| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
६. थपतिसुत्तं
6. Thapatisuttaṃ
१००२. सावत्थिनिदानं। तेन खो पन समयेन सम्बहुला भिक्खू भगवतो चीवरकम्मं करोन्ति – ‘‘निट्ठितचीवरो भगवा तेमासच्चयेन चारिकं पक्कमिस्सती’’ति। तेन खो पन समयेन इसिदत्तपुराणा थपतयो साधुके पटिवसन्ति केनचिदेव करणीयेन। अस्सोसुं खो इसिदत्तपुराणा थपतयो – ‘‘सम्बहुला किर भिक्खू भगवतो चीवरकम्मं करोन्ति – ‘निट्ठितचीवरो भगवा तेमासच्चयेन चारिकं पक्कमिस्सती’’’ति।
1002. Sāvatthinidānaṃ. Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū bhagavato cīvarakammaṃ karonti – ‘‘niṭṭhitacīvaro bhagavā temāsaccayena cārikaṃ pakkamissatī’’ti. Tena kho pana samayena isidattapurāṇā thapatayo sādhuke paṭivasanti kenacideva karaṇīyena. Assosuṃ kho isidattapurāṇā thapatayo – ‘‘sambahulā kira bhikkhū bhagavato cīvarakammaṃ karonti – ‘niṭṭhitacīvaro bhagavā temāsaccayena cārikaṃ pakkamissatī’’’ti.
अथ खो इसिदत्तपुराणा थपतयो मग्गे पुरिसं ठपेसुं – ‘‘यदा त्वं, अम्भो पुरिस, पस्सेय्यासि भगवन्तं आगच्छन्तं अरहन्तं सम्मासम्बुद्धं, अथ अम्हाकं आरोचेय्यासी’’ति। द्वीहतीहं ठितो खो सो पुरिसो अद्दस भगवन्तं दूरतोव आगच्छन्तं। दिस्वान येन इसिदत्तपुराणा थपतयो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा इसिदत्तपुराणे थपतयो एतदवोच – ‘‘अयं सो, भन्ते, भगवा आगच्छति अरहं सम्मासम्बुद्धो। यस्स दानि कालं मञ्ञथा’’ति।
Atha kho isidattapurāṇā thapatayo magge purisaṃ ṭhapesuṃ – ‘‘yadā tvaṃ, ambho purisa, passeyyāsi bhagavantaṃ āgacchantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ, atha amhākaṃ āroceyyāsī’’ti. Dvīhatīhaṃ ṭhito kho so puriso addasa bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna yena isidattapurāṇā thapatayo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā isidattapurāṇe thapatayo etadavoca – ‘‘ayaṃ so, bhante, bhagavā āgacchati arahaṃ sammāsambuddho. Yassa dāni kālaṃ maññathā’’ti.
अथ खो इसिदत्तपुराणा थपतयो येन भगवा तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा भगवन्तं पिट्ठितो पिट्ठितो अनुबन्धिंसु। अथ खो भगवा मग्गा ओक्कम्म येन अञ्ञतरं रुक्खमूलं तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा पञ्ञत्ते आसने निसीदि। इसिदत्तपुराणा थपतयो भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदिंसु। एकमन्तं निसिन्ना खो ते इसिदत्तपुराणा थपतयो भगवन्तं एतदवोचुं –
Atha kho isidattapurāṇā thapatayo yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā bhagavantaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhiṃsu. Atha kho bhagavā maggā okkamma yena aññataraṃ rukkhamūlaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Isidattapurāṇā thapatayo bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te isidattapurāṇā thapatayo bhagavantaṃ etadavocuṃ –
‘‘यदा मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘सावत्थिया कोसलेसु चारिकं पक्कमिस्सती’ति, होति नो तस्मिं समये अनत्तमनता होति दोमनस्सं – ‘दूरे नो भगवा भविस्सती’ति। यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘सावत्थिया कोसलेसु चारिकं पक्कन्तो’ति , होति नो तस्मिं समये अनत्तमनता होति दोमनस्सं – ‘दूरे नो भगवा’’’ति।
‘‘Yadā mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘sāvatthiyā kosalesu cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ – ‘dūre no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘sāvatthiyā kosalesu cārikaṃ pakkanto’ti , hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ – ‘dūre no bhagavā’’’ti.
‘‘यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘कोसलेहि मल्लेसु चारिकं पक्कमिस्सती’ति, होति नो तस्मिं समये अनत्तमनता होति दोमनस्सं – ‘दूरे नो भगवा भविस्सती’ति। यदा पन मयं, भन्ते , भगवन्तं सुणाम – ‘कोसलेहि मल्लेसु चारिकं पक्कन्तो’ति, होति नो तस्मिं समये अनत्तमनता होति दोमनस्सं – ‘दूरे नो भगवा’’’ति।
‘‘Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘kosalehi mallesu cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ – ‘dūre no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ, bhante , bhagavantaṃ suṇāma – ‘kosalehi mallesu cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ – ‘dūre no bhagavā’’’ti.
‘‘यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘मल्लेहि वज्जीसु चारिकं पक्कमिस्सती’ति, होति नो तस्मिं समये अनत्तमनता होति दोमनस्सं – ‘दूरे नो भगवा भविस्सती’ति। यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘मल्लेहि वज्जीसु चारिकं पक्कन्तो’ति, होति नो तस्मिं समये अनत्तमनता होति दोमनस्सं – ‘दूरे नो भगवा’’’ति।
‘‘Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘mallehi vajjīsu cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ – ‘dūre no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘mallehi vajjīsu cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ – ‘dūre no bhagavā’’’ti.
‘‘यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘वज्जीहि कासीसु चारिकं पक्कमिस्सती’ति, होति नो तस्मिं समये अनत्तमनता होति दोमनस्सं – ‘दूरे नो भगवा भविस्सती’ति। यदा पन मयं, भन्ते भगवन्तं सुणाम – ‘वज्जीहि कासीसु चारिकं पक्कन्तो’ति, होति नो तस्मिं समये अनत्तमनता होति दोमनस्सं – ‘दूरे नो भगवा’’’ति।
‘‘Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘vajjīhi kāsīsu cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ – ‘dūre no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ, bhante bhagavantaṃ suṇāma – ‘vajjīhi kāsīsu cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ – ‘dūre no bhagavā’’’ti.
‘‘यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘कासीहि मागधे चारिकं पक्कमिस्सती’ति, होति नो तस्मिं समये अनत्तमनता होति दोमनस्सं – ‘दूरे नो भगवा भविस्सती’ति। यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘कासीहि मागधे चारिकं पक्कन्तो’ति, होति अनप्पका नो तस्मिं समये अनत्तमनता होति अनप्पकं दोमनस्सं – ‘दूरे नो भगवा’’’ति।
‘‘Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘kāsīhi māgadhe cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti domanassaṃ – ‘dūre no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘kāsīhi māgadhe cārikaṃ pakkanto’ti, hoti anappakā no tasmiṃ samaye anattamanatā hoti anappakaṃ domanassaṃ – ‘dūre no bhagavā’’’ti.
‘‘यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘मागधेहि कासीसु चारिकं पक्कमिस्सती’ति , होति नो तस्मिं समये अत्तमनता होति सोमनस्सं – ‘आसन्ने नो भगवा भविस्सती’ति। यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘मागधेहि कासीसु चारिकं पक्कन्तो’ति, होति नो तस्मिं समये अत्तमनता होति सोमनस्सं – ‘आसन्ने नो भगवा’’’ति।
‘‘Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘māgadhehi kāsīsu cārikaṃ pakkamissatī’ti , hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ – ‘āsanne no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘māgadhehi kāsīsu cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ – ‘āsanne no bhagavā’’’ti.
‘‘यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘कासीहि वज्जीसु चारिकं पक्कमिस्सती’ति, होति नो तस्मिं समये अत्तमनता होति सोमनस्सं – ‘आसन्ने नो भगवा भविस्सती’ति। यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘कासीहि वज्जीसु चारिकं पक्कन्तो’ति, होति नो तस्मिं समये अत्तमनता होति सोमनस्सं – ‘आसन्ने नो भगवा’’’ति।
‘‘Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘kāsīhi vajjīsu cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ – ‘āsanne no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘kāsīhi vajjīsu cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ – ‘āsanne no bhagavā’’’ti.
‘‘यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘वज्जीहि मल्लेसु चारिकं पक्कमिस्सती’ति, होति नो तस्मिं समये अत्तमनता होति सोमनस्सं – ‘आसन्ने नो भगवा भविस्सती’ति। यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘वज्जीहि मल्लेसु चारिकं पक्कन्तो’ति, होति नो तस्मिं समये अत्तमनता होति सोमनस्सं – ‘आसन्ने नो भगवा’’’ति।
‘‘Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘vajjīhi mallesu cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ – ‘āsanne no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘vajjīhi mallesu cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ – ‘āsanne no bhagavā’’’ti.
‘‘यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘मल्लेहि कोसले चारिकं पक्कमिस्सती’ति, होति नो तस्मिं समये अत्तमनता होति सोमनस्सं – ‘आसन्ने नो भगवा भविस्सती’ति। यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘मल्लेहि कोसले चारिकं पक्कन्तो’ति, होति नो तस्मिं समये अत्तमनता होति सोमनस्सं – ‘आसन्ने नो भगवा’’’ति।
‘‘Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘mallehi kosale cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ – ‘āsanne no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘mallehi kosale cārikaṃ pakkanto’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ – ‘āsanne no bhagavā’’’ti.
‘‘यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘कोसलेहि सावत्थिं चारिकं पक्कमिस्सती’ति, होति नो तस्मिं समये अत्तमनता होति सोमनस्सं – ‘आसन्ने नो भगवा भविस्सती’ति। यदा पन मयं, भन्ते, भगवन्तं सुणाम – ‘सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे’ति, होति अनप्पका नो तस्मिं समये अत्तमनता होति अनप्पकं सोमनस्सं – ‘आसन्ने नो भगवा’’’ति।
‘‘Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘kosalehi sāvatthiṃ cārikaṃ pakkamissatī’ti, hoti no tasmiṃ samaye attamanatā hoti somanassaṃ – ‘āsanne no bhagavā bhavissatī’ti. Yadā pana mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ suṇāma – ‘sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’ti, hoti anappakā no tasmiṃ samaye attamanatā hoti anappakaṃ somanassaṃ – ‘āsanne no bhagavā’’’ti.
‘‘तस्मातिह, थपतयो, सम्बाधो घरावासो रजापथो, अब्भोकासो पब्बज्जा। अलञ्च पन वो, थपतयो, अप्पमादाया’’ति। ‘‘अत्थि खो नो, भन्ते, एतम्हा सम्बाधा अञ्ञो सम्बाधो सम्बाधतरो चेव सम्बाधसङ्खाततरो चा’’ति। ‘‘कतमो पन वो, थपतयो, एतम्हा सम्बाधा अञ्ञो सम्बाधो सम्बाधतरो चेव सम्बाधसङ्खाततरो चा’’ति?
‘‘Tasmātiha, thapatayo, sambādho gharāvāso rajāpatho, abbhokāso pabbajjā. Alañca pana vo, thapatayo, appamādāyā’’ti. ‘‘Atthi kho no, bhante, etamhā sambādhā añño sambādho sambādhataro ceva sambādhasaṅkhātataro cā’’ti. ‘‘Katamo pana vo, thapatayo, etamhā sambādhā añño sambādho sambādhataro ceva sambādhasaṅkhātataro cā’’ti?
‘‘इध मयं, भन्ते, यदा राजा पसेनदि कोसलो उय्यानभूमिं निय्यातुकामो होति, ये ते रञ्ञो पसेनदिस्स कोसलस्स नागा ओपवय्हा ते कप्पेत्वा, या ता रञ्ञो पसेनदिस्स कोसलस्स पजापतियो पिया मनापा ता एकं पुरतो एकं पच्छतो निसीदापेम। तासं खो पन, भन्ते, भगिनीनं एवरूपो गन्धो होति, सेय्यथापि नाम गन्धकरण्डकस्स तावदेव विवरियमानस्स, यथा तं राजकञ्ञानं गन्धेन विभूसितानं। तासं खो पन, भन्ते, भगिनीनं एवरूपो कायसम्फस्सो होति, सेय्यथापि नाम तूलपिचुनो वा कप्पासपिचुनो वा, यथा तं राजकञ्ञानं सुखेधितानं। तस्मिं खो पन, भन्ते, समये नागोपि रक्खितब्बो होति, तापि भगिनियो रक्खितब्बा होन्ति, अत्तापि रक्खितब्बो होति। न खो पन मयं, भन्ते, अभिजानाम तासु भगिनीसु पापकं चित्तं उप्पादेता। अयं खो नो, भन्ते, एतम्हा सम्बाधा अञ्ञो सम्बाधो सम्बाधतरो चेव सम्बाधसङ्खाततरो चा’’ति।
‘‘Idha mayaṃ, bhante, yadā rājā pasenadi kosalo uyyānabhūmiṃ niyyātukāmo hoti, ye te rañño pasenadissa kosalassa nāgā opavayhā te kappetvā, yā tā rañño pasenadissa kosalassa pajāpatiyo piyā manāpā tā ekaṃ purato ekaṃ pacchato nisīdāpema. Tāsaṃ kho pana, bhante, bhaginīnaṃ evarūpo gandho hoti, seyyathāpi nāma gandhakaraṇḍakassa tāvadeva vivariyamānassa, yathā taṃ rājakaññānaṃ gandhena vibhūsitānaṃ. Tāsaṃ kho pana, bhante, bhaginīnaṃ evarūpo kāyasamphasso hoti, seyyathāpi nāma tūlapicuno vā kappāsapicuno vā, yathā taṃ rājakaññānaṃ sukhedhitānaṃ. Tasmiṃ kho pana, bhante, samaye nāgopi rakkhitabbo hoti, tāpi bhaginiyo rakkhitabbā honti, attāpi rakkhitabbo hoti. Na kho pana mayaṃ, bhante, abhijānāma tāsu bhaginīsu pāpakaṃ cittaṃ uppādetā. Ayaṃ kho no, bhante, etamhā sambādhā añño sambādho sambādhataro ceva sambādhasaṅkhātataro cā’’ti.
‘‘तस्मातिह, थपतयो, सम्बाधो घरावासो रजापथो, अब्भोकासो पब्बज्जा। अलञ्च पन वो, थपतयो, अप्पमादाय। चतूहि खो, थपतयो, धम्मेहि समन्नागतो अरियसावको सोतापन्नो होति अविनिपातधम्मो नियतो सम्बोधिपरायणो।
‘‘Tasmātiha, thapatayo, sambādho gharāvāso rajāpatho, abbhokāso pabbajjā. Alañca pana vo, thapatayo, appamādāya. Catūhi kho, thapatayo, dhammehi samannāgato ariyasāvako sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo.
‘‘कतमेहि चतूहि? इध, थपतयो, अरियसावको बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागतो होति – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰… विगतमलमच्छेरेन चेतसा अज्झागारं वसति मुत्तचागो पयतपाणि वोस्सग्गरतो याचयोगो दानसंविभागरतो। इमेहि खो, थपतयो, चतूहि धम्मेहि समन्नागतो अरियसावको सोतापन्नो होति अविनिपातधम्मो नियतो सम्बोधिपरायणो।
‘‘Katamehi catūhi? Idha, thapatayo, ariyasāvako buddhe aveccappasādena samannāgato hoti – itipi so bhagavā…pe… satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti. Dhamme…pe… saṅghe…pe… vigatamalamaccherena cetasā ajjhāgāraṃ vasati muttacāgo payatapāṇi vossaggarato yācayogo dānasaṃvibhāgarato. Imehi kho, thapatayo, catūhi dhammehi samannāgato ariyasāvako sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyaṇo.
‘‘तुम्हे खो, थपतयो, बुद्धे अवेच्चप्पसादेन समन्नागता – इतिपि सो भगवा…पे॰… सत्था देवमनुस्सानं बुद्धो भगवाति। धम्मे…पे॰… सङ्घे…पे॰… यं खो पन किञ्चि कुले देय्यधम्मं सब्बं तं अप्पटिविभत्तं सीलवन्तेहि कल्याणधम्मेहि। तं किं मञ्ञथ, थपतयो, कतिविधा ते कोसलेसु मनुस्सा ये तुम्हाकं समसमा, यदिदं – दानसंविभागे’’ति? ‘‘लाभा नो, भन्ते, सुलद्धं नो, भन्ते! येसं नो भगवा एवं पजानाती’’ति। छट्ठं।
‘‘Tumhe kho, thapatayo, buddhe aveccappasādena samannāgatā – itipi so bhagavā…pe… satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti. Dhamme…pe… saṅghe…pe… yaṃ kho pana kiñci kule deyyadhammaṃ sabbaṃ taṃ appaṭivibhattaṃ sīlavantehi kalyāṇadhammehi. Taṃ kiṃ maññatha, thapatayo, katividhā te kosalesu manussā ye tumhākaṃ samasamā, yadidaṃ – dānasaṃvibhāge’’ti? ‘‘Lābhā no, bhante, suladdhaṃ no, bhante! Yesaṃ no bhagavā evaṃ pajānātī’’ti. Chaṭṭhaṃ.
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ६. थपतिसुत्तवण्णना • 6. Thapatisuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ६. थपतिसुत्तवण्णना • 6. Thapatisuttavaṇṇanā
