Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / དཱིགྷ ནིཀཱཡ (ཨཊྛཀཐཱ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) |
༡༣. ཏེཝིཛྫསུཏྟཝཎྞནཱ
13. Tevijjasuttavaṇṇanā
༥༡༨. ཨེཝཾ མེ སུཏཾ…པེ॰… ཀོསལེསཱུཏི ཏེཝིཛྫསུཏྟཾ། ཏཏྲཱཡཾ ཨནུཏྟཱནཔདཝཎྞནཱ། མནསཱཀཊནྟི ཏསྶ གཱམསྶ ནཱམཾ། ཨུཏྟརེན མནསཱཀཊསྶཱཏི མནསཱཀཊཏོ ཨཝིདཱུརེ ཨུཏྟརཔསྶེ། ཨམྦཝནེཏི ཏརུཎཨམྦརུཀྑསཎྜེ, རམཎཱིཡོ ཀིར སོ བྷཱུམིབྷཱགོ, ཧེཊྛཱ རཛཏཔཊྚསདིསཱ ཝཱལིཀཱ ཝིཔྤཀིཎྞཱ, ཨུཔརི མཎིཝིཏཱནཾ ཝིཡ གྷནསཱཁཱཔཏྟཾ ཨམྦཝནཾ། ཏསྨིཾ བུདྡྷཱནཾ ཨནུཙྪཝིཀེ པཝིཝེཀསུཁེ ཨམྦཝནེ ཝིཧརཏཱིཏི ཨཏྠོ།
518.Evaṃme sutaṃ…pe… kosalesūti tevijjasuttaṃ. Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā. Manasākaṭanti tassa gāmassa nāmaṃ. Uttarena manasākaṭassāti manasākaṭato avidūre uttarapasse. Ambavaneti taruṇaambarukkhasaṇḍe, ramaṇīyo kira so bhūmibhāgo, heṭṭhā rajatapaṭṭasadisā vālikā vippakiṇṇā, upari maṇivitānaṃ viya ghanasākhāpattaṃ ambavanaṃ. Tasmiṃ buddhānaṃ anucchavike pavivekasukhe ambavane viharatīti attho.
༥༡༩. ཨབྷིཉྙཱཏཱ ཨབྷིཉྙཱཏཱཏི ཀུལཙཱརིཏྟཱདིསམྤཏྟིཡཱ ཏཏྠ ཏཏྠ པཉྙཱཏཱ། ཙངྐཱིཏིཨཱདཱིནི ཏེསཾ ནཱམཱནི། ཏཏྠ ཙངྐཱི ཨོཔཱསཱདཝཱསིཀོ། ཏཱརུཀྑོ ཨིཙྪཱནངྒལཝཱསིཀོ། པོཀྑརསཱཏཱི ཨུཀྐཊྛཝཱསིཀོ། ཛཱཎུསོཎཱི སཱཝཏྠིཝཱསིཀོ། ཏོདེཡྻོ ཏུདིགཱམཝཱསིཀོ། ཨཉྙེ ཙཱཏི ཨཉྙེ ཙ བཧུཛནཱ། ཨཏྟནོ ཨཏྟནོ ནིཝཱསཊྛཱནེཧི ཨཱགནྟྭཱ མནྟསཛ྄ཛྷཱཡཀརཎཏྠཾ ཏཏྠ པཊིཝསནྟི། མནསཱཀཊསྶ ཀིར རམཎཱིཡཏཱཡ ཏེ བྲཱཧྨཎཱ ཏཏྠ ནདཱིཏཱིརེ གེཧཱནི ཀཱརེཏྭཱ པརིཀྑིཔཱཔེཏྭཱ ཨཉྙེསཾ བཧཱུནཾ པཝེསནཾ ནིཝཱརེཏྭཱ ཨནྟརནྟརཱ ཏཏྠ གནྟྭཱ ཝསནྟི།
519.Abhiññātā abhiññātāti kulacārittādisampattiyā tattha tattha paññātā. Caṅkītiādīni tesaṃ nāmāni. Tattha caṅkī opāsādavāsiko. Tārukkho icchānaṅgalavāsiko. Pokkharasātī ukkaṭṭhavāsiko. Jāṇusoṇī sāvatthivāsiko. Todeyyo tudigāmavāsiko. Aññe cāti aññe ca bahujanā. Attano attano nivāsaṭṭhānehi āgantvā mantasajjhāyakaraṇatthaṃ tattha paṭivasanti. Manasākaṭassa kira ramaṇīyatāya te brāhmaṇā tattha nadītīre gehāni kāretvā parikkhipāpetvā aññesaṃ bahūnaṃ pavesanaṃ nivāretvā antarantarā tattha gantvā vasanti.
༥༢༠-༥༢༡. ཝཱསེཊྛབྷཱརདྭཱཛཱནནྟི ཝཱསེཊྛསྶ ཙ པོཀྑརསཱཏིནོ ཨནྟེཝཱསིཀསྶ, བྷཱརདྭཱཛསྶ ཙ ཏཱརུཀྑནྟེཝཱསིཀསྶ། ཨེཏེ ཀིར དྭེ ཛཱཏིསམྤནྣཱ ཏིཎྞཾ ཝེདཱནཾ པཱརགཱུ ཨཧེསུཾ། ཛངྒྷཝིཧཱརནྟི ཨཏིཙིརནིསཛྫཔཙྩཡཱ ཀིལམཐཝིནོདནཏྠཱཡ ཛངྒྷཙཱརཾ། ཏེ ཀིར དིཝསཾ སཛ྄ཛྷཱཡཾ ཀཏྭཱ སཱཡནྷེ ཝུཊྛཱཡ ནྷཱནཱིཡསམྦྷཱརགནྡྷམཱལཏེལདྷོཏཝཏྠཱནི གཱཧཱཔེཏྭཱ ཨཏྟནོ པརིཛནཔརིཝུཏཱ ནྷཱཡིཏུཀཱམཱ ནདཱིཏཱིརཾ གནྟྭཱ རཛཏཔཊྚཝཎྞེ ཝཱལིཀཱསཎྜེ ཨཔརཱཔརཾ ཙངྐམིཾསུ། ཨེཀཾ ཙངྐམནྟཾ ཨིཏརོ ཨནུཙངྐམི, པུན ཨིཏརཾ ཨིཏརོཏི། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨནུཙངྐམནྟཱནཾ ཨནུཝིཙརནྟཱན’’ནྟི། མགྒཱམགྒེཏི མགྒེ ཙ ཨམགྒེ ཙ། ཀཏམཾ ནུ ཁོ པཊིཔདཾ པཱུརེཏྭཱ ཀཏམེན མགྒེན སཀྐཱ སུཁཾ བྲཧྨལོཀཾ གནྟུནྟི ཨེཝཾ མགྒཱམགྒཾ ཨཱརབྦྷ ཀཐཾ སམུཊྛཱཔེསུནྟི ཨཏྠོ། ཨཉྫསཱཡནོཏི ཨུཛུམགྒསྶེཏཾ ཝེཝཙནཾ, ཨཉྫསཱ ཝཱ ཨུཛུཀམེཝ ཨེཏེན ཨཱཡནྟི ཨཱགཙྪནྟཱིཏི ཨཉྫསཱཡནོ ནིཡྻཱནིཀོ ནིཡྻཱཏཱིཏི ནིཡྻཱཡནྟོ ནིཡྻཱཏི, གཙྪནྟོ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ།
520-521.Vāseṭṭhabhāradvājānanti vāseṭṭhassa ca pokkharasātino antevāsikassa, bhāradvājassa ca tārukkhantevāsikassa. Ete kira dve jātisampannā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū ahesuṃ. Jaṅghavihāranti aticiranisajjapaccayā kilamathavinodanatthāya jaṅghacāraṃ. Te kira divasaṃ sajjhāyaṃ katvā sāyanhe vuṭṭhāya nhānīyasambhāragandhamālateladhotavatthāni gāhāpetvā attano parijanaparivutā nhāyitukāmā nadītīraṃ gantvā rajatapaṭṭavaṇṇe vālikāsaṇḍe aparāparaṃ caṅkamiṃsu. Ekaṃ caṅkamantaṃ itaro anucaṅkami, puna itaraṃ itaroti. Tena vuttaṃ ‘‘anucaṅkamantānaṃ anuvicarantāna’’nti. Maggāmaggeti magge ca amagge ca. Katamaṃ nu kho paṭipadaṃ pūretvā katamena maggena sakkā sukhaṃ brahmalokaṃ gantunti evaṃ maggāmaggaṃ ārabbha kathaṃ samuṭṭhāpesunti attho. Añjasāyanoti ujumaggassetaṃ vevacanaṃ, añjasā vā ujukameva etena āyanti āgacchantīti añjasāyano niyyāniko niyyātīti niyyāyanto niyyāti, gacchanto gacchatīti attho.
ཏཀྐརསྶ བྲཧྨསཧབྱཏཱཡཱཏི ཡོ ཏཾ མགྒཾ ཀརོཏི པཊིཔཛྫཏི, ཏསྶ བྲཧྨུནཱ སདྡྷིཾ སཧབྷཱཝཱཡ, ཨེཀཊྛཱནེ པཱཏུབྷཱཝཱཡ གཙྪཏཱིཏི ཨཏྠོ། ཡྭཱཡནྟི ཡོ ཨཡཾ། ཨཀྑཱཏོཏི ཀཐིཏོ དཱིཔིཏོ། བྲཱཧྨཎེན པོཀྑརསཱཏིནཱཏི ཨཏྟནོ ཨཱཙརིཡཾ ཨཔདིསཏི། ཨིཏི ཝཱསེཊྛོ སཀམེཝ ཨཱཙརིཡཝཱདཾ ཐོམེཏྭཱ པགྒཎྷིཏྭཱ ཝིཙརཏི། བྷཱརདྭཱཛོཔི སཀམེཝཱཏི། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ནེཝ ཁོ ཨསཀྑི ཝཱསེཊྛོ’’ཏིཨཱདི།
Takkarassa brahmasahabyatāyāti yo taṃ maggaṃ karoti paṭipajjati, tassa brahmunā saddhiṃ sahabhāvāya, ekaṭṭhāne pātubhāvāya gacchatīti attho. Yvāyanti yo ayaṃ. Akkhātoti kathito dīpito. Brāhmaṇena pokkharasātināti attano ācariyaṃ apadisati. Iti vāseṭṭho sakameva ācariyavādaṃ thometvā paggaṇhitvā vicarati. Bhāradvājopi sakamevāti. Tena vuttaṃ ‘‘neva kho asakkhi vāseṭṭho’’tiādi.
ཏཏོ ཝཱསེཊྛོ ‘‘ཨུབྷིནྣམྤི ཨམྷཱཀཾ ཀཐཱ ཨནིཡྻཱནིཀཱཝ, ཨིམསྨིཉྩ ལོཀེ མགྒཀུསལོ ནཱམ བྷོཏཱ གོཏམེན སདིསོ ནཏྠི, བྷཝཉྩ གོཏམོ ཨཝིདཱུརེ ཝསཏི, སོ ནོ ཏུལཾ གཧེཏྭཱ ནིསིནྣཝཱཎིཛོ ཝིཡ ཀངྑཾ ཚིནྡིསྶཏཱི’’ཏི ཙིནྟེཏྭཱ ཏམཏྠཾ བྷཱརདྭཱཛསྶ ཨཱརོཙེཏྭཱ ཨུབྷོཔི གནྟྭཱ ཨཏྟནོ ཀཐཾ བྷགཝཏོ ཨཱརོཙེསུཾ། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཐ ཁོ ཝཱསེཊྛོ…པེ॰… ཡྭཱཡཾ ཨཀྑཱཏོ བྲཱཧྨཎེན ཏཱརུཀྑེནཱ’’ཏི།
Tato vāseṭṭho ‘‘ubhinnampi amhākaṃ kathā aniyyānikāva, imasmiñca loke maggakusalo nāma bhotā gotamena sadiso natthi, bhavañca gotamo avidūre vasati, so no tulaṃ gahetvā nisinnavāṇijo viya kaṅkhaṃ chindissatī’’ti cintetvā tamatthaṃ bhāradvājassa ārocetvā ubhopi gantvā attano kathaṃ bhagavato ārocesuṃ. Tena vuttaṃ ‘‘atha kho vāseṭṭho…pe… yvāyaṃ akkhāto brāhmaṇena tārukkhenā’’ti.
༥༢༢. ཨེཏྠ བྷོ གོཏམཱཏི ཨེཏསྨིཾ མགྒཱམགྒེ། ཝིགྒཧོ ཝིཝཱདོཏིཨཱདཱིསུ པུབྦུཔྤཏྟིཀོ ཝིགྒཧོ། ཨཔརབྷཱགེ ཝིཝཱདོ། དུཝིདྷོཔི ཨེསོ ནཱནཱཨཱཙརིཡཱནཾ ཝཱདཏོ ནཱནཱཝཱདོ།
522.Ettha bho gotamāti etasmiṃ maggāmagge. Viggaho vivādotiādīsu pubbuppattiko viggaho. Aparabhāge vivādo. Duvidhopi eso nānāācariyānaṃ vādato nānāvādo.
༥༢༣. ཨཐ ཀིསྨིཾ པན ཝོཏི ཏྭམྤི ཨཡམེཝ མགྒོཏི ཨཏྟནོ ཨཱཙརིཡཝཱདམེཝ པགྒཡ྄ཧ ཏིཊྛསི, བྷཱརདྭཱཛོཔི ཨཏྟནོ ཨཱཙརིཡཝཱདམེཝ, ཨེཀསྶཱཔི ཨེཀསྨིཾ སཾསཡོ ནཏྠི། ཨེཝཾ སཏི ཀིསྨིཾ ཝོ ཝིགྒཧོཏི པུཙྪཏི།
523.Atha kismiṃ pana voti tvampi ayameva maggoti attano ācariyavādameva paggayha tiṭṭhasi, bhāradvājopi attano ācariyavādameva, ekassāpi ekasmiṃ saṃsayo natthi. Evaṃ sati kismiṃ vo viggahoti pucchati.
༥༢༤. མགྒཱམགྒེ , བྷོ གོཏམཱཏི མགྒེ བྷོ གོཏམ ཨམགྒེ ཙ, ཨུཛུམགྒེ ཙ ཨནུཛུམགྒེ ཙཱཏི ཨཏྠོ། ཨེས ཀིར ཨེཀབྲཱཧྨཎསྶཱཔི མགྒཾ ‘‘ན མགྒོ’’ཏི ན ཝདཏི། ཡཐཱ པན ཨཏྟནོ ཨཱཙརིཡསྶ མགྒོ ཨུཛུམགྒོ, ན ཨེཝཾ ཨཉྙེསཾ ཨནུཛཱནཱཏི, ཏསྨཱ ཏམེཝཏྠཾ དཱིཔེནྟོ ‘‘ཀིཉྩཱཔི བྷོ གོཏམཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ།
524.Maggāmagge, bho gotamāti magge bho gotama amagge ca, ujumagge ca anujumagge cāti attho. Esa kira ekabrāhmaṇassāpi maggaṃ ‘‘na maggo’’ti na vadati. Yathā pana attano ācariyassa maggo ujumaggo, na evaṃ aññesaṃ anujānāti, tasmā tamevatthaṃ dīpento ‘‘kiñcāpi bho gotamā’’tiādimāha.
སབྦཱནི ཏཱནཱིཏི ལིངྒཝིཔལླཱསེན ཝདཏི, སབྦེ ཏེཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། བཧཱུནཱིཏི ཨཊྛ ཝཱ དས ཝཱ། ནཱནཱམགྒཱནཱིཏི མཧནྟཱམཧནྟཛངྒྷམགྒསཀཊམགྒཱདིཝསེན ནཱནཱཝིདྷཱནི སཱམནྟཱ གཱམནདཱིཏལཱ༹ཀཁེཏྟཱདཱིཧི ཨཱགནྟྭཱ གཱམཾ པཝིསནམགྒཱནི།
Sabbāni tānīti liṅgavipallāsena vadati, sabbe teti vuttaṃ hoti. Bahūnīti aṭṭha vā dasa vā. Nānāmaggānīti mahantāmahantajaṅghamaggasakaṭamaggādivasena nānāvidhāni sāmantā gāmanadītaḷākakhettādīhi āgantvā gāmaṃ pavisanamaggāni.
༥༢༥-༥༢༦. ‘‘ནིཡྻནྟཱིཏི ཝཱསེཊྛ ཝདེསཱི’’ཏི བྷགཝཱ ཏིཀྑཏྟུཾ ཝཙཱིབྷེདཾ ཀཏྭཱ པཊིཉྙཾ ཀཱརཱཔེསི། ཀསྨཱ? ཏིཏྠིཡཱ ཧི པཊིཛཱནིཏྭཱ པཙྪཱ ནིགྒཡ྄ཧམཱནཱ ཨཝཛཱནནྟི། སོ ཏཐཱ ཀཱཏུཾ ན སཀྑིསྶཏཱིཏི།
525-526.‘‘Niyyantīti vāseṭṭha vadesī’’ti bhagavā tikkhattuṃ vacībhedaṃ katvā paṭiññaṃ kārāpesi. Kasmā? Titthiyā hi paṭijānitvā pacchā niggayhamānā avajānanti. So tathā kātuṃ na sakkhissatīti.
༥༢༧-༥༢༩. ཏེཝ ཏེཝིཛྫཱཏི ཏེ ཏེཝིཛྫཱ། ཝཀཱརོ ཨཱགམསནྡྷིམཏྟཾ། ཨནྡྷཝེཎཱིཏི ཨནྡྷཔཝེཎཱི, ཨེཀེན ཙཀྑུམཏཱ གཧིཏཡཊྛིཡཱ ཀོཊིཾ ཨེཀོ ཨནྡྷོ གཎྷཏི, ཏཾ ཨནྡྷཾ ཨཉྙོ ཏཾ ཨཉྙོཏི ཨེཝཾ པཎྞཱསསཊྛི ཨནྡྷཱ པཊིཔཱཊིཡཱ གྷཊིཏཱ ཨནྡྷཝེཎཱིཏི ཝུཙྩཏི། པརམྤརསཾསཏྟཱཏི ཨཉྙམཉྙཾ ལགྒཱ, ཡཊྛིགཱཧཀེནཔི ཙཀྑུམཏཱ ཝིརཧིཏཱཏི ཨཏྠོ། ཨེཀོ ཀིར དྷུཏྟོ ཨནྡྷགཎཾ དིསྭཱ ‘‘ཨསུཀསྨིཾ ནཱམ གཱམེ ཁཛྫབྷོཛྫཾ སུལབྷ’’ནྟི ཨུསྶཱཧེཏྭཱ ‘‘ཏེན ཧི ཏཏྠ ནོ སཱམི ནེཧི, ཨིདཾ ནཱམ ཏེ དེམཱ’’ཏི ཝུཏྟེ, ལཉྫཾ གཧེཏྭཱ ཨནྟརཱམགྒེ མགྒཱ ཨོཀྐམྨ མཧནྟཾ གཙྪཾ ཨནུཔརིགནྟྭཱ པུརིམསྶ ཧཏྠེན པཙྪིམསྶ ཀཙྪཾ གཎྷཱཔེཏྭཱ ‘‘ཀིཉྩི ཀམྨཾ ཨཏྠི, གཙྪཐ ཏཱཝ ཏུམྷེ’’ཏི ཝཏྭཱ པལཱཡི, ཏེ དིཝསམྤི གནྟྭཱ མགྒཾ ཨཝིནྡམཱནཱ ‘‘ཀུཧིཾ ནོ ཙཀྑུམཱ, ཀུཧིཾ མགྒོ’’ཏི པརིདེཝིཏྭཱ མགྒཾ ཨཝིནྡམཱནཱ ཏཏྠེཝ མརིཾསུ། ཏེ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ ‘‘པརམྤརསཾསཏྟཱ’’ཏི། པུརིམོཔཱིཏི པུརིམེསུ དསསུ བྲཱཧྨཎེསུ ཨེཀོཔི། མཛ྄ཛྷིམོཔཱིཏི མཛ྄ཛྷིམེསུ ཨཱཙརིཡཔཱཙརིཡེསུ ཨེཀོཔི། པཙྪིམོཔཱིཏི ཨིདཱནི ཏེཝིཛྫེསུ བྲཱཧྨཎེསུ ཨེཀོཔི། ཧསྶཀཉྙེཝཱཏི ཧསིཏབྦམེཝ། ནཱམཀཉྙེཝཱཏི ལཱམཀཾཡེཝ། ཏདེཏཾ ཨཏྠཱབྷཱཝེན རིཏྟཀཾ, རིཏྟཀཏྟཱཡེཝ ཏུཙྪཀཾ། ཨིདཱནི བྲཧྨལོཀོ ཏཱཝ ཏིཊྛཏུ, ཡོ ཏེཝིཛྫེཧི ན དིཊྛཔུབྦོཝ། ཡེཔི ཙནྡིམསཱུརིཡེ ཏེཝིཛྫཱ པསྶནྟི, ཏེསམྤི སཧབྱཏཱཡ མགྒཾ དེསེཏུཾ ནཔྤཧོནྟཱིཏི དསྶནཏྠཾ ‘‘ཏཾ ཀིཾ མཉྙསཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ།
527-529.Teva tevijjāti te tevijjā. Vakāro āgamasandhimattaṃ. Andhaveṇīti andhapaveṇī, ekena cakkhumatā gahitayaṭṭhiyā koṭiṃ eko andho gaṇhati, taṃ andhaṃ añño taṃ aññoti evaṃ paṇṇāsasaṭṭhi andhā paṭipāṭiyā ghaṭitā andhaveṇīti vuccati. Paramparasaṃsattāti aññamaññaṃ laggā, yaṭṭhigāhakenapi cakkhumatā virahitāti attho. Eko kira dhutto andhagaṇaṃ disvā ‘‘asukasmiṃ nāma gāme khajjabhojjaṃ sulabha’’nti ussāhetvā ‘‘tena hi tattha no sāmi nehi, idaṃ nāma te demā’’ti vutte, lañjaṃ gahetvā antarāmagge maggā okkamma mahantaṃ gacchaṃ anuparigantvā purimassa hatthena pacchimassa kacchaṃ gaṇhāpetvā ‘‘kiñci kammaṃ atthi, gacchatha tāva tumhe’’ti vatvā palāyi, te divasampi gantvā maggaṃ avindamānā ‘‘kuhiṃ no cakkhumā, kuhiṃ maggo’’ti paridevitvā maggaṃ avindamānā tattheva mariṃsu. Te sandhāya vuttaṃ ‘‘paramparasaṃsattā’’ti. Purimopīti purimesu dasasu brāhmaṇesu ekopi. Majjhimopīti majjhimesu ācariyapācariyesu ekopi. Pacchimopīti idāni tevijjesu brāhmaṇesu ekopi. Hassakaññevāti hasitabbameva. Nāmakaññevāti lāmakaṃyeva. Tadetaṃ atthābhāvena rittakaṃ, rittakattāyeva tucchakaṃ. Idāni brahmaloko tāva tiṭṭhatu, yo tevijjehi na diṭṭhapubbova. Yepi candimasūriye tevijjā passanti, tesampi sahabyatāya maggaṃ desetuṃ nappahontīti dassanatthaṃ ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’tiādimāha.
༥༣༠. ཏཏྠ ཡཏོ ཙནྡིམསཱུརིཡཱ ཨུགྒཙྪནྟཱིཏི ཡསྨིཾ ཀཱལེ ཨུགྒཙྪནྟི། ཡཏྠ ཙ ཨོགྒཙྪནྟཱིཏི ཡསྨིཾ ཀཱལེ ཨཏྠམེནྟི, ཨུགྒམནཀཱལེ ཙ ཨཏྠངྒམནཀཱལེ ཙ པསྶནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ཨཱཡཱཙནྟཱིཏི ‘‘ཨུདེཧི བྷཝཾ ཙནྡ, ཨུདེཧི བྷཝཾ སཱུརིཡཱ’’ཏི ཨེཝཾ ཨཱཡཱཙནྟི། ཐོམཡནྟཱིཏི ‘‘སོམྨོ ཙནྡོ, པརིམཎྜལོ ཙནྡོ, སཔྤབྷོ ཙནྡོ’’ཏིཨཱདཱིནི ཝདནྟཱ པསཾསནྟི། པཉྫལིཀཱཏི པགྒཧིཏཨཉྫལིཀཱ། ནམསྶམཱནཱཏི ‘‘ནམོ ནམོ’’ཏི ཝདམཱནཱ།
530. Tattha yato candimasūriyā uggacchantīti yasmiṃ kāle uggacchanti. Yattha ca oggacchantīti yasmiṃ kāle atthamenti, uggamanakāle ca atthaṅgamanakāle ca passantīti attho. Āyācantīti ‘‘udehi bhavaṃ canda, udehi bhavaṃ sūriyā’’ti evaṃ āyācanti. Thomayantīti ‘‘sommo cando, parimaṇḍalo cando, sappabho cando’’tiādīni vadantā pasaṃsanti. Pañjalikāti paggahitaañjalikā. Namassamānāti ‘‘namo namo’’ti vadamānā.
༥༣༡-༥༣༢. ཡཾ པསྶནྟཱིཏི ཨེཏྠ ཡནྟི ནིཔཱཏམཏྟཾ། ཀིཾ པན ན ཀིརཱཏི ཨེཏྠ ཨིདྷ པན ཀིཾ ཝཏྟབྦཾ། ཡཏྠ ཀིར ཏེཝིཛྫེཧི བྲཱཧྨཎེཧི ན བྲཧྨཱ སཀྑིདིཊྛོཏི ཨེཝམཏྠོ དཊྛབྦོ།
531-532.Yaṃ passantīti ettha yanti nipātamattaṃ. Kiṃ pana na kirāti ettha idha pana kiṃ vattabbaṃ. Yattha kira tevijjehi brāhmaṇehi na brahmā sakkhidiṭṭhoti evamattho daṭṭhabbo.
ཨཙིརཝཏཱིནདཱིཨུཔམཱཀཐཱ
Aciravatīnadīupamākathā
༥༤༢. སམཏིཏྟིཀཱཏི སམབྷརིཏཱ། ཀཱཀཔེཡྻཱཏི ཡཏྠ ཀཏྠཙི ཏཱིརེ ཋིཏེན ཀཱཀེན སཀྐཱ པཱཏུནྟི ཀཱཀཔེཡྻཱ། པཱརཾ ཏརིཏུཀཱམོཏི ནདིཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ པརཏཱིརཾ གནྟུཀཱམོ། ཨཝ྄ཧེཡྻཱཏི པཀྐོསེཡྻ། ཨེཧི པཱརཱཔཱརནྟི ཨམྦྷོ པཱར ཨཔཱརཾ ཨེཧི, ཨཐ མཾ སཧསཱཝ གཧེཏྭཱ གམིསྶསི, ཨཏྠི མེ ཨཙྩཱཡིཀཀམྨནྟི ཨཏྠོ།
542.Samatittikāti samabharitā. Kākapeyyāti yattha katthaci tīre ṭhitena kākena sakkā pātunti kākapeyyā. Pāraṃ taritukāmoti nadiṃ atikkamitvā paratīraṃ gantukāmo. Avheyyāti pakkoseyya. Ehi pārāpāranti ambho pāra apāraṃ ehi, atha maṃ sahasāva gahetvā gamissasi, atthi me accāyikakammanti attho.
༥༤༤. ཡེ དྷམྨཱ བྲཱཧྨཎཀཱརཀཱཏི ཨེཏྠ པཉྩསཱིལདསཀུསལཀམྨཔཐབྷེདཱ དྷམྨཱ བྲཱཧྨཎཀཱརཀཱཏི ཝེདིཏབྦཱ , ཏབྦིཔརཱིཏཱ ཨབྲཱཧྨཎཀཱརཀཱ། ཨིནྡམཝ྄ཧཱཡཱམཱཏི ཨིནྡཾ ཨཝ྄ཧཱཡཱམ པཀྐོསཱམ། ཨེཝཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ ཨཝ྄ཧཱཡནསྶ ནིརཏྠཀཏཾ དསྶེཏྭཱ པུནཔི བྷགཝཱ ཨཎྞཝཀུཙྪིཡཾ སཱུརིཡོ ཝིཡ ཛལམཱནོ པཉྩསཏབྷིཀྑུཔརིཝུཏོ ཨཙིརཝཏིཡཱ ཏཱིརེ ནིསིནྣོ ཨཔརམྤི ནདཱིཨུཔམཾཡེཝ ཨཱཧརནྟོ ‘‘སེཡྻཐཱཔཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ།
544.Ye dhammā brāhmaṇakārakāti ettha pañcasīladasakusalakammapathabhedā dhammā brāhmaṇakārakāti veditabbā , tabbiparītā abrāhmaṇakārakā. Indamavhāyāmāti indaṃ avhāyāma pakkosāma. Evaṃ brāhmaṇānaṃ avhāyanassa niratthakataṃ dassetvā punapi bhagavā aṇṇavakucchiyaṃ sūriyo viya jalamāno pañcasatabhikkhuparivuto aciravatiyā tīre nisinno aparampi nadīupamaṃyeva āharanto ‘‘seyyathāpī’’tiādimāha.
༥༤༦. ཀཱམགུཎཱཏི ཀཱམཡིཏབྦཊྛེན ཀཱམཱ, བནྡྷནཊྛེན གུཎཱ། ‘‘ཨནུཛཱནཱམི བྷིཀྑཝེ, ཨཧཏཱནཾ ཝཏྠཱནཾ དིགུཎཾ སངྒྷཱཊི’’ནྟི (མཧཱཝ॰ ༣༤༨) ཨེཏྠ ཧི པཊལཊྛོ གུཎཊྛོ། ‘‘ཨཙྩེནྟི ཀཱལཱ ཏརཡནྟི རཏྟིཡོ, ཝཡོགུཎཱ ཨནུཔུབྦཾ ཛཧནྟཱི’’ཏི ཨེཏྠ རཱསཊྛོ གུཎཊྛོ། ‘‘སཏགུཎཱ དཀྑིཎཱ པཱཊིཀངྑིཏབྦཱ’’ཏི (མ॰ ནི॰ ༣.༣༧༩) ཨེཏྠ ཨཱནིསཾསཊྛོ གུཎཊྛོ། ‘‘ཨནྟཾ ཨནྟགུཎཾ (ཁུ॰ པཱ॰ ༣.༡) ཀཡིརཱ མཱལཱགུཎེ བཧཱུ’’ཏི (དྷ॰ པ॰ ༥༣) ཙ ཨེཏྠ བནྡྷནཊྛོ གུཎཊྛོ། ཨིདྷཱཔི ཨེསེཝ ཨདྷིཔྤེཏོ། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘བནྡྷནཊྛེན གུཎཱ’’ཏི། ཙཀྑུཝིཉྙེཡྻཱཏི ཙཀྑུཝིཉྙཱཎེན པསྶིཏབྦཱ། ཨེཏེནུཔཱཡེན སོཏཝིཉྙེཡྻཱདཱིསུཔི ཨཏྠོ ཝེདིཏབྦོ། ཨིཊྛཱཏི པརིཡིཊྛཱ ཝཱ ཧོནྟུ, མཱ ཝཱ, ཨིཊྛཱརམྨཎབྷཱུཏཱཏི ཨཏྠོ། ཀནྟཱཏི ཀཱམནཱིཡཱ། མནཱཔཱཏི མནཝཌྜྷནཀཱ། པིཡརཱུཔཱཏི པིཡཛཱཏིཀཱ། ཀཱམཱུཔསཉྷིཏཱཏི ཨཱརམྨཎཾ ཀཏྭཱ ཨུཔྤཛྫམཱནེན ཀཱམེན ཨུཔསཉྷིཏཱ། རཛནཱིཡཱཏི རཉྫནཱིཡཱ, རཱགུཔྤཏྟིཀཱརཎབྷཱུཏཱཏི ཨཏྠོ།
546.Kāmaguṇāti kāmayitabbaṭṭhena kāmā, bandhanaṭṭhena guṇā. ‘‘Anujānāmi bhikkhave, ahatānaṃ vatthānaṃ diguṇaṃ saṅghāṭi’’nti (mahāva. 348) ettha hi paṭalaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Accenti kālā tarayanti rattiyo, vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti ettha rāsaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’’ti (ma. ni. 3.379) ettha ānisaṃsaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Antaṃ antaguṇaṃ (khu. pā. 3.1) kayirā mālāguṇe bahū’’ti (dha. pa. 53) ca ettha bandhanaṭṭho guṇaṭṭho. Idhāpi eseva adhippeto. Tena vuttaṃ ‘‘bandhanaṭṭhena guṇā’’ti. Cakkhuviññeyyāti cakkhuviññāṇena passitabbā. Etenupāyena sotaviññeyyādīsupi attho veditabbo. Iṭṭhāti pariyiṭṭhā vā hontu, mā vā, iṭṭhārammaṇabhūtāti attho. Kantāti kāmanīyā. Manāpāti manavaḍḍhanakā. Piyarūpāti piyajātikā. Kāmūpasañhitāti ārammaṇaṃ katvā uppajjamānena kāmena upasañhitā. Rajanīyāti rañjanīyā, rāguppattikāraṇabhūtāti attho.
གདྷིཏཱཏི གེདྷེན ཨབྷིབྷཱུཏཱ ཧུཏྭཱ། མུཙྪིཏཱཏི མུཙྪཱཀཱརཔྤཏྟཱཡ ཨདྷིམཏྟཀཱཡ ཏཎྷཱཡ ཨབྷིབྷཱུཏཱ། ཨཛ྄ཛྷོཔནྣཱཏི ཨདྷིཨོཔནྣཱ ཨོགཱལ༹ྷཱ ‘‘ཨིདཾ སཱར’’ནྟི པརིནིཊྛཱནཔྤཏྟཱ ཧུཏྭཱ། ཨནཱདཱིནཝདསྶཱཝིནོཏི ཨཱདཱིནཝཾ ཨཔསྶནྟཱ། ཨནིསྶརཎཔཉྙཱཏི ཨིདམེཏྠ ནིསྶརཎནྟི, ཨེཝཾ པརིཛཱནནཔཉྙཱཝིརཧིཏཱ, པཙྩཝེཀྑཎཔརིབྷོགཝིརཧིཏཱཏི ཨཏྠོ།
Gadhitāti gedhena abhibhūtā hutvā. Mucchitāti mucchākārappattāya adhimattakāya taṇhāya abhibhūtā. Ajjhopannāti adhiopannā ogāḷhā ‘‘idaṃ sāra’’nti pariniṭṭhānappattā hutvā. Anādīnavadassāvinoti ādīnavaṃ apassantā. Anissaraṇapaññāti idamettha nissaraṇanti, evaṃ parijānanapaññāvirahitā, paccavekkhaṇaparibhogavirahitāti attho.
༥༤༨. ཨཱཝརཎཱཏིཨཱདཱིསུ ཨཱཝརནྟཱིཏི ཨཱཝརཎཱ། ནིཝཱརེནྟཱིཏི ནཱིཝརཎཱ། ཨོནནྡྷནྟཱིཏི ཨོནཱཧནཱ། པརིཡོནནྡྷནྟཱིཏི པརིཡོནཱཧནཱ། ཀཱམཙྪནྡཱདཱིནཾ ཝིཏྠཱརཀཐཱ ཝིསུདྡྷིམགྒཏོ གཧེཏབྦཱ།
548.Āvaraṇātiādīsu āvarantīti āvaraṇā. Nivārentīti nīvaraṇā. Onandhantīti onāhanā. Pariyonandhantīti pariyonāhanā. Kāmacchandādīnaṃ vitthārakathā visuddhimaggato gahetabbā.
༥༤༩-༥༥༠. ཨཱཝུཏཱ ནིཝུཏཱ ཨོནདྡྷཱ པརིཡོནདྡྷཱཏི པདཱནི ཨཱཝརཎཱདཱིནཾ ཝསེན ཝུཏྟཱནི། སཔརིགྒཧོཏི ཨིཏྠིཔརིགྒཧེན སཔརིགྒཧོཏི པུཙྪཏི། ཨཔརིགྒཧོ བྷོ གོཏམཱཏིཨཱདཱིསུཔི ཀཱམཙྪནྡསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཨིཏྠིཔརིགྒཧེན ཨཔརིགྒཧོ། བྱཱཔཱདསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཀེནཙི སདྡྷིཾ ཝེརཙིཏྟེན ཨཝེརོ། ཐིནམིདྡྷསྶ ཨབྷཱཝཏོ ཙིཏྟགེལཉྙསངྑཱཏེན བྱཱཔཛྫེན ཨབྱཱཔཛྫོ། ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩཱབྷཱཝཏོ ཨུདྡྷཙྩཀུཀྐུཙྩཱདཱིཧི སཾཀིལེསེཧི ཨསཾཀིལིཊྛཙིཏྟོ སུཔརིསུདྡྷམཱནསོ། ཝིཙིཀིཙྪཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ཙིཏྟཾ ཝསེ ཝཏྟེཏི། ཡཐཱ ཙ བྲཱཧྨཎཱ ཙིཏྟགཏིཀཱ ཧོནྟཱིཏི, ཙིཏྟསྶ ཝསེན ཝཏྟནྟི, ན ཏཱདིསོཏི ཝསཝཏྟཱི།
549-550.Āvutā nivutā onaddhā pariyonaddhāti padāni āvaraṇādīnaṃ vasena vuttāni. Sapariggahoti itthipariggahena sapariggahoti pucchati. Apariggaho bho gotamātiādīsupi kāmacchandassa abhāvato itthipariggahena apariggaho. Byāpādassa abhāvato kenaci saddhiṃ veracittena avero. Thinamiddhassa abhāvato cittagelaññasaṅkhātena byāpajjena abyāpajjo. Uddhaccakukkuccābhāvato uddhaccakukkuccādīhi saṃkilesehi asaṃkiliṭṭhacitto suparisuddhamānaso. Vicikicchāya abhāvato cittaṃ vase vatteti. Yathā ca brāhmaṇā cittagatikā hontīti, cittassa vasena vattanti, na tādisoti vasavattī.
༥༥༢. ཨིདྷ ཁོ པནཱཏི ཨིདྷ བྲཧྨལོཀམགྒེ། ཨཱསཱིདིཏྭཱཏི ཨམགྒམེཝ ‘‘མགྒོ’’ཏི ཨུཔགནྟྭཱ། སཾསཱིདནྟཱིཏི ‘‘སམཏལ’’ནྟི སཉྙཱཡ པངྐཾ ཨོཏིཎྞཱ ཝིཡ ཨནུཔྤཝིསནྟི། སཾསཱིདིཏྭཱ ཝིསཱརཾ པཱཔུཎནྟཱིཏི ཨེཝཾ པངྐེ ཝིཡ སཾསཱིདིཏྭཱ ཝིསཱརཾ ཨངྒམངྒསཾབྷཉྫནཾ པཱཔུཎནྟི། སུཀྑཏརཾ མཉྙེ ཏརནྟཱིཏི མརཱིཙིཀཱཡ ཝཉྩེཏྭཱ ‘‘ཀཱཀཔེཡྻཱ ནདཱི’’ཏི སཉྙཱཡ ‘‘ཏརིསྶཱམཱ’’ཏི ཧཏྠེཧི ཙ པཱདེཧི ཙ ཝཱཡམམཱནཱ སུཀྑཏརཎཾ མཉྙེ ཏརནྟི། ཏསྨཱ ཡཐཱ ཧཏྠཔཱདཱདཱིནཾ སཾབྷཉྫནཾ པརིབྷཉྫནཾ, ཨེཝཾ ཨཔཱཡེསུ སཾབྷཉྫནཾ པརིབྷཉྫནཾ པཱཔུཎནྟི། ཨིདྷེཝ ཙ སུཁཾ ཝཱ སཱཏཾ ཝཱ ན ལབྷནྟི། ཏསྨཱ ཨིདཾ ཏེཝིཛྫཱནཾ བྲཱཧྨཎཱནནྟི ཏསྨཱ ཨིདཾ བྲཧྨསཧབྱཏཱཡ མགྒདཱིཔཀཾ ཏེཝིཛྫཀཾ པཱཝཙནཾ ཏེཝིཛྫཱནཾ བྲཱཧྨཎཱནཾ། ཏེཝིཛྫཱཨིརིཎནྟི ཏེཝིཛྫཱཨརཉྙཾ ཨིརིཎནྟི ཧི ཨགཱམཀཾ མཧཱཨརཉྙཾ ཝུཙྩཏི། ཏེཝིཛྫཱཝིཝནནྟི པུཔྥཕལེཧི ཨཔརིབྷོགརུཀྑེཧི སཉྪནྣཾ ནིརུདཀཾ ཨརཉྙཾ ། ཡཏྠ མགྒཏོ ཨུཀྐམིཏྭཱ པརིཝཏྟིཏུམྤི ན སཀྐཱ ཧོནྟི, ཏཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘ཏེཝིཛྫཱཝིཝནནྟིཔི ཝུཙྩཏཱི’’ཏི། ཏེཝིཛྫཱབྱསནནྟི ཏེཝིཛྫཱནཾ པཉྩཝིདྷབྱསནསདིསམེཏཾ། ཡཐཱ ཧི ཉཱཏིརོགབྷོག དིཊྛི སཱིལབྱསནཔྤཏྟསྶ སུཁཾ ནཱམ ནཏྠི, ཨེཝཾ ཏེཝིཛྫཱནཾ ཏེཝིཛྫཀཾ པཱཝཙནཾ ཨཱགམྨ སུཁཾ ནཱམ ནཏྠཱིཏི དསྶེཏི།
552.Idhakho panāti idha brahmalokamagge. Āsīditvāti amaggameva ‘‘maggo’’ti upagantvā. Saṃsīdantīti ‘‘samatala’’nti saññāya paṅkaṃ otiṇṇā viya anuppavisanti. Saṃsīditvā visāraṃ pāpuṇantīti evaṃ paṅke viya saṃsīditvā visāraṃ aṅgamaṅgasaṃbhañjanaṃ pāpuṇanti. Sukkhataraṃ maññe tarantīti marīcikāya vañcetvā ‘‘kākapeyyā nadī’’ti saññāya ‘‘tarissāmā’’ti hatthehi ca pādehi ca vāyamamānā sukkhataraṇaṃ maññe taranti. Tasmā yathā hatthapādādīnaṃ saṃbhañjanaṃ paribhañjanaṃ, evaṃ apāyesu saṃbhañjanaṃ paribhañjanaṃ pāpuṇanti. Idheva ca sukhaṃ vā sātaṃ vā na labhanti. Tasmā idaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānanti tasmā idaṃ brahmasahabyatāya maggadīpakaṃ tevijjakaṃ pāvacanaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ. Tevijjāiriṇanti tevijjāaraññaṃ iriṇanti hi agāmakaṃ mahāaraññaṃ vuccati. Tevijjāvivananti pupphaphalehi aparibhogarukkhehi sañchannaṃ nirudakaṃ araññaṃ . Yattha maggato ukkamitvā parivattitumpi na sakkā honti, taṃ sandhāyāha ‘‘tevijjāvivanantipi vuccatī’’ti. Tevijjābyasananti tevijjānaṃ pañcavidhabyasanasadisametaṃ. Yathā hi ñātirogabhoga diṭṭhi sīlabyasanappattassa sukhaṃ nāma natthi, evaṃ tevijjānaṃ tevijjakaṃ pāvacanaṃ āgamma sukhaṃ nāma natthīti dasseti.
༥༥༤. ཛཱཏསཾཝཌྜྷོཏི ཛཱཏོ ཙ ཝཌྜྷིཏོ ཙ, ཡོ ཧི ཀེཝལཾ ཏཏྠ ཛཱཏོཝ ཧོཏི, ཨཉྙཏྠ ཝཌྜྷིཏོ, ཏསྶ སམནྟཱ གཱམམགྒཱ ན སབྦསོ པཙྩཀྑཱ ཧོནྟི, ཏསྨཱ ཛཱཏསཾཝཌྜྷོཏི ཨཱཧ། ཛཱཏསཾཝཌྜྷོཔི ཡོ ཙིརནིཀྑནྟོ, ཏསྶ ན སབྦསོ པཙྩཀྑཱ ཧོནྟི། ཏསྨཱ ‘‘ཏཱཝདེཝ ཨཝསཊ’’ནྟི ཨཱཧ, ཏངྑཎམེཝ ནིཀྑནྟནྟི ཨཏྠོ། དནྡྷཱཡིཏཏྟནྟི ཨཡཾ ནུ ཁོ མགྒོ, ཨཡཾ ན ནུཁོཏི ཀངྑཱཝསེན ཙིརཱཡིཏཏྟཾ། ཝིཏྠཱཡིཏཏྟནྟི ཡཐཱ སུཁུམཾ ཨཏྠཛཱཏཾ སཧསཱ པུཙྪིཏསྶ ཀསྶཙི སརཱིརཾ ཐདྡྷབྷཱཝཾ གཎྷཱཏི, ཨེཝཾ ཐདྡྷབྷཱཝགྒཧཎཾ། ན ཏྭེཝཱཏི ཨིམིནཱ སབྦཉྙུཏཉྙཱཎསྶ ཨཔྤཊིཧཏབྷཱཝཾ དསྶེཏི། ཏསྶ ཧི པུརིསསྶ མཱརཱཝཊྚནཱདིཝསེན སིཡཱ ཉཱཎསྶ པཊིགྷཱཏོ། ཏེན སོ དནྡྷཱཡེཡྻ ཝཱ ཝིཏྠཱཡེཡྻ ཝཱ། སབྦཉྙུཏཉྙཱཎཾ པན ཨཔྤཊིཧཏཾ, ན སཀྐཱ ཏསྶ ཀེནཙི ཨནྟརཱཡོ ཀཱཏུནྟི དཱིཔེཏི།
554.Jātasaṃvaḍḍhoti jāto ca vaḍḍhito ca, yo hi kevalaṃ tattha jātova hoti, aññattha vaḍḍhito, tassa samantā gāmamaggā na sabbaso paccakkhā honti, tasmā jātasaṃvaḍḍhoti āha. Jātasaṃvaḍḍhopi yo ciranikkhanto, tassa na sabbaso paccakkhā honti. Tasmā ‘‘tāvadeva avasaṭa’’nti āha, taṅkhaṇameva nikkhantanti attho. Dandhāyitattanti ayaṃ nu kho maggo, ayaṃ na nukhoti kaṅkhāvasena cirāyitattaṃ. Vitthāyitattanti yathā sukhumaṃ atthajātaṃ sahasā pucchitassa kassaci sarīraṃ thaddhabhāvaṃ gaṇhāti, evaṃ thaddhabhāvaggahaṇaṃ. Na tvevāti iminā sabbaññutaññāṇassa appaṭihatabhāvaṃ dasseti. Tassa hi purisassa mārāvaṭṭanādivasena siyā ñāṇassa paṭighāto. Tena so dandhāyeyya vā vitthāyeyya vā. Sabbaññutaññāṇaṃ pana appaṭihataṃ, na sakkā tassa kenaci antarāyo kātunti dīpeti.
༥༥༥. ཨུལླུམྤཏུ བྷཝཾ གོཏམོཏི ཨུདྡྷརཏུ བྷཝཾ གོཏམོ། བྲཱཧྨཎིཾ པཛནྟི བྲཱཧྨཎདཱརཀཾ, བྷཝཾ གོཏམོ མམ བྲཱཧྨཎཔུཏྟཾ ཨཔཱཡམགྒཏོ ཨུདྡྷརིཏྭཱ བྲཧྨལོཀམགྒེ པཏིཊྛཔེཏཱུཏི ཨཏྠོ། ཨཐསྶ བྷགཝཱ བུདྡྷུཔྤཱདཾ དསྶེཏྭཱ སདྡྷིཾ པུབྦབྷཱགཔཊིཔདཱཡ མེཏྟཱཝིཧཱརཱདིབྲཧྨལོཀགཱམིམགྒཾ དེསེཏུཀཱམོ ‘‘ཏེན ཧི ཝཱསེཊྛཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཏཏྠ ‘‘ཨིདྷ ཏཐཱགཏོ’’ཏིཨཱདི སཱམཉྙཕལེ ཝིཏྠཱརིཏཾ། མེཏྟཱསཧགཏེནཱཏིཨཱདཱིསུ ཡཾ ཝཏྟབྦཾ, ཏཾ སབྦཾ ཝིསུདྡྷིམགྒེ བྲཧྨཝིཧཱརཀམྨཊྛཱནཀཐཱཡཾ ཝུཏྟཾ། སེཡྻཐཱཔི ཝཱསེཊྛ བལཝཱ སངྑདྷམོཏིཨཱདི པན ཨིདྷ ཨཔུབྦཾ། ཏཏྠ བལཝཱཏི བལསམྤནྣོ། སངྑདྷམོཏི སངྑདྷམཀོ། ཨཔྤཀསིརེནཱཏི ཨཀིཙྪེན ཨདུཀྑེན། དུབྦལོ ཧི སངྑདྷམོ སངྑཾ དྷམནྟོཔི ན སཀྐོཏི ཙཏསྶོ དིསཱ སརེན ཝིཉྙཱཔེཏུཾ, ནཱསྶ སངྑསདྡོ སབྦཏོ ཕརཏི། བལཝཏོ པན ཝིཔྥཱརིཀོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘བལཝཱ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། མེཏྟཱཡ ཙེཏོཝིམུཏྟིཡཱཏི ཨེཏྠ མེཏྟཱཏི ཝུཏྟེ ཨུཔཙཱརོཔི ཨཔྤནཱཔི ཝཊྚཏི, ‘‘ཙེཏྟོཝིམུཏྟཱི’’ཏི ཝུཏྟེ པན ཨཔྤནཱཝ ཝཊྚཏི། ཡཾ པམཱཎཀཏཾ ཀམྨནྟི པམཱཎཀཏཾ ཀམྨཾ ནཱམ ཀཱམཱཝཙརཾ ཝུཙྩཏི། ཨཔྤམཱཎཀཏཾ ཀམྨཾ ནཱམ རཱུཔཱརཱུཔཱཝཙརཾ། ཏཉྷི པམཱཎཾ ཨཏིཀྐམིཏྭཱ ཨོདིསྶཀཨནོདིསྶཀདིསཱཕརཎཝསེན ཝཌྜྷེཏྭཱ ཀཏཏྟཱ ཨཔྤམཱཎཀཏནྟི ཝུཙྩཏི། ན ཏཾ ཏཏྲཱཝསིསྶཏི ན ཏཾ ཏཏྲཱཝཏིཊྛཏཱིཏི ཏཾ ཀཱམཱཝཙརཀམྨཾ ཏསྨིཾ རཱུཔཱཝཙརཱརཱུཔཱཝཙརཀམྨེ ན ཨོཧཱིཡཏི, ན ཏིཊྛཏི། ཀིཾ ཝུཏྟཾ ཧོཏི – ཏཾ ཀཱམཱཝཙརཀམྨཾ ཏསྶ རཱུཔཱརཱུཔཱཝཙརཀམྨསྶ ཨནྟརཱ ལགྒིཏུཾ ཝཱ ཋཱཏུཾ ཝཱ རཱུཔཱརཱུཔཱཝཙརཀམྨཾ ཕརིཏྭཱ པརིཡཱདིཡིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨོཀཱསཾ གཧེཏྭཱ པཏིཊྛཱཏུཾ ན སཀྐོཏི། ཨཐ ཁོ རཱུཔཱཝཙརཱརཱུཔཱཝཙརཀམྨམེཝ ཀཱམཱཝཙརཾ མཧོགྷོ ཝིཡ པརིཏྟཾ ཨུདཀཾ ཕརིཏྭཱ པརིཡཱདིཡིཏྭཱ ཨཏྟནོ ཨོཀཱསཾ གཧེཏྭཱ ཏིཊྛཏི། ཏསྶ ཝིཔཱཀཾ པཊིབཱཧིཏྭཱ སཡམེཝ བྲཧྨསཧབྱཏཾ ཨུཔནེཏཱིཏི། ཨེཝཾཝིཧཱརཱིཏི ཨེཝཾ མེཏྟཱདིཝིཧཱརཱི།
555.Ullumpatu bhavaṃ gotamoti uddharatu bhavaṃ gotamo. Brāhmaṇiṃ pajanti brāhmaṇadārakaṃ, bhavaṃ gotamo mama brāhmaṇaputtaṃ apāyamaggato uddharitvā brahmalokamagge patiṭṭhapetūti attho. Athassa bhagavā buddhuppādaṃ dassetvā saddhiṃ pubbabhāgapaṭipadāya mettāvihārādibrahmalokagāmimaggaṃ desetukāmo ‘‘tena hi vāseṭṭhā’’tiādimāha. Tattha ‘‘idha tathāgato’’tiādi sāmaññaphale vitthāritaṃ. Mettāsahagatenātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ visuddhimagge brahmavihārakammaṭṭhānakathāyaṃ vuttaṃ. Seyyathāpi vāseṭṭha balavā saṅkhadhamotiādi pana idha apubbaṃ. Tattha balavāti balasampanno. Saṅkhadhamoti saṅkhadhamako. Appakasirenāti akicchena adukkhena. Dubbalo hi saṅkhadhamo saṅkhaṃ dhamantopi na sakkoti catasso disā sarena viññāpetuṃ, nāssa saṅkhasaddo sabbato pharati. Balavato pana vipphāriko hoti, tasmā ‘‘balavā’’tiādimāha. Mettāya cetovimuttiyāti ettha mettāti vutte upacāropi appanāpi vaṭṭati, ‘‘cettovimuttī’’ti vutte pana appanāva vaṭṭati. Yaṃ pamāṇakataṃ kammanti pamāṇakataṃ kammaṃ nāma kāmāvacaraṃ vuccati. Appamāṇakataṃ kammaṃ nāma rūpārūpāvacaraṃ. Tañhi pamāṇaṃ atikkamitvā odissakaanodissakadisāpharaṇavasena vaḍḍhetvā katattā appamāṇakatanti vuccati. Na taṃ tatrāvasissati na taṃ tatrāvatiṭṭhatīti taṃ kāmāvacarakammaṃ tasmiṃ rūpāvacarārūpāvacarakamme na ohīyati, na tiṭṭhati. Kiṃ vuttaṃ hoti – taṃ kāmāvacarakammaṃ tassa rūpārūpāvacarakammassa antarā laggituṃ vā ṭhātuṃ vā rūpārūpāvacarakammaṃ pharitvā pariyādiyitvā attano okāsaṃ gahetvā patiṭṭhātuṃ na sakkoti. Atha kho rūpāvacarārūpāvacarakammameva kāmāvacaraṃ mahogho viya parittaṃ udakaṃ pharitvā pariyādiyitvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati. Tassa vipākaṃ paṭibāhitvā sayameva brahmasahabyataṃ upanetīti. Evaṃvihārīti evaṃ mettādivihārī.
༥༥༩. ཨེཏེ མཡཾ བྷཝནྟཾ གོཏམནྟི ཨིདཾ ཏེསཾ དུཏིཡཾ སརཎགམནཾ། པཋམམེཝ ཧེཏེ མཛ྄ཛྷིམཔཎྞཱསཀེ ཝཱསེཊྛསུཏྟཾ སུཏྭཱ སརཎཾ གཏཱ, ཨིམཾ པན ཏེཝིཛྫསུཏྟཾ སུཏྭཱ དུཏིཡམྤི སརཎཾ གཏཱ། ཀཏིཔཱཧཙྩཡེན པབྦཛིཏྭཱ ཨགྒཉྙསུཏྟེ ཨུཔསམྤདཉྩེཝ ཨརཧཏྟཉྩ ཨལཏྠུཾ། སེསཾ སབྦཏྠ ཨུཏྟཱནམེཝཱཏི།
559.Etemayaṃ bhavantaṃ gotamanti idaṃ tesaṃ dutiyaṃ saraṇagamanaṃ. Paṭhamameva hete majjhimapaṇṇāsake vāseṭṭhasuttaṃ sutvā saraṇaṃ gatā, imaṃ pana tevijjasuttaṃ sutvā dutiyampi saraṇaṃ gatā. Katipāhaccayena pabbajitvā aggaññasutte upasampadañceva arahattañca alatthuṃ. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ཨིཏི སུམངྒལཝིལཱསིནིཡཱ དཱིགྷནིཀཱཡཊྛཀཐཱཡཾ
Iti sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ
ཏེཝིཛྫསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Tevijjasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ནིཊྛིཏཱ ཙ ཏེརསསུཏྟཔཊིམཎྜིཏསྶ སཱིལཀྑནྡྷཝགྒསྶ
Niṭṭhitā ca terasasuttapaṭimaṇḍitassa sīlakkhandhavaggassa
ཨཏྠཝཎྞནཱཏི།
Atthavaṇṇanāti.
སཱིལཀྑནྡྷཝགྒཊྛཀཐཱ ནིཊྛིཏཱ།
Sīlakkhandhavaggaṭṭhakathā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / དཱིགྷནིཀཱཡ • Dīghanikāya / ༡༣. ཏེཝིཛྫསུཏྟཾ • 13. Tevijjasuttaṃ
ཊཱིཀཱ • Tīkā / སུཏྟཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / དཱིགྷནིཀཱཡ (ཊཱིཀཱ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ༡༣. ཏེཝིཛྫསུཏྟཝཎྞནཱ • 13. Tevijjasuttavaṇṇanā