| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
೧೩. ತೇವಿಜ್ಜಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
13. Tevijjasuttavaṇṇanā
೫೧೮. ಉತ್ತರೇನಾತಿ ಏತ್ಥ ಏನ-ಸದ್ದೋ ದಿಸಾವಾಚೀಸದ್ದತೋ ಪಞ್ಚಮೀಅನ್ತತೋ ಅದೂರತ್ಥೋ ಇಚ್ಛಿತೋ, ತಸ್ಮಾ ಉತ್ತರೇನ-ಸದ್ದೇನ ಅದೂರತ್ಥಜೋತನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅದೂರೇ ಉತ್ತರಪಸ್ಸೇ’’ತಿ ಆಹ। ಅಕ್ಖರಚಿನ್ತಕಾ ಪನ ಏನ-ಸದ್ದಯೋಗೇ ಅವಧಿವಾಚಿನಿ ಪದೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಅತ್ಥೋ ಪನ ಸಾಮಿವಸೇನೇವ ಇಚ್ಛಿತೋತಿ ಇಧ ಸಾಮಿವಚನವಸೇನೇವ ವುತ್ತಂ।
518.Uttarenāti ettha ena-saddo disāvācīsaddato pañcamīantato adūrattho icchito, tasmā uttarena-saddena adūratthajotanaṃ dassento ‘‘adūre uttarapasse’’ti āha. Akkharacintakā pana ena-saddayoge avadhivācini pade upayogavacanaṃ icchanti. Attho pana sāmivaseneva icchitoti idha sāmivacanavaseneva vuttaṃ.
೫೧೯. ಕುಲಚಾರಿತ್ತಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮನ್ತಜ್ಝೇನಾಭಿರೂಪತಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಮನ್ತಸಜ್ಝಾಯಕರಣತ್ಥನ್ತಿ ಆಥಬ್ಬಣಮನ್ತಾನಂ ಸಜ್ಝಾಯಕರಣತ್ಥಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅಞ್ಞೇಸಂ ಬಹೂನಂ ಪವೇಸನಂ ನಿವಾರೇತ್ವಾ’’ತಿ।
519.Kulacārittādīti ādi-saddena mantajjhenābhirūpatādisampattiṃ saṅgaṇhāti. Mantasajjhāyakaraṇatthanti āthabbaṇamantānaṃ sajjhāyakaraṇatthaṃ, tenāha ‘‘aññesaṃ bahūnaṃ pavesanaṃ nivāretvā’’ti.
ಮಗ್ಗಾಮಗ್ಗಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Maggāmaggakathāvaṇṇanā
೫೨೦. ‘‘ಜಙ್ಘಚಾರ’’ನ್ತಿ ಚಙ್ಕಮತೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಚರಣಮಾಹ। ಸೋ ಹಿ ಜಙ್ಘಾಸು ಕಿಲಮಥವಿನೋದನತ್ಥೋ ಚಾರೋತಿ ತಥಾ ವುತ್ತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನುಚಙ್ಕಮನ್ತಾನಂ ಅನುವಿಚರನ್ತಾನ’’ನ್ತಿ। ತೇನಾತಿ ಉಭೋಸುಪಿ ಅನುಚಙ್ಕಮನಾನುವಿಚಾರಣಾನಂ ಲಬ್ಭನತೋ। ಸಹಾಯಾ ಹಿ ತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞ ಸಭಾಗವುತ್ತಿಕಾ। ‘‘ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಉಜುಕಂ ಮಗ್ಗತಿ ಉಪಗಚ್ಛತಿ ಏತೇನಾತಿ ಮಗ್ಗೋ, ಉಜುಮಗ್ಗೋ। ತದಞ್ಞೋ ಅಮಗ್ಗೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಮಗ್ಗೇ ಚ ಅಮಗ್ಗೇ ಚ। ಪಟಿಪದನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಗಾಮಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಂ।
520.‘‘Jaṅghacāra’’nti caṅkamato ito cito ca caraṇamāha. So hi jaṅghāsu kilamathavinodanattho cāroti tathā vutto. Tenāha ‘‘anucaṅkamantānaṃ anuvicarantāna’’nti. Tenāti ubhosupi anucaṅkamanānuvicāraṇānaṃ labbhanato. Sahāyā hi te aññamañña sabhāgavuttikā. ‘‘Maggo’’ti icchitaṭṭhānaṃ ujukaṃ maggati upagacchati etenāti maggo, ujumaggo. Tadañño amaggo, tasmiṃ magge ca amagge ca. Paṭipadanti brahmalokagāmimaggassa pubbabhāgapaṭipadaṃ.
ನಿಯ್ಯಾತೀತಿ ನಿಯ್ಯಾನೀಯೋ, ಸೋ ಏವ ‘‘ನಿಯ್ಯಾನಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಯ್ಯಾಯನ್ತೋ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ನಿಯ್ಯಾತಪುಗ್ಗಲವಸೇನಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವೋ , ತಸ್ಮಾ ‘‘ನಿಯ್ಯಾಯನ್ತೋ’’ತಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಪಜ್ಜನವಸೇನ ನಿಯ್ಯಾಯನ್ತೋ ಮಗ್ಗೋ ‘‘ನಿಯ್ಯಾತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಾನೇ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೋಯೇವ ಹಿ ತತ್ಥ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ ನಾಮ। ಸಹ ಬ್ಯೇತಿ ವತ್ತತೀತಿ ಸಹಬ್ಯೋ, ಸಹವತ್ತನಕೋ । ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಹಬ್ಯತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಹಭಾವಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಸಹಭಾವೋತಿ ಚ ಸಲೋಕತಾ, ಸಮೀಪತಾ ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ಏಕಟ್ಠಾನೇ ಪಾತುಭಾವಾಯಾ’’ತಿ। ಸಕಮೇವ ಆಚರಿಯವಾದನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಚರಿಯೇನ ಪೋಕ್ಖರಸಾತಿನಾ ಕಥಿತಮೇವ ಆಚರಿಯವಾದಂ। ಥೋಮೇತ್ವಾ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯಮೇವ ಉಜುಮಗ್ಗೋ ಅಯಮಞ್ಜಸಾಯನೋ’’ತಿ ಪಸಂಸಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕಂಸಿತ್ವಾ। ಭಾರದ್ವಾಜೋಪಿ ಸಕಮೇವಾತಿ ಭಾರದ್ವಾಜೋಪಿ ಮಾಣವೋ ಅತ್ತನೋ ಆಚರಿಯೇನ ತಾರುಕ್ಖೇನ ಕಥಿತಮೇವ ಆಚರಿಯವಾದಂ ಥೋಮೇತ್ವಾ ಪಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ವಿಚರತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ತೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ತೇನ ಯಥಾ ತಥಾ ವಾ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಭಾವೇನ ವುತ್ತಂ ಪಾಳಿಯಂ।
Niyyātīti niyyānīyo, so eva ‘‘niyyāniko’’ti vuttoti āha ‘‘niyyāyanto’’ti. Yasmā niyyātapuggalavasenassa niyyānikabhāvo , tasmā ‘‘niyyāyanto’’ti puggalassa yoniso paṭipajjanavasena niyyāyanto maggo ‘‘niyyātī’’ti vutto. Karotīti attano santāne uppādeti. Uppādentoyeva hi tattha paṭipajjati nāma. Saha byeti vattatīti sahabyo, sahavattanako . Tassa bhāvo sahabyatāti āha ‘‘sahabhāvāyā’’tiādi. Sahabhāvoti ca salokatā, samīpatā vā veditabbā, tenāha ‘‘ekaṭṭhāne pātubhāvāyā’’ti. Sakameva ācariyavādanti attano ācariyena pokkharasātinā kathitameva ācariyavādaṃ. Thometvā paggaṇhitvā ‘‘ayameva ujumaggo ayamañjasāyano’’ti pasaṃsitvā ukkaṃsitvā. Bhāradvājopisakamevāti bhāradvājopi māṇavo attano ācariyena tārukkhena kathitameva ācariyavādaṃ thometvā paggaṇhitvā vicaratīti yojanā. Tena vuttanti tena yathā tathā vā abhiniviṭṭhabhāvena vuttaṃ pāḷiyaṃ.
೫೨೧-೨. ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ ವಾತಿ ಅಪ್ಪಾಟಿಹಾರಿಯಾವ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ವಾದೇ ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಅವಿಪರೀತತ್ಥದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಉತ್ತರರಹಿತಾ ಏವ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ವಾದಸ್ಸ ಆದಿತೋ ವಿರುದ್ಧಗ್ಗಹಣಂ ವಿಗ್ಗಹೋ, ಸ್ವೇವ ವಿವದನವಸೇನ ಅಪರಾಪರಂ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವಿವಾದೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪುಬ್ಬುಪ್ಪತ್ತಿಕೋ ವಿಗ್ಗಹೋ ಅಪರಭಾಗೇ ವಿವಾದೋ’’ತಿ। ದುವಿಧೋಪಿ ಏಸೋ ವಿಗ್ಗಹೋ, ವಿವಾದೋತಿ ದ್ವಿಧಾ ವುತ್ತೋಪಿ ವಿರೋಧೋ। ನಾನಾಆಚರಿಯಾನಂ ವಾದತೋತಿ ನಾನಾರುಚಿಕಾನಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ವಾದಭಾವತೋ। ನಾನಾವಾದೋ ನಾನಾವಿಧೋ ವಾದೋತಿ ಕತ್ವಾ।
521-2.Aniyyānikā vāti appāṭihāriyāva aññamaññassa vāde dosaṃ dassetvā aviparītatthadassanatthaṃ uttararahitā eva. Aññamaññassa vādassa ādito viruddhaggahaṇaṃ viggaho, sveva vivadanavasena aparāparaṃ uppanno vivādoti āha ‘‘pubbuppattiko viggaho aparabhāge vivādo’’ti. Duvidhopi eso viggaho, vivādoti dvidhā vuttopi virodho. Nānāācariyānaṃ vādatoti nānārucikānaṃ ācariyānaṃ vādabhāvato. Nānāvādo nānāvidho vādoti katvā.
೫೨೩. ಏಕಸ್ಸಾಪೀತಿ ತುಮ್ಹೇಸು ದ್ವೀಸು ಏಕಸ್ಸಾಪಿ। ಏಕಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸಕವಾದಪರವಾದೇಸು ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ। ಸಂಸಯೋ ನತ್ಥೀತಿ ‘‘ಮಗ್ಗೋ ನು ಖೋ, ನ ಮಗ್ಗೋ ನು ಖೋ’’ತಿ ಸಂಸಯೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ನತ್ಥಿ। ಅಞ್ಜಸಾಯನಭಾವೇ ಪನ ಸಂಸಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏಸ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ। ಭಗವಾ ಪನ ಯದಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಮಗ್ಗಸಞ್ಞಿನೋ, ಏವಂ ಸತಿ ‘‘ಕಿಸ್ಮಿಂ ವೋ ವಿಗ್ಗಹೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ।
523.Ekassāpīti tumhesu dvīsu ekassāpi. Ekasminti sakavādaparavādesu ekasmimpi. Saṃsayo natthīti ‘‘maggo nu kho, na maggo nu kho’’ti saṃsayo vicikicchā natthi. Añjasāyanabhāve pana saṃsayo. Tenāha ‘‘esa kirā’’tiādi. Bhagavā pana yadi sabbattha maggasaññino, evaṃ sati ‘‘kismiṃ vo viggaho’’ti pucchati.
೫೨೪. ‘‘ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಉಜುಕಂ ಮಗ್ಗತಿ ಉಪಗಚ್ಛತಿ ಏತೇನಾತಿ ಮಗ್ಗೋ, ಉಜುಮಗ್ಗೋ। ತದಞ್ಞೋ ಅಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ವಾಯಮತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬೇ ತೇತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ನಾನಾಆಚರಿಯೇಹಿ ವುತ್ತಮಗ್ಗಾ।
524. ‘‘Icchitaṭṭhānaṃ ujukaṃ maggati upagacchati etenāti maggo, ujumaggo. Tadañño amaggo’’ti vutto vāyamattho. Sabbe teti sabbepi te nānāācariyehi vuttamaggā.
ಯೇ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಅದ್ಧರಿಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಾ। ಅದ್ಧರೋ ನಾಮ ಯಞ್ಞವಿಸೇಸೋ, ತದುಪಯೋಗಿಭಾವತೋ ‘‘ಅದ್ಧರಿಯಾ’’ ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಯಜೂನಿ, ತಾನಿ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತೀತಿ ಅದ್ಧರಿಯಾ, ಯಜುಬ್ಬೇದಿನೋ। ಯೇ ಚ ತಿತ್ತಿರಿಇಸಿನಾ ಕತೇ ಮನ್ತೇ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ, ತೇ ತಿತ್ತಿರಿಯಾ, ಯಜುಬ್ಬೇದಿನೋ ಏವ। ಯಜುಬ್ಬೇದಸಾಖಾ ಹೇಸಾ, ಯದಿದಂ ತಿತ್ತಿರಂ। ಛನ್ದೋ ವುಚ್ಚತಿ ವಿಸೇಸತೋ ಸಾಮವೇದೋ, ತಂ ಸರೇನ ಕಾಯನ್ತೀತಿ ಛನ್ದೋಕಾ, ಸಾಮವೇದಿನೋ। ‘‘ಛನ್ದೋಗಾ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ, ಸೋ ಏವತ್ಥೋ। ಬಹವೋ ಇರಯೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಬವ್ಹಾರಿ, ಇರುಬ್ಬೇದೋ। ತಂ ಅಧೀಯನ್ತೀತಿ ಬವ್ಹಾರಿಜ್ಝಾ।
Ye pāḷiyaṃ ‘‘addhariyā brāhmaṇā’’tiādinā vuttā. Addharo nāma yaññaviseso, tadupayogibhāvato ‘‘addhariyā’’ tveva vuccanti yajūni, tāni sajjhāyantīti addhariyā, yajubbedino. Ye ca tittiriisinā kate mante sajjhāyanti, te tittiriyā, yajubbedino eva. Yajubbedasākhā hesā, yadidaṃ tittiraṃ. Chando vuccati visesato sāmavedo, taṃ sarena kāyantīti chandokā, sāmavedino. ‘‘Chandogā’’tipi paṭhanti, so evattho. Bahavo irayo etthāti bavhāri, irubbedo. Taṃ adhīyantīti bavhārijjhā.
‘‘ಬಹೂನೀ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಯಂ ಉಪಮಾಸಂಸನ್ದನಾ – ಯಥಾ ತೇ ನಾನಾಮಗ್ಗಾ ಏಕಂಸತೋ ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ವಾ ನಿಗಮಸ್ಸ ವಾ ಪವೇಸಾಯ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಪಞ್ಞಾಪಿಯಮಾನಾಪಿ ನಾನಾಮಗ್ಗಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗಮನಾಯ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಸಹಬ್ಯತಾಯ ಏಕಂಸೇನೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ।
‘‘Bahūnī’’ti etthāyaṃ upamāsaṃsandanā – yathā te nānāmaggā ekaṃsato tassa gāmassa vā nigamassa vā pavesāya honti, evaṃ brāhmaṇehi paññāpiyamānāpi nānāmaggā brahmalokūpagamanāya brahmunā sahabyatāya ekaṃseneva hontīti.
೫೨೭-೫೨೯. ವ-ಕಾರೋ ಆಗಮಸನ್ಧಿಮತ್ತನ್ತಿ ಅನತ್ಥಕೋ ವ-ಕಾರೋ, ತೇನ ವಣ್ಣಾಗಮೇನ ಪದನ್ತರಸನ್ಧಿಮತ್ತಂ ಕತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನ್ಧಪವೇಣೀತಿ ಅನ್ಧಪನ್ತಿ। ‘‘ಪಞ್ಞಾಸಸಟ್ಠಿ ಅನ್ಧಾ’’ತಿ ಇದಂ ತಸ್ಸಾ ಅನ್ಧಪವೇಣಿಯಾ ಮಹತೋ ಗಚ್ಛಗುಮ್ಬಸ್ಸ ಅನುಪರಿಗಮನಯೋಗ್ಯತಾದಸ್ಸನಂ। ಏವಞ್ಹಿ ತೇ ‘‘ಸುಚಿರಂ ವೇಲಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ಸಞ್ಞಿನೋ ಹೋನ್ತಿ। ನಾಮಕಂಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥಾಭಾವತೋ ನಾಮಮತ್ತಂಯೇವ, ತಂ ಪನ ಭಾಸಿತಂ ತೇಹಿ ಸಾರಸಞ್ಞಿತಮ್ಪಿ ನಾಮಮತ್ತತಾಯ ಅಸಾರಭಾವತೋ ನಿಹೀನಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಲಾಮಕಂಯೇವಾ’’ತಿ।
527-529.Va-kāro āgamasandhimattanti anatthako va-kāro, tena vaṇṇāgamena padantarasandhimattaṃ katanti attho. Andhapaveṇīti andhapanti. ‘‘Paññāsasaṭṭhi andhā’’ti idaṃ tassā andhapaveṇiyā mahato gacchagumbassa anuparigamanayogyatādassanaṃ. Evañhi te ‘‘suciraṃ velaṃ maggaṃ gacchāmā’’ti evaṃ saññino honti. Nāmakaṃyevāti atthābhāvato nāmamattaṃyeva, taṃ pana bhāsitaṃ tehi sārasaññitampi nāmamattatāya asārabhāvato nihīnamevāti āha ‘‘lāmakaṃyevā’’ti.
೫೩೦. ಯತೋತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ, ಸಾಮಞ್ಞಜೋತನಾ ಚ ವಿಸೇಸೇ ಅವತಿಟ್ಠತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ’’ತಿ। ಆಯಾಚನ್ತೀತಿ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ। ಉಗ್ಗಮನಂ ಲೋಕಸ್ಸ ಬಹುಕಾರಭಾವತೋ ತಥಾ ಥೋಮನಾತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಲದ್ಧಿ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಆಯಾಚನಾಯ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಲೋಕೇ ಓಭಾಸಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ।
530.Yatoti bhummatthe nissakkavacanaṃ, sāmaññajotanā ca visese avatiṭṭhatīti āha ‘‘yasmiṃ kāle’’ti. Āyācantīti patthenti. Uggamanaṃ lokassa bahukārabhāvato tathā thomanāti. Ayaṃ kira brāhmaṇānaṃ laddhi ‘‘brāhmaṇānaṃ āyācanāya candimasūriyā gantvā loke obhāsaṃ karontī’’ti.
೫೩೨. ಇಧ ಪನ ಕಿಂ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಭೂತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಸಹಬ್ಯತಾಯ ಮಗ್ಗದೇಸನೇ ತೇವಿಜ್ಜಾನಂ ಕಿಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ, ಯೇ ಪಚ್ಚಕ್ಖಭೂತಾನಮ್ಪಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಾಯ ಮಗ್ಗಂ ದೇಸೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ‘‘ಯತ್ಥಾ’’ತಿ ‘‘ಇಧ ಪನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಪಚ್ಚಾಮಸತಿ।
532.Idha pana kiṃ vattabbanti imasmiṃ pana appaccakkhabhūtassa brahmuno sahabyatāya maggadesane tevijjānaṃ kiṃ vattabbaṃ atthi, ye paccakkhabhūtānampi candimasūriyānaṃ sahabyatāya maggaṃ desetuṃ na sakkontīti adhippāyo. ‘‘Yatthā’’ti ‘‘idha panā’’ti vuttamevatthaṃ paccāmasati.
ಅಚಿರವತೀನದೀಉಪಮಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Aciravatīnadīupamākathāvaṇṇanā
೫೪೨. ಸಮಭರಿತಾತಿ ಸಮ್ಪುಣ್ಣಾ। ತತೋ ಏವ ಕಾಕಪೇಯ್ಯಾ। ಪಾರಾತಿ ಪರತೀರಂ। ಅಪಾರನ್ತಿ ಓರಿಮತೀರಂ। ಏಹೀತಿ ಆಗಚ್ಛ।
542.Samabharitāti sampuṇṇā. Tato eva kākapeyyā. Pārāti paratīraṃ. Apāranti orimatīraṃ. Ehīti āgaccha.
೫೪೪. ಪಞ್ಚಸೀಲ…ಪೇ॰… ವೇದಿತಬ್ಬಾ ಯಮನಿಯಮಾದಿಬ್ರಾಹ್ಮಣಧಮ್ಮಾನಂ ತದನ್ತೋಗಧಭಾವತೋ। ತಬ್ಬಿಪರೀತಾತಿ ಪಞ್ಚಸೀಲಾದಿವಿಪರೀತಾ ಪಞ್ಚ ವೇರಾದಯೋ। ‘‘ಪುನಪೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಪರಮ್ಪೀ’’ತಿ ವಚನಂ ಇತರಾಯಪಿ ನದಿ ಉಪಮಾಯ ಸಙ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ।
544.Pañcasīla…pe… veditabbā yamaniyamādibrāhmaṇadhammānaṃ tadantogadhabhāvato. Tabbiparītāti pañcasīlādiviparītā pañca verādayo. ‘‘Punapī’’ti vatvā ‘‘aparampī’’ti vacanaṃ itarāyapi nadi upamāya saṅgaṇhanatthaṃ.
೫೪೬. ಕಾಮಯಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನಾತಿ ಕಾಮನೀಯಭಾವೇನ। ಬನ್ಧನಟ್ಠೇನಾತಿ ತೇನೇವ ಕಾಮೇತಬ್ಬಭಾವೇನ ಸತ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆಬನ್ಧನಭಾವೇನ। ಕಾಮಞ್ಚಾಯಂ ಗುಣ-ಸದ್ದೋ ಅತ್ಥನ್ತರೇಸುಪಿ ದಿಟ್ಠಪ್ಪಯೋಗೋ, ತೇಸಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಸಮ್ಭವತೋ ಪಾರಿಸೇಸಞಾಯೇನ ಬನ್ಧನಟ್ಠೇಯೇವ ಯುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅನುಜಾನಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರೋ ಆರದ್ಧೋ, ಏಸೇವಾತಿ ಬನ್ಧನಟ್ಠೋ ಏವ। ನ ಹಿ ರೂಪಾದೀನಂ ಕಾಮೇತಬ್ಬಭಾವೇ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಪಟಲಟ್ಠೋ ಯುಜ್ಜತಿ ತಥಾ ಕಾಮೇತಬ್ಬತಾಯ ಅನಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ರಾಸಟ್ಠಆನಿಸಂಸಟ್ಠೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ ತಥಾಪಿ ಕಾಮೇತಬ್ಬತಾಯ ಅನಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ಪಾರಿಸೇಸತೋ ಪನ ಬನ್ಧನಟ್ಠೋ ಗಹಿತೋ। ಯದಗ್ಗೇನ ಹಿ ನೇಸಂ ಕಾಮೇತಬ್ಬತಾ, ತದಗ್ಗೇನ ಬನ್ಧನಭಾವೋ ಚಾತಿ।
546.Kāmayitabbaṭṭhenāti kāmanīyabhāvena. Bandhanaṭṭhenāti teneva kāmetabbabhāvena sattānaṃ cittassa ābandhanabhāvena. Kāmañcāyaṃ guṇa-saddo atthantaresupi diṭṭhappayogo, tesaṃ panettha asambhavato pārisesañāyena bandhanaṭṭheyeva yuttoti dassetuṃ ‘‘anujānāmī’’tiādinā atthuddhāro āraddho, esevāti bandhanaṭṭho eva. Na hi rūpādīnaṃ kāmetabbabhāve vuccamāne paṭalaṭṭho yujjati tathā kāmetabbatāya anadhippetattā. Rāsaṭṭhaānisaṃsaṭṭhesupi eseva nayo tathāpi kāmetabbatāya anadhippetattā. Pārisesato pana bandhanaṭṭho gahito. Yadaggena hi nesaṃ kāmetabbatā, tadaggena bandhanabhāvo cāti.
ಕೋಟ್ಠಾಸಟ್ಠೋಪಿ ತೇಸು ಯುಜ್ಜತೇವ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾದಿಕೋಟ್ಠಾಸಭಾವೇನ ನೇಸಂ ಕಾಮೇತಬ್ಬತೋ। ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಚ ಗುಣ-ಸದ್ದೋ ದಿಸ್ಸತಿ ‘‘ದಿಗುಣಂ ವಡ್ಢೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದೀಸು, ಸಮ್ಪದಾಟ್ಠೋಪಿ –
Koṭṭhāsaṭṭhopi tesu yujjateva cakkhuviññeyyādikoṭṭhāsabhāvena nesaṃ kāmetabbato. Koṭṭhāse ca guṇa-saddo dissati ‘‘diguṇaṃ vaḍḍhetabba’’ntiādīsu, sampadāṭṭhopi –
‘‘ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ನಾಮಾನಿ, ಸಗುಣೇನ ಮಹೇಸಿನೋ।
‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;
ಗುಣೇನ ನಾಮಮುದ್ಧೇಯ್ಯಂ, ಅಪಿ ನಾಮಸಹಸ್ಸತೋ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೩೧೩; ಉದಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೩; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೭೬)।
Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāmasahassato’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 1313; udā. aṭṭha. 53; paṭi. ma. aṭṭha. 76);
ಆದೀಸು ಸೋಪಿ ಇಧ ನ ಯುಜ್ಜತೀತಿ ಅನುದ್ಧಟೋ।
Ādīsu sopi idha na yujjatīti anuddhaṭo.
ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬಾ, ತೇನ ಪನ ವಿಜಾನನಂ ದಸ್ಸನಮೇವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ‘‘ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಸೋತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿ ಏತೇನುಪಾಯೇನಾತಿ ಅತಿದಿಸತಿ। ಗವೇಸಿತಮ್ಪಿ ‘‘ಇಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಇಧ ನಾಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪರಿಯಿಟ್ಠಾ ವಾ ಹೋನ್ತು ಮಾ ವಾ’’ತಿ। ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಭೂತಾತಿ ಸುಖಾರಮ್ಮಣಭೂತಾ। ಕಾಮನೀಯಾತಿ ಕಾಮೇತಬ್ಬಾ। ಇಟ್ಠಭಾವೇನ ಮನಂ ಅಪ್ಪಾಯನ್ತೀತಿ ಮನಾಪಾ। ಪಿಯಜಾತಿಕಾತಿ ಪಿಯಸಭಾವಾ।
Cakkhuviññeyyāti cakkhuviññāṇena vijānitabbā, tena pana vijānanaṃ dassanamevāti āha ‘‘passitabbā’’ti. ‘‘Sotaviññāṇena sotabbā’’ti evamādi etenupāyenāti atidisati. Gavesitampi ‘‘iṭṭha’’nti vuccati, taṃ idha nādhippetanti āha ‘‘pariyiṭṭhā vā hontu mā vā’’ti. Iṭṭhārammaṇabhūtāti sukhārammaṇabhūtā. Kāmanīyāti kāmetabbā. Iṭṭhabhāvena manaṃ appāyantīti manāpā. Piyajātikāti piyasabhāvā.
ಗೇಧೇನಾತಿ ಲೋಭೇನ ಅಭಿಭೂತಾ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಮುಚ್ಛಾಕಾರನ್ತಿ ಮೋಹನಾಕಾರಂ। ಅಧಿಓಸನ್ನಾತಿ ಅಧಿಗ್ಗಯ್ಹ ಅಜ್ಝೋಸಾಯ ಅವಸನ್ನಾ, ತೇನಾಹ ‘‘ಓಗಾಳ್ಹಾ’’ತಿ। ಪರಿನಿಟ್ಠಾನಪ್ಪತ್ತಾತಿ ಗಿಲಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಟ್ಠಾಪನವಸೇನ ಪರಿನಿಟ್ಠಾನಂ ಉಪಗತಾ। ಆದೀನವನ್ತಿ ಕಾಮಪರಿಭೋಗೇ ಸಮ್ಪತಿ, ಆಯತಿಞ್ಚ ದೋಸಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ। ಘಾಸಚ್ಛಾದನಾದಿಸಮ್ಭೋಗನಿಮಿತ್ತಸಂಕಿಲೇಸತೋ ನಿಸ್ಸರನ್ತಿ ಅಪಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ನಿಸ್ಸರಣಂ, ಯೋನಿಸೋ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪರಿಭೋಗಪಞ್ಞಾ। ತದಭಾವತೋ ಅನಿಸ್ಸರಣಪಞ್ಞಾತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇದಮೇತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
Gedhenāti lobhena abhibhūtā hutvā pañcakāmaguṇe paribhuñjantīti yojanā. Mucchākāranti mohanākāraṃ. Adhiosannāti adhiggayha ajjhosāya avasannā, tenāha ‘‘ogāḷhā’’ti. Pariniṭṭhānappattāti gilitvā pariniṭṭhāpanavasena pariniṭṭhānaṃ upagatā. Ādīnavanti kāmaparibhoge sampati, āyatiñca dosaṃ apassantā. Ghāsacchādanādisambhoganimittasaṃkilesato nissaranti apagacchanti etenāti nissaraṇaṃ, yoniso paccavekkhitvā tesaṃ paribhogapaññā. Tadabhāvato anissaraṇapaññāti imamatthaṃ dassento ‘‘idametthā’’tiādimāha.
೫೪೮-೯. ಆವರನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಆದಿತೋವ ನಿವಾರೇನ್ತಿ। ನಿವಾರೇನ್ತೀತಿ ನಿರವಸೇಸತೋ ವಾರಯನ್ತಿ। ಓನನ್ಧನ್ತೀತಿ ಓಗಾಹನ್ತಾ ವಿಯ ಛಾದೇನ್ತಿ। ಪರಿಯೋನನ್ಧನ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಛಾದೇನ್ತಿ। ಆವರಣಾದೀನಂ ವಸೇನಾತಿ ಆವರಣಾದಿಅತ್ಥಾನಂ ವಸೇನ। ತೇ ಹಿ ಆಸೇವನಬಲವತಾಯ ಪುರಿಮಪುರಿಮೇಹಿ ಪಚ್ಛಿಮಪಚ್ಛಿಮಾ ದಳ್ಹತರತಮಾದಿಭಾವಪ್ಪತ್ತಾ ವುತ್ತಾ।
548-9.Āvarantīti kusalappavattiṃ āditova nivārenti. Nivārentīti niravasesato vārayanti. Onandhantīti ogāhantā viya chādenti. Pariyonandhantīti sabbaso chādenti. Āvaraṇādīnaṃ vasenāti āvaraṇādiatthānaṃ vasena. Te hi āsevanabalavatāya purimapurimehi pacchimapacchimā daḷhataratamādibhāvappattā vuttā.
ಸಂಸನ್ದನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Saṃsandanakathāvaṇṇanā
೫೫೦. ಇತ್ಥಿಪರಿಗ್ಗಹೇ ಸತಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಪರಿಗ್ಗಹೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಏವ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಪರಿಗ್ಗಹೋತಿ ಇತ್ಥಿಪರಿಗ್ಗಹೇನ ಸಪರಿಗ್ಗಹೋ’’ತಿ। ‘‘ಇತ್ಥಿಪರಿಗ್ಗಹೇನ ಅಪರಿಗ್ಗಹೋ’’ತಿ ಚ ಇದಂ ತೇವಿಜ್ಜಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸು ದಿಸ್ಸಮಾನಪರಿಗ್ಗಹಾನಂ ದುಟ್ಠುಲ್ಲತಮಪರಿಗ್ಗಹಾಭಾವದಸ್ಸನಂ। ಏವಂಭೂತಾನಂ ತೇವಿಜ್ಜಾನಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಕಾ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಸಂಸನ್ದನಾ, ಬ್ರಹ್ಮಾ ಪನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಅಪರಿಗ್ಗಹೋತಿ। ವೇರಚಿತ್ತೇನ ಅವೇರೋ, ಕುತೋ ಏತಸ್ಸ ವೇರಪ್ಪಯೋಗೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಚಿತ್ತಗೇಲಞ್ಞಸಙ್ಖಾತೇನಾತಿ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಗೇಲಞ್ಞಸಞ್ಞಿತೇನ, ತೇನಸ್ಸ ಸಬ್ಬರೂಪಕಾಯಗೇಲಞ್ಞಭಾವೋ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಬ್ಯಾಪಜ್ಝೇನಾತಿ ದುಕ್ಖೇನ। ಉದ್ಧಚ್ಚಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾದೀಹೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ತದೇಕಟ್ಠಾ ಸಂಕಿಲೇಸಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ। ಅಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಹೇತುಭೂತಾಯ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಸತಿ ನ ಕದಾಚಿ ಚಿತ್ತಂ ಪುರಿಸಸ್ಸ ವಸೇ ವತ್ತತಿ, ಪಹೀನಾಯ ಪನ ಸಿಯಾ ವಸವತ್ತನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯ ಅಭಾವತೋ ಚಿತ್ತಂ ವಸೇ ವತ್ತೇತೀ’’ತಿ। ಚಿತ್ತಗತಿಕಾತಿ ಚಿತ್ತವಸಿಕಾ, ತೇನಾಹ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಸೇ ವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ। ನ ತಾದಿಸೋತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಿಯ ಚಿತ್ತವಸಿಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ವಸೀಭೂತಜ್ಝಾನಾಭಿಞ್ಞತಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತೀತಿ ವಸವತ್ತೀ।
550. Itthipariggahe sati purisassa pañcakāmaguṇapariggaho paripuṇṇo eva hotīti vuttaṃ ‘‘sapariggahoti itthipariggahena sapariggaho’’ti. ‘‘Itthipariggahena apariggaho’’ti ca idaṃ tevijjabrāhmaṇesu dissamānapariggahānaṃ duṭṭhullatamapariggahābhāvadassanaṃ. Evaṃbhūtānaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ kā brahmunā saṃsandanā, brahmā pana sabbena sabbaṃ apariggahoti. Veracittena avero, kuto etassa verappayogoti adhippāyo. Cittagelaññasaṅkhātenāti cittuppādagelaññasaññitena, tenassa sabbarūpakāyagelaññabhāvo vutto hoti. Byāpajjhenāti dukkhena. Uddhaccakukkuccādīhīti ādi-saddena tadekaṭṭhā saṃkilesadhammā saṅgayhanti. Appaṭipattihetubhūtāya vicikicchāya sati na kadāci cittaṃ purisassa vase vattati, pahīnāya pana siyā vasavattananti āha ‘‘vicikicchāya abhāvato cittaṃ vase vattetī’’ti. Cittagatikāti cittavasikā, tenāha cittassa vase vattantī’’ti. Na tādisoti brāhmaṇā viya cittavasiko na hoti, atha kho vasībhūtajjhānābhiññatāya cittaṃ attano vase vattetīti vasavattī.
೫೫೨. ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮಗ್ಗೇತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಗಾಮಿಮಗ್ಗೇ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬೇ, ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬೇ ವಾ, ತಂ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಉಪಗನ್ತ್ವಾತಿ ಅಮಗ್ಗಮೇವ ‘‘ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪಜ್ಜನೇನ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ, ಪಟಿಜಾನಿತ್ವಾ ವಾ। ಪಙ್ಕಂ ಓತಿಣ್ಣಾ ವಿಯಾತಿ ಮತ್ಥಕೇ ಏಕಙ್ಗುಲಂ ವಾ ಉಪಡ್ಢಙ್ಗುಲಂ ವಾ ಸುಕ್ಖತಾಯ ‘‘ಸಮತಲ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಅನೇಕಪೋರಿಸಂ ಮಹಾಪಙ್ಕಂ ಓತಿಣ್ಣಾ ವಿಯ। ಅನುಪ್ಪವಿಸನ್ತೀತಿ ಅಪಾಯಮಗ್ಗಂ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮಗ್ಗಸಞ್ಞಾಯ ಓಗಾಹಯನ್ತಿ। ತತೋ ಏವ ಸಂಸೀದಿತ್ವಾ ವಿಸಾದಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ। ಏವನ್ತಿ ‘‘ಸಮತಲ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತನಯೇನ। ಸಂಸೀದಿತ್ವಾತಿ ನಿಮ್ಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ। ಸುಕ್ಖತರಣಂ ಮಞ್ಞೇ ತರನ್ತೀತಿ ಸುಕ್ಖನದಿತರಣಂ ತರನ್ತಿ ಮಞ್ಞೇ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ತೇವಿಜ್ಜಾ ಅಮಗ್ಗಮೇವ ‘‘ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಸಂಸೀದನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ। ಯಥಾ ತೇತಿ ಯಥಾ ತೇ ‘‘ಸಮತಲ’’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಪಙ್ಕಂ ಓತಿಣ್ಣಾ। ಇಧೇವ ಚಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಅತ್ತಭಾವೇ। ಸುಖಂ ವಾ ಸಾತಂ ವಾ ನ ಲಭನ್ತೀತಿ ಝಾನಸುಖಂ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಾತಂ ವಾ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಕುತೋ ಮಗ್ಗಸುಖಂ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಸಾತಂ ವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಮಗ್ಗದೀಪಕನ್ತಿ ಮಗ್ಗದೀಪಕಾಭಿಮತಂ। ‘‘ಇರಿಣ’’ನ್ತಿ ಅರಞ್ಞಾನಿಯಾ ಇದಂ ಅಧಿವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಗಾಮಕಂ ಮಹಾರಞ್ಞ’’ನ್ತಿ । ಮಿಗರುರುಆದೀನಮ್ಪಿ ಅನುಪಭೋಗರುಕ್ಖೇಹಿ। ಪರಿವತ್ತಿತುಮ್ಪಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋನ್ತಿ ಮಹಾಕಣ್ಟಕತಾಯ। ಞಾತೀನಂ ಬ್ಯಸನಂ ವಿನಾಸೋ ಞಾತಿಬ್ಯಸನಂ। ಏವಂ ಭೋಗಸೀಲಬ್ಯಸನಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ರೋಗೋ ಏವ ಬ್ಯಸತಿ ವಿಬಾಧತೀತಿ ರೋಗಬ್ಯಸನಂ। ಏವಂ ದಿಟ್ಠಿಬ್ಯಸನಮ್ಪಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
552.Brahmalokamaggeti brahmalokagāmimagge paṭipajjitabbe, paññapetabbe vā, taṃ paññapentāti adhippāyo. Upagantvāti amaggameva ‘‘maggo’’ti micchāpaṭipajjanena upagantvā, paṭijānitvā vā. Paṅkaṃ otiṇṇā viyāti matthake ekaṅgulaṃ vā upaḍḍhaṅgulaṃ vā sukkhatāya ‘‘samatala’’nti saññāya anekaporisaṃ mahāpaṅkaṃ otiṇṇā viya. Anuppavisantīti apāyamaggaṃ brahmalokamaggasaññāya ogāhayanti. Tato eva saṃsīditvā visādaṃ pāpuṇanti. Evanti ‘‘samatala’’ntiādinā vuttanayena. Saṃsīditvāti nimmujjitvā. Sukkhataraṇaṃ maññe tarantīti sukkhanaditaraṇaṃ taranti maññe. Tasmāti yasmā tevijjā amaggameva ‘‘maggo’’ti upagantvā saṃsīdanti, tasmā. Yathāteti yathā te ‘‘samatala’’nti saññāya paṅkaṃ otiṇṇā. Idheva cāti imasmiñca attabhāve. Sukhaṃ vā sātaṃ vā na labhantīti jhānasukhaṃ vā vipassanāsātaṃ vā na labhanti, kuto maggasukhaṃ vā nibbānasātaṃ vāti adhippāyo. Maggadīpakanti maggadīpakābhimataṃ. ‘‘Iriṇa’’nti araññāniyā idaṃ adhivacananti āha ‘‘agāmakaṃ mahārañña’’nti . Migaruruādīnampi anupabhogarukkhehi. Parivattitumpi na sakkā honti mahākaṇṭakatāya. Ñātīnaṃ byasanaṃ vināso ñātibyasanaṃ. Evaṃ bhogasīlabyasanāni veditabbāni. Rogo eva byasati vibādhatīti rogabyasanaṃ. Evaṃ diṭṭhibyasanampi daṭṭhabbaṃ.
೫೫೪. ಜಾತಸಂವಡ್ಢೋತಿ ಜಾತೋ ಹುತ್ವಾ ಸಂವಡ್ಢಿತೋ। ನ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾ ಹೋನ್ತಿ ಪರಿಚಯಾಭಾವತೋ। ಚಿರನಿಕ್ಖನ್ತೋತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಚಿರಕಾಲೋ। ದನ್ಧಾಯಿತತ್ತನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಮನ್ದತ್ತಂ ಸಣಿಕವುತ್ತಿ, ತಂ ಪನ ಸಂಸಯವಸೇನ ಚಿರಾಯನಂ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಙ್ಖಾವಸೇನ ಚಿರಾಯಿತತ್ತ’’ನ್ತಿ। ವಿತ್ಥಾಯಿತತ್ತನ್ತಿ ಸಾರಜ್ಜಿತತ್ತಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ವಿತ್ಥಾಯಿತತ್ತಂ ನಾಮ ಛಮ್ಭಿತತ್ತನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಥದ್ಧಭಾವಗ್ಗಹಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
554.Jātasaṃvaḍḍhoti jāto hutvā saṃvaḍḍhito. Na sabbaso paccakkhā honti paricayābhāvato. Ciranikkhantoti nikkhanto hutvā cirakālo. Dandhāyitattanti vissajjane mandattaṃ saṇikavutti, taṃ pana saṃsayavasena cirāyanaṃ nāma hotīti āha ‘‘kaṅkhāvasena cirāyitatta’’nti. Vitthāyitattanti sārajjitattaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana vitthāyitattaṃ nāma chambhitattanti adhippāyena ‘‘thaddhabhāvaggahaṇa’’nti vuttaṃ.
೫೫೫. ಉ-ಇತಿ ಉಪಸಗ್ಗಯೋಗೇ ಲುಮ್ಪ-ಸದ್ದೋ ಉದ್ಧರಣತ್ಥೋ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಉಲ್ಲುಮ್ಪತೂ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಉದ್ಧರತೂತಿ ಅತ್ಥಮಾಹ। ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ಹಿ ಧಾತು-ಸದ್ದಾ ಅತ್ಥವಿಸೇಸವುತ್ತಿನೋ ಹೋನ್ತಿ ಯಥಾ ‘‘ಉದ್ಧರತೂ’’ತಿ।
555.U-iti upasaggayoge lumpa-saddo uddharaṇattho hotīti ‘‘ullumpatū’’ti padassa uddharatūti atthamāha. Upasaggavasena hi dhātu-saddā atthavisesavuttino honti yathā ‘‘uddharatū’’ti.
ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮಗ್ಗದೇಸನಾವಣ್ಣನಾ
Brahmalokamaggadesanāvaṇṇanā
೫೫೬. ಯಸ್ಸ ಅತಿಸಯೇನ ಬಲಂ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ‘‘ಬಲವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಬಲಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ। ಸಙ್ಖಂ ಧಮಯತೀತಿ ಸಙ್ಖಧಮಕೋ, ತಂ ಧಮಯಿತ್ವಾ ತತೋ ಸದ್ದಪವತ್ತಕೋ। ಅಪ್ಪನಾವ ವಟ್ಟತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಸಮ್ಮದೇವ ಚೇತಸೋ ವಿಮುತ್ತಿಭಾವತೋ।
556. Yassa atisayena balaṃ atthi, so ‘‘balavā’’ti vuttoti āha ‘‘balasampanno’’ti. Saṅkhaṃ dhamayatīti saṅkhadhamako, taṃ dhamayitvā tato saddapavattako. Appanāva vaṭṭati paṭipakkhato sammadeva cetaso vimuttibhāvato.
ಪಮಾಣಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಕಾಮಾವಚರಂ ಪಮಾಣಕರಾನಂ ಸಂಕಿಲೇಸಧಮ್ಮಾನಂ ಅವಿಕ್ಖಮ್ಭನತೋ। ತಥಾ ಹಿ ತಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಪುಬ್ಬಭಾಗಭೂತಂ ಪಮಾಣಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಓದಿಸ್ಸಕಅನೋದಿಸ್ಸಕದಿಸಾಫರಣವಸೇನ ವಡ್ಢೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯತೋ ಪನ ಅಪ್ಪಮಾಣಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ರೂಪಾರೂಪಾವಚರಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ತಞ್ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಅರೂಪಾವಚರೇ ಓದಿಸ್ಸಕಾನೋದಿಸ್ಸಕವಸೇನ ಫರಣಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ತಥಾ ದಿಸಾಫರಣಂ।
Pamāṇakataṃ kammaṃ nāma kāmāvacaraṃ pamāṇakarānaṃ saṃkilesadhammānaṃ avikkhambhanato. Tathā hi taṃ brahmavihārapubbabhāgabhūtaṃ pamāṇaṃ atikkamitvā odissakaanodissakadisāpharaṇavasena vaḍḍhetuṃ na sakkā. Vuttavipariyāyato pana appamāṇakataṃ kammaṃ nāma rūpārūpāvacaraṃ, tenāha ‘‘tañhī’’tiādi. Tattha arūpāvacare odissakānodissakavasena pharaṇaṃ na labbhati, tathā disāpharaṇaṃ.
ಕೇಚಿ ಪನ ತಂ ಆಗಮನವಸೇನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ತದಯುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರನಿಸ್ಸನ್ದೋ ಆರುಪ್ಪಂ, ಅಥ ಖೋ ಕಸಿಣನಿಸ್ಸನ್ದೋ, ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಸುವಿಭಾವಿತಂ ವಸೀಭಾವಂ ಪಾಪಿತಂ ಆರುಪ್ಪಂ, ತಂ ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣಕತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಂ ವಾ ಸಾತಿಸಯಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಭಾವನಾಯ ಅಭಿಸಙ್ಖತೇನ ಸನ್ತಾನೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಂ, ಯಞ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಸಮಾಪನ್ನಂ ಅರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಂ, ತಂ ಇಮಿನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಫರಣಪ್ಪಮಾಣವಸೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣಕತನ್ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಅಪರೇ। ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
Keci pana taṃ āgamanavasena labbhatīti vadanti, tadayuttaṃ. Na hi brahmavihāranissando āruppaṃ, atha kho kasiṇanissando, tasmā yaṃ suvibhāvitaṃ vasībhāvaṃ pāpitaṃ āruppaṃ, taṃ ‘‘appamāṇakata’’nti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Yaṃ vā sātisayaṃ brahmavihārabhāvanāya abhisaṅkhatena santānena nibbattitaṃ, yañca brahmavihārasamāpattito vuṭṭhāya samāpannaṃ arūpāvacarajjhānaṃ, taṃ iminā pariyāyena pharaṇappamāṇavasena appamāṇakatanti vattuṃ vaṭṭatīti apare. Vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
ರೂಪಾವಚರಾರೂಪಾವಚರಕಮ್ಮೇತಿ ರೂಪಾವಚರಕಮ್ಮೇ, ಅರೂಪಾವಚರಕಮ್ಮೇ ಚ ಸತಿ। ನ ಓಹೀಯತಿ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಕತೂಪಚಿತಮ್ಪಿ ಕಾಮಾವಚರಕಮ್ಮಂ ಯಥಾಧಿಗತೇ ಮಹಗ್ಗತಜ್ಝಾನೇ ಅಪರಿಹೀನೇ ತಂ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಸಯಂ ಓಹೀಯಕಂ ಹುತ್ವಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ದಾತುಂ ಸಮತ್ಥಭಾವೇ ನ ತಿಟ್ಠತಿ। ಲಗ್ಗಿತುನ್ತಿ ಆವರಿತುಂ ನಿಸೇಧೇತುಂ। ಠಾತುನ್ತಿ ಪಟಿಬಲೋ ಹುತ್ವಾ ಠಾತುಂ। ಫರಿತ್ವಾತಿ ಪಟಿಪ್ಫರಿತ್ವಾ। ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ತಸ್ಸ ಸಾಮತ್ಥಿಯಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ। ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪರಿಯಾದಿಯನಂ ನಾಮ ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕುಪ್ಪಾದನಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕುಪ್ಪಾದನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಏವಂ ಮೇತ್ತಾದಿವಿಹಾರೀತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾನಂ ಮೇತ್ತಾದೀನಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾನಂ ವಸೇನ ಮೇತ್ತಾದಿವಿಹಾರೀ।
Rūpāvacarārūpāvacarakammeti rūpāvacarakamme, arūpāvacarakamme ca sati. Na ohīyati na tiṭṭhatīti katūpacitampi kāmāvacarakammaṃ yathādhigate mahaggatajjhāne aparihīne taṃ abhibhavitvā paṭibāhitvā sayaṃ ohīyakaṃ hutvā paṭisandhiṃ dātuṃ samatthabhāve na tiṭṭhati. Laggitunti āvarituṃ nisedhetuṃ. Ṭhātunti paṭibalo hutvā ṭhātuṃ. Pharitvāti paṭippharitvā. Pariyādiyitvāti tassa sāmatthiyaṃ khepetvā. Kammassa pariyādiyanaṃ nāma tassa vipākuppādanaṃ nisedhetvā attano vipākuppādananti āha ‘‘tassa vipākaṃ paṭibāhitvā’’tiādi. Evaṃ mettādivihārīti evaṃ vuttānaṃ mettādīnaṃ brahmavihārānaṃ vasena mettādivihārī.
೫೫೯. ಅಗ್ಗಞ್ಞಸುತ್ತೇ…ಪೇ॰… ಅಲತ್ಥುನ್ತಿ ಅಗ್ಗಞ್ಞಸುತ್ತೇ ಆಗತನಯೇನ ಉಪಸಮ್ಪದಞ್ಚೇವ ಅರಹತ್ತಞ್ಚ ಅಲತ್ಥುಂ ಪಟಿಲಭಿಂಸು। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
559.Aggaññasutte…pe… alatthunti aggaññasutte āgatanayena upasampadañceva arahattañca alatthuṃ paṭilabhiṃsu. Sesaṃ suviññeyyameva.
ತೇವಿಜ್ಜಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ।
Tevijjasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
ನಿಟ್ಠಿತಾ ಚ ತೇರಸಸುತ್ತಪಟಿಮಣ್ಡಿತಸ್ಸ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧವಗ್ಗಸ್ಸ ಅತ್ಥವಣ್ಣನಾಯ
Niṭṭhitā ca terasasuttapaṭimaṇḍitassa sīlakkhandhavaggassa atthavaṇṇanāya
ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾತಿ।
Līnatthappakāsanāti.
ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧವಗ್ಗಟೀಕಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Sīlakkhandhavaggaṭīkā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೧೩. ತೇವಿಜ್ಜಸುತ್ತಂ • 13. Tevijjasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ೧೩. ತೇವಿಜ್ಜಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 13. Tevijjasuttavaṇṇanā
