| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ទីឃ និកាយ (អដ្ឋកថា) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
១៣. តេវិជ្ជសុត្តវណ្ណនា
13. Tevijjasuttavaṇṇanā
៥១៨. ឯវំ មេ សុតំ…បេ.… កោសលេសូតិ តេវិជ្ជសុត្តំ។ តត្រាយំ អនុត្តានបទវណ្ណនា។ មនសាកដន្តិ តស្ស គាមស្ស នាមំ។ ឧត្តរេន មនសាកដស្សាតិ មនសាកដតោ អវិទូរេ ឧត្តរបស្សេ។ អម្ពវនេតិ តរុណអម្ពរុក្ខសណ្ឌេ, រមណីយោ កិរ សោ ភូមិភាគោ, ហេដ្ឋា រជតបដ្ដសទិសា វាលិកា វិប្បកិណ្ណា, ឧបរិ មណិវិតានំ វិយ ឃនសាខាបត្តំ អម្ពវនំ។ តស្មិំ ពុទ្ធានំ អនុច្ឆវិកេ បវិវេកសុខេ អម្ពវនេ វិហរតីតិ អត្ថោ។
518.Evaṃme sutaṃ…pe… kosalesūti tevijjasuttaṃ. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā. Manasākaṭanti tassa gāmassa nāmaṃ. Uttarena manasākaṭassāti manasākaṭato avidūre uttarapasse. Ambavaneti taruṇaambarukkhasaṇḍe, ramaṇīyo kira so bhūmibhāgo, heṭṭhā rajatapaṭṭasadisā vālikā vippakiṇṇā, upari maṇivitānaṃ viya ghanasākhāpattaṃ ambavanaṃ. Tasmiṃ buddhānaṃ anucchavike pavivekasukhe ambavane viharatīti attho.
៥១៩. អភិញ្ញាតា អភិញ្ញាតាតិ កុលចារិត្តាទិសម្បត្តិយា តត្ថ តត្ថ បញ្ញាតា។ ចង្កីតិអាទីនិ តេសំ នាមានិ។ តត្ថ ចង្កី ឱបាសាទវាសិកោ។ តារុក្ខោ ឥច្ឆានង្គលវាសិកោ។ បោក្ខរសាតី ឧក្កដ្ឋវាសិកោ។ ជាណុសោណី សាវត្ថិវាសិកោ។ តោទេយ្យោ តុទិគាមវាសិកោ។ អញ្ញេ ចាតិ អញ្ញេ ច ពហុជនា។ អត្តនោ អត្តនោ និវាសដ្ឋានេហិ អាគន្ត្វា មន្តសជ្ឈាយករណត្ថំ តត្ថ បដិវសន្តិ។ មនសាកដស្ស កិរ រមណីយតាយ តេ ព្រាហ្មណា តត្ថ នទីតីរេ គេហានិ ការេត្វា បរិក្ខិបាបេត្វា អញ្ញេសំ ពហូនំ បវេសនំ និវារេត្វា អន្តរន្តរា តត្ថ គន្ត្វា វសន្តិ។
519.Abhiññātā abhiññātāti kulacārittādisampattiyā tattha tattha paññātā. Caṅkītiādīni tesaṃ nāmāni. Tattha caṅkī opāsādavāsiko. Tārukkho icchānaṅgalavāsiko. Pokkharasātī ukkaṭṭhavāsiko. Jāṇusoṇī sāvatthivāsiko. Todeyyo tudigāmavāsiko. Aññe cāti aññe ca bahujanā. Attano attano nivāsaṭṭhānehi āgantvā mantasajjhāyakaraṇatthaṃ tattha paṭivasanti. Manasākaṭassa kira ramaṇīyatāya te brāhmaṇā tattha nadītīre gehāni kāretvā parikkhipāpetvā aññesaṃ bahūnaṃ pavesanaṃ nivāretvā antarantarā tattha gantvā vasanti.
៥២០-៥២១. វាសេដ្ឋភារទ្វាជានន្តិ វាសេដ្ឋស្ស ច បោក្ខរសាតិនោ អន្តេវាសិកស្ស, ភារទ្វាជស្ស ច តារុក្ខន្តេវាសិកស្ស។ ឯតេ កិរ ទ្វេ ជាតិសម្បន្នា តិណ្ណំ វេទានំ បារគូ អហេសុំ។ ជង្ឃវិហារន្តិ អតិចិរនិសជ្ជបច្ចយា កិលមថវិនោទនត្ថាយ ជង្ឃចារំ។ តេ កិរ ទិវសំ សជ្ឈាយំ កត្វា សាយន្ហេ វុដ្ឋាយ ន្ហានីយសម្ភារគន្ធមាលតេលធោតវត្ថានិ គាហាបេត្វា អត្តនោ បរិជនបរិវុតា ន្ហាយិតុកាមា នទីតីរំ គន្ត្វា រជតបដ្ដវណ្ណេ វាលិកាសណ្ឌេ អបរាបរំ ចង្កមិំសុ។ ឯកំ ចង្កមន្តំ ឥតរោ អនុចង្កមិ, បុន ឥតរំ ឥតរោតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘អនុចង្កមន្តានំ អនុវិចរន្តាន’’ន្តិ។ មគ្គាមគ្គេតិ មគ្គេ ច អមគ្គេ ច។ កតមំ នុ ខោ បដិបទំ បូរេត្វា កតមេន មគ្គេន សក្កា សុខំ ព្រហ្មលោកំ គន្តុន្តិ ឯវំ មគ្គាមគ្គំ អារព្ភ កថំ សមុដ្ឋាបេសុន្តិ អត្ថោ។ អញ្ជសាយនោតិ ឧជុមគ្គស្សេតំ វេវចនំ, អញ្ជសា វា ឧជុកមេវ ឯតេន អាយន្តិ អាគច្ឆន្តីតិ អញ្ជសាយនោ និយ្យានិកោ និយ្យាតីតិ និយ្យាយន្តោ និយ្យាតិ, គច្ឆន្តោ គច្ឆតីតិ អត្ថោ។
520-521.Vāseṭṭhabhāradvājānanti vāseṭṭhassa ca pokkharasātino antevāsikassa, bhāradvājassa ca tārukkhantevāsikassa. Ete kira dve jātisampannā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū ahesuṃ. Jaṅghavihāranti aticiranisajjapaccayā kilamathavinodanatthāya jaṅghacāraṃ. Te kira divasaṃ sajjhāyaṃ katvā sāyanhe vuṭṭhāya nhānīyasambhāragandhamālateladhotavatthāni gāhāpetvā attano parijanaparivutā nhāyitukāmā nadītīraṃ gantvā rajatapaṭṭavaṇṇe vālikāsaṇḍe aparāparaṃ caṅkamiṃsu. Ekaṃ caṅkamantaṃ itaro anucaṅkami, puna itaraṃ itaroti. Tena vuttaṃ ‘‘anucaṅkamantānaṃ anuvicarantāna’’nti. Maggāmaggeti magge ca amagge ca. Katamaṃ nu kho paṭipadaṃ pūretvā katamena maggena sakkā sukhaṃ brahmalokaṃ gantunti evaṃ maggāmaggaṃ ārabbha kathaṃ samuṭṭhāpesunti attho. Añjasāyanoti ujumaggassetaṃ vevacanaṃ, añjasā vā ujukameva etena āyanti āgacchantīti añjasāyano niyyāniko niyyātīti niyyāyanto niyyāti, gacchanto gacchatīti attho.
តក្ករស្ស ព្រហ្មសហព្យតាយាតិ យោ តំ មគ្គំ ករោតិ បដិបជ្ជតិ, តស្ស ព្រហ្មុនា សទ្ធិំ សហភាវាយ, ឯកដ្ឋានេ បាតុភាវាយ គច្ឆតីតិ អត្ថោ។ យ្វាយន្តិ យោ អយំ។ អក្ខាតោតិ កថិតោ ទីបិតោ។ ព្រាហ្មណេន បោក្ខរសាតិនាតិ អត្តនោ អាចរិយំ អបទិសតិ។ ឥតិ វាសេដ្ឋោ សកមេវ អាចរិយវាទំ ថោមេត្វា បគ្គណ្ហិត្វា វិចរតិ។ ភារទ្វាជោបិ សកមេវាតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘នេវ ខោ អសក្ខិ វាសេដ្ឋោ’’តិអាទិ។
Takkarassa brahmasahabyatāyāti yo taṃ maggaṃ karoti paṭipajjati, tassa brahmunā saddhiṃ sahabhāvāya, ekaṭṭhāne pātubhāvāya gacchatīti attho. Yvāyanti yo ayaṃ. Akkhātoti kathito dīpito. Brāhmaṇena pokkharasātināti attano ācariyaṃ apadisati. Iti vāseṭṭho sakameva ācariyavādaṃ thometvā paggaṇhitvā vicarati. Bhāradvājopi sakamevāti. Tena vuttaṃ ‘‘neva kho asakkhi vāseṭṭho’’tiādi.
តតោ វាសេដ្ឋោ ‘‘ឧភិន្នម្បិ អម្ហាកំ កថា អនិយ្យានិកាវ, ឥមស្មិញ្ច លោកេ មគ្គកុសលោ នាម ភោតា គោតមេន សទិសោ នត្ថិ, ភវញ្ច គោតមោ អវិទូរេ វសតិ, សោ នោ តុលំ គហេត្វា និសិន្នវាណិជោ វិយ កង្ខំ ឆិន្ទិស្សតី’’តិ ចិន្តេត្វា តមត្ថំ ភារទ្វាជស្ស អារោចេត្វា ឧភោបិ គន្ត្វា អត្តនោ កថំ ភគវតោ អារោចេសុំ។ តេន វុត្តំ ‘‘អថ ខោ វាសេដ្ឋោ…បេ.… យ្វាយំ អក្ខាតោ ព្រាហ្មណេន តារុក្ខេនា’’តិ។
Tato vāseṭṭho ‘‘ubhinnampi amhākaṃ kathā aniyyānikāva, imasmiñca loke maggakusalo nāma bhotā gotamena sadiso natthi, bhavañca gotamo avidūre vasati, so no tulaṃ gahetvā nisinnavāṇijo viya kaṅkhaṃ chindissatī’’ti cintetvā tamatthaṃ bhāradvājassa ārocetvā ubhopi gantvā attano kathaṃ bhagavato ārocesuṃ. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho vāseṭṭho…pe… yvāyaṃ akkhāto brāhmaṇena tārukkhenā’’ti.
៥២២. ឯត្ថ ភោ គោតមាតិ ឯតស្មិំ មគ្គាមគ្គេ។ វិគ្គហោ វិវាទោតិអាទីសុ បុព្ពុប្បត្តិកោ វិគ្គហោ។ អបរភាគេ វិវាទោ។ ទុវិធោបិ ឯសោ នានាអាចរិយានំ វាទតោ នានាវាទោ។
522.Ettha bho gotamāti etasmiṃ maggāmagge. Viggaho vivādotiādīsu pubbuppattiko viggaho. Aparabhāge vivādo. Duvidhopi eso nānāācariyānaṃ vādato nānāvādo.
៥២៣. អថ កិស្មិំ បន វោតិ ត្វម្បិ អយមេវ មគ្គោតិ អត្តនោ អាចរិយវាទមេវ បគ្គយ្ហ តិដ្ឋសិ, ភារទ្វាជោបិ អត្តនោ អាចរិយវាទមេវ, ឯកស្សាបិ ឯកស្មិំ សំសយោ នត្ថិ។ ឯវំ សតិ កិស្មិំ វោ វិគ្គហោតិ បុច្ឆតិ។
523.Atha kismiṃ pana voti tvampi ayameva maggoti attano ācariyavādameva paggayha tiṭṭhasi, bhāradvājopi attano ācariyavādameva, ekassāpi ekasmiṃ saṃsayo natthi. Evaṃ sati kismiṃ vo viggahoti pucchati.
៥២៤. មគ្គាមគ្គេ , ភោ គោតមាតិ មគ្គេ ភោ គោតម អមគ្គេ ច, ឧជុមគ្គេ ច អនុជុមគ្គេ ចាតិ អត្ថោ។ ឯស កិរ ឯកព្រាហ្មណស្សាបិ មគ្គំ ‘‘ន មគ្គោ’’តិ ន វទតិ។ យថា បន អត្តនោ អាចរិយស្ស មគ្គោ ឧជុមគ្គោ, ន ឯវំ អញ្ញេសំ អនុជានាតិ, តស្មា តមេវត្ថំ ទីបេន្តោ ‘‘កិញ្ចាបិ ភោ គោតមា’’តិអាទិមាហ។
524.Maggāmagge, bho gotamāti magge bho gotama amagge ca, ujumagge ca anujumagge cāti attho. Esa kira ekabrāhmaṇassāpi maggaṃ ‘‘na maggo’’ti na vadati. Yathā pana attano ācariyassa maggo ujumaggo, na evaṃ aññesaṃ anujānāti, tasmā tamevatthaṃ dīpento ‘‘kiñcāpi bho gotamā’’tiādimāha.
សព្ពានិ តានីតិ លិង្គវិបល្លាសេន វទតិ, សព្ពេ តេតិ វុត្តំ ហោតិ។ ពហូនីតិ អដ្ឋ វា ទស វា។ នានាមគ្គានីតិ មហន្តាមហន្តជង្ឃមគ្គសកដមគ្គាទិវសេន នានាវិធានិ សាមន្តា គាមនទីតឡាកខេត្តាទីហិ អាគន្ត្វា គាមំ បវិសនមគ្គានិ។
Sabbāni tānīti liṅgavipallāsena vadati, sabbe teti vuttaṃ hoti. Bahūnīti aṭṭha vā dasa vā. Nānāmaggānīti mahantāmahantajaṅghamaggasakaṭamaggādivasena nānāvidhāni sāmantā gāmanadītaḷākakhettādīhi āgantvā gāmaṃ pavisanamaggāni.
៥២៥-៥២៦. ‘‘និយ្យន្តីតិ វាសេដ្ឋ វទេសី’’តិ ភគវា តិក្ខត្តុំ វចីភេទំ កត្វា បដិញ្ញំ ការាបេសិ។ កស្មា? តិត្ថិយា ហិ បដិជានិត្វា បច្ឆា និគ្គយ្ហមានា អវជានន្តិ។ សោ តថា កាតុំ ន សក្ខិស្សតីតិ។
525-526.‘‘Niyyantīti vāseṭṭha vadesī’’ti bhagavā tikkhattuṃ vacībhedaṃ katvā paṭiññaṃ kārāpesi. Kasmā? Titthiyā hi paṭijānitvā pacchā niggayhamānā avajānanti. So tathā kātuṃ na sakkhissatīti.
៥២៧-៥២៩. តេវ តេវិជ្ជាតិ តេ តេវិជ្ជា។ វការោ អាគមសន្ធិមត្តំ។ អន្ធវេណីតិ អន្ធបវេណី, ឯកេន ចក្ខុមតា គហិតយដ្ឋិយា កោដិំ ឯកោ អន្ធោ គណ្ហតិ, តំ អន្ធំ អញ្ញោ តំ អញ្ញោតិ ឯវំ បណ្ណាសសដ្ឋិ អន្ធា បដិបាដិយា ឃដិតា អន្ធវេណីតិ វុច្ចតិ។ បរម្បរសំសត្តាតិ អញ្ញមញ្ញំ លគ្គា, យដ្ឋិគាហកេនបិ ចក្ខុមតា វិរហិតាតិ អត្ថោ។ ឯកោ កិរ ធុត្តោ អន្ធគណំ ទិស្វា ‘‘អសុកស្មិំ នាម គាមេ ខជ្ជភោជ្ជំ សុលភ’’ន្តិ ឧស្សាហេត្វា ‘‘តេន ហិ តត្ថ នោ សាមិ នេហិ, ឥទំ នាម តេ ទេមា’’តិ វុត្តេ, លញ្ជំ គហេត្វា អន្តរាមគ្គេ មគ្គា ឱក្កម្ម មហន្តំ គច្ឆំ អនុបរិគន្ត្វា បុរិមស្ស ហត្ថេន បច្ឆិមស្ស កច្ឆំ គណ្ហាបេត្វា ‘‘កិញ្ចិ កម្មំ អត្ថិ, គច្ឆថ តាវ តុម្ហេ’’តិ វត្វា បលាយិ, តេ ទិវសម្បិ គន្ត្វា មគ្គំ អវិន្ទមានា ‘‘កុហិំ នោ ចក្ខុមា, កុហិំ មគ្គោ’’តិ បរិទេវិត្វា មគ្គំ អវិន្ទមានា តត្ថេវ មរិំសុ។ តេ សន្ធាយ វុត្តំ ‘‘បរម្បរសំសត្តា’’តិ។ បុរិមោបីតិ បុរិមេសុ ទសសុ ព្រាហ្មណេសុ ឯកោបិ។ មជ្ឈិមោបីតិ មជ្ឈិមេសុ អាចរិយបាចរិយេសុ ឯកោបិ។ បច្ឆិមោបីតិ ឥទានិ តេវិជ្ជេសុ ព្រាហ្មណេសុ ឯកោបិ។ ហស្សកញ្ញេវាតិ ហសិតព្ពមេវ។ នាមកញ្ញេវាតិ លាមកំយេវ។ តទេតំ អត្ថាភាវេន រិត្តកំ, រិត្តកត្តាយេវ តុច្ឆកំ។ ឥទានិ ព្រហ្មលោកោ តាវ តិដ្ឋតុ, យោ តេវិជ្ជេហិ ន ទិដ្ឋបុព្ពោវ។ យេបិ ចន្ទិមសូរិយេ តេវិជ្ជា បស្សន្តិ, តេសម្បិ សហព្យតាយ មគ្គំ ទេសេតុំ នប្បហោន្តីតិ ទស្សនត្ថំ ‘‘តំ កិំ មញ្ញសី’’តិអាទិមាហ។
527-529.Teva tevijjāti te tevijjā. Vakāro āgamasandhimattaṃ. Andhaveṇīti andhapaveṇī, ekena cakkhumatā gahitayaṭṭhiyā koṭiṃ eko andho gaṇhati, taṃ andhaṃ añño taṃ aññoti evaṃ paṇṇāsasaṭṭhi andhā paṭipāṭiyā ghaṭitā andhaveṇīti vuccati. Paramparasaṃsattāti aññamaññaṃ laggā, yaṭṭhigāhakenapi cakkhumatā virahitāti attho. Eko kira dhutto andhagaṇaṃ disvā ‘‘asukasmiṃ nāma gāme khajjabhojjaṃ sulabha’’nti ussāhetvā ‘‘tena hi tattha no sāmi nehi, idaṃ nāma te demā’’ti vutte, lañjaṃ gahetvā antarāmagge maggā okkamma mahantaṃ gacchaṃ anuparigantvā purimassa hatthena pacchimassa kacchaṃ gaṇhāpetvā ‘‘kiñci kammaṃ atthi, gacchatha tāva tumhe’’ti vatvā palāyi, te divasampi gantvā maggaṃ avindamānā ‘‘kuhiṃ no cakkhumā, kuhiṃ maggo’’ti paridevitvā maggaṃ avindamānā tattheva mariṃsu. Te sandhāya vuttaṃ ‘‘paramparasaṃsattā’’ti. Purimopīti purimesu dasasu brāhmaṇesu ekopi. Majjhimopīti majjhimesu ācariyapācariyesu ekopi. Pacchimopīti idāni tevijjesu brāhmaṇesu ekopi. Hassakaññevāti hasitabbameva. Nāmakaññevāti lāmakaṃyeva. Tadetaṃ atthābhāvena rittakaṃ, rittakattāyeva tucchakaṃ. Idāni brahmaloko tāva tiṭṭhatu, yo tevijjehi na diṭṭhapubbova. Yepi candimasūriye tevijjā passanti, tesampi sahabyatāya maggaṃ desetuṃ nappahontīti dassanatthaṃ ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’tiādimāha.
៥៣០. តត្ថ យតោ ចន្ទិមសូរិយា ឧគ្គច្ឆន្តីតិ យស្មិំ កាលេ ឧគ្គច្ឆន្តិ។ យត្ថ ច ឱគ្គច្ឆន្តីតិ យស្មិំ កាលេ អត្ថមេន្តិ, ឧគ្គមនកាលេ ច អត្ថង្គមនកាលេ ច បស្សន្តីតិ អត្ថោ។ អាយាចន្តីតិ ‘‘ឧទេហិ ភវំ ចន្ទ, ឧទេហិ ភវំ សូរិយា’’តិ ឯវំ អាយាចន្តិ។ ថោមយន្តីតិ ‘‘សោម្មោ ចន្ទោ, បរិមណ្ឌលោ ចន្ទោ, សប្បភោ ចន្ទោ’’តិអាទីនិ វទន្តា បសំសន្តិ។ បញ្ជលិកាតិ បគ្គហិតអញ្ជលិកា។ នមស្សមានាតិ ‘‘នមោ នមោ’’តិ វទមានា។
530. Tattha yato candimasūriyā uggacchantīti yasmiṃ kāle uggacchanti. Yattha ca oggacchantīti yasmiṃ kāle atthamenti, uggamanakāle ca atthaṅgamanakāle ca passantīti attho. Āyācantīti ‘‘udehi bhavaṃ canda, udehi bhavaṃ sūriyā’’ti evaṃ āyācanti. Thomayantīti ‘‘sommo cando, parimaṇḍalo cando, sappabho cando’’tiādīni vadantā pasaṃsanti. Pañjalikāti paggahitaañjalikā. Namassamānāti ‘‘namo namo’’ti vadamānā.
៥៣១-៥៣២. យំ បស្សន្តីតិ ឯត្ថ យន្តិ និបាតមត្តំ។ កិំ បន ន កិរាតិ ឯត្ថ ឥធ បន កិំ វត្តព្ពំ។ យត្ថ កិរ តេវិជ្ជេហិ ព្រាហ្មណេហិ ន ព្រហ្មា សក្ខិទិដ្ឋោតិ ឯវមត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។
531-532.Yaṃ passantīti ettha yanti nipātamattaṃ. Kiṃ pana na kirāti ettha idha pana kiṃ vattabbaṃ. Yattha kira tevijjehi brāhmaṇehi na brahmā sakkhidiṭṭhoti evamattho daṭṭhabbo.
អចិរវតីនទីឧបមាកថា
Aciravatīnadīupamākathā
៥៤២. សមតិត្តិកាតិ សមភរិតា។ កាកបេយ្យាតិ យត្ថ កត្ថចិ តីរេ ឋិតេន កាកេន សក្កា បាតុន្តិ កាកបេយ្យា។ បារំ តរិតុកាមោតិ នទិំ អតិក្កមិត្វា បរតីរំ គន្តុកាមោ។ អវ្ហេយ្យាតិ បក្កោសេយ្យ។ ឯហិ បារាបារន្តិ អម្ភោ បារ អបារំ ឯហិ, អថ មំ សហសាវ គហេត្វា គមិស្សសិ, អត្ថិ មេ អច្ចាយិកកម្មន្តិ អត្ថោ។
542.Samatittikāti samabharitā. Kākapeyyāti yattha katthaci tīre ṭhitena kākena sakkā pātunti kākapeyyā. Pāraṃ taritukāmoti nadiṃ atikkamitvā paratīraṃ gantukāmo. Avheyyāti pakkoseyya. Ehi pārāpāranti ambho pāra apāraṃ ehi, atha maṃ sahasāva gahetvā gamissasi, atthi me accāyikakammanti attho.
៥៤៤. យេ ធម្មា ព្រាហ្មណការកាតិ ឯត្ថ បញ្ចសីលទសកុសលកម្មបថភេទា ធម្មា ព្រាហ្មណការកាតិ វេទិតព្ពា , តព្ពិបរីតា អព្រាហ្មណការកា។ ឥន្ទមវ្ហាយាមាតិ ឥន្ទំ អវ្ហាយាម បក្កោសាម។ ឯវំ ព្រាហ្មណានំ អវ្ហាយនស្ស និរត្ថកតំ ទស្សេត្វា បុនបិ ភគវា អណ្ណវកុច្ឆិយំ សូរិយោ វិយ ជលមានោ បញ្ចសតភិក្ខុបរិវុតោ អចិរវតិយា តីរេ និសិន្នោ អបរម្បិ នទីឧបមំយេវ អាហរន្តោ ‘‘សេយ្យថាបី’’តិអាទិមាហ។
544.Ye dhammā brāhmaṇakārakāti ettha pañcasīladasakusalakammapathabhedā dhammā brāhmaṇakārakāti veditabbā , tabbiparītā abrāhmaṇakārakā. Indamavhāyāmāti indaṃ avhāyāma pakkosāma. Evaṃ brāhmaṇānaṃ avhāyanassa niratthakataṃ dassetvā punapi bhagavā aṇṇavakucchiyaṃ sūriyo viya jalamāno pañcasatabhikkhuparivuto aciravatiyā tīre nisinno aparampi nadīupamaṃyeva āharanto ‘‘seyyathāpī’’tiādimāha.
៥៤៦. កាមគុណាតិ កាមយិតព្ពដ្ឋេន កាមា, ពន្ធនដ្ឋេន គុណា។ ‘‘អនុជានាមិ ភិក្ខវេ, អហតានំ វត្ថានំ ទិគុណំ សង្ឃាដិ’’ន្តិ (មហាវ. ៣៤៨) ឯត្ថ ហិ បដលដ្ឋោ គុណដ្ឋោ។ ‘‘អច្ចេន្តិ កាលា តរយន្តិ រត្តិយោ, វយោគុណា អនុបុព្ពំ ជហន្តី’’តិ ឯត្ថ រាសដ្ឋោ គុណដ្ឋោ។ ‘‘សតគុណា ទក្ខិណា បាដិកង្ខិតព្ពា’’តិ (ម. និ. ៣.៣៧៩) ឯត្ថ អានិសំសដ្ឋោ គុណដ្ឋោ។ ‘‘អន្តំ អន្តគុណំ (ខុ. បា. ៣.១) កយិរា មាលាគុណេ ពហូ’’តិ (ធ. ប. ៥៣) ច ឯត្ថ ពន្ធនដ្ឋោ គុណដ្ឋោ។ ឥធាបិ ឯសេវ អធិប្បេតោ។ តេន វុត្តំ ‘‘ពន្ធនដ្ឋេន គុណា’’តិ។ ចក្ខុវិញ្ញេយ្យាតិ ចក្ខុវិញ្ញាណេន បស្សិតព្ពា។ ឯតេនុបាយេន សោតវិញ្ញេយ្យាទីសុបិ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ ឥដ្ឋាតិ បរិយិដ្ឋា វា ហោន្តុ, មា វា, ឥដ្ឋារម្មណភូតាតិ អត្ថោ។ កន្តាតិ កាមនីយា។ មនាបាតិ មនវឌ្ឍនកា។ បិយរូបាតិ បិយជាតិកា។ កាមូបសញ្ហិតាតិ អារម្មណំ កត្វា ឧប្បជ្ជមានេន កាមេន ឧបសញ្ហិតា។ រជនីយាតិ រញ្ជនីយា, រាគុប្បត្តិការណភូតាតិ អត្ថោ។
546.Kāmaguṇāti kāmayitabbaṭṭhena kāmā, bandhanaṭṭhena guṇā. ‘‘Anujānāmi bhikkhave, ahatānaṃ vatthānaṃ diguṇaṃ saṅghāṭi’’nti (mahāva. 348) ettha hi paṭalaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Accenti kālā tarayanti rattiyo, vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti ettha rāsaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’’ti (ma. ni. 3.379) ettha ānisaṃsaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Antaṃ antaguṇaṃ (khu. pā. 3.1) kayirā mālāguṇe bahū’’ti (dha. pa. 53) ca ettha bandhanaṭṭho guṇaṭṭho. Idhāpi eseva adhippeto. Tena vuttaṃ ‘‘bandhanaṭṭhena guṇā’’ti. Cakkhuviññeyyāti cakkhuviññāṇena passitabbā. Etenupāyena sotaviññeyyādīsupi attho veditabbo. Iṭṭhāti pariyiṭṭhā vā hontu, mā vā, iṭṭhārammaṇabhūtāti attho. Kantāti kāmanīyā. Manāpāti manavaḍḍhanakā. Piyarūpāti piyajātikā. Kāmūpasañhitāti ārammaṇaṃ katvā uppajjamānena kāmena upasañhitā. Rajanīyāti rañjanīyā, rāguppattikāraṇabhūtāti attho.
គធិតាតិ គេធេន អភិភូតា ហុត្វា។ មុច្ឆិតាតិ មុច្ឆាការប្បត្តាយ អធិមត្តកាយ តណ្ហាយ អភិភូតា។ អជ្ឈោបន្នាតិ អធិឱបន្នា ឱគាឡ្ហា ‘‘ឥទំ សារ’’ន្តិ បរិនិដ្ឋានប្បត្តា ហុត្វា។ អនាទីនវទស្សាវិនោតិ អាទីនវំ អបស្សន្តា។ អនិស្សរណបញ្ញាតិ ឥទមេត្ថ និស្សរណន្តិ, ឯវំ បរិជាននបញ្ញាវិរហិតា, បច្ចវេក្ខណបរិភោគវិរហិតាតិ អត្ថោ។
Gadhitāti gedhena abhibhūtā hutvā. Mucchitāti mucchākārappattāya adhimattakāya taṇhāya abhibhūtā. Ajjhopannāti adhiopannā ogāḷhā ‘‘idaṃ sāra’’nti pariniṭṭhānappattā hutvā. Anādīnavadassāvinoti ādīnavaṃ apassantā. Anissaraṇapaññāti idamettha nissaraṇanti, evaṃ parijānanapaññāvirahitā, paccavekkhaṇaparibhogavirahitāti attho.
៥៤៨. អាវរណាតិអាទីសុ អាវរន្តីតិ អាវរណា។ និវារេន្តីតិ នីវរណា។ ឱនន្ធន្តីតិ ឱនាហនា។ បរិយោនន្ធន្តីតិ បរិយោនាហនា។ កាមច្ឆន្ទាទីនំ វិត្ថារកថា វិសុទ្ធិមគ្គតោ គហេតព្ពា។
548.Āvaraṇātiādīsu āvarantīti āvaraṇā. Nivārentīti nīvaraṇā. Onandhantīti onāhanā. Pariyonandhantīti pariyonāhanā. Kāmacchandādīnaṃ vitthārakathā visuddhimaggato gahetabbā.
៥៤៩-៥៥០. អាវុតា និវុតា ឱនទ្ធា បរិយោនទ្ធាតិ បទានិ អាវរណាទីនំ វសេន វុត្តានិ។ សបរិគ្គហោតិ ឥត្ថិបរិគ្គហេន សបរិគ្គហោតិ បុច្ឆតិ។ អបរិគ្គហោ ភោ គោតមាតិអាទីសុបិ កាមច្ឆន្ទស្ស អភាវតោ ឥត្ថិបរិគ្គហេន អបរិគ្គហោ។ ព្យាបាទស្ស អភាវតោ កេនចិ សទ្ធិំ វេរចិត្តេន អវេរោ។ ថិនមិទ្ធស្ស អភាវតោ ចិត្តគេលញ្ញសង្ខាតេន ព្យាបជ្ជេន អព្យាបជ្ជោ។ ឧទ្ធច្ចកុក្កុច្ចាភាវតោ ឧទ្ធច្ចកុក្កុច្ចាទីហិ សំកិលេសេហិ អសំកិលិដ្ឋចិត្តោ សុបរិសុទ្ធមានសោ។ វិចិកិច្ឆាយ អភាវតោ ចិត្តំ វសេ វត្តេតិ។ យថា ច ព្រាហ្មណា ចិត្តគតិកា ហោន្តីតិ, ចិត្តស្ស វសេន វត្តន្តិ, ន តាទិសោតិ វសវត្តី។
549-550.Āvutā nivutā onaddhā pariyonaddhāti padāni āvaraṇādīnaṃ vasena vuttāni. Sapariggahoti itthipariggahena sapariggahoti pucchati. Apariggaho bho gotamātiādīsupi kāmacchandassa abhāvato itthipariggahena apariggaho. Byāpādassa abhāvato kenaci saddhiṃ veracittena avero. Thinamiddhassa abhāvato cittagelaññasaṅkhātena byāpajjena abyāpajjo. Uddhaccakukkuccābhāvato uddhaccakukkuccādīhi saṃkilesehi asaṃkiliṭṭhacitto suparisuddhamānaso. Vicikicchāya abhāvato cittaṃ vase vatteti. Yathā ca brāhmaṇā cittagatikā hontīti, cittassa vasena vattanti, na tādisoti vasavattī.
៥៥២. ឥធ ខោ បនាតិ ឥធ ព្រហ្មលោកមគ្គេ។ អាសីទិត្វាតិ អមគ្គមេវ ‘‘មគ្គោ’’តិ ឧបគន្ត្វា។ សំសីទន្តីតិ ‘‘សមតល’’ន្តិ សញ្ញាយ បង្កំ ឱតិណ្ណា វិយ អនុប្បវិសន្តិ។ សំសីទិត្វា វិសារំ បាបុណន្តីតិ ឯវំ បង្កេ វិយ សំសីទិត្វា វិសារំ អង្គមង្គសំភញ្ជនំ បាបុណន្តិ។ សុក្ខតរំ មញ្ញេ តរន្តីតិ មរីចិកាយ វញ្ចេត្វា ‘‘កាកបេយ្យា នទី’’តិ សញ្ញាយ ‘‘តរិស្សាមា’’តិ ហត្ថេហិ ច បាទេហិ ច វាយមមានា សុក្ខតរណំ មញ្ញេ តរន្តិ។ តស្មា យថា ហត្ថបាទាទីនំ សំភញ្ជនំ បរិភញ្ជនំ, ឯវំ អបាយេសុ សំភញ្ជនំ បរិភញ្ជនំ បាបុណន្តិ។ ឥធេវ ច សុខំ វា សាតំ វា ន លភន្តិ។ តស្មា ឥទំ តេវិជ្ជានំ ព្រាហ្មណានន្តិ តស្មា ឥទំ ព្រហ្មសហព្យតាយ មគ្គទីបកំ តេវិជ្ជកំ បាវចនំ តេវិជ្ជានំ ព្រាហ្មណានំ។ តេវិជ្ជាឥរិណន្តិ តេវិជ្ជាអរញ្ញំ ឥរិណន្តិ ហិ អគាមកំ មហាអរញ្ញំ វុច្ចតិ។ តេវិជ្ជាវិវនន្តិ បុប្ផផលេហិ អបរិភោគរុក្ខេហិ សញ្ឆន្នំ និរុទកំ អរញ្ញំ ។ យត្ថ មគ្គតោ ឧក្កមិត្វា បរិវត្តិតុម្បិ ន សក្កា ហោន្តិ, តំ សន្ធាយាហ ‘‘តេវិជ្ជាវិវនន្តិបិ វុច្ចតី’’តិ។ តេវិជ្ជាព្យសនន្តិ តេវិជ្ជានំ បញ្ចវិធព្យសនសទិសមេតំ។ យថា ហិ ញាតិរោគភោគ ទិដ្ឋិ សីលព្យសនប្បត្តស្ស សុខំ នាម នត្ថិ, ឯវំ តេវិជ្ជានំ តេវិជ្ជកំ បាវចនំ អាគម្ម សុខំ នាម នត្ថីតិ ទស្សេតិ។
552.Idhakho panāti idha brahmalokamagge. Āsīditvāti amaggameva ‘‘maggo’’ti upagantvā. Saṃsīdantīti ‘‘samatala’’nti saññāya paṅkaṃ otiṇṇā viya anuppavisanti. Saṃsīditvā visāraṃ pāpuṇantīti evaṃ paṅke viya saṃsīditvā visāraṃ aṅgamaṅgasaṃbhañjanaṃ pāpuṇanti. Sukkhataraṃ maññe tarantīti marīcikāya vañcetvā ‘‘kākapeyyā nadī’’ti saññāya ‘‘tarissāmā’’ti hatthehi ca pādehi ca vāyamamānā sukkhataraṇaṃ maññe taranti. Tasmā yathā hatthapādādīnaṃ saṃbhañjanaṃ paribhañjanaṃ, evaṃ apāyesu saṃbhañjanaṃ paribhañjanaṃ pāpuṇanti. Idheva ca sukhaṃ vā sātaṃ vā na labhanti. Tasmā idaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānanti tasmā idaṃ brahmasahabyatāya maggadīpakaṃ tevijjakaṃ pāvacanaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ. Tevijjāiriṇanti tevijjāaraññaṃ iriṇanti hi agāmakaṃ mahāaraññaṃ vuccati. Tevijjāvivananti pupphaphalehi aparibhogarukkhehi sañchannaṃ nirudakaṃ araññaṃ . Yattha maggato ukkamitvā parivattitumpi na sakkā honti, taṃ sandhāyāha ‘‘tevijjāvivanantipi vuccatī’’ti. Tevijjābyasananti tevijjānaṃ pañcavidhabyasanasadisametaṃ. Yathā hi ñātirogabhoga diṭṭhi sīlabyasanappattassa sukhaṃ nāma natthi, evaṃ tevijjānaṃ tevijjakaṃ pāvacanaṃ āgamma sukhaṃ nāma natthīti dasseti.
៥៥៤. ជាតសំវឌ្ឍោតិ ជាតោ ច វឌ្ឍិតោ ច, យោ ហិ កេវលំ តត្ថ ជាតោវ ហោតិ, អញ្ញត្ថ វឌ្ឍិតោ, តស្ស សមន្តា គាមមគ្គា ន សព្ពសោ បច្ចក្ខា ហោន្តិ, តស្មា ជាតសំវឌ្ឍោតិ អាហ។ ជាតសំវឌ្ឍោបិ យោ ចិរនិក្ខន្តោ, តស្ស ន សព្ពសោ បច្ចក្ខា ហោន្តិ។ តស្មា ‘‘តាវទេវ អវសដ’’ន្តិ អាហ, តង្ខណមេវ និក្ខន្តន្តិ អត្ថោ។ ទន្ធាយិតត្តន្តិ អយំ នុ ខោ មគ្គោ, អយំ ន នុខោតិ កង្ខាវសេន ចិរាយិតត្តំ។ វិត្ថាយិតត្តន្តិ យថា សុខុមំ អត្ថជាតំ សហសា បុច្ឆិតស្ស កស្សចិ សរីរំ ថទ្ធភាវំ គណ្ហាតិ, ឯវំ ថទ្ធភាវគ្គហណំ។ ន ត្វេវាតិ ឥមិនា សព្ពញ្ញុតញ្ញាណស្ស អប្បដិហតភាវំ ទស្សេតិ។ តស្ស ហិ បុរិសស្ស មារាវដ្ដនាទិវសេន សិយា ញាណស្ស បដិឃាតោ។ តេន សោ ទន្ធាយេយ្យ វា វិត្ថាយេយ្យ វា។ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណំ បន អប្បដិហតំ, ន សក្កា តស្ស កេនចិ អន្តរាយោ កាតុន្តិ ទីបេតិ។
554.Jātasaṃvaḍḍhoti jāto ca vaḍḍhito ca, yo hi kevalaṃ tattha jātova hoti, aññattha vaḍḍhito, tassa samantā gāmamaggā na sabbaso paccakkhā honti, tasmā jātasaṃvaḍḍhoti āha. Jātasaṃvaḍḍhopi yo ciranikkhanto, tassa na sabbaso paccakkhā honti. Tasmā ‘‘tāvadeva avasaṭa’’nti āha, taṅkhaṇameva nikkhantanti attho. Dandhāyitattanti ayaṃ nu kho maggo, ayaṃ na nukhoti kaṅkhāvasena cirāyitattaṃ. Vitthāyitattanti yathā sukhumaṃ atthajātaṃ sahasā pucchitassa kassaci sarīraṃ thaddhabhāvaṃ gaṇhāti, evaṃ thaddhabhāvaggahaṇaṃ. Na tvevāti iminā sabbaññutaññāṇassa appaṭihatabhāvaṃ dasseti. Tassa hi purisassa mārāvaṭṭanādivasena siyā ñāṇassa paṭighāto. Tena so dandhāyeyya vā vitthāyeyya vā. Sabbaññutaññāṇaṃ pana appaṭihataṃ, na sakkā tassa kenaci antarāyo kātunti dīpeti.
៥៥៥. ឧល្លុម្បតុ ភវំ គោតមោតិ ឧទ្ធរតុ ភវំ គោតមោ។ ព្រាហ្មណិំ បជន្តិ ព្រាហ្មណទារកំ, ភវំ គោតមោ មម ព្រាហ្មណបុត្តំ អបាយមគ្គតោ ឧទ្ធរិត្វា ព្រហ្មលោកមគ្គេ បតិដ្ឋបេតូតិ អត្ថោ។ អថស្ស ភគវា ពុទ្ធុប្បាទំ ទស្សេត្វា សទ្ធិំ បុព្ពភាគបដិបទាយ មេត្តាវិហារាទិព្រហ្មលោកគាមិមគ្គំ ទេសេតុកាមោ ‘‘តេន ហិ វាសេដ្ឋា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ ‘‘ឥធ តថាគតោ’’តិអាទិ សាមញ្ញផលេ វិត្ថារិតំ។ មេត្តាសហគតេនាតិអាទីសុ យំ វត្តព្ពំ, តំ សព្ពំ វិសុទ្ធិមគ្គេ ព្រហ្មវិហារកម្មដ្ឋានកថាយំ វុត្តំ។ សេយ្យថាបិ វាសេដ្ឋ ពលវា សង្ខធមោតិអាទិ បន ឥធ អបុព្ពំ។ តត្ថ ពលវាតិ ពលសម្បន្នោ។ សង្ខធមោតិ សង្ខធមកោ។ អប្បកសិរេនាតិ អកិច្ឆេន អទុក្ខេន។ ទុព្ពលោ ហិ សង្ខធមោ សង្ខំ ធមន្តោបិ ន សក្កោតិ ចតស្សោ ទិសា សរេន វិញ្ញាបេតុំ, នាស្ស សង្ខសទ្ទោ សព្ពតោ ផរតិ។ ពលវតោ បន វិប្ផារិកោ ហោតិ, តស្មា ‘‘ពលវា’’តិអាទិមាហ។ មេត្តាយ ចេតោវិមុត្តិយាតិ ឯត្ថ មេត្តាតិ វុត្តេ ឧបចារោបិ អប្បនាបិ វដ្ដតិ, ‘‘ចេត្តោវិមុត្តី’’តិ វុត្តេ បន អប្បនាវ វដ្ដតិ។ យំ បមាណកតំ កម្មន្តិ បមាណកតំ កម្មំ នាម កាមាវចរំ វុច្ចតិ។ អប្បមាណកតំ កម្មំ នាម រូបារូបាវចរំ។ តញ្ហិ បមាណំ អតិក្កមិត្វា ឱទិស្សកអនោទិស្សកទិសាផរណវសេន វឌ្ឍេត្វា កតត្តា អប្បមាណកតន្តិ វុច្ចតិ។ ន តំ តត្រាវសិស្សតិ ន តំ តត្រាវតិដ្ឋតីតិ តំ កាមាវចរកម្មំ តស្មិំ រូបាវចរារូបាវចរកម្មេ ន ឱហីយតិ, ន តិដ្ឋតិ។ កិំ វុត្តំ ហោតិ – តំ កាមាវចរកម្មំ តស្ស រូបារូបាវចរកម្មស្ស អន្តរា លគ្គិតុំ វា ឋាតុំ វា រូបារូបាវចរកម្មំ ផរិត្វា បរិយាទិយិត្វា អត្តនោ ឱកាសំ គហេត្វា បតិដ្ឋាតុំ ន សក្កោតិ។ អថ ខោ រូបាវចរារូបាវចរកម្មមេវ កាមាវចរំ មហោឃោ វិយ បរិត្តំ ឧទកំ ផរិត្វា បរិយាទិយិត្វា អត្តនោ ឱកាសំ គហេត្វា តិដ្ឋតិ។ តស្ស វិបាកំ បដិពាហិត្វា សយមេវ ព្រហ្មសហព្យតំ ឧបនេតីតិ។ ឯវំវិហារីតិ ឯវំ មេត្តាទិវិហារី។
555.Ullumpatu bhavaṃ gotamoti uddharatu bhavaṃ gotamo. Brāhmaṇiṃ pajanti brāhmaṇadārakaṃ, bhavaṃ gotamo mama brāhmaṇaputtaṃ apāyamaggato uddharitvā brahmalokamagge patiṭṭhapetūti attho. Athassa bhagavā buddhuppādaṃ dassetvā saddhiṃ pubbabhāgapaṭipadāya mettāvihārādibrahmalokagāmimaggaṃ desetukāmo ‘‘tena hi vāseṭṭhā’’tiādimāha. Tattha ‘‘idha tathāgato’’tiādi sāmaññaphale vitthāritaṃ. Mettāsahagatenātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ visuddhimagge brahmavihārakammaṭṭhānakathāyaṃ vuttaṃ. Seyyathāpi vāseṭṭha balavā saṅkhadhamotiādi pana idha apubbaṃ. Tattha balavāti balasampanno. Saṅkhadhamoti saṅkhadhamako. Appakasirenāti akicchena adukkhena. Dubbalo hi saṅkhadhamo saṅkhaṃ dhamantopi na sakkoti catasso disā sarena viññāpetuṃ, nāssa saṅkhasaddo sabbato pharati. Balavato pana vipphāriko hoti, tasmā ‘‘balavā’’tiādimāha. Mettāya cetovimuttiyāti ettha mettāti vutte upacāropi appanāpi vaṭṭati, ‘‘cettovimuttī’’ti vutte pana appanāva vaṭṭati. Yaṃ pamāṇakataṃ kammanti pamāṇakataṃ kammaṃ nāma kāmāvacaraṃ vuccati. Appamāṇakataṃ kammaṃ nāma rūpārūpāvacaraṃ. Tañhi pamāṇaṃ atikkamitvā odissakaanodissakadisāpharaṇavasena vaḍḍhetvā katattā appamāṇakatanti vuccati. Na taṃ tatrāvasissati na taṃ tatrāvatiṭṭhatīti taṃ kāmāvacarakammaṃ tasmiṃ rūpāvacarārūpāvacarakamme na ohīyati, na tiṭṭhati. Kiṃ vuttaṃ hoti – taṃ kāmāvacarakammaṃ tassa rūpārūpāvacarakammassa antarā laggituṃ vā ṭhātuṃ vā rūpārūpāvacarakammaṃ pharitvā pariyādiyitvā attano okāsaṃ gahetvā patiṭṭhātuṃ na sakkoti. Atha kho rūpāvacarārūpāvacarakammameva kāmāvacaraṃ mahogho viya parittaṃ udakaṃ pharitvā pariyādiyitvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati. Tassa vipākaṃ paṭibāhitvā sayameva brahmasahabyataṃ upanetīti. Evaṃvihārīti evaṃ mettādivihārī.
៥៥៩. ឯតេ មយំ ភវន្តំ គោតមន្តិ ឥទំ តេសំ ទុតិយំ សរណគមនំ។ បឋមមេវ ហេតេ មជ្ឈិមបណ្ណាសកេ វាសេដ្ឋសុត្តំ សុត្វា សរណំ គតា, ឥមំ បន តេវិជ្ជសុត្តំ សុត្វា ទុតិយម្បិ សរណំ គតា។ កតិបាហច្ចយេន បព្ពជិត្វា អគ្គញ្ញសុត្តេ ឧបសម្បទញ្ចេវ អរហត្តញ្ច អលត្ថុំ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានមេវាតិ។
559.Etemayaṃ bhavantaṃ gotamanti idaṃ tesaṃ dutiyaṃ saraṇagamanaṃ. Paṭhamameva hete majjhimapaṇṇāsake vāseṭṭhasuttaṃ sutvā saraṇaṃ gatā, imaṃ pana tevijjasuttaṃ sutvā dutiyampi saraṇaṃ gatā. Katipāhaccayena pabbajitvā aggaññasutte upasampadañceva arahattañca alatthuṃ. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ឥតិ សុមង្គលវិលាសិនិយា ទីឃនិកាយដ្ឋកថាយំ
Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ
តេវិជ្ជសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Tevijjasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
និដ្ឋិតា ច តេរសសុត្តបដិមណ្ឌិតស្ស សីលក្ខន្ធវគ្គស្ស
Niṭṭhitā ca terasasuttapaṭimaṇḍitassa sīlakkhandhavaggassa
អត្ថវណ្ណនាតិ។
Atthavaṇṇanāti.
សីលក្ខន្ធវគ្គដ្ឋកថា និដ្ឋិតា។
Sīlakkhandhavaggaṭṭhakathā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ទីឃនិកាយ • Dīghanikāya / ១៣. តេវិជ្ជសុត្តំ • 13. Tevijjasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ទីឃនិកាយ (ដីកា) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ១៣. តេវិជ្ជសុត្តវណ្ណនា • 13. Tevijjasuttavaṇṇanā
