ ലടുകികായ ബലം ഖുദ്ദകം ഭവേയ്യ, വാരണബലം പന അന്ധബാലഭാവേന മരണസ്സ പച്ചയം ജാതം, ലടുകികാ അത്തനോ ഞാണകുസലതായ വാരണം ജീവിതക്ഖയം പാപേസി. ഇമസ്മിം പനത്ഥേ ‘‘ന ഹേവ സബ്ബത്ഥ ബലേന കിച്ചം, ബലഞ്ഹി ബാലസ്സ വധായ ഹോതീ’’തി സുത്തം (ജാ॰ ൧.൫.൪൨) ആഹരിതബ്ബം.
Tattha mahaggateti, mahārāja, imasmiṃ sattaloke mahajjhāsaye purise pañcavidhaṃ balaṃ hoti. Bāhubalanti kāyabalaṃ. Carimanti taṃ atimahantampi samānaṃ lāmakameva. Kiṃkāraṇā? Andhabālabhāvena. Sace hi kāyabalaṃ mahantaṃ nāma bhaveyya, vāraṇabalato laṭukikāya balaṃ khuddakaṃ bhaveyya, vāraṇabalaṃ pana andhabālabhāvena maraṇassa paccayaṃ jātaṃ, laṭukikā attano ñāṇakusalatāya vāraṇaṃ jīvitakkhayaṃ pāpesi. Imasmiṃ panatthe ‘‘na heva sabbattha balena kiccaṃ, balañhi bālassa vadhāya hotī’’ti suttaṃ (jā. 1.5.42) āharitabbaṃ.
ഭോഗബലന്തി ഉപത്ഥമ്ഭനവസേന സബ്ബം ഹിരഞ്ഞസുവണ്ണാദി ഉപഭോഗജാതം ഭോഗബലം നാമ, തം കായബലതോ മഹന്തതരം. അമച്ചബലന്തി അഭേജ്ജമന്തസ്സ സൂരസ്സ സുഹദയസ്സ അമച്ചമണ്ഡലസ്സ അത്ഥിതാ, തം ബലം സങ്ഗാമസൂരതായ പുരിമേഹി ബലേഹി മഹന്തതരം. അഭിജച്ചബലന്തി തീണി കുലാനി അതിക്കമിത്വാ ഖത്തിയകുലവസേന ജാതിസമ്പത്തി , തം ഇതരേഹി ബലേഹി മഹന്തതരം. ജാതിസമ്പന്നാ ഏവ ഹി സുജ്ഝന്തി, ന ഇതരേതി. യാനി ചേതാനീതി യാനി ച ഏതാനി ചത്താരിപി ബലാനി പണ്ഡിതോ പഞ്ഞാനുഭാവേന അധിഗണ്ഹാതി അഭിഭവതി, തം സബ്ബബലാനം പഞ്ഞാബലം സേട്ഠന്തി ച അഗ്ഗന്തി ച വുച്ചതി. കിംകാരണാ? തേന ഹി ബലേന ഉപത്ഥദ്ധോ പണ്ഡിതോ അത്ഥം വിന്ദതി, വുഡ്ഢിം പാപുണാതി . തദത്ഥജോതനത്ഥം ‘‘പുണ്ണം നദിം യേന ച പേയ്യമാഹൂ’’തി പുണ്ണനദീജാതകഞ്ച (ജാ॰ ൧.൨.൧൨൭ ആദയോ) സിരീകാളകണ്ണിപഞ്ഹം പഞ്ചപണ്ഡിതപഞ്ഹഞ്ച സത്തുഭസ്തജാതക- (ജാ॰ ൧.൭.൪൬ ആദയോ) സമ്ഭവജാതക- (ജാ॰ ൧.൧൬.൧൩൮ ആദയോ) സരഭങ്ഗജാതകാദീനി (ജാ॰ ൨.൧൭.൫൦ ആദയോ) ച കഥേതബ്ബാനി.
Bhogabalanti upatthambhanavasena sabbaṃ hiraññasuvaṇṇādi upabhogajātaṃ bhogabalaṃ nāma, taṃ kāyabalato mahantataraṃ. Amaccabalanti abhejjamantassa sūrassa suhadayassa amaccamaṇḍalassa atthitā, taṃ balaṃ saṅgāmasūratāya purimehi balehi mahantataraṃ. Abhijaccabalanti tīṇi kulāni atikkamitvā khattiyakulavasena jātisampatti , taṃ itarehi balehi mahantataraṃ. Jātisampannā eva hi sujjhanti, na itareti. Yāni cetānīti yāni ca etāni cattāripi balāni paṇḍito paññānubhāvena adhigaṇhāti abhibhavati, taṃ sabbabalānaṃ paññābalaṃ seṭṭhanti ca agganti ca vuccati. Kiṃkāraṇā? Tena hi balena upatthaddho paṇḍito atthaṃ vindati, vuḍḍhiṃ pāpuṇāti . Tadatthajotanatthaṃ ‘‘puṇṇaṃ nadiṃ yena ca peyyamāhū’’ti puṇṇanadījātakañca (jā. 1.2.127 ādayo) sirīkāḷakaṇṇipañhaṃ pañcapaṇḍitapañhañca sattubhastajātaka- (jā. 1.7.46 ādayo) sambhavajātaka- (jā. 1.16.138 ādayo) sarabhaṅgajātakādīni (jā. 2.17.50 ādayo) ca kathetabbāni.
മന്ദോതി മന്ദപഞ്ഞോ ബാലോ. ഫീതന്തി, താത, മന്ദപഞ്ഞോ പുഗ്ഗലോ സത്തരതനപുണ്ണം ചേപി ഉത്തമം ധരണിം ലഭതി, തസ്സ അനിച്ഛമാനസ്സേവ പസയ്ഹകാരം വാ പന കത്വാ അഞ്ഞോ പഞ്ഞാസമ്പന്നോ തം പടിപജ്ജതി. മന്ദോ ഹി ലദ്ധം യസം രക്ഖിതും കുലസന്തകം വാ പന പവേണിആഗതമ്പി രജ്ജം അധിഗന്തും ന സക്കോതി. തദത്ഥജോതനത്ഥം ‘‘അദ്ധാ പാദഞ്ജലീ സബ്ബേ, പഞ്ഞായ അതിരോചതീ’’തി പാദഞ്ജലീജാതകം (ജാ॰ ൧.൨.൧൯൪-൧൯൫) കഥേതബ്ബം. ലദ്ധാനാതി ജാതിസമ്പത്തിം നിസ്സായ കുലസന്തകം രജ്ജം ലഭിത്വാപി. സബ്ബേനപീതി തേന സകലേനപി രജ്ജേന ന ജീവതി, അനുപായകുസലതായ ദുഗ്ഗതോവ ഹോതീതി.
Mandoti mandapañño bālo. Phītanti, tāta, mandapañño puggalo sattaratanapuṇṇaṃ cepi uttamaṃ dharaṇiṃ labhati, tassa anicchamānasseva pasayhakāraṃ vā pana katvā añño paññāsampanno taṃ paṭipajjati. Mando hi laddhaṃ yasaṃ rakkhituṃ kulasantakaṃ vā pana paveṇiāgatampi rajjaṃ adhigantuṃ na sakkoti. Tadatthajotanatthaṃ ‘‘addhā pādañjalī sabbe, paññāya atirocatī’’ti pādañjalījātakaṃ (jā. 1.2.194-195) kathetabbaṃ. Laddhānāti jātisampattiṃ nissāya kulasantakaṃ rajjaṃ labhitvāpi. Sabbenapīti tena sakalenapi rajjena na jīvati, anupāyakusalatāya duggatova hotīti.
ഏവം മഹാസത്തോ ഏത്തകേന ഠാനേന അപണ്ഡിതസ്സ അഗുണം കഥേത്വാ ഇദാനി പഞ്ഞം പസംസന്തോ ‘‘പഞ്ഞാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ സുതന്തി സുതപരിയത്തി. തഞ്ഹി പഞ്ഞാവ വിനിച്ഛിനതി. കിത്തിസിലോകവഡ്ഢനീതി കിത്തിഘോസസ്സ ച ലാഭസക്കാരസ്സ ച വഡ്ഢനീ. ദുക്ഖേ സുഖാനി വിന്ദതീതി ദുക്ഖേ ഉപ്പന്നേപി നിബ്ഭയോ ഹുത്വാ ഉപായകുസലതായ സുഖം പടിലഭതി. തദത്ഥദീപനത്ഥം –
Evaṃ mahāsatto ettakena ṭhānena apaṇḍitassa aguṇaṃ kathetvā idāni paññaṃ pasaṃsanto ‘‘paññā’’tiādimāha. Tattha sutanti sutapariyatti. Tañhi paññāva vinicchinati. Kittisilokavaḍḍhanīti kittighosassa ca lābhasakkārassa ca vaḍḍhanī. Dukkhe sukhāni vindatīti dukkhe uppannepi nibbhayo hutvā upāyakusalatāya sukhaṃ paṭilabhati. Tadatthadīpanatthaṃ –
‘‘യസ്സേതേ ചതുരോ ധമ്മാ, വാനരിന്ദ യഥാ തവ’’. (ജാ॰ ൧.൧.൫൭);
‘‘Yassete caturo dhammā, vānarinda yathā tava’’. (jā. 1.1.57);
അലമേതേഹി അമ്ബേഹി, ജമ്ബൂഹി പനസേഹി ചാ’’തി. (ജാ॰ ൧.൨.൧൧൫) –
Alametehi ambehi, jambūhi panasehi cā’’ti. (jā. 1.2.115) –
ആദീനി ജാതകാനി കഥേതബ്ബാനി.
Ādīni jātakāni kathetabbāni.
അസുസ്സൂസന്തി പണ്ഡിതപുഗ്ഗലേ അപയിരുപാസന്തോ അസ്സുണന്തോ. ധമ്മട്ഠന്തി സഭാവകാരണേ ഠിതം ബഹുസ്സുതം അനാഗമ്മ തം അസദ്ദഹന്തോ. അവിനിബ്ഭുജന്തി അത്ഥാനത്ഥം കാരണാകാരണം അനോഗാഹന്തോ അതീരേന്തോ ന കോചി പഞ്ഞം അധിഗച്ഛതി, താതാതി.
Asussūsanti paṇḍitapuggale apayirupāsanto assuṇanto. Dhammaṭṭhanti sabhāvakāraṇe ṭhitaṃ bahussutaṃ anāgamma taṃ asaddahanto. Avinibbhujanti atthānatthaṃ kāraṇākāraṇaṃ anogāhanto atīrento na koci paññaṃ adhigacchati, tātāti.
ധമ്മവിഭങ്ഗഞ്ഞൂതി ദസകുസലകമ്മപഥവിഭങ്ഗകുസലോ. കാലുട്ഠായീതി വീരിയം കാതും യുത്തകാലേ വീരിയസ്സ കാരകോ. അനുട്ഠഹതീതി തസ്മിം തസ്മിം കാലേ തം തം കിച്ചം കരോതി. തസ്സാതി തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ കമ്മഫലം സമിജ്ഝതി നിപ്ഫജ്ജതി. അനായതനസീലസ്സാതി അനായതനം വുച്ചതി ലാഭയസസുഖാനം അനാകരോ ദുസ്സീല്യകമ്മം, തംസീലസ്സ തേന ദുസ്സീല്യകമ്മേന സമന്നാഗതസ്സ, അനായതനഭൂതമേവ ദുസ്സീലപുഗ്ഗലം സേവന്തസ്സ, കുസലസ്സ കമ്മസ്സ കരണകാലേ നിബ്ബിന്ദിയകാരിസ്സ നിബ്ബിന്ദിത്വാ ഉക്കണ്ഠിത്വാ കരോന്തസ്സ ഏവരൂപസ്സ, താത, പുഗ്ഗലസ്സ കമ്മാനം അത്ഥോ സമ്മാ ന വിപച്ചതി ന സമ്പജ്ജതി, തീണി കുലഗ്ഗാനി ച ഛ കാമസഗ്ഗാനി ച ന ഉപനേതീതി അത്ഥോ. അജ്ഝത്തഞ്ചാതി അത്തനോ നിയകജ്ഝത്തം അനിച്ചഭാവനാദിവസേന പയുത്തസ്സ. തഥായതനസേവിനോതി തഥേവ സീലവന്തേ പുഗ്ഗലേ സേവമാനസ്സ. വിപച്ചതീതി സമ്പജ്ജതി മഹന്തം യസം ദേതി.
Dhammavibhaṅgaññūti dasakusalakammapathavibhaṅgakusalo. Kāluṭṭhāyīti vīriyaṃ kātuṃ yuttakāle vīriyassa kārako. Anuṭṭhahatīti tasmiṃ tasmiṃ kāle taṃ taṃ kiccaṃ karoti. Tassāti tassa puggalassa kammaphalaṃ samijjhati nipphajjati. Anāyatanasīlassāti anāyatanaṃ vuccati lābhayasasukhānaṃ anākaro dussīlyakammaṃ, taṃsīlassa tena dussīlyakammena samannāgatassa, anāyatanabhūtameva dussīlapuggalaṃ sevantassa, kusalassa kammassa karaṇakāle nibbindiyakārissa nibbinditvā ukkaṇṭhitvā karontassa evarūpassa, tāta, puggalassa kammānaṃ attho sammā na vipaccati na sampajjati, tīṇi kulaggāni ca cha kāmasaggāni ca na upanetīti attho. Ajjhattañcāti attano niyakajjhattaṃ aniccabhāvanādivasena payuttassa. Tathāyatanasevinoti tatheva sīlavante puggale sevamānassa. Vipaccatīti sampajjati mahantaṃ yasaṃ deti.
യോഗപ്പയോഗസങ്ഖാതന്തി യോഗേ യുഞ്ജിതബ്ബയുത്തകേ കാരണേ പയോഗകോട്ഠാസഭൂതം പഞ്ഞം. സമ്ഭതസ്സാതി രാസികതസ്സ ധനസ്സ അനുരക്ഖണം. താനി ത്വന്തി ഏതാനി ച ദ്വേ പുരിമാനി ച മയാ വുത്തകാരണാനി സബ്ബാനി, താത, ത്വം സേവസ്സു, മയാ വുത്തം ഓവാദം ഹദയേ കത്വാ അത്തനോ ഘരേ ധനം രക്ഖ. മാ അകമ്മായ രന്ധയീതി അയുത്തേന അകാരണേന മാ രന്ധയി, തം ധനം മാ ഝാപയി മാ നാസയി. കിംകാരണാ? അകമ്മുനാ ഹീതി അയുത്തകമ്മകരണേന ദുമ്മേധോ പുഗ്ഗലോ സകം ധനം നാസേത്വാ പച്ഛാ ദുഗ്ഗതോ. നളാഗാരംവ സീദതീതി യഥാ നളാഗാരം മൂലതോ പട്ഠായ ജീരമാനം അപ്പതിട്ഠം പതതി, ഏവം അകാരണേന ധനം നാസേത്വാ അപായേസു നിബ്ബത്തതീതി.
Yogappayogasaṅkhātanti yoge yuñjitabbayuttake kāraṇe payogakoṭṭhāsabhūtaṃ paññaṃ. Sambhatassāti rāsikatassa dhanassa anurakkhaṇaṃ. Tāni tvanti etāni ca dve purimāni ca mayā vuttakāraṇāni sabbāni, tāta, tvaṃ sevassu, mayā vuttaṃ ovādaṃ hadaye katvā attano ghare dhanaṃ rakkha. Mā akammāya randhayīti ayuttena akāraṇena mā randhayi, taṃ dhanaṃ mā jhāpayi mā nāsayi. Kiṃkāraṇā? Akammunā hīti ayuttakammakaraṇena dummedho puggalo sakaṃ dhanaṃ nāsetvā pacchā duggato. Naḷāgāraṃva sīdatīti yathā naḷāgāraṃ mūlato paṭṭhāya jīramānaṃ appatiṭṭhaṃ patati, evaṃ akāraṇena dhanaṃ nāsetvā apāyesu nibbattatīti.
ഏവമ്പി ബോധിസത്തോ ഏത്തകേന ഠാനേന പഞ്ച ബലാനി വണ്ണേത്വാ പഞ്ഞാബലം ഉക്ഖിപിത്വാ ചന്ദമണ്ഡലം നീഹരന്തോ വിയ കഥേത്വാ ഇദാനി ദസഹി ഗാഥാഹി രഞ്ഞോ ഓവാദം ദേന്തോ ആഹ –
Evampi bodhisatto ettakena ṭhānena pañca balāni vaṇṇetvā paññābalaṃ ukkhipitvā candamaṇḍalaṃ nīharanto viya kathetvā idāni dasahi gāthāhi rañño ovādaṃ dento āha –
൩൯.
39.
‘‘ധമ്മം ചര മഹാരാജ, മാതാപിതൂസു ഖത്തിയ;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, mātāpitūsu khattiya;
ഇധ ധമ്മം ചരിത്വാന, രാജ സഗ്ഗം ഗമിസ്സസി.
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
൪൦.
40.
‘‘ധമ്മം ചര മഹാരാജ, പുത്തദാരേസു ഖത്തിയ;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, puttadāresu khattiya;
ഇധ ധമ്മം ചരിത്വാന, രാജ സഗ്ഗം ഗമിസ്സസി.
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
൪൧.
41.
‘‘ധമ്മം ചര മഹാരാജ, മിത്താമച്ചേസു ഖത്തിയ;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, mittāmaccesu khattiya;
ഇധ ധമ്മം ചരിത്വാന, രാജ സഗ്ഗം ഗമിസ്സസി.
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
൪൨.
42.
‘‘ധമ്മം ചര മഹാരാജ, വാഹനേസു ബലേസു ച;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, vāhanesu balesu ca;
ഇധ ധമ്മം ചരിത്വാന, രാജ സഗ്ഗം ഗമിസ്സസി.
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
൪൩.
43.
‘‘ധമ്മം ചര മഹാരാജ, ഗാമേസു നിഗമേസു ച;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, gāmesu nigamesu ca;
ഇധ ധമ്മം ചരിത്വാന, രാജ സഗ്ഗം ഗമിസ്സസി.
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
൪൪.
44.
‘‘ധമ്മം ചര മഹാരാജ, രട്ഠേ ജനപദേസു ച;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, raṭṭhe janapadesu ca;
ഇധ ധമ്മം ചരിത്വാന, രാജ സഗ്ഗം ഗമിസ്സസി.
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
൪൫.
45.
‘‘ധമ്മം ചര മഹാരാജ, സമണേ ബ്രാഹ്മണേസു ച;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, samaṇe brāhmaṇesu ca;
ഇധ ധമ്മം ചരിത്വാന, രാജ സഗ്ഗം ഗമിസ്സസി.
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
൪൬.
46.
‘‘ധമ്മം ചര മഹാരാജ, മിഗപക്ഖീസു ഖത്തിയ;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, migapakkhīsu khattiya;
ഇധ ധമ്മം ചരിത്വാന, രാജ സഗ്ഗം ഗമിസ്സസി.
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
൪൭.
47.
‘‘ധമ്മം ചര മഹാരാജ, ധമ്മോ ചിണ്ണോ സുഖാവഹോ;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, dhammo ciṇṇo sukhāvaho;
ഇധ ധമ്മം ചരിത്വാന, രാജ സഗ്ഗം ഗമിസ്സസി.
Idha dhammaṃ caritvāna, rāja saggaṃ gamissasi.
൪൮.
48.
‘‘ധമ്മം ചര മഹാരാജ, സഇന്ദാ ദേവാ സബ്രഹ്മകാ;
‘‘Dhammaṃ cara mahārāja, saindā devā sabrahmakā;
സുചിണ്ണേന ദിവം പത്താ, മാ ധമ്മം രാജ പാമദോ’’തി.
Suciṇṇena divaṃ pattā, mā dhammaṃ rāja pāmado’’ti.
തത്ഥ പഠമഗാഥായ താവ ഇധ ധമ്മന്തി മാതാപിതുപട്ഠാനധമ്മം. തം കാലസ്സേവ വുട്ഠായ മാതാപിതൂനം മുഖോദകദന്തകട്ഠദാനമാദിം കത്വാ സബ്ബസരീരകിച്ചപരിഹരണം കരോന്തോവ പൂരേഹീതി വദതി. പുത്തദാരേസൂതി പുത്തധീതരോ താവ പാപാ നിവാരേത്വാ കല്യാണേ നിവേസേന്തോ സിപ്പം ഉഗ്ഗണ്ഹാപേന്തോ വയപ്പത്തകാലേ പതിരൂപകുലവംസേന ആവാഹവിവാഹം കരോന്തോ സമയേ ധനം ദേന്തോ പുത്തേസു ധമ്മം ചരതി നാമ, ഭരിയം സമ്മാനേന്തോ അനവമാനേന്തോ അനതിചരന്തോ ഇസ്സരിയം വോസ്സജ്ജേന്തോ അലങ്കാരം അനുപ്പദേന്തോ ദാരേസു ധമ്മം ചരതി നാമ. മിത്താമച്ചേസൂതി മിത്താമച്ചേ ചതൂഹി സങ്ഗഹവത്ഥൂഹി സങ്ഗണ്ഹന്തോ അവിസംവാദേന്തോ ഏതേസു ധമ്മം ചരതി നാമ. വാഹനേസു ബലേസു ചാതി ഹത്ഥിഅസ്സാദീനം വാഹനാനം ബലകായസ്സ ച ദാതബ്ബയുത്തകം ദേന്തോ സക്കാരം കരോന്തോ ഹത്ഥിഅസ്സാദയോ മഹല്ലകകാലേ കമ്മേസു അയോജേന്തോ തേസു ധമ്മം ചരതി നാമ.
Tattha paṭhamagāthāya tāva idha dhammanti mātāpitupaṭṭhānadhammaṃ. Taṃ kālasseva vuṭṭhāya mātāpitūnaṃ mukhodakadantakaṭṭhadānamādiṃ katvā sabbasarīrakiccapariharaṇaṃ karontova pūrehīti vadati. Puttadāresūti puttadhītaro tāva pāpā nivāretvā kalyāṇe nivesento sippaṃ uggaṇhāpento vayappattakāle patirūpakulavaṃsena āvāhavivāhaṃ karonto samaye dhanaṃ dento puttesu dhammaṃ carati nāma, bhariyaṃ sammānento anavamānento anaticaranto issariyaṃ vossajjento alaṅkāraṃ anuppadento dāresu dhammaṃ carati nāma. Mittāmaccesūti mittāmacce catūhi saṅgahavatthūhi saṅgaṇhanto avisaṃvādento etesu dhammaṃ carati nāma. Vāhanesu balesu cāti hatthiassādīnaṃ vāhanānaṃ balakāyassa ca dātabbayuttakaṃ dento sakkāraṃ karonto hatthiassādayo mahallakakāle kammesu ayojento tesu dhammaṃ carati nāma.
ഗാമേസു നിഗമേസു ചാതി ഗാമനിഗമവാസിനോ ദണ്ഡബലീഹി അപീളേന്തോവ തേസു ധമ്മം ചരതി നാമ. രട്ഠേ ജനപദേസു ചാതി രട്ഠഞ്ച ജനപദഞ്ച അകാരണേന കിലമേന്തോ ഹിതചിത്തം അപച്ചുപട്ഠപേന്തോ തത്ഥ അധമ്മം ചരതി നാമ, അപീളേന്തോ പന ഹിതചിത്തേന ഫരന്തോ തത്ഥ ധമ്മം ചരതി നാമ. സമണേ ബ്രാഹ്മണേസു ചാതി തേസം ചത്താരോ പച്ചയേ ദേന്തോവ തേസു ധമ്മം ചരതി നാമ. മിഗപക്ഖീസൂതി സബ്ബചതുപ്പദസകുണാനം അഭയം ദേന്തോ തേസു ധമ്മം ചരതി നാമ. ധമ്മോ ചിണ്ണോതി സുചരിതധമ്മോ ചിണ്ണോ. സുഖാവഹോതി തീസു കുലസമ്പദാസു ഛസു കാമസഗ്ഗേസു സുഖം ആവഹതി. സുചിണ്ണേനാതി ഇധ ചിണ്ണേന കായസുചരിതാദിനാ സുചിണ്ണേന. ദിവം പത്താതി ദേവലോകബ്രഹ്മലോകസങ്ഖാതം ദിവം ഗതാ, തത്ഥ ദിബ്ബസമ്പത്തിലാഭിനോ ജാതാ. മാ ധമ്മം രാജ പാമദോതി തസ്മാ ത്വം, മഹാരാജ, ജീവിതം ജഹന്തോപി ധമ്മം മാ പമജ്ജീതി.
Gāmesu nigamesu cāti gāmanigamavāsino daṇḍabalīhi apīḷentova tesu dhammaṃ carati nāma. Raṭṭhe janapadesu cāti raṭṭhañca janapadañca akāraṇena kilamento hitacittaṃ apaccupaṭṭhapento tattha adhammaṃ carati nāma, apīḷento pana hitacittena pharanto tattha dhammaṃ carati nāma. Samaṇe brāhmaṇesu cāti tesaṃ cattāro paccaye dentova tesu dhammaṃ carati nāma. Migapakkhīsūti sabbacatuppadasakuṇānaṃ abhayaṃ dento tesu dhammaṃ carati nāma. Dhammo ciṇṇoti sucaritadhammo ciṇṇo. Sukhāvahoti tīsu kulasampadāsu chasu kāmasaggesu sukhaṃ āvahati. Suciṇṇenāti idha ciṇṇena kāyasucaritādinā suciṇṇena. Divaṃ pattāti devalokabrahmalokasaṅkhātaṃ divaṃ gatā, tattha dibbasampattilābhino jātā. Mā dhammaṃ rāja pāmadoti tasmā tvaṃ, mahārāja, jīvitaṃ jahantopi dhammaṃ mā pamajjīti.
ഏവം ദസ ധമ്മചരിയഗാഥായോ വത്വാ ഉത്തരിപി ഓവദന്തോ ഓസാനഗാഥമാഹ –
Evaṃ dasa dhammacariyagāthāyo vatvā uttaripi ovadanto osānagāthamāha –
൪൯.
49.
‘‘തത്ഥേവ തേ വത്തപദാ, ഏസാവ അനുസാസനീ;
‘‘Tattheva te vattapadā, esāva anusāsanī;
സപ്പഞ്ഞസേവീ കല്യാണീ, സമത്തം സാമ തം വിദൂ’’തി.
Sappaññasevī kalyāṇī, samattaṃ sāma taṃ vidū’’ti.
തത്ഥ തത്ഥേവ തേ വത്തപദാതി ഇദം പുരിമനയേനേവ യോജേതബ്ബം. സപ്പഞ്ഞസേവീ കല്യാണീ, സമത്തം സാമ തം വിദൂതി, മഹാരാജ, തം മയാ വുത്തം ഓവാദം ത്വം നിച്ചകാലം സപ്പഞ്ഞപുഗ്ഗലസേവീ കല്യാണഗുണസമന്നാഗതോ ഹുത്വാ സമത്തം പരിപുണ്ണം സാമം വിദൂ അത്തപച്ചക്ഖതോവ ജാനിത്വാ യഥാനുസിട്ഠം പടിപജ്ജാതി.
Tattha tattheva te vattapadāti idaṃ purimanayeneva yojetabbaṃ. Sappaññasevī kalyāṇī, samattaṃ sāma taṃ vidūti, mahārāja, taṃ mayā vuttaṃ ovādaṃ tvaṃ niccakālaṃ sappaññapuggalasevī kalyāṇaguṇasamannāgato hutvā samattaṃ paripuṇṇaṃ sāmaṃ vidū attapaccakkhatova jānitvā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjāti.
ഏവം മഹാസത്തോ ആകാസഗങ്ഗം ഓതാരേന്തോ വിയ ബുദ്ധലീളായ ധമ്മം ദേസേസി. മഹാജനോ മഹാസക്കാരം അകാസി, സാധുകാരസഹസ്സാനി അദാസി. രാജാ തുട്ഠോ അമച്ചേ ആമന്തേത്വാ പുച്ഛി – ‘‘ഭോന്തോ! അമച്ചാ മമ പുത്തേന തരുണജമ്ബുഫലസമാനതുണ്ഡേന ജമ്ബുകപണ്ഡിതേന ഏവം കഥേന്തേന കേന കത്തബ്ബം കിച്ചം കത’’ന്തി. സേനാപതിനാ, ദേവാതി. ‘‘തേന ഹിസ്സ സേനാപതിട്ഠാനം ദമ്മീ’’തി ജമ്ബുകം ഠാനന്തരേ ഠപേസി. സോ തതോ പട്ഠായ സേനാപതിട്ഠാനേ ഠത്വാ പിതു കമ്മാനി അകാസി. തിണ്ണം സകുണാനം മഹന്തോ സക്കാരോ അഹോസി. തയോപി ജനാ രഞ്ഞോ അത്ഥഞ്ച ധമ്മഞ്ച അനുസാസിംസു. മഹാസത്തസ്സോവാദേ ഠത്വാ രാജാ ദാനാദീനി പുഞ്ഞാനി കത്വാ സഗ്ഗപരായണോ അഹോസി. അമച്ചാ രഞ്ഞോ സരീരകിച്ചം കത്വാ സകുണാനം ആരോചേത്വാ ‘‘സാമി, ജമ്ബുകസകുണ രാജാ തുമ്ഹാകം ഛത്തം ഉസ്സാപേതബ്ബം അകാസീ’’തി വദിംസു. മഹാസത്തോ ‘‘ന മയ്ഹം രജ്ജേനത്ഥോ, തുമ്ഹേ അപ്പമത്താ രജ്ജം കാരേഥാ’’തി മഹാജനം സീലേസു പതിട്ഠാപേത്വാ ‘‘ഏവം വിനിച്ഛയം പവത്തേയ്യാഥാ’’തി വിനിച്ഛയധമ്മം സുവണ്ണപട്ടേ ലിഖാപേത്വാ അരഞ്ഞം പാവിസി. തസ്സോവാദോ ചത്താലീസ വസ്സസഹസ്സാനി പവത്തതി.
Evaṃ mahāsatto ākāsagaṅgaṃ otārento viya buddhalīḷāya dhammaṃ desesi. Mahājano mahāsakkāraṃ akāsi, sādhukārasahassāni adāsi. Rājā tuṭṭho amacce āmantetvā pucchi – ‘‘bhonto! Amaccā mama puttena taruṇajambuphalasamānatuṇḍena jambukapaṇḍitena evaṃ kathentena kena kattabbaṃ kiccaṃ kata’’nti. Senāpatinā, devāti. ‘‘Tena hissa senāpatiṭṭhānaṃ dammī’’ti jambukaṃ ṭhānantare ṭhapesi. So tato paṭṭhāya senāpatiṭṭhāne ṭhatvā pitu kammāni akāsi. Tiṇṇaṃ sakuṇānaṃ mahanto sakkāro ahosi. Tayopi janā rañño atthañca dhammañca anusāsiṃsu. Mahāsattassovāde ṭhatvā rājā dānādīni puññāni katvā saggaparāyaṇo ahosi. Amaccā rañño sarīrakiccaṃ katvā sakuṇānaṃ ārocetvā ‘‘sāmi, jambukasakuṇa rājā tumhākaṃ chattaṃ ussāpetabbaṃ akāsī’’ti vadiṃsu. Mahāsatto ‘‘na mayhaṃ rajjenattho, tumhe appamattā rajjaṃ kārethā’’ti mahājanaṃ sīlesu patiṭṭhāpetvā ‘‘evaṃ vinicchayaṃ pavatteyyāthā’’ti vinicchayadhammaṃ suvaṇṇapaṭṭe likhāpetvā araññaṃ pāvisi. Tassovādo cattālīsa vassasahassāni pavattati.
സത്ഥാ രഞ്ഞോ ഓവാദവസേന ഇമം ധമ്മദേസനം ദേസേത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി ‘‘തദാ രാജാ ആനന്ദോ അഹോസി, കുണ്ഡലിനീ ഉപ്പലവണ്ണാ, വേസ്സന്തരോ സാരിപുത്തോ, ജമ്ബുകസകുണോ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.
Satthā rañño ovādavasena imaṃ dhammadesanaṃ desetvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā rājā ānando ahosi, kuṇḍalinī uppalavaṇṇā, vessantaro sāriputto, jambukasakuṇo pana ahameva ahosi’’nti.
തേസകുണജാതകവണ്ണനാ പഠമാ.
Tesakuṇajātakavaṇṇanā paṭhamā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൫൨൧. തേസകുണജാതകം • 521. Tesakuṇajātakaṃ