| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) |
੧੩. ਤੇવਿਜ੍ਜਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
13. Tevijjasuttavaṇṇanā
੫੧੮. ਉਤ੍ਤਰੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਏਨ-ਸਦ੍ਦੋ ਦਿਸਾવਾਚੀਸਦ੍ਦਤੋ ਪਞ੍ਚਮੀਅਨ੍ਤਤੋ ਅਦੂਰਤ੍ਥੋ ਇਚ੍ਛਿਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਤ੍ਤਰੇਨ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਅਦੂਰਤ੍ਥਜੋਤਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਦੂਰੇ ਉਤ੍ਤਰਪਸ੍ਸੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਕ੍ਖਰਚਿਨ੍ਤਕਾ ਪਨ ਏਨ-ਸਦ੍ਦਯੋਗੇ ਅવਧਿવਾਚਿਨਿ ਪਦੇ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਥੋ ਪਨ ਸਾਮਿવਸੇਨੇવ ਇਚ੍ਛਿਤੋਤਿ ਇਧ ਸਾਮਿવਚਨવਸੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ।
518.Uttarenāti ettha ena-saddo disāvācīsaddato pañcamīantato adūrattho icchito, tasmā uttarena-saddena adūratthajotanaṃ dassento ‘‘adūre uttarapasse’’ti āha. Akkharacintakā pana ena-saddayoge avadhivācini pade upayogavacanaṃ icchanti. Attho pana sāmivaseneva icchitoti idha sāmivacanavaseneva vuttaṃ.
੫੧੯. ਕੁਲਚਾਰਿਤ੍ਤਾਦੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਮਨ੍ਤਜ੍ਝੇਨਾਭਿਰੂਪਤਾਦਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਮਨ੍ਤਸਜ੍ਝਾਯਕਰਣਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਆਥਬ੍ਬਣਮਨ੍ਤਾਨਂ ਸਜ੍ਝਾਯਕਰਣਤ੍ਥਂ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਬਹੂਨਂ ਪવੇਸਨਂ ਨਿવਾਰੇਤ੍વਾ’’ਤਿ।
519.Kulacārittādīti ādi-saddena mantajjhenābhirūpatādisampattiṃ saṅgaṇhāti. Mantasajjhāyakaraṇatthanti āthabbaṇamantānaṃ sajjhāyakaraṇatthaṃ, tenāha ‘‘aññesaṃ bahūnaṃ pavesanaṃ nivāretvā’’ti.
ਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Maggāmaggakathāvaṇṇanā
੫੨੦. ‘‘ਜਙ੍ਘਚਾਰ’’ਨ੍ਤਿ ਚਙ੍ਕਮਤੋ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਚਰਣਮਾਹ। ਸੋ ਹਿ ਜਙ੍ਘਾਸੁ ਕਿਲਮਥવਿਨੋਦਨਤ੍ਥੋ ਚਾਰੋਤਿ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਨੁਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁવਿਚਰਨ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਤਿ ਉਭੋਸੁਪਿ ਅਨੁਚਙ੍ਕਮਨਾਨੁવਿਚਾਰਣਾਨਂ ਲਬ੍ਭਨਤੋ। ਸਹਾਯਾ ਹਿ ਤੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞ ਸਭਾਗવੁਤ੍ਤਿਕਾ। ‘‘ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਇਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਉਜੁਕਂ ਮਗ੍ਗਤਿ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਮਗ੍ਗੋ, ਉਜੁਮਗ੍ਗੋ। ਤਦਞ੍ਞੋ ਅਮਗ੍ਗੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਗ੍ਗੇ ਚ ਅਮਗ੍ਗੇ ਚ। ਪਟਿਪਦਨ੍ਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਗਾਮਿਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪਟਿਪਦਂ।
520.‘‘Jaṅghacāra’’nti caṅkamato ito cito ca caraṇamāha. So hi jaṅghāsu kilamathavinodanattho cāroti tathā vutto. Tenāha ‘‘anucaṅkamantānaṃ anuvicarantāna’’nti. Tenāti ubhosupi anucaṅkamanānuvicāraṇānaṃ labbhanato. Sahāyā hi te aññamañña sabhāgavuttikā. ‘‘Maggo’’ti icchitaṭṭhānaṃ ujukaṃ maggati upagacchati etenāti maggo, ujumaggo. Tadañño amaggo, tasmiṃ magge ca amagge ca. Paṭipadanti brahmalokagāmimaggassa pubbabhāgapaṭipadaṃ.
ਨਿਯ੍ਯਾਤੀਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨੀਯੋ, ਸੋ ਏવ ‘‘ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਿਯ੍ਯਾਯਨ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਨਿਯ੍ਯਾਤਪੁਗ੍ਗਲવਸੇਨਸ੍ਸ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਭਾવੋ , ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਨਿਯ੍ਯਾਯਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਯੋਨਿਸੋ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਨਿਯ੍ਯਾਯਨ੍ਤੋ ਮਗ੍ਗੋ ‘‘ਨਿਯ੍ਯਾਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਾਨੇ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋਯੇવ ਹਿ ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ। ਸਹ ਬ੍ਯੇਤਿ વਤ੍ਤਤੀਤਿ ਸਹਬ੍ਯੋ, ਸਹવਤ੍ਤਨਕੋ । ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਸਹਬ੍ਯਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਹਭਾવਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਸਹਭਾવੋਤਿ ਚ ਸਲੋਕਤਾ, ਸਮੀਪਤਾ વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਕਟ੍ਠਾਨੇ ਪਾਤੁਭਾવਾਯਾ’’ਤਿ। ਸਕਮੇવ ਆਚਰਿਯવਾਦਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿਨਾ ਕਥਿਤਮੇવ ਆਚਰਿਯવਾਦਂ। ਥੋਮੇਤ੍વਾ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਮੇવ ਉਜੁਮਗ੍ਗੋ ਅਯਮਞ੍ਜਸਾਯਨੋ’’ਤਿ ਪਸਂਸਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕਂਸਿਤ੍વਾ। ਭਾਰਦ੍વਾਜੋਪਿ ਸਕਮੇવਾਤਿ ਭਾਰਦ੍વਾਜੋਪਿ ਮਾਣવੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਚਰਿਯੇਨ ਤਾਰੁਕ੍ਖੇਨ ਕਥਿਤਮੇવ ਆਚਰਿਯવਾਦਂ ਥੋਮੇਤ੍વਾ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ વਿਚਰਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਯਥਾ ਤਥਾ વਾ ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠਭਾવੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ।
Niyyātīti niyyānīyo, so eva ‘‘niyyāniko’’ti vuttoti āha ‘‘niyyāyanto’’ti. Yasmā niyyātapuggalavasenassa niyyānikabhāvo , tasmā ‘‘niyyāyanto’’ti puggalassa yoniso paṭipajjanavasena niyyāyanto maggo ‘‘niyyātī’’ti vutto. Karotīti attano santāne uppādeti. Uppādentoyeva hi tattha paṭipajjati nāma. Saha byeti vattatīti sahabyo, sahavattanako . Tassa bhāvo sahabyatāti āha ‘‘sahabhāvāyā’’tiādi. Sahabhāvoti ca salokatā, samīpatā vā veditabbā, tenāha ‘‘ekaṭṭhāne pātubhāvāyā’’ti. Sakameva ācariyavādanti attano ācariyena pokkharasātinā kathitameva ācariyavādaṃ. Thometvā paggaṇhitvā ‘‘ayameva ujumaggo ayamañjasāyano’’ti pasaṃsitvā ukkaṃsitvā. Bhāradvājopisakamevāti bhāradvājopi māṇavo attano ācariyena tārukkhena kathitameva ācariyavādaṃ thometvā paggaṇhitvā vicaratīti yojanā. Tena vuttanti tena yathā tathā vā abhiniviṭṭhabhāvena vuttaṃ pāḷiyaṃ.
੫੨੧-੨. ਅਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਾ વਾਤਿ ਅਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਾવ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾਦੇ ਦੋਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਅવਿਪਰੀਤਤ੍ਥਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਉਤ੍ਤਰਰਹਿਤਾ ਏવ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ વਾਦਸ੍ਸ ਆਦਿਤੋ વਿਰੁਦ੍ਧਗ੍ਗਹਣਂ વਿਗ੍ਗਹੋ, ਸ੍વੇવ વਿવਦਨવਸੇਨ ਅਪਰਾਪਰਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ વਿવਾਦੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਪੁਬ੍ਬੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ વਿਗ੍ਗਹੋ ਅਪਰਭਾਗੇ વਿવਾਦੋ’’ਤਿ। ਦੁવਿਧੋਪਿ ਏਸੋ વਿਗ੍ਗਹੋ, વਿવਾਦੋਤਿ ਦ੍વਿਧਾ વੁਤ੍ਤੋਪਿ વਿਰੋਧੋ। ਨਾਨਾਆਚਰਿਯਾਨਂ વਾਦਤੋਤਿ ਨਾਨਾਰੁਚਿਕਾਨਂ ਆਚਰਿਯਾਨਂ વਾਦਭਾવਤੋ। ਨਾਨਾવਾਦੋ ਨਾਨਾવਿਧੋ વਾਦੋਤਿ ਕਤ੍વਾ।
521-2.Aniyyānikā vāti appāṭihāriyāva aññamaññassa vāde dosaṃ dassetvā aviparītatthadassanatthaṃ uttararahitā eva. Aññamaññassa vādassa ādito viruddhaggahaṇaṃ viggaho, sveva vivadanavasena aparāparaṃ uppanno vivādoti āha ‘‘pubbuppattiko viggaho aparabhāge vivādo’’ti. Duvidhopi eso viggaho, vivādoti dvidhā vuttopi virodho. Nānāācariyānaṃ vādatoti nānārucikānaṃ ācariyānaṃ vādabhāvato. Nānāvādo nānāvidho vādoti katvā.
੫੨੩. ਏਕਸ੍ਸਾਪੀਤਿ ਤੁਮ੍ਹੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਏਕਸ੍ਸਾਪਿ। ਏਕਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਸਕવਾਦਪਰવਾਦੇਸੁ ਏਕਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ। ਸਂਸਯੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ‘‘ਮਗ੍ਗੋ ਨੁ ਖੋ, ਨ ਮਗ੍ਗੋ ਨੁ ਖੋ’’ਤਿ ਸਂਸਯੋ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਞ੍ਜਸਾਯਨਭਾવੇ ਪਨ ਸਂਸਯੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਏਸ ਕਿਰਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਭਗવਾ ਪਨ ਯਦਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਮਗ੍ਗਸਞ੍ਞਿਨੋ, ਏવਂ ਸਤਿ ‘‘ਕਿਸ੍ਮਿਂ વੋ વਿਗ੍ਗਹੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
523.Ekassāpīti tumhesu dvīsu ekassāpi. Ekasminti sakavādaparavādesu ekasmimpi. Saṃsayo natthīti ‘‘maggo nu kho, na maggo nu kho’’ti saṃsayo vicikicchā natthi. Añjasāyanabhāve pana saṃsayo. Tenāha ‘‘esa kirā’’tiādi. Bhagavā pana yadi sabbattha maggasaññino, evaṃ sati ‘‘kismiṃ vo viggaho’’ti pucchati.
੫੨੪. ‘‘ਇਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਉਜੁਕਂ ਮਗ੍ਗਤਿ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਮਗ੍ਗੋ, ਉਜੁਮਗ੍ਗੋ। ਤਦਞ੍ਞੋ ਅਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ વਾਯਮਤ੍ਥੋ। ਸਬ੍ਬੇ ਤੇਤਿ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਨਾਨਾਆਚਰਿਯੇਹਿ વੁਤ੍ਤਮਗ੍ਗਾ।
524. ‘‘Icchitaṭṭhānaṃ ujukaṃ maggati upagacchati etenāti maggo, ujumaggo. Tadañño amaggo’’ti vutto vāyamattho. Sabbe teti sabbepi te nānāācariyehi vuttamaggā.
ਯੇ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ‘‘ਅਦ੍ਧਰਿਯਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਦ੍ਧਰੋ ਨਾਮ ਯਞ੍ਞવਿਸੇਸੋ, ਤਦੁਪਯੋਗਿਭਾવਤੋ ‘‘ਅਦ੍ਧਰਿਯਾ’’ ਤ੍વੇવ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਯਜੂਨਿ, ਤਾਨਿ ਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅਦ੍ਧਰਿਯਾ, ਯਜੁਬ੍ਬੇਦਿਨੋ। ਯੇ ਚ ਤਿਤ੍ਤਿਰਿਇਸਿਨਾ ਕਤੇ ਮਨ੍ਤੇ ਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਤਿਤ੍ਤਿਰਿਯਾ, ਯਜੁਬ੍ਬੇਦਿਨੋ ਏવ। ਯਜੁਬ੍ਬੇਦਸਾਖਾ ਹੇਸਾ, ਯਦਿਦਂ ਤਿਤ੍ਤਿਰਂ। ਛਨ੍ਦੋ વੁਚ੍ਚਤਿ વਿਸੇਸਤੋ ਸਾਮવੇਦੋ, ਤਂ ਸਰੇਨ ਕਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਛਨ੍ਦੋਕਾ, ਸਾਮવੇਦਿਨੋ। ‘‘ਛਨ੍ਦੋਗਾ’’ਤਿਪਿ ਪਠਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਏવਤ੍ਥੋ। ਬਹવੋ ਇਰਯੋ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਬવ੍ਹਾਰਿ, ਇਰੁਬ੍ਬੇਦੋ। ਤਂ ਅਧੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਬવ੍ਹਾਰਿਜ੍ਝਾ।
Ye pāḷiyaṃ ‘‘addhariyā brāhmaṇā’’tiādinā vuttā. Addharo nāma yaññaviseso, tadupayogibhāvato ‘‘addhariyā’’ tveva vuccanti yajūni, tāni sajjhāyantīti addhariyā, yajubbedino. Ye ca tittiriisinā kate mante sajjhāyanti, te tittiriyā, yajubbedino eva. Yajubbedasākhā hesā, yadidaṃ tittiraṃ. Chando vuccati visesato sāmavedo, taṃ sarena kāyantīti chandokā, sāmavedino. ‘‘Chandogā’’tipi paṭhanti, so evattho. Bahavo irayo etthāti bavhāri, irubbedo. Taṃ adhīyantīti bavhārijjhā.
‘‘ਬਹੂਨੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਯਂ ਉਪਮਾਸਂਸਨ੍ਦਨਾ – ਯਥਾ ਤੇ ਨਾਨਾਮਗ੍ਗਾ ਏਕਂਸਤੋ ਤਸ੍ਸ ਗਾਮਸ੍ਸ વਾ ਨਿਗਮਸ੍ਸ વਾ ਪવੇਸਾਯ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ ਪਞ੍ਞਾਪਿਯਮਾਨਾਪਿ ਨਾਨਾਮਗ੍ਗਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੂਪਗਮਨਾਯ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਸਹਬ੍ਯਤਾਯ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ।
‘‘Bahūnī’’ti etthāyaṃ upamāsaṃsandanā – yathā te nānāmaggā ekaṃsato tassa gāmassa vā nigamassa vā pavesāya honti, evaṃ brāhmaṇehi paññāpiyamānāpi nānāmaggā brahmalokūpagamanāya brahmunā sahabyatāya ekaṃseneva hontīti.
੫੨੭-੫੨੯. વ-ਕਾਰੋ ਆਗਮਸਨ੍ਧਿਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਨਤ੍ਥਕੋ વ-ਕਾਰੋ, ਤੇਨ વਣ੍ਣਾਗਮੇਨ ਪਦਨ੍ਤਰਸਨ੍ਧਿਮਤ੍ਤਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨ੍ਧਪવੇਣੀਤਿ ਅਨ੍ਧਪਨ੍ਤਿ। ‘‘ਪਞ੍ਞਾਸਸਟ੍ਠਿ ਅਨ੍ਧਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਤਸ੍ਸਾ ਅਨ੍ਧਪવੇਣਿਯਾ ਮਹਤੋ ਗਚ੍ਛਗੁਮ੍ਬਸ੍ਸ ਅਨੁਪਰਿਗਮਨਯੋਗ੍ਯਤਾਦਸ੍ਸਨਂ। ਏવਞ੍ਹਿ ਤੇ ‘‘ਸੁਚਿਰਂ વੇਲਂ ਮਗ੍ਗਂ ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਸਞ੍ਞਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨਾਮਕਂਯੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥਾਭਾવਤੋ ਨਾਮਮਤ੍ਤਂਯੇવ, ਤਂ ਪਨ ਭਾਸਿਤਂ ਤੇਹਿ ਸਾਰਸਞ੍ਞਿਤਮ੍ਪਿ ਨਾਮਮਤ੍ਤਤਾਯ ਅਸਾਰਭਾવਤੋ ਨਿਹੀਨਮੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਲਾਮਕਂਯੇવਾ’’ਤਿ।
527-529.Va-kāro āgamasandhimattanti anatthako va-kāro, tena vaṇṇāgamena padantarasandhimattaṃ katanti attho. Andhapaveṇīti andhapanti. ‘‘Paññāsasaṭṭhi andhā’’ti idaṃ tassā andhapaveṇiyā mahato gacchagumbassa anuparigamanayogyatādassanaṃ. Evañhi te ‘‘suciraṃ velaṃ maggaṃ gacchāmā’’ti evaṃ saññino honti. Nāmakaṃyevāti atthābhāvato nāmamattaṃyeva, taṃ pana bhāsitaṃ tehi sārasaññitampi nāmamattatāya asārabhāvato nihīnamevāti āha ‘‘lāmakaṃyevā’’ti.
੫੩੦. ਯਤੋਤਿ ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕવਚਨਂ, ਸਾਮਞ੍ਞਜੋਤਨਾ ਚ વਿਸੇਸੇ ਅવਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ’’ਤਿ। ਆਯਾਚਨ੍ਤੀਤਿ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਿ। ਉਗ੍ਗਮਨਂ ਲੋਕਸ੍ਸ ਬਹੁਕਾਰਭਾવਤੋ ਤਥਾ ਥੋਮਨਾਤਿ। ਅਯਂ ਕਿਰ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਲਦ੍ਧਿ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਆਯਾਚਨਾਯ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਲੋਕੇ ਓਭਾਸਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
530.Yatoti bhummatthe nissakkavacanaṃ, sāmaññajotanā ca visese avatiṭṭhatīti āha ‘‘yasmiṃ kāle’’ti. Āyācantīti patthenti. Uggamanaṃ lokassa bahukārabhāvato tathā thomanāti. Ayaṃ kira brāhmaṇānaṃ laddhi ‘‘brāhmaṇānaṃ āyācanāya candimasūriyā gantvā loke obhāsaṃ karontī’’ti.
੫੩੨. ਇਧ ਪਨ ਕਿਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਭੂਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਸਹਬ੍ਯਤਾਯ ਮਗ੍ਗਦੇਸਨੇ ਤੇવਿਜ੍ਜਾਨਂ ਕਿਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਯੇ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਭੂਤਾਨਮ੍ਪਿ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਾਯ ਮਗ੍ਗਂ ਦੇਸੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਯਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ‘‘ਇਧ ਪਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਪਚ੍ਚਾਮਸਤਿ।
532.Idha pana kiṃ vattabbanti imasmiṃ pana appaccakkhabhūtassa brahmuno sahabyatāya maggadesane tevijjānaṃ kiṃ vattabbaṃ atthi, ye paccakkhabhūtānampi candimasūriyānaṃ sahabyatāya maggaṃ desetuṃ na sakkontīti adhippāyo. ‘‘Yatthā’’ti ‘‘idha panā’’ti vuttamevatthaṃ paccāmasati.
ਅਚਿਰવਤੀਨਦੀਉਪਮਾਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Aciravatīnadīupamākathāvaṇṇanā
੫੪੨. ਸਮਭਰਿਤਾਤਿ ਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣਾ। ਤਤੋ ਏવ ਕਾਕਪੇਯ੍ਯਾ। ਪਾਰਾਤਿ ਪਰਤੀਰਂ। ਅਪਾਰਨ੍ਤਿ ਓਰਿਮਤੀਰਂ। ਏਹੀਤਿ ਆਗਚ੍ਛ।
542.Samabharitāti sampuṇṇā. Tato eva kākapeyyā. Pārāti paratīraṃ. Apāranti orimatīraṃ. Ehīti āgaccha.
੫੪੪. ਪਞ੍ਚਸੀਲ…ਪੇ॰… વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ ਯਮਨਿਯਮਾਦਿਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਧਮ੍ਮਾਨਂ ਤਦਨ੍ਤੋਗਧਭਾવਤੋ। ਤਬ੍ਬਿਪਰੀਤਾਤਿ ਪਞ੍ਚਸੀਲਾਦਿવਿਪਰੀਤਾ ਪਞ੍ਚ વੇਰਾਦਯੋ। ‘‘ਪੁਨਪੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਅਪਰਮ੍ਪੀ’’ਤਿ વਚਨਂ ਇਤਰਾਯਪਿ ਨਦਿ ਉਪਮਾਯ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨਤ੍ਥਂ।
544.Pañcasīla…pe… veditabbā yamaniyamādibrāhmaṇadhammānaṃ tadantogadhabhāvato. Tabbiparītāti pañcasīlādiviparītā pañca verādayo. ‘‘Punapī’’ti vatvā ‘‘aparampī’’ti vacanaṃ itarāyapi nadi upamāya saṅgaṇhanatthaṃ.
੫੪੬. ਕਾਮਯਿਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਕਾਮਨੀਯਭਾવੇਨ। ਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਤੇਨੇવ ਕਾਮੇਤਬ੍ਬਭਾવੇਨ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਬਨ੍ਧਨਭਾવੇਨ। ਕਾਮਞ੍ਚਾਯਂ ਗੁਣ-ਸਦ੍ਦੋ ਅਤ੍ਥਨ੍ਤਰੇਸੁਪਿ ਦਿਟ੍ਠਪ੍ਪਯੋਗੋ, ਤੇਸਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਸਮ੍ਭવਤੋ ਪਾਰਿਸੇਸਞਾਯੇਨ ਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਯੇવ ਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਤ੍ਥੁਦ੍ਧਾਰੋ ਆਰਦ੍ਧੋ, ਏਸੇવਾਤਿ ਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੋ ਏવ। ਨ ਹਿ ਰੂਪਾਦੀਨਂ ਕਾਮੇਤਬ੍ਬਭਾવੇ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਪਟਲਟ੍ਠੋ ਯੁਜ੍ਜਤਿ ਤਥਾ ਕਾਮੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਅਨਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ। ਰਾਸਟ੍ਠਆਨਿਸਂਸਟ੍ਠੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ ਤਥਾਪਿ ਕਾਮੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਅਨਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਤਾ। ਪਾਰਿਸੇਸਤੋ ਪਨ ਬਨ੍ਧਨਟ੍ਠੋ ਗਹਿਤੋ। ਯਦਗ੍ਗੇਨ ਹਿ ਨੇਸਂ ਕਾਮੇਤਬ੍ਬਤਾ, ਤਦਗ੍ਗੇਨ ਬਨ੍ਧਨਭਾવੋ ਚਾਤਿ।
546.Kāmayitabbaṭṭhenāti kāmanīyabhāvena. Bandhanaṭṭhenāti teneva kāmetabbabhāvena sattānaṃ cittassa ābandhanabhāvena. Kāmañcāyaṃ guṇa-saddo atthantaresupi diṭṭhappayogo, tesaṃ panettha asambhavato pārisesañāyena bandhanaṭṭheyeva yuttoti dassetuṃ ‘‘anujānāmī’’tiādinā atthuddhāro āraddho, esevāti bandhanaṭṭho eva. Na hi rūpādīnaṃ kāmetabbabhāve vuccamāne paṭalaṭṭho yujjati tathā kāmetabbatāya anadhippetattā. Rāsaṭṭhaānisaṃsaṭṭhesupi eseva nayo tathāpi kāmetabbatāya anadhippetattā. Pārisesato pana bandhanaṭṭho gahito. Yadaggena hi nesaṃ kāmetabbatā, tadaggena bandhanabhāvo cāti.
ਕੋਟ੍ਠਾਸਟ੍ਠੋਪਿ ਤੇਸੁ ਯੁਜ੍ਜਤੇવ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਦਿਕੋਟ੍ਠਾਸਭਾવੇਨ ਨੇਸਂ ਕਾਮੇਤਬ੍ਬਤੋ। ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਚ ਗੁਣ-ਸਦ੍ਦੋ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ‘‘ਦਿਗੁਣਂ વਡ੍ਢੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ, ਸਮ੍ਪਦਾਟ੍ਠੋਪਿ –
Koṭṭhāsaṭṭhopi tesu yujjateva cakkhuviññeyyādikoṭṭhāsabhāvena nesaṃ kāmetabbato. Koṭṭhāse ca guṇa-saddo dissati ‘‘diguṇaṃ vaḍḍhetabba’’ntiādīsu, sampadāṭṭhopi –
‘‘ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ ਨਾਮਾਨਿ, ਸਗੁਣੇਨ ਮਹੇਸਿਨੋ।
‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;
ਗੁਣੇਨ ਨਾਮਮੁਦ੍ਧੇਯ੍ਯਂ, ਅਪਿ ਨਾਮਸਹਸ੍ਸਤੋ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੩੧੩; ਉਦਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੫੩; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੭੬)।
Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāmasahassato’’ti. (dha. sa. aṭṭha. 1313; udā. aṭṭha. 53; paṭi. ma. aṭṭha. 76);
ਆਦੀਸੁ ਸੋਪਿ ਇਧ ਨ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਨੁਦ੍ਧਟੋ।
Ādīsu sopi idha na yujjatīti anuddhaṭo.
ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ વਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬਾ, ਤੇਨ ਪਨ વਿਜਾਨਨਂ ਦਸ੍ਸਨਮੇવਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸੋਤવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਸੋਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿ ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨਾਤਿ ਅਤਿਦਿਸਤਿ। ਗવੇਸਿਤਮ੍ਪਿ ‘‘ਇਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਂ ਇਧ ਨਾਧਿਪ੍ਪੇਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਰਿਯਿਟ੍ਠਾ વਾ ਹੋਨ੍ਤੁ ਮਾ વਾ’’ਤਿ। ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਭੂਤਾਤਿ ਸੁਖਾਰਮ੍ਮਣਭੂਤਾ। ਕਾਮਨੀਯਾਤਿ ਕਾਮੇਤਬ੍ਬਾ। ਇਟ੍ਠਭਾવੇਨ ਮਨਂ ਅਪ੍ਪਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਮਨਾਪਾ। ਪਿਯਜਾਤਿਕਾਤਿ ਪਿਯਸਭਾવਾ।
Cakkhuviññeyyāti cakkhuviññāṇena vijānitabbā, tena pana vijānanaṃ dassanamevāti āha ‘‘passitabbā’’ti. ‘‘Sotaviññāṇena sotabbā’’ti evamādi etenupāyenāti atidisati. Gavesitampi ‘‘iṭṭha’’nti vuccati, taṃ idha nādhippetanti āha ‘‘pariyiṭṭhā vā hontu mā vā’’ti. Iṭṭhārammaṇabhūtāti sukhārammaṇabhūtā. Kāmanīyāti kāmetabbā. Iṭṭhabhāvena manaṃ appāyantīti manāpā. Piyajātikāti piyasabhāvā.
ਗੇਧੇਨਾਤਿ ਲੋਭੇਨ ਅਭਿਭੂਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਮੁਚ੍ਛਾਕਾਰਨ੍ਤਿ ਮੋਹਨਾਕਾਰਂ। ਅਧਿਓਸਨ੍ਨਾਤਿ ਅਧਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਅਜ੍ਝੋਸਾਯ ਅવਸਨ੍ਨਾ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਓਗਾਲ਼੍ਹਾ’’ਤਿ। ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਾਤਿ ਗਿਲਿਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਾਪਨવਸੇਨ ਪਰਿਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਉਪਗਤਾ। ਆਦੀਨવਨ੍ਤਿ ਕਾਮਪਰਿਭੋਗੇ ਸਮ੍ਪਤਿ, ਆਯਤਿਞ੍ਚ ਦੋਸਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ। ਘਾਸਚ੍ਛਾਦਨਾਦਿਸਮ੍ਭੋਗਨਿਮਿਤ੍ਤਸਂਕਿਲੇਸਤੋ ਨਿਸ੍ਸਰਨ੍ਤਿ ਅਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ, ਯੋਨਿਸੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਪਰਿਭੋਗਪਞ੍ਞਾ। ਤਦਭਾવਤੋ ਅਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞਾਤਿ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਦਮੇਤ੍ਥਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
Gedhenāti lobhena abhibhūtā hutvā pañcakāmaguṇe paribhuñjantīti yojanā. Mucchākāranti mohanākāraṃ. Adhiosannāti adhiggayha ajjhosāya avasannā, tenāha ‘‘ogāḷhā’’ti. Pariniṭṭhānappattāti gilitvā pariniṭṭhāpanavasena pariniṭṭhānaṃ upagatā. Ādīnavanti kāmaparibhoge sampati, āyatiñca dosaṃ apassantā. Ghāsacchādanādisambhoganimittasaṃkilesato nissaranti apagacchanti etenāti nissaraṇaṃ, yoniso paccavekkhitvā tesaṃ paribhogapaññā. Tadabhāvato anissaraṇapaññāti imamatthaṃ dassento ‘‘idametthā’’tiādimāha.
੫੪੮-੯. ਆવਰਨ੍ਤੀਤਿ ਕੁਸਲਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਂ ਆਦਿਤੋવ ਨਿવਾਰੇਨ੍ਤਿ। ਨਿવਾਰੇਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਰવਸੇਸਤੋ વਾਰਯਨ੍ਤਿ। ਓਨਨ੍ਧਨ੍ਤੀਤਿ ਓਗਾਹਨ੍ਤਾ વਿਯ ਛਾਦੇਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਯੋਨਨ੍ਧਨ੍ਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਛਾਦੇਨ੍ਤਿ। ਆવਰਣਾਦੀਨਂ વਸੇਨਾਤਿ ਆવਰਣਾਦਿਅਤ੍ਥਾਨਂ વਸੇਨ। ਤੇ ਹਿ ਆਸੇવਨਬਲવਤਾਯ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮੇਹਿ ਪਚ੍ਛਿਮਪਚ੍ਛਿਮਾ ਦਲ਼੍ਹਤਰਤਮਾਦਿਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਾ।
548-9.Āvarantīti kusalappavattiṃ āditova nivārenti. Nivārentīti niravasesato vārayanti. Onandhantīti ogāhantā viya chādenti. Pariyonandhantīti sabbaso chādenti. Āvaraṇādīnaṃ vasenāti āvaraṇādiatthānaṃ vasena. Te hi āsevanabalavatāya purimapurimehi pacchimapacchimā daḷhataratamādibhāvappattā vuttā.
ਸਂਸਨ੍ਦਨਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Saṃsandanakathāvaṇṇanā
੫੫੦. ਇਤ੍ਥਿਪਰਿਗ੍ਗਹੇ ਸਤਿ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਪਰਿਗ੍ਗਹੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਏવ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਪਰਿਗ੍ਗਹੋਤਿ ਇਤ੍ਥਿਪਰਿਗ੍ਗਹੇਨ ਸਪਰਿਗ੍ਗਹੋ’’ਤਿ। ‘‘ਇਤ੍ਥਿਪਰਿਗ੍ਗਹੇਨ ਅਪਰਿਗ੍ਗਹੋ’’ਤਿ ਚ ਇਦਂ ਤੇવਿਜ੍ਜਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਸੁ ਦਿਸ੍ਸਮਾਨਪਰਿਗ੍ਗਹਾਨਂ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਤਮਪਰਿਗ੍ਗਹਾਭਾવਦਸ੍ਸਨਂ। ਏવਂਭੂਤਾਨਂ ਤੇવਿਜ੍ਜਾਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਕਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਸਂਸਨ੍ਦਨਾ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਅਪਰਿਗ੍ਗਹੋਤਿ। વੇਰਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅવੇਰੋ, ਕੁਤੋ ਏਤਸ੍ਸ વੇਰਪ੍ਪਯੋਗੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਚਿਤ੍ਤਗੇਲਞ੍ਞਸਙ੍ਖਾਤੇਨਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਗੇਲਞ੍ਞਸਞ੍ਞਿਤੇਨ, ਤੇਨਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਰੂਪਕਾਯਗੇਲਞ੍ਞਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ। ਬ੍ਯਾਪਜ੍ਝੇਨਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖੇਨ। ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਦੀਹੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਤਦੇਕਟ੍ਠਾ ਸਂਕਿਲੇਸਧਮ੍ਮਾ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਅਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਹੇਤੁਭੂਤਾਯ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਸਤਿ ਨ ਕਦਾਚਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ વਸੇ વਤ੍ਤਤਿ, ਪਹੀਨਾਯ ਪਨ ਸਿਯਾ વਸવਤ੍ਤਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਅਭਾવਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ વਸੇ વਤ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ। ਚਿਤ੍ਤਗਤਿਕਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤવਸਿਕਾ, ਤੇਨਾਹ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વਸੇ વਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਨ ਤਾਦਿਸੋਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਿਯ ਚਿਤ੍ਤવਸਿਕੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ વਸੀਭੂਤਜ੍ਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਤਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸੇ વਤ੍ਤੇਤੀਤਿ વਸવਤ੍ਤੀ।
550. Itthipariggahe sati purisassa pañcakāmaguṇapariggaho paripuṇṇo eva hotīti vuttaṃ ‘‘sapariggahoti itthipariggahena sapariggaho’’ti. ‘‘Itthipariggahena apariggaho’’ti ca idaṃ tevijjabrāhmaṇesu dissamānapariggahānaṃ duṭṭhullatamapariggahābhāvadassanaṃ. Evaṃbhūtānaṃ tevijjānaṃ brāhmaṇānaṃ kā brahmunā saṃsandanā, brahmā pana sabbena sabbaṃ apariggahoti. Veracittena avero, kuto etassa verappayogoti adhippāyo. Cittagelaññasaṅkhātenāti cittuppādagelaññasaññitena, tenassa sabbarūpakāyagelaññabhāvo vutto hoti. Byāpajjhenāti dukkhena. Uddhaccakukkuccādīhīti ādi-saddena tadekaṭṭhā saṃkilesadhammā saṅgayhanti. Appaṭipattihetubhūtāya vicikicchāya sati na kadāci cittaṃ purisassa vase vattati, pahīnāya pana siyā vasavattananti āha ‘‘vicikicchāya abhāvato cittaṃ vase vattetī’’ti. Cittagatikāti cittavasikā, tenāha cittassa vase vattantī’’ti. Na tādisoti brāhmaṇā viya cittavasiko na hoti, atha kho vasībhūtajjhānābhiññatāya cittaṃ attano vase vattetīti vasavattī.
੫੫੨. ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਮਗ੍ਗੇਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬੇ, ਪਞ੍ਞਪੇਤਬ੍ਬੇ વਾ, ਤਂ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿ ਅਮਗ੍ਗਮੇવ ‘‘ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਪਟਿਪਜ੍ਜਨੇਨ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਪਟਿਜਾਨਿਤ੍વਾ વਾ। ਪਙ੍ਕਂ ਓਤਿਣ੍ਣਾ વਿਯਾਤਿ ਮਤ੍ਥਕੇ ਏਕਙ੍ਗੁਲਂ વਾ ਉਪਡ੍ਢਙ੍ਗੁਲਂ વਾ ਸੁਕ੍ਖਤਾਯ ‘‘ਸਮਤਲ’’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਅਨੇਕਪੋਰਿਸਂ ਮਹਾਪਙ੍ਕਂ ਓਤਿਣ੍ਣਾ વਿਯ। ਅਨੁਪ੍ਪવਿਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਪਾਯਮਗ੍ਗਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਮਗ੍ਗਸਞ੍ਞਾਯ ਓਗਾਹਯਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਏવ ਸਂਸੀਦਿਤ੍વਾ વਿਸਾਦਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ। ਏવਨ੍ਤਿ ‘‘ਸਮਤਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ। ਸਂਸੀਦਿਤ੍વਾਤਿ ਨਿਮ੍ਮੁਜ੍ਜਿਤ੍વਾ। ਸੁਕ੍ਖਤਰਣਂ ਮਞ੍ਞੇ ਤਰਨ੍ਤੀਤਿ ਸੁਕ੍ਖਨਦਿਤਰਣਂ ਤਰਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞੇ। ਤਸ੍ਮਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਤੇવਿਜ੍ਜਾ ਅਮਗ੍ਗਮੇવ ‘‘ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਂਸੀਦਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ। ਯਥਾ ਤੇਤਿ ਯਥਾ ਤੇ ‘‘ਸਮਤਲ’’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਪਙ੍ਕਂ ਓਤਿਣ੍ਣਾ। ਇਧੇવ ਚਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ। ਸੁਖਂ વਾ ਸਾਤਂ વਾ ਨ ਲਭਨ੍ਤੀਤਿ ਝਾਨਸੁਖਂ વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਸਾਤਂ વਾ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਕੁਤੋ ਮਗ੍ਗਸੁਖਂ વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਾਤਂ વਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਮਗ੍ਗਦੀਪਕਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਦੀਪਕਾਭਿਮਤਂ। ‘‘ਇਰਿਣ’’ਨ੍ਤਿ ਅਰਞ੍ਞਾਨਿਯਾ ਇਦਂ ਅਧਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਗਾਮਕਂ ਮਹਾਰਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ । ਮਿਗਰੁਰੁਆਦੀਨਮ੍ਪਿ ਅਨੁਪਭੋਗਰੁਕ੍ਖੇਹਿ। ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤੁਮ੍ਪਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਮਹਾਕਣ੍ਟਕਤਾਯ। ਞਾਤੀਨਂ ਬ੍ਯਸਨਂ વਿਨਾਸੋ ਞਾਤਿਬ੍ਯਸਨਂ। ਏવਂ ਭੋਗਸੀਲਬ੍ਯਸਨਾਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਰੋਗੋ ਏવ ਬ੍ਯਸਤਿ વਿਬਾਧਤੀਤਿ ਰੋਗਬ੍ਯਸਨਂ। ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਿਬ੍ਯਸਨਮ੍ਪਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
552.Brahmalokamaggeti brahmalokagāmimagge paṭipajjitabbe, paññapetabbe vā, taṃ paññapentāti adhippāyo. Upagantvāti amaggameva ‘‘maggo’’ti micchāpaṭipajjanena upagantvā, paṭijānitvā vā. Paṅkaṃ otiṇṇā viyāti matthake ekaṅgulaṃ vā upaḍḍhaṅgulaṃ vā sukkhatāya ‘‘samatala’’nti saññāya anekaporisaṃ mahāpaṅkaṃ otiṇṇā viya. Anuppavisantīti apāyamaggaṃ brahmalokamaggasaññāya ogāhayanti. Tato eva saṃsīditvā visādaṃ pāpuṇanti. Evanti ‘‘samatala’’ntiādinā vuttanayena. Saṃsīditvāti nimmujjitvā. Sukkhataraṇaṃ maññe tarantīti sukkhanaditaraṇaṃ taranti maññe. Tasmāti yasmā tevijjā amaggameva ‘‘maggo’’ti upagantvā saṃsīdanti, tasmā. Yathāteti yathā te ‘‘samatala’’nti saññāya paṅkaṃ otiṇṇā. Idheva cāti imasmiñca attabhāve. Sukhaṃ vā sātaṃ vā na labhantīti jhānasukhaṃ vā vipassanāsātaṃ vā na labhanti, kuto maggasukhaṃ vā nibbānasātaṃ vāti adhippāyo. Maggadīpakanti maggadīpakābhimataṃ. ‘‘Iriṇa’’nti araññāniyā idaṃ adhivacananti āha ‘‘agāmakaṃ mahārañña’’nti . Migaruruādīnampi anupabhogarukkhehi. Parivattitumpi na sakkā honti mahākaṇṭakatāya. Ñātīnaṃ byasanaṃ vināso ñātibyasanaṃ. Evaṃ bhogasīlabyasanāni veditabbāni. Rogo eva byasati vibādhatīti rogabyasanaṃ. Evaṃ diṭṭhibyasanampi daṭṭhabbaṃ.
੫੫੪. ਜਾਤਸਂવਡ੍ਢੋਤਿ ਜਾਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਂવਡ੍ਢਿਤੋ। ਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਪਰਿਚਯਾਭਾવਤੋ। ਚਿਰਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋਤਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਿਰਕਾਲੋ। ਦਨ੍ਧਾਯਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਮਨ੍ਦਤ੍ਤਂ ਸਣਿਕવੁਤ੍ਤਿ, ਤਂ ਪਨ ਸਂਸਯવਸੇਨ ਚਿਰਾਯਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਕਙ੍ਖਾવਸੇਨ ਚਿਰਾਯਿਤਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। વਿਤ੍ਥਾਯਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਾਰਜ੍ਜਿਤਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ વਿਤ੍ਥਾਯਿਤਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ‘‘ਥਦ੍ਧਭਾવਗ੍ਗਹਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
554.Jātasaṃvaḍḍhoti jāto hutvā saṃvaḍḍhito. Na sabbaso paccakkhā honti paricayābhāvato. Ciranikkhantoti nikkhanto hutvā cirakālo. Dandhāyitattanti vissajjane mandattaṃ saṇikavutti, taṃ pana saṃsayavasena cirāyanaṃ nāma hotīti āha ‘‘kaṅkhāvasena cirāyitatta’’nti. Vitthāyitattanti sārajjitattaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana vitthāyitattaṃ nāma chambhitattanti adhippāyena ‘‘thaddhabhāvaggahaṇa’’nti vuttaṃ.
੫੫੫. ਉ-ਇਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗਯੋਗੇ ਲੁਮ੍ਪ-ਸਦ੍ਦੋ ਉਦ੍ਧਰਣਤ੍ਥੋ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਉਲ੍ਲੁਮ੍ਪਤੂ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਰਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥਮਾਹ। ਉਪਸਗ੍ਗવਸੇਨ ਹਿ ਧਾਤੁ-ਸਦ੍ਦਾ ਅਤ੍ਥવਿਸੇਸવੁਤ੍ਤਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ‘‘ਉਦ੍ਧਰਤੂ’’ਤਿ।
555.U-iti upasaggayoge lumpa-saddo uddharaṇattho hotīti ‘‘ullumpatū’’ti padassa uddharatūti atthamāha. Upasaggavasena hi dhātu-saddā atthavisesavuttino honti yathā ‘‘uddharatū’’ti.
ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਮਗ੍ਗਦੇਸਨਾવਣ੍ਣਨਾ
Brahmalokamaggadesanāvaṇṇanā
੫੫੬. ਯਸ੍ਸ ਅਤਿਸਯੇਨ ਬਲਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ‘‘ਬਲવਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਬਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ। ਸਙ੍ਖਂ ਧਮਯਤੀਤਿ ਸਙ੍ਖਧਮਕੋ, ਤਂ ਧਮਯਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਸਦ੍ਦਪવਤ੍ਤਕੋ। ਅਪ੍ਪਨਾવ વਟ੍ਟਤਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖਤੋ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਚੇਤਸੋ વਿਮੁਤ੍ਤਿਭਾવਤੋ।
556. Yassa atisayena balaṃ atthi, so ‘‘balavā’’ti vuttoti āha ‘‘balasampanno’’ti. Saṅkhaṃ dhamayatīti saṅkhadhamako, taṃ dhamayitvā tato saddapavattako. Appanāva vaṭṭati paṭipakkhato sammadeva cetaso vimuttibhāvato.
ਪਮਾਣਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਕਾਮਾવਚਰਂ ਪਮਾਣਕਰਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਪੁਬ੍ਬਭਾਗਭੂਤਂ ਪਮਾਣਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਓਦਿਸ੍ਸਕਅਨੋਦਿਸ੍ਸਕਦਿਸਾਫਰਣવਸੇਨ વਡ੍ਢੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ। વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯਤੋ ਪਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਰੂਪਾਰੂਪਾવਚਰਂ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਞ੍ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਰੂਪਾવਚਰੇ ਓਦਿਸ੍ਸਕਾਨੋਦਿਸ੍ਸਕવਸੇਨ ਫਰਣਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਥਾ ਦਿਸਾਫਰਣਂ।
Pamāṇakataṃ kammaṃ nāma kāmāvacaraṃ pamāṇakarānaṃ saṃkilesadhammānaṃ avikkhambhanato. Tathā hi taṃ brahmavihārapubbabhāgabhūtaṃ pamāṇaṃ atikkamitvā odissakaanodissakadisāpharaṇavasena vaḍḍhetuṃ na sakkā. Vuttavipariyāyato pana appamāṇakataṃ kammaṃ nāma rūpārūpāvacaraṃ, tenāha ‘‘tañhī’’tiādi. Tattha arūpāvacare odissakānodissakavasena pharaṇaṃ na labbhati, tathā disāpharaṇaṃ.
ਕੇਚਿ ਪਨ ਤਂ ਆਗਮਨવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਦਯੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਹਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ ਆਰੁਪ੍ਪਂ, ਅਥ ਖੋ ਕਸਿਣਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਂ ਸੁવਿਭਾવਿਤਂ વਸੀਭਾવਂ ਪਾਪਿਤਂ ਆਰੁਪ੍ਪਂ, ਤਂ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਾਣਕਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯਂ વਾ ਸਾਤਿਸਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਭਾવਨਾਯ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤੇਨ ਸਨ੍ਤਾਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਂ, ਯਞ੍ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਸਮਾਪਨ੍ਨਂ ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਂ, ਤਂ ਇਮਿਨਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਫਰਣਪ੍ਪਮਾਣવਸੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣਕਤਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਅਪਰੇ। વੀਮਂਸਿਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।
Keci pana taṃ āgamanavasena labbhatīti vadanti, tadayuttaṃ. Na hi brahmavihāranissando āruppaṃ, atha kho kasiṇanissando, tasmā yaṃ suvibhāvitaṃ vasībhāvaṃ pāpitaṃ āruppaṃ, taṃ ‘‘appamāṇakata’’nti vuttanti daṭṭhabbaṃ. Yaṃ vā sātisayaṃ brahmavihārabhāvanāya abhisaṅkhatena santānena nibbattitaṃ, yañca brahmavihārasamāpattito vuṭṭhāya samāpannaṃ arūpāvacarajjhānaṃ, taṃ iminā pariyāyena pharaṇappamāṇavasena appamāṇakatanti vattuṃ vaṭṭatīti apare. Vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰਕਮ੍ਮੇਤਿ ਰੂਪਾવਚਰਕਮ੍ਮੇ, ਅਰੂਪਾવਚਰਕਮ੍ਮੇ ਚ ਸਤਿ। ਨ ਓਹੀਯਤਿ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਕਤੂਪਚਿਤਮ੍ਪਿ ਕਾਮਾવਚਰਕਮ੍ਮਂ ਯਥਾਧਿਗਤੇ ਮਹਗ੍ਗਤਜ੍ਝਾਨੇ ਅਪਰਿਹੀਨੇ ਤਂ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਪਟਿਬਾਹਿਤ੍વਾ ਸਯਂ ਓਹੀਯਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਦਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਭਾવੇ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਲਗ੍ਗਿਤੁਨ੍ਤਿ ਆવਰਿਤੁਂ ਨਿਸੇਧੇਤੁਂ। ਠਾਤੁਨ੍ਤਿ ਪਟਿਬਲੋ ਹੁਤ੍વਾ ਠਾਤੁਂ। ਫਰਿਤ੍વਾਤਿ ਪਟਿਪ੍ਫਰਿਤ੍વਾ। ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਸਾਮਤ੍ਥਿਯਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ। ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਰਿਯਾਦਿਯਨਂ ਨਾਮ ਤਸ੍ਸ વਿਪਾਕੁਪ੍ਪਾਦਨਂ ਨਿਸੇਧੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕੁਪ੍ਪਾਦਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਸ੍ਸ વਿਪਾਕਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਏવਂ ਮੇਤ੍ਤਾਦਿવਿਹਾਰੀਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਮੇਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਮੇਤ੍ਤਾਦਿવਿਹਾਰੀ।
Rūpāvacarārūpāvacarakammeti rūpāvacarakamme, arūpāvacarakamme ca sati. Na ohīyati na tiṭṭhatīti katūpacitampi kāmāvacarakammaṃ yathādhigate mahaggatajjhāne aparihīne taṃ abhibhavitvā paṭibāhitvā sayaṃ ohīyakaṃ hutvā paṭisandhiṃ dātuṃ samatthabhāve na tiṭṭhati. Laggitunti āvarituṃ nisedhetuṃ. Ṭhātunti paṭibalo hutvā ṭhātuṃ. Pharitvāti paṭippharitvā. Pariyādiyitvāti tassa sāmatthiyaṃ khepetvā. Kammassa pariyādiyanaṃ nāma tassa vipākuppādanaṃ nisedhetvā attano vipākuppādananti āha ‘‘tassa vipākaṃ paṭibāhitvā’’tiādi. Evaṃ mettādivihārīti evaṃ vuttānaṃ mettādīnaṃ brahmavihārānaṃ vasena mettādivihārī.
੫੫੯. ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਸੁਤ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਅਲਤ੍ਥੁਨ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗਞ੍ਞਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਨਯੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਦਞ੍ਚੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਲਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਲਭਿਂਸੁ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
559.Aggaññasutte…pe… alatthunti aggaññasutte āgatanayena upasampadañceva arahattañca alatthuṃ paṭilabhiṃsu. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਤੇવਿਜ੍ਜਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ।
Tevijjasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā.
ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ ਚ ਤੇਰਸਸੁਤ੍ਤਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧવਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾਯ
Niṭṭhitā ca terasasuttapaṭimaṇḍitassa sīlakkhandhavaggassa atthavaṇṇanāya
ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾਤਿ।
Līnatthappakāsanāti.
ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧવਗ੍ਗਟੀਕਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Sīlakkhandhavaggaṭīkā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਦੀਘਨਿਕਾਯ • Dīghanikāya / ੧੩. ਤੇવਿਜ੍ਜਸੁਤ੍ਤਂ • 13. Tevijjasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਦੀਘ ਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ੧੩. ਤੇવਿਜ੍ਜਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 13. Tevijjasuttavaṇṇanā
