| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
४८. थेय्यसंवासकवत्थुकथा
48. Theyyasaṃvāsakavatthukathā
११०. पारिजञ्ञपत्तस्साति परिहायतीति परिजानि, इस्सरियभोगादि, तस्स भावो पारिजञ्ञं, इस्सरियभोगादिक्खयो, तं पत्तोति पारिजञ्ञपत्तो, तस्स। ‘‘पारिजुञ्ञपत्तस्सा’’तिपि उकारेन सह पाठो अत्थि। खीणकोलञ्ञोति एत्थ कुले जाता कोलञ्ञा, ण्यपच्चयो, नकारागमो। खीणा कोलञ्ञा अस्साति खीणकोलञ्ञोति वचनत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘मातिपक्खपितिपक्खतो’’तिआदि। तत्थ मातिपक्खपितिपक्खतोति मातुया पक्खो मातिपक्खो, पितुनो पक्खो पितिपक्खो, मातिपक्खो च पितिपक्खो च मातिपक्खपितिपक्खा। फातिं कातुन्ति एत्थ फा-धातु वड्ढनत्थोति आह ‘‘वड्ढेतु’’न्ति। ‘‘पुच्छियमानो’’ति इमिना अनुयुञ्जियमानोति एत्थ अनुत्यूपसग्गवसेन युजसद्दो पुच्छनत्थोति दस्सेति।
110.Pārijaññapattassāti parihāyatīti parijāni, issariyabhogādi, tassa bhāvo pārijaññaṃ, issariyabhogādikkhayo, taṃ pattoti pārijaññapatto, tassa. ‘‘Pārijuññapattassā’’tipi ukārena saha pāṭho atthi. Khīṇakolaññoti ettha kule jātā kolaññā, ṇyapaccayo, nakārāgamo. Khīṇā kolaññā assāti khīṇakolaññoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘mātipakkhapitipakkhato’’tiādi. Tattha mātipakkhapitipakkhatoti mātuyā pakkho mātipakkho, pituno pakkho pitipakkho, mātipakkho ca pitipakkho ca mātipakkhapitipakkhā. Phātiṃ kātunti ettha phā-dhātu vaḍḍhanatthoti āha ‘‘vaḍḍhetu’’nti. ‘‘Pucchiyamāno’’ti iminā anuyuñjiyamānoti ettha anutyūpasaggavasena yujasaddo pucchanatthoti dasseti.
थेय्यसंवासकोति थेननं थेय्यं नकारस्स यकारं कत्वा, थेय्याय संवासको इमस्साति थेय्यसंवासको। एत्थ च न केवलं वस्सगणनादिकोयेव संवासो नाम होति, अथ खो थेय्याय लिङ्गगहणम्पि संवासोयेव नाम। तस्मा तस्स तिविधभावं दस्सेन्तो आह ‘‘तयो’’तिआदि। तत्थ लिङ्गं थेनेतीति लिङ्गथेनको, एसेव नयो इतरेसुपि। तमत्थं वित्थारेन्तो आह ‘‘तत्था’’तिआदि। तत्थ योति थेय्यसंवासको। लिङ्गमत्तस्सेवाति एत्थ मत्तसद्देन संवासादयो निवत्तेति।
Theyyasaṃvāsakoti thenanaṃ theyyaṃ nakārassa yakāraṃ katvā, theyyāya saṃvāsako imassāti theyyasaṃvāsako. Ettha ca na kevalaṃ vassagaṇanādikoyeva saṃvāso nāma hoti, atha kho theyyāya liṅgagahaṇampi saṃvāsoyeva nāma. Tasmā tassa tividhabhāvaṃ dassento āha ‘‘tayo’’tiādi. Tattha liṅgaṃ thenetīti liṅgathenako, eseva nayo itaresupi. Tamatthaṃ vitthārento āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha yoti theyyasaṃvāsako. Liṅgamattassevāti ettha mattasaddena saṃvāsādayo nivatteti.
विदेसन्ति अत्तनो देसतो वियोगं देसं। विसद्दो हेत्थ वियोगत्थवाचको। अथ वा वि दूरं देसं। विसद्दो हेत्थ दूरत्थवाचको। मुसाति अभूतत्थे दुतियन्तनिपातो, अभूतं वचनन्ति अत्थो। पटिबाहतीति अञ्ञे निवारेति। संवासथेनको नामाति एत्थ को संवासो नाम, ननु एककम्मादिकोति आह ‘‘भिक्खुवस्सगणनादिको’’तिआदि। भिक्खुवस्सगणनादिकोति आदिसद्देन यथावुड्ढं वन्दनसादियनं आसनपटिबाहनं उपोसथपवारणादीसु सन्दिस्सनन्ति इमानि सङ्गण्हाति। ‘‘किरियभेदो’’ति इमिना सं एकतो वसियति अनेनाति संवासोति वचनत्थेन किरियभेदो संवासो नामाति दस्सेति। इमस्मिं अत्थेति इमस्मिं वत्थुम्हि, इमस्मिं ठानेति अत्थो। इमिना पाराजिकादिट्ठाने पन एककम्मादिको संवासो नामाति दस्सेति।
Videsanti attano desato viyogaṃ desaṃ. Visaddo hettha viyogatthavācako. Atha vā vi dūraṃ desaṃ. Visaddo hettha dūratthavācako. Musāti abhūtatthe dutiyantanipāto, abhūtaṃ vacananti attho. Paṭibāhatīti aññe nivāreti. Saṃvāsathenako nāmāti ettha ko saṃvāso nāma, nanu ekakammādikoti āha ‘‘bhikkhuvassagaṇanādiko’’tiādi. Bhikkhuvassagaṇanādikoti ādisaddena yathāvuḍḍhaṃ vandanasādiyanaṃ āsanapaṭibāhanaṃ uposathapavāraṇādīsu sandissananti imāni saṅgaṇhāti. ‘‘Kiriyabhedo’’ti iminā saṃ ekato vasiyati anenāti saṃvāsoti vacanatthena kiriyabhedo saṃvāso nāmāti dasseti. Imasmiṃ attheti imasmiṃ vatthumhi, imasmiṃ ṭhāneti attho. Iminā pārājikādiṭṭhāne pana ekakammādiko saṃvāso nāmāti dasseti.
‘‘लिङ्गस्स चेव संवासस्स चा’’ति इमिना उभयथेनकोति एत्थ उभयसरूपं दस्सेति।
‘‘Liṅgassa ceva saṃvāsassa cā’’ti iminā ubhayathenakoti ettha ubhayasarūpaṃ dasseti.
एत्थाति थेय्यसंवासकट्ठाने। राज…पे॰… भयेहि वाति एत्थ भयसद्दो पच्चेकं योजेतब्बो। राजभयेन च दुब्भिक्खभयेन च कन्तारभयेन च रोगभयेन च वेरिभयेन चाति हि अत्थो। चीवरगहणत्थन्ति चीवराहरणत्थं, अयमेव वा पाठो। वासद्दो हेत्वत्थं वा सम्पदानत्थं वा सम्पिण्डेति। अयं गाथा विभत्तिया उप्पटिपाटित्ता भग्गरीतिसङ्खाता अलङ्कारदोसा न मुत्ता। लिङ्गन्ति समणलिङ्गं। इधाति इमस्मिं सासने।
Etthāti theyyasaṃvāsakaṭṭhāne. Rāja…pe… bhayehi vāti ettha bhayasaddo paccekaṃ yojetabbo. Rājabhayena ca dubbhikkhabhayena ca kantārabhayena ca rogabhayena ca veribhayena cāti hi attho. Cīvaragahaṇatthanti cīvarāharaṇatthaṃ, ayameva vā pāṭho. Vāsaddo hetvatthaṃ vā sampadānatthaṃ vā sampiṇḍeti. Ayaṃ gāthā vibhattiyā uppaṭipāṭittā bhaggarītisaṅkhātā alaṅkāradosā na muttā. Liṅganti samaṇaliṅgaṃ. Idhāti imasmiṃ sāsane.
नाधिवासेतीति न सम्पटिच्छति। यावाति यत्तकं कालं, अयं पनेत्थ योजना – इध यो राज…पे॰… भयेन वा चीवरगहणत्थं वा लिङ्गं आदियति, सो सुद्धमानसो हुत्वा याव संवासं नाधिवासेति, ताव एसो ‘‘थेय्यसंवासको नामा’’ति न वुच्चतीति।
Nādhivāsetīti na sampaṭicchati. Yāvāti yattakaṃ kālaṃ, ayaṃ panettha yojanā – idha yo rāja…pe… bhayena vā cīvaragahaṇatthaṃ vā liṅgaṃ ādiyati, so suddhamānaso hutvā yāva saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva eso ‘‘theyyasaṃvāsako nāmā’’ti na vuccatīti.
तत्राति तासु गाथासु। इधाति इमस्मिं सासने। एवन्ति लिङ्गे गहियमाने। तस्मिन्ति जने। अनोसरित्वावाति अनोक्कमित्वाव। लिङ्गं अपनेत्वाति सयं गहितं समणलिङ्गं विनासेत्वा। पब्बजितालयन्ति पब्बजितछायं। पुब्बेति संवासथेनके।
Tatrāti tāsu gāthāsu. Idhāti imasmiṃ sāsane. Evanti liṅge gahiyamāne. Tasminti jane. Anosaritvāvāti anokkamitvāva. Liṅgaṃ apanetvāti sayaṃ gahitaṃ samaṇaliṅgaṃ vināsetvā. Pabbajitālayanti pabbajitachāyaṃ. Pubbeti saṃvāsathenake.
सब्बपासण्डियभत्तानीति सब्बानि पासण्डं उद्दिस्स दिन्नानि भत्तानि।
Sabbapāsaṇḍiyabhattānīti sabbāni pāsaṇḍaṃ uddissa dinnāni bhattāni.
सत्ते वहतीति सत्तवाहो। विरमितब्बन्ति वेरं, तं पवत्तेतीति वेरिको। कायेन परिहरितब्बानीति कायपरिहारियानि। तन्ति तुवं। हीनायावत्तभावन्ति हीनाय गिहिभावाय आवत्तभावं।
Satte vahatīti sattavāho. Viramitabbanti veraṃ, taṃ pavattetīti veriko. Kāyena pariharitabbānīti kāyaparihāriyāni. Tanti tuvaṃ. Hīnāyāvattabhāvanti hīnāya gihibhāvāya āvattabhāvaṃ.
उप्पब्बजित्वाति पब्बजवियोगं कत्वा। तमत्थन्ति उप्पब्बजितसङ्खातमत्थं। अस्साति महासामणेरस्स।
Uppabbajitvāti pabbajaviyogaṃ katvā. Tamatthanti uppabbajitasaṅkhātamatthaṃ. Assāti mahāsāmaṇerassa.
महन्तो वाति एत्थ वासद्दो गरहत्थो। पगेव दहरोति दस्सेति। अब्यत्तो होतीति योजना। सोति सामणेरो।
Mahanto vāti ettha vāsaddo garahattho. Pageva daharoti dasseti. Abyatto hotīti yojanā. Soti sāmaṇero.
वच्छगोरक्खादीनीति एत्थ वच्छोति तरुणगोणो। सो हि मातुसन्तिके वसतीति वच्छो। मातुया वियोगकाले वा वस्सतीति वच्छोति वुच्चति। इमिना दम्मगवजरग्गवापि सामञ्ञतो गहिता। गो वुच्चति खेत्तभूमि। वच्छो च गो च वच्छगवा, तेसं रक्खनं वच्छगोरक्खो, सो आदि येसं कसिकम्मादीनन्ति वच्छगोरक्खादीनि। ‘‘सूपसम्पन्नो’’ति इमिना गहट्ठम्पि सचे उपसम्पादेति, सूपसम्पन्नोति दस्सेति। अनुपसम्पन्नकालेयेवाति सामणेरकालेयेव। विनयविनिच्छयेति विनये वुत्तस्स थेय्यसंवासकस्स विनिच्छये। थेय्यसंवासको होति लिङ्गस्स अपनीतत्ता।
Vacchagorakkhādīnīti ettha vacchoti taruṇagoṇo. So hi mātusantike vasatīti vaccho. Mātuyā viyogakāle vā vassatīti vacchoti vuccati. Iminā dammagavajaraggavāpi sāmaññato gahitā. Go vuccati khettabhūmi. Vaccho ca go ca vacchagavā, tesaṃ rakkhanaṃ vacchagorakkho, so ādi yesaṃ kasikammādīnanti vacchagorakkhādīni. ‘‘Sūpasampanno’’ti iminā gahaṭṭhampi sace upasampādeti, sūpasampannoti dasseti. Anupasampannakāleyevāti sāmaṇerakāleyeva. Vinayavinicchayeti vinaye vuttassa theyyasaṃvāsakassa vinicchaye. Theyyasaṃvāsako hoti liṅgassa apanītattā.
थेय्यसंवासको न होति सलिङ्गे ठितत्ता। अयम्पि थेय्यसंवासको न होति कासाये सउस्साहत्ता। थेय्यसंवासको होति कासाये धुरस्स निक्खित्तत्ता।
Theyyasaṃvāsako na hoti saliṅge ṭhitattā. Ayampi theyyasaṃvāsako na hoti kāsāye saussāhattā. Theyyasaṃvāsako hoti kāsāye dhurassa nikkhittattā.
थेय्यसंवासको न होति सलिङ्गे ठितत्ता। नेव थेय्यसंवासको होति कासाये सउस्साहत्ता। मेथुनसेवनादीहीतिआदिसद्देन पाणातिपातादयो सङ्गण्हाति। थेय्यसंवासको होति कासाये धुरस्स निक्खित्तत्ता। ओवट्टिकन्ति अधोवट्टेन करणं। रक्खति तावाति ताव रक्खति वीमंसनेन निवासितत्ता। लिङ्गन्ति समणलिङ्गं। थेय्यसंवासको होति गिहिलिङ्गस्स सम्पटिच्छितत्ता।
Theyyasaṃvāsako na hoti saliṅge ṭhitattā. Neva theyyasaṃvāsako hoti kāsāye saussāhattā. Methunasevanādīhītiādisaddena pāṇātipātādayo saṅgaṇhāti. Theyyasaṃvāsako hoti kāsāye dhurassa nikkhittattā. Ovaṭṭikanti adhovaṭṭena karaṇaṃ. Rakkhati tāvāti tāva rakkhati vīmaṃsanena nivāsitattā. Liṅganti samaṇaliṅgaṃ. Theyyasaṃvāsako hoti gihiliṅgassa sampaṭicchitattā.
वीमंसति वा सम्पटिच्छति वा रक्खतियेव ओदातवत्थस्स अन्तोकासायभावतो। ‘‘भिक्खुनियापि एसेव नयो’’ति वुत्तमेवत्थं विभावेन्तो आह ‘‘सापी’’तिआदि।
Vīmaṃsati vā sampaṭicchati vā rakkhatiyeva odātavatthassa antokāsāyabhāvato. ‘‘Bhikkhuniyāpi eseva nayo’’ti vuttamevatthaṃ vibhāvento āha ‘‘sāpī’’tiādi.
वुड्ढपब्बजितो सामणेरोति सम्बन्धो। पाळियम्पीति पन्तियम्पि। सेनो मंसपेसिं गहेत्वा गच्छति विय भत्तपिण्डे पत्तं उपनामेत्वा गहेत्वा गच्छति। थेय्यसंवासको न होति वस्सानं अगणनत्ता।
Vuḍḍhapabbajito sāmaṇeroti sambandho. Pāḷiyampīti pantiyampi. Seno maṃsapesiṃ gahetvā gacchati viya bhattapiṇḍe pattaṃ upanāmetvā gahetvā gacchati. Theyyasaṃvāsako na hoti vassānaṃ agaṇanattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / ४८. थेय्यसंवासकवत्थु • 48. Theyyasaṃvāsakavatthu
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / थेय्यसंवासकवत्थुकथा • Theyyasaṃvāsakavatthukathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / थेय्यसंवासकवत्थुकथावण्णना • Theyyasaṃvāsakavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / थेय्यसंवासकवत्थुकथावण्णना • Theyyasaṃvāsakavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / थेय्यसंवासकवत्थुकथावण्णना • Theyyasaṃvāsakavatthukathāvaṇṇanā
