| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
១០. តេវិជ្ជសុត្តវណ្ណនា
10. Tevijjasuttavaṇṇanā
៩៩. ទសមេ ធម្មេនាតិ ញាយេន, សម្មាបដិបត្តិសង្ខាតេន ហេតុនា ការណេន។ យាយ ហិ បដិបទាយ តេវិជ្ជោ ហោតិ, សា បដិបទា ឥធ ធម្មោតិ វេទិតព្ពា។ កា បន សា បដិបទាតិ? ចរណសម្បទា ច វិជ្ជាសម្បទា ច។ តេវិជ្ជន្តិ បុព្ពេនិវាសានុស្សតិញាណាទីហិ តីហិ វិជ្ជាហិ សមន្នាគតំ។ ព្រាហ្មណន្តិ ពាហិតបាបព្រាហ្មណំ។ បញ្ញាបេមីតិ ‘‘ព្រាហ្មណោ’’តិ ជានាបេមិ បតិដ្ឋបេមិ។ នាញ្ញំ លបិតលាបនមត្តេនាតិ អញ្ញំ ជាតិមត្តព្រាហ្មណំ អដ្ឋកាទីហិ លបិតមត្តវិប្បលបនមត្តេន ព្រាហ្មណំ ន បញ្ញាបេមីតិ។ អថ វា លបិតលាបនមត្តេនាតិ មន្តានំ អជ្ឈេនអជ្ឈាបនមត្តេន។ ឧភយថាបិ យំ បន ព្រាហ្មណា សាមវេទាទិវេទត្តយអជ្ឈេនេន តេវិជ្ជំ ព្រាហ្មណំ វទន្តិ, តំ បដិក្ខិបតិ។ ភគវតា ហិ ‘‘បរមត្ថតោ អតេវិជ្ជំ ព្រាហ្មណំយេវ ចេតេ ភោវាទិនោ អវិជ្ជានិវុតា ‘តេវិជ្ជោ ព្រាហ្មណោ’តិ វទន្តិ, ឯវំ បន តេវិជ្ជោ ព្រាហ្មណោ ហោតី’’តិ ទស្សនត្ថំ តថា ពុជ្ឈនកានំ បុគ្គលានំ អជ្ឈាសយេន អយំ ទេសនា អារទ្ធា។
99. Dasame dhammenāti ñāyena, sammāpaṭipattisaṅkhātena hetunā kāraṇena. Yāya hi paṭipadāya tevijjo hoti, sā paṭipadā idha dhammoti veditabbā. Kā pana sā paṭipadāti? Caraṇasampadā ca vijjāsampadā ca. Tevijjanti pubbenivāsānussatiñāṇādīhi tīhi vijjāhi samannāgataṃ. Brāhmaṇanti bāhitapāpabrāhmaṇaṃ. Paññāpemīti ‘‘brāhmaṇo’’ti jānāpemi patiṭṭhapemi. Nāññaṃ lapitalāpanamattenāti aññaṃ jātimattabrāhmaṇaṃ aṭṭhakādīhi lapitamattavippalapanamattena brāhmaṇaṃ na paññāpemīti. Atha vā lapitalāpanamattenāti mantānaṃ ajjhenaajjhāpanamattena. Ubhayathāpi yaṃ pana brāhmaṇā sāmavedādivedattayaajjhenena tevijjaṃ brāhmaṇaṃ vadanti, taṃ paṭikkhipati. Bhagavatā hi ‘‘paramatthato atevijjaṃ brāhmaṇaṃyeva cete bhovādino avijjānivutā ‘tevijjo brāhmaṇo’ti vadanti, evaṃ pana tevijjo brāhmaṇo hotī’’ti dassanatthaṃ tathā bujjhanakānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayena ayaṃ desanā āraddhā.
តត្ថ យស្មា វិជ្ជាសម្បន្នោ ចរណសម្បន្នោយេវ ហោតិ ចរណសម្បទាយ វិនា វិជ្ជាសម្បត្តិយា អភាវតោ, តស្មា ចរណសម្បទំ អន្តោគធំ កត្វា វិជ្ជាសីសេនេវ ព្រាហ្មណំ បញ្ញាបេតុកាមោ ‘‘ធម្មេនាហំ, ភិក្ខវេ, តេវិជ្ជំ ព្រាហ្មណំ បញ្ញាបេមី’’តិ ទេសនំ សមុដ្ឋាបេត្វា ‘‘កថញ្ចាហំ, ភិក្ខវេ, ធម្មេន តេវិជ្ជំ ព្រាហ្មណំ បញ្ញាបេមី’’តិ កថេតុកម្យតាយ បុច្ឆំ កត្វា បុគ្គលាធិដ្ឋានាយ ទេសនាយ វិជ្ជត្តយំ វិភជន្តោ ‘‘ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ’’តិអាទិមាហ។
Tattha yasmā vijjāsampanno caraṇasampannoyeva hoti caraṇasampadāya vinā vijjāsampattiyā abhāvato, tasmā caraṇasampadaṃ antogadhaṃ katvā vijjāsīseneva brāhmaṇaṃ paññāpetukāmo ‘‘dhammenāhaṃ, bhikkhave, tevijjaṃ brāhmaṇaṃ paññāpemī’’ti desanaṃ samuṭṭhāpetvā ‘‘kathañcāhaṃ, bhikkhave, dhammena tevijjaṃ brāhmaṇaṃ paññāpemī’’ti kathetukamyatāya pucchaṃ katvā puggalādhiṭṭhānāya desanāya vijjattayaṃ vibhajanto ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhū’’tiādimāha.
តត្ថ អនេកវិហិតន្តិ អនេកវិធំ, អនេកេហិ វា បការេហិ បវត្តិតំ, សំវណ្ណិតន្តិ អត្ថោ។ បុព្ពេនិវាសន្តិ សមនន្តរាតីតភវំ អាទិំ កត្វា តត្ថ តត្ថ និវុត្ថក្ខន្ធសន្តានំ។ និវុត្ថន្តិ អជ្ឈាវុត្ថំ អនុភូតំ, អត្តនោ សន្តានេ ឧប្បជ្ជិត្វា និរុទ្ធំ, និវុត្ថធម្មំ វា និវុត្ថំ, គោចរនិវាសេន និវុត្ថំ, អត្តនោ វិញ្ញាណេន វិញ្ញាតំ បរវិញ្ញាណវិញ្ញាតម្បិ វា ឆិន្នវដុមកានុស្សរណាទីសុ។ អនុស្សរតីតិ ‘‘ឯកម្បិ ជាតិំ ទ្វេបិ ជាតិយោ’’តិ ឯវំ ជាតិបដិបាដិវសេន អនុគន្ត្វា សរតិ, អនុទេវ វា សរតិ, ចិត្តេ អភិនិន្នាមិតេ បរិកម្មសមនន្តរំ សរតិ។
Tattha anekavihitanti anekavidhaṃ, anekehi vā pakārehi pavattitaṃ, saṃvaṇṇitanti attho. Pubbenivāsanti samanantarātītabhavaṃ ādiṃ katvā tattha tattha nivutthakkhandhasantānaṃ. Nivutthanti ajjhāvutthaṃ anubhūtaṃ, attano santāne uppajjitvā niruddhaṃ, nivutthadhammaṃ vā nivutthaṃ, gocaranivāsena nivutthaṃ, attano viññāṇena viññātaṃ paraviññāṇaviññātampi vā chinnavaṭumakānussaraṇādīsu. Anussaratīti ‘‘ekampi jātiṃ dvepi jātiyo’’ti evaṃ jātipaṭipāṭivasena anugantvā sarati, anudeva vā sarati, citte abhininnāmite parikammasamanantaraṃ sarati.
សេយ្យថិទន្តិ អារទ្ធប្បការទស្សនត្ថេ និបាតោ។ តេនេវ យ្វាយំ បុព្ពេនិវាសោ អារទ្ធោ ហោតិ, តស្ស បការំ ទស្សេន្តោ ‘‘ឯកម្បិ ជាតិ’’ន្តិអាទិមាហ។ តត្ថ ឯកម្បិ ជាតិន្តិ ឯកម្បិ បដិសន្ធិមូលកំ ចុតិបរិយោសានំ ឯកភវបរិយាបន្នំ ខន្ធសន្តានំ។ ឯស នយោ ទ្វេបិ ជាតិយោតិអាទីសុ។ អនេកេបិ សំវដ្ដកប្បេតិអាទីសុ បន បរិហាយមានោ កប្បោ សំវដ្ដកប្បោ , វឌ្ឍមានោ វិវដ្ដកប្បោ។ តត្ថ សំវដ្ដេន សំវដ្ដដ្ឋាយី គហិតោ ហោតិ តម្មូលកត្តា, វិវដ្ដេន ច វិវដ្ដដ្ឋាយី។ ឯវញ្ហិ សតិ យានិ តានិ ‘‘ចត្តារិមានិ, ភិក្ខវេ, កប្បស្ស អសង្ខ្យេយ្យានិ។ កតមានិ ចត្តារិ? សំវដ្ដោ, សំវដ្ដដ្ឋាយី, វិវដ្ដោ, វិវដ្ដដ្ឋាយី’’តិ (អ. និ. ៤.១៥៦) វុត្តានិ ចត្តារិ អសង្ខ្យេយ្យានិ, តានិ បរិគ្គហិតានិ ហោន្តិ។
Seyyathidanti āraddhappakāradassanatthe nipāto. Teneva yvāyaṃ pubbenivāso āraddho hoti, tassa pakāraṃ dassento ‘‘ekampi jāti’’ntiādimāha. Tattha ekampi jātinti ekampi paṭisandhimūlakaṃ cutipariyosānaṃ ekabhavapariyāpannaṃ khandhasantānaṃ. Esa nayo dvepi jātiyotiādīsu. Anekepi saṃvaṭṭakappetiādīsu pana parihāyamāno kappo saṃvaṭṭakappo , vaḍḍhamāno vivaṭṭakappo. Tattha saṃvaṭṭena saṃvaṭṭaṭṭhāyī gahito hoti tammūlakattā, vivaṭṭena ca vivaṭṭaṭṭhāyī. Evañhi sati yāni tāni ‘‘cattārimāni, bhikkhave, kappassa asaṅkhyeyyāni. Katamāni cattāri? Saṃvaṭṭo, saṃvaṭṭaṭṭhāyī, vivaṭṭo, vivaṭṭaṭṭhāyī’’ti (a. ni. 4.156) vuttāni cattāri asaṅkhyeyyāni, tāni pariggahitāni honti.
តត្ថ តយោ សំវដ្ដា – តេជោសំវដ្ដោ, អាបោសំវដ្ដោ, វាយោសំវដ្ដោតិ។ តិស្សោ សំវដ្ដសីមា – អាភស្សរា, សុភកិណ្ហា, វេហប្ផលាតិ។ យទា កប្បោ តេជេន សំវដ្ដតិ, អាភស្សរតោ ហេដ្ឋា អគ្គិនា ឌយ្ហតិ។ យទា ឧទកេន សំវដ្ដតិ, សុភកិណ្ហតោ ហេដ្ឋា ឧទកេន វិលីយតិ។ យទា វាតេន សំវដ្ដតិ, វេហប្ផលតោ ហេដ្ឋា វាតេន វិទ្ធំសិយតិ។ វិត្ថារតោ បន កោដិសតសហស្សចក្កវាឡំ ឯកតោ វិនស្សតិ។ ឥតិ ឯវរូបោ អយំ បុព្ពេនិវាសំ អនុស្សរន្តោ ភិក្ខុ អនេកេបិ សំវដ្ដកប្បេ អនេកេបិ វិវដ្ដកប្បេ អនេកេបិ សំវដ្ដវិវដ្ដកប្បេ អនុស្សរតិ។ កថំ? អមុត្រាសិន្តិអាទិនា នយេន។
Tattha tayo saṃvaṭṭā – tejosaṃvaṭṭo, āposaṃvaṭṭo, vāyosaṃvaṭṭoti. Tisso saṃvaṭṭasīmā – ābhassarā, subhakiṇhā, vehapphalāti. Yadā kappo tejena saṃvaṭṭati, ābhassarato heṭṭhā agginā ḍayhati. Yadā udakena saṃvaṭṭati, subhakiṇhato heṭṭhā udakena vilīyati. Yadā vātena saṃvaṭṭati, vehapphalato heṭṭhā vātena viddhaṃsiyati. Vitthārato pana koṭisatasahassacakkavāḷaṃ ekato vinassati. Iti evarūpo ayaṃ pubbenivāsaṃ anussaranto bhikkhu anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe anussarati. Kathaṃ? Amutrāsintiādinā nayena.
តត្ថ អមុត្រាសិន្តិ អមុម្ហិ សំវដ្ដកប្បេ អមុម្ហិ ភវេ វា យោនិយា វា គតិយា វា វិញ្ញាណដ្ឋិតិយា វា សត្តាវាសេ វា សត្តនិកាយេ វា អហមហោសិំ។ ឯវំនាមោតិ តិស្សោ វា ផុស្សោ វា។ ឯវំគោត្តោតិ គោតមោ វា កស្សបោ វា។ ឯវំវណ្ណោតិ ឱទាតោ វា សាមោ វា។ ឯវមាហារោតិ សាលិមំសោទនាហារោ វា បវត្តផលភោជនោ វា។ ឯវំសុខទុក្ខប្បដិសំវេទីតិ អនេកប្បការានំ កាយិកចេតសិកានំ សាមិសនិរាមិសាទិប្បភេទានំ វា សុខទុក្ខានំ បដិសំវេទី។ ឯវមាយុបរិយន្តោតិ ឯវំ វស្សសតបរិមាណាយុបរិយន្តោ វា ចតុរាសីតិកប្បសតសហស្សបរិមាណាយុបរិយន្តោ វា។ សោ តតោ ចុតោ អមុត្រ ឧទបាទិន្តិ សោហំ តតោ ភវតោ យោនិតោ គតិតោ វិញ្ញាណដ្ឋិតិតោ សត្តាវាសតោ សត្តនិកាយតោ វា ចុតោ បុន អមុកស្មិំ នាម ភវេ យោនិយា គតិយា វិញ្ញាណដ្ឋិតិយា សត្តាវាសេ សត្តនិកាយេ វា ឧទបាទិំ។ តត្រាបាសិន្តិ អថ តត្របិ ភវេ យោនិយា គតិយា វិញ្ញាណដ្ឋិតិយា សត្តាវាសេ សត្តនិកាយេ វា បុន អហោសិំ។ ឯវំនាមោតិអាទិ វុត្តនយមេវ។
Tattha amutrāsinti amumhi saṃvaṭṭakappe amumhi bhave vā yoniyā vā gatiyā vā viññāṇaṭṭhitiyā vā sattāvāse vā sattanikāye vā ahamahosiṃ. Evaṃnāmoti tisso vā phusso vā. Evaṃgottoti gotamo vā kassapo vā. Evaṃvaṇṇoti odāto vā sāmo vā. Evamāhāroti sālimaṃsodanāhāro vā pavattaphalabhojano vā. Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīti anekappakārānaṃ kāyikacetasikānaṃ sāmisanirāmisādippabhedānaṃ vā sukhadukkhānaṃ paṭisaṃvedī. Evamāyupariyantoti evaṃ vassasataparimāṇāyupariyanto vā caturāsītikappasatasahassaparimāṇāyupariyanto vā. So tato cuto amutra udapādinti sohaṃ tato bhavato yonito gatito viññāṇaṭṭhitito sattāvāsato sattanikāyato vā cuto puna amukasmiṃ nāma bhave yoniyā gatiyā viññāṇaṭṭhitiyā sattāvāse sattanikāye vā udapādiṃ. Tatrāpāsinti atha tatrapi bhave yoniyā gatiyā viññāṇaṭṭhitiyā sattāvāse sattanikāye vā puna ahosiṃ. Evaṃnāmotiādi vuttanayameva.
អថ វា យស្មា ‘‘អមុត្រាសិ’’ន្តិ ឥទំ អនុបុព្ពេន អារោហន្តស្ស អត្តនោ អភិនីហារានុរូបំ យថាពលំ សរណំ, ‘‘សោ តតោ ចុតោ’’តិ បដិនិវត្តន្តស្ស បច្ចវេក្ខណំ, តស្មា ‘‘ឥធូបបន្នោ’’តិ ឥមិស្សា ឥធូបបត្តិយា អនន្តរំ ‘‘អមុត្រ ឧទបាទិ’’ន្តិ វុត្តំ។ តត្រាបាសិន្តិ តត្របិ ភវេ…បេ.… សត្តនិកាយេ វា អាសិំ។ ឯវំនាមោតិ ទត្តោ វា មិត្តោ វា, ឯវំគោត្តោតិ វាសេដ្ឋោ វា កស្សបោ វា។ ឯវំវណ្ណោតិ កាឡោ វា ឱទាតោ វា។ ឯវមាហារោតិ សុធាហារោ វា សាលិឱទនាទិអាហារោ វា។ ឯវំសុខទុក្ខប្បដិសំវេទីតិ ទិព្ពសុខប្បដិសំវេទី វា មានុសសុខទុក្ខប្បដិសំវេទី វា។ ឯវមាយុបរិយន្តោតិ ឯវំ តំតំបរមាយុបរិយន្តោ។ សោ តតោ ចុតោតិ សោហំ តតោ ភវាទិតោ ចុតោ។ ឥធូបបន្នោតិ ឥធ ឥមស្មិំ ចរិមភវេ មនុស្សោ ហុត្វា ឧបបន្នោ និព្ពត្តោ។
Atha vā yasmā ‘‘amutrāsi’’nti idaṃ anupubbena ārohantassa attano abhinīhārānurūpaṃ yathābalaṃ saraṇaṃ, ‘‘so tato cuto’’ti paṭinivattantassa paccavekkhaṇaṃ, tasmā ‘‘idhūpapanno’’ti imissā idhūpapattiyā anantaraṃ ‘‘amutra udapādi’’nti vuttaṃ. Tatrāpāsinti tatrapi bhave…pe… sattanikāye vā āsiṃ. Evaṃnāmoti datto vā mitto vā, evaṃgottoti vāseṭṭho vā kassapo vā. Evaṃvaṇṇoti kāḷo vā odāto vā. Evamāhāroti sudhāhāro vā sāliodanādiāhāro vā. Evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedīti dibbasukhappaṭisaṃvedī vā mānusasukhadukkhappaṭisaṃvedī vā. Evamāyupariyantoti evaṃ taṃtaṃparamāyupariyanto. So tato cutoti sohaṃ tato bhavādito cuto. Idhūpapannoti idha imasmiṃ carimabhave manusso hutvā upapanno nibbatto.
ឥតីតិ ឯវំ។ សាការំ សឧទ្ទេសន្តិ នាមគោត្តាទិវសេន សឧទ្ទេសំ, វណ្ណាទិវសេន សាការំ។ នាមគោត្តេន ហិ សត្តា ‘‘តិស្សោ គោតមោ’’តិ ឧទ្ទិសីយន្តិ, វណ្ណាទីហិ ‘‘សាមោ ឱទាតោ’’តិ នានត្តតោ បញ្ញាយន្តិ។ តស្មា នាមគោត្តំ ឧទ្ទេសោ, ឥតរេ អាការា។ អយមស្ស បឋមា វិជ្ជា អធិគតាតិ អយំ ឥមិនា ភិក្ខុនា បឋមំ អធិគមវសេន បឋមា, វិទិតករណដ្ឋេន វិជ្ជា អធិគតា សច្ឆិកតា ហោតិ។ កិំ បនាយំ វិទិតំ ករោតិ? បុព្ពេនិវាសំ។ អវិជ្ជាតិ តស្សេវ បុព្ពេនិវាសស្ស អវិទិតករណដ្ឋេន តស្ស បដិច្ឆាទកមោហោ វុច្ចតិ។ តមោតិ ស្វេវ មោហោ បដិច្ឆាទកដ្ឋេន តមោតិ វុច្ចតិ។ អាលោកោតិ សា ឯវ វិជ្ជា ឱភាសករណដ្ឋេន អាលោកោ។ ឯត្ថ ច វិជ្ជា អធិគតាតិ អយំ អត្ថោ, សេសំ បសំសាវចនំ។ យោជនា បនេត្ថ – អយំ ខោ តេន ភិក្ខុនា វិជ្ជា អធិគតា, តស្ស អធិគតវិជ្ជស្ស អវិជ្ជា វិហតា, វិនដ្ឋាតិ អត្ថោ។ កស្មា? យស្មា វិជ្ជា ឧប្បន្នាតិ។ សេសបទទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។
Itīti evaṃ. Sākāraṃ sauddesanti nāmagottādivasena sauddesaṃ, vaṇṇādivasena sākāraṃ. Nāmagottena hi sattā ‘‘tisso gotamo’’ti uddisīyanti, vaṇṇādīhi ‘‘sāmo odāto’’ti nānattato paññāyanti. Tasmā nāmagottaṃ uddeso, itare ākārā. Ayamassa paṭhamā vijjā adhigatāti ayaṃ iminā bhikkhunā paṭhamaṃ adhigamavasena paṭhamā, viditakaraṇaṭṭhena vijjā adhigatā sacchikatā hoti. Kiṃ panāyaṃ viditaṃ karoti? Pubbenivāsaṃ. Avijjāti tasseva pubbenivāsassa aviditakaraṇaṭṭhena tassa paṭicchādakamoho vuccati. Tamoti sveva moho paṭicchādakaṭṭhena tamoti vuccati. Ālokoti sā eva vijjā obhāsakaraṇaṭṭhena āloko. Ettha ca vijjā adhigatāti ayaṃ attho, sesaṃ pasaṃsāvacanaṃ. Yojanā panettha – ayaṃ kho tena bhikkhunā vijjā adhigatā, tassa adhigatavijjassa avijjā vihatā, vinaṭṭhāti attho. Kasmā? Yasmā vijjā uppannāti. Sesapadadvayepi eseva nayo.
យថា តន្តិ ឯត្ថ យថាតិ ឱបម្មត្ថេ, តន្តិ និបាតមត្តំ។ សតិយា អវិប្បវាសេន អប្បមត្តស្ស។ វីរិយាតាបេន អាតាបិនោ។ កាយេ ច ជីវិតេ ច អនបេក្ខតាយ បហិតត្តស្ស បេសិតចិត្តស្សាតិ អត្ថោ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យថា អប្បមត្តស្ស អាតាបិនោ បហិតត្តស្ស វិហរតោ អវិជ្ជា វិហញ្ញេយ្យ, វិជ្ជា ឧប្បជ្ជេយ្យ, តមោ វិហញ្ញេយ្យ, អាលោកោ ឧប្បជ្ជេយ្យ; ឯវមេវ តស្ស ភិក្ខុនោ អវិជ្ជា វិហតា, វិជ្ជា ឧប្បន្នា , តមោ វិហតោ, អាលោកោ ឧប្បន្នោ, តស្ស បធានានុយោគស្ស អនុរូបមេវ ផលំ លភិត្វា វិហរតីតិ។
Yathā tanti ettha yathāti opammatthe, tanti nipātamattaṃ. Satiyā avippavāsena appamattassa. Vīriyātāpena ātāpino. Kāye ca jīvite ca anapekkhatāya pahitattassa pesitacittassāti attho. Idaṃ vuttaṃ hoti – yathā appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avijjā vihaññeyya, vijjā uppajjeyya, tamo vihaññeyya, āloko uppajjeyya; evameva tassa bhikkhuno avijjā vihatā, vijjā uppannā , tamo vihato, āloko uppanno, tassa padhānānuyogassa anurūpameva phalaṃ labhitvā viharatīti.
ទិព្ពេន ចក្ខុនាតិ ឯត្ថ យំ វត្តព្ពំ, តំ ហេដ្ឋា វុត្តមេវ។ វិសុទ្ធេនាតិ ចុតូបបាតទស្សនេន ទិដ្ឋិវិសុទ្ធិហេតុភាវតោ វិសុទ្ធំ។ យោ ហិ ចុតិមត្តមេវ បស្សតិ ន ឧបបាតំ, សោ ឧច្ឆេទទិដ្ឋិំ គណ្ហាតិ។ យោ ឧបបាតមត្តមេវ បស្សតិ ន ចុតិំ, សោ នវសត្តបាតុភាវទិដ្ឋិំ គណ្ហាតិ។ យោ បន តទុភយំ បស្សតិ, សោ យស្មា ទុវិធម្បិ តំ ទិដ្ឋិគតំ អតិវត្តតិ, តស្មាស្ស តំ ទស្សនំ ទិដ្ឋិវិសុទ្ធិហេតុ ហោតិ, តទុភយម្បាយំ ពុទ្ធបុត្តោ បស្សតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘ចុតូបបាតទស្សនេន ទិដ្ឋិវិសុទ្ធិហេតុភាវតោ វិសុទ្ធ’’ន្តិ។ ឯកាទសឧបក្កិលេសវិរហតោ វា វិសុទ្ធំ។ យថាហ ‘‘វិចិកិច្ឆា ចិត្តស្ស ឧបក្កិលេសោតិ – ឥតិ វិទិត្វា វិចិកិច្ឆំ ចិត្តស្ស ឧបក្កិលេសំ បជហិំ, អមនសិការោ…បេ.… ថិនមិទ្ធំ, ឆម្ភិតត្តំ, ឧប្បិល្លំ, ទុដ្ឋុល្លំ, អច្ចារទ្ធវីរិយំ, អតិលីនវីរិយំ, អភិជប្បា, នានត្តសញ្ញា, អតិនិជ្ឈាយិតត្តំ រូបានំ ចិត្តស្ស ឧបក្កិលេសោ’’តិ (ម. និ. ៣.២៤២) ឯវំ វុត្តេហិ ឯកាទសហិ ឧបក្កិលេសេហិ អនុបក្កិលិដ្ឋត្តា វិសុទ្ធំ។ មនុស្សូបចារំ អតិក្កមិត្វា រូបទស្សនេន អតិក្កន្តមានុសកំ, មំសចក្ខុំ វា អតិក្កន្តត្តា អតិក្កន្តមានុសកំ។ តេន ទិព្ពេន ចក្ខុនា វិសុទ្ធេន អតិក្កន្តមានុសកេន។ សត្តេ បស្សតីតិ មនុស្សមំសចក្ខុនា វិយ សត្តេ បស្សតិ ទក្ខតិ អាលោកេតិ។
Dibbenacakkhunāti ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva. Visuddhenāti cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetubhāvato visuddhaṃ. Yo hi cutimattameva passati na upapātaṃ, so ucchedadiṭṭhiṃ gaṇhāti. Yo upapātamattameva passati na cutiṃ, so navasattapātubhāvadiṭṭhiṃ gaṇhāti. Yo pana tadubhayaṃ passati, so yasmā duvidhampi taṃ diṭṭhigataṃ ativattati, tasmāssa taṃ dassanaṃ diṭṭhivisuddhihetu hoti, tadubhayampāyaṃ buddhaputto passati. Tena vuttaṃ ‘‘cutūpapātadassanena diṭṭhivisuddhihetubhāvato visuddha’’nti. Ekādasaupakkilesavirahato vā visuddhaṃ. Yathāha ‘‘vicikicchā cittassa upakkilesoti – iti viditvā vicikicchaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ, amanasikāro…pe… thinamiddhaṃ, chambhitattaṃ, uppillaṃ, duṭṭhullaṃ, accāraddhavīriyaṃ, atilīnavīriyaṃ, abhijappā, nānattasaññā, atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ cittassa upakkileso’’ti (ma. ni. 3.242) evaṃ vuttehi ekādasahi upakkilesehi anupakkiliṭṭhattā visuddhaṃ. Manussūpacāraṃ atikkamitvā rūpadassanena atikkantamānusakaṃ, maṃsacakkhuṃ vā atikkantattā atikkantamānusakaṃ. Tena dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena. Satte passatīti manussamaṃsacakkhunā viya satte passati dakkhati āloketi.
ចវមានេ ឧបបជ្ជមានេតិ ឯត្ថ ចុតិក្ខណេ ឧបបត្តិក្ខណេ វា ទិព្ពចក្ខុនាបិ ទដ្ឋុំ ន សក្កា។ យេ បន អាសន្នចុតិកា ឥទានិ ចវិស្សន្តិ, តេ ចវមានា។ យេ ច គហិតបដិសន្ធិកា សម្បតិនិព្ពត្តា វា, តេ ឧបបជ្ជមានាតិ អធិប្បេតា។ តេ ឯវរូបេ ចវមានេ ឧបបជ្ជមានេ ច បស្សតីតិ ទស្សេតិ។ ហីនេតិ មោហនិស្សន្ទយុត្តត្តា ហីនានំ ជាតិកុលភោគាទីនំ វសេន ហីឡិតេ បរិភូតេ។ បណីតេតិ អមោហនិស្សន្ទយុត្តត្តា តព្ពិបរីតេ។ សុវណ្ណេតិ អទោសនិស្សន្ទយុត្តត្តា ឥដ្ឋកន្តមនាបវណ្ណយុត្តេ។ ទុព្ពណ្ណេតិ ទោសនិស្សន្ទយុត្តត្តា អនិដ្ឋអកន្តាមនាបវណ្ណយុត្តេ។ អភិរូបេ វិរូបេតិបិ អត្ថោ។ សុគតេតិ សុគតិគតេ, អលោភនិស្សន្ទយុត្តត្តា វា អឌ្ឍេ មហទ្ធនេ។ ទុគ្គតេតិ ទុគ្គតិគតេ, លោភនិស្សន្ទយុត្តត្តា វា ទលិទ្ទេ អប្បន្នបានភោជនេ។ យថាកម្មូបគេតិ យំ យំ កម្មំ ឧបចិតំ, តេន តេន ឧបគតេ ។ តត្ថ បុរិមេហិ ‘‘ចវមានេ’’តិអាទីហិ ទិព្ពចក្ខុកិច្ចំ វុត្តំ, ឥមិនា បន បទេន យថាកម្មូបគញាណកិច្ចំ។
Cavamāne upapajjamāneti ettha cutikkhaṇe upapattikkhaṇe vā dibbacakkhunāpi daṭṭhuṃ na sakkā. Ye pana āsannacutikā idāni cavissanti, te cavamānā. Ye ca gahitapaṭisandhikā sampatinibbattā vā, te upapajjamānāti adhippetā. Te evarūpe cavamāne upapajjamāne ca passatīti dasseti. Hīneti mohanissandayuttattā hīnānaṃ jātikulabhogādīnaṃ vasena hīḷite paribhūte. Paṇīteti amohanissandayuttattā tabbiparīte. Suvaṇṇeti adosanissandayuttattā iṭṭhakantamanāpavaṇṇayutte. Dubbaṇṇeti dosanissandayuttattā aniṭṭhaakantāmanāpavaṇṇayutte. Abhirūpe virūpetipi attho. Sugateti sugatigate, alobhanissandayuttattā vā aḍḍhe mahaddhane. Duggateti duggatigate, lobhanissandayuttattā vā dalidde appannapānabhojane. Yathākammūpageti yaṃ yaṃ kammaṃ upacitaṃ, tena tena upagate . Tattha purimehi ‘‘cavamāne’’tiādīhi dibbacakkhukiccaṃ vuttaṃ, iminā pana padena yathākammūpagañāṇakiccaṃ.
តស្ស ច ញាណស្ស អយំ ឧប្បត្តិក្កមោ – ឥធ ភិក្ខុ ហេដ្ឋា និរយាភិមុខំ អាលោកំ វឌ្ឍេត្វា នេរយិកេ សត្តេ បស្សតិ មហន្តំ ទុក្ខំ អនុភវមានេ, ឥទំ ទស្សនំ ទិព្ពចក្ខុញាណកិច្ចមេវ។ សោ ច ឯវំ មនសិ ករោតិ ‘‘កិំ នុ ខោ កម្មំ កត្វា ឥមេ សត្តា ឯតំ ទុក្ខំ អនុភវន្តី’’តិ, អថស្ស ‘‘ឥទំ នាម កត្វា’’តិ តំកម្មារម្មណំ ញាណំ ឧប្បជ្ជតិ។ តថា ឧបរិ ទេវលោកាភិមុខំ អាលោកំ វឌ្ឍេត្វា នន្ទនវនមិស្សកវនផារុសកវនាទីសុ សត្តេ បស្សតិ ទិព្ពសម្បត្តិំ អនុភវមានេ, ឥទម្បិ ទស្សនំ ទិព្ពចក្ខុញាណកិច្ចមេវ។ សោ ឯវំ មនសិ ករោតិ ‘‘កិំ នុ ខោ កម្មំ កត្វា ឥមេ សត្តា ឯតំ សម្បត្តិំ អនុភវន្តី’’តិ? អថស្ស ‘‘ឥទំ នាម កត្វា’’តិ តំកម្មារម្មណំ ញាណំ ឧប្បជ្ជតិ, ឥទំ យថាកម្មូបគញាណំ នាម។ ឥមស្ស វិសុំ បរិកម្មំ នាម នត្ថិ។ យថា ចិមស្ស, ឯវំ អនាគតំសញាណស្សបិ។ ទិព្ពចក្ខុបាទកានេវ ហិ ឥមានិ ទិព្ពចក្ខុនា សហេវ ឥជ្ឈន្តិ។ កាយទុច្ចរិតេនាតិអាទីសុ យំ វត្តព្ពំ, តំ ហេដ្ឋា វុត្តនយមេវ។ ឥធ វិជ្ជាតិ ទិព្ពចក្ខុញាណវិជ្ជា។ អវិជ្ជាតិ សត្តានំ ចុតិបដិសន្ធិច្ឆាទិកា អវិជ្ជា។ សេសំ វុត្តនយមេវ។
Tassa ca ñāṇassa ayaṃ uppattikkamo – idha bhikkhu heṭṭhā nirayābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā nerayike satte passati mahantaṃ dukkhaṃ anubhavamāne, idaṃ dassanaṃ dibbacakkhuñāṇakiccameva. So ca evaṃ manasi karoti ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā ime sattā etaṃ dukkhaṃ anubhavantī’’ti, athassa ‘‘idaṃ nāma katvā’’ti taṃkammārammaṇaṃ ñāṇaṃ uppajjati. Tathā upari devalokābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā nandanavanamissakavanaphārusakavanādīsu satte passati dibbasampattiṃ anubhavamāne, idampi dassanaṃ dibbacakkhuñāṇakiccameva. So evaṃ manasi karoti ‘‘kiṃ nu kho kammaṃ katvā ime sattā etaṃ sampattiṃ anubhavantī’’ti? Athassa ‘‘idaṃ nāma katvā’’ti taṃkammārammaṇaṃ ñāṇaṃ uppajjati, idaṃ yathākammūpagañāṇaṃ nāma. Imassa visuṃ parikammaṃ nāma natthi. Yathā cimassa, evaṃ anāgataṃsañāṇassapi. Dibbacakkhupādakāneva hi imāni dibbacakkhunā saheva ijjhanti. Kāyaduccaritenātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva. Idha vijjāti dibbacakkhuñāṇavijjā. Avijjāti sattānaṃ cutipaṭisandhicchādikā avijjā. Sesaṃ vuttanayameva.
តតិយវារេ វិជ្ជាតិ អរហត្តមគ្គញាណវិជ្ជា។ អវិជ្ជាតិ ចតុសច្ចប្បដិច្ឆាទិកា អវិជ្ជា។ សេសំ ហេដ្ឋា វុត្តនយត្តា សុវិញ្ញេយ្យមេវ។ ឯវំ ខោតិអាទិ និគមនំ។
Tatiyavāre vijjāti arahattamaggañāṇavijjā. Avijjāti catusaccappaṭicchādikā avijjā. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayattā suviññeyyameva. Evaṃ khotiādi nigamanaṃ.
គាថាសុ អយំ សង្ខេបត្ថោ – យោ យថាវុត្តំ បុព្ពេនិវាសំ អវេតិ អវគច្ឆតិ, វុត្តនយេន បាកដំ កត្វា ជានាតិ។ ‘‘យោវេទី’’តិបិ បាឋោ, យោ អវេទិ វិទិតំ កត្វា ឋិតោតិ អត្ថោ។ ឆព្ពីសតិទេវលោកសង្ខាតំ សគ្គំ ចតុព្ពិធំ អបាយញ្ច វុត្តនយេនេវ ទិព្ពចក្ខុនា បស្សតិ។ អថោតិ តតោ បរំ ជាតិក្ខយសង្ខាតំ អរហត្តំ និព្ពានមេវ វា បត្តោ អធិគតោ។ តតោ ឯវ អភិញ្ញា អភិវិសិដ្ឋាយ មគ្គបញ្ញាយ ជានិតព្ពំ ចតុសច្ចធម្មំ ជានិត្វា កិច្ចវោសានេន វោសិតោ និដ្ឋានប្បត្តោ។ មោនេយ្យធម្មសមន្នាគមេន មុនិ, ខីណាសវោ យស្មា ឯតាហិ យថាវុត្តាហិ តីហិ វិជ្ជាហិ សមន្នាគតត្តា តតោ តតិយវិជ្ជាយ សព្ពថា ពាហិតបាបត្តា ច តេវិជ្ជោ ព្រាហ្មណោ នាម ហោតិ។ តស្មា តមេវ អហំ តេវិជ្ជំ ព្រាហ្មណំ វទាមិ, អញ្ញំ បន លបិតលាបនំ យជុអាទិមន្តបទានំ អជ្ឈាបនបរំ តេវិជ្ជំ ព្រាហ្មណំ ន វទាមិ, តេវិជ្ជោតិ តំ ន កថេមីតិ។
Gāthāsu ayaṃ saṅkhepattho – yo yathāvuttaṃ pubbenivāsaṃ aveti avagacchati, vuttanayena pākaṭaṃ katvā jānāti. ‘‘Yovedī’’tipi pāṭho, yo avedi viditaṃ katvā ṭhitoti attho. Chabbīsatidevalokasaṅkhātaṃ saggaṃ catubbidhaṃ apāyañca vuttanayeneva dibbacakkhunā passati. Athoti tato paraṃ jātikkhayasaṅkhātaṃ arahattaṃ nibbānameva vā patto adhigato. Tato eva abhiññā abhivisiṭṭhāya maggapaññāya jānitabbaṃ catusaccadhammaṃ jānitvā kiccavosānena vosito niṭṭhānappatto. Moneyyadhammasamannāgamena muni, khīṇāsavo yasmā etāhi yathāvuttāhi tīhi vijjāhi samannāgatattā tato tatiyavijjāya sabbathā bāhitapāpattā ca tevijjo brāhmaṇo nāma hoti. Tasmā tameva ahaṃ tevijjaṃ brāhmaṇaṃ vadāmi, aññaṃ pana lapitalāpanaṃ yajuādimantapadānaṃ ajjhāpanaparaṃ tevijjaṃ brāhmaṇaṃ na vadāmi, tevijjoti taṃ na kathemīti.
ឥតិ ឥមស្មិំ វគ្គេ ទុតិយសុត្តេ វដ្ដំ កថិតំ, បញ្ចមអដ្ឋមទសមសុត្តេសុ វិវដ្ដំ កថិតំ, ឥតរេសុ វដ្ដវិវដ្ដំ កថិតន្តិ វេទិតព្ពំ។
Iti imasmiṃ vagge dutiyasutte vaṭṭaṃ kathitaṃ, pañcamaaṭṭhamadasamasuttesu vivaṭṭaṃ kathitaṃ, itaresu vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti veditabbaṃ.
ទសមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
បញ្ចមវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Pañcamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
បរមត្ថទីបនិយា ខុទ្ទកនិកាយ-អដ្ឋកថាយ
Paramatthadīpaniyā khuddakanikāya-aṭṭhakathāya
ឥតិវុត្តកស្ស តិកនិបាតវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Itivuttakassa tikanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ១០. តេវិជ្ជសុត្តំ • 10. Tevijjasuttaṃ
