| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๔๘. เถยฺยสํวาสกวตฺถุกถา
48. Theyyasaṃvāsakavatthukathā
๑๑๐. ปาริชญฺญปตฺตสฺสาติ ปริหายตีติ ปริชานิ, อิสฺสริยโภคาทิ, ตสฺส ภาโว ปาริชญฺญํ, อิสฺสริยโภคาทิกฺขโย, ตํ ปโตฺตติ ปาริชญฺญปโตฺต, ตสฺสฯ ‘‘ปาริชุญฺญปตฺตสฺสา’’ติปิ อุกาเรน สห ปาโฐ อตฺถิฯ ขีณโกลโญฺญติ เอตฺถ กุเล ชาตา โกลญฺญา, ณฺยปจฺจโย, นการาคโมฯ ขีณา โกลญฺญา อสฺสาติ ขีณโกลโญฺญติ วจนตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘มาติปกฺขปิติปกฺขโต’’ติอาทิฯ ตตฺถ มาติปกฺขปิติปกฺขโตติ มาตุยา ปโกฺข มาติปโกฺข, ปิตุโน ปโกฺข ปิติปโกฺข, มาติปโกฺข จ ปิติปโกฺข จ มาติปกฺขปิติปกฺขาฯ ผาติํ กาตุนฺติ เอตฺถ ผา-ธาตุ วฑฺฒนโตฺถติ อาห ‘‘วเฑฺฒตุ’’นฺติฯ ‘‘ปุจฺฉิยมาโน’’ติ อิมินา อนุยุญฺชิยมาโนติ เอตฺถ อนุตฺยูปสคฺควเสน ยุชสโทฺท ปุจฺฉนโตฺถติ ทเสฺสติฯ
110.Pārijaññapattassāti parihāyatīti parijāni, issariyabhogādi, tassa bhāvo pārijaññaṃ, issariyabhogādikkhayo, taṃ pattoti pārijaññapatto, tassa. ‘‘Pārijuññapattassā’’tipi ukārena saha pāṭho atthi. Khīṇakolaññoti ettha kule jātā kolaññā, ṇyapaccayo, nakārāgamo. Khīṇā kolaññā assāti khīṇakolaññoti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘mātipakkhapitipakkhato’’tiādi. Tattha mātipakkhapitipakkhatoti mātuyā pakkho mātipakkho, pituno pakkho pitipakkho, mātipakkho ca pitipakkho ca mātipakkhapitipakkhā. Phātiṃ kātunti ettha phā-dhātu vaḍḍhanatthoti āha ‘‘vaḍḍhetu’’nti. ‘‘Pucchiyamāno’’ti iminā anuyuñjiyamānoti ettha anutyūpasaggavasena yujasaddo pucchanatthoti dasseti.
เถยฺยสํวาสโกติ เถนนํ เถยฺยํ นการสฺส ยการํ กตฺวา, เถยฺยาย สํวาสโก อิมสฺสาติ เถยฺยสํวาสโกฯ เอตฺถ จ น เกวลํ วสฺสคณนาทิโกเยว สํวาโส นาม โหติ, อถ โข เถยฺยาย ลิงฺคคหณมฺปิ สํวาโสเยว นามฯ ตสฺมา ตสฺส ติวิธภาวํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ตโย’’ติอาทิฯ ตตฺถ ลิงฺคํ เถเนตีติ ลิงฺคเถนโก, เอเสว นโย อิตเรสุปิฯ ตมตฺถํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ โยติ เถยฺยสํวาสโกฯ ลิงฺคมตฺตเสฺสวาติ เอตฺถ มตฺตสเทฺทน สํวาสาทโย นิวเตฺตติฯ
Theyyasaṃvāsakoti thenanaṃ theyyaṃ nakārassa yakāraṃ katvā, theyyāya saṃvāsako imassāti theyyasaṃvāsako. Ettha ca na kevalaṃ vassagaṇanādikoyeva saṃvāso nāma hoti, atha kho theyyāya liṅgagahaṇampi saṃvāsoyeva nāma. Tasmā tassa tividhabhāvaṃ dassento āha ‘‘tayo’’tiādi. Tattha liṅgaṃ thenetīti liṅgathenako, eseva nayo itaresupi. Tamatthaṃ vitthārento āha ‘‘tatthā’’tiādi. Tattha yoti theyyasaṃvāsako. Liṅgamattassevāti ettha mattasaddena saṃvāsādayo nivatteti.
วิเทสนฺติ อตฺตโน เทสโต วิโยคํ เทสํฯ วิสโทฺท เหตฺถ วิโยคตฺถวาจโกฯ อถ วา วิ ทูรํ เทสํฯ วิสโทฺท เหตฺถ ทูรตฺถวาจโกฯ มุสาติ อภูตเตฺถ ทุติยนฺตนิปาโต, อภูตํ วจนนฺติ อโตฺถฯ ปฎิพาหตีติ อเญฺญ นิวาเรติฯ สํวาสเถนโก นามาติ เอตฺถ โก สํวาโส นาม, นนุ เอกกมฺมาทิโกติ อาห ‘‘ภิกฺขุวสฺสคณนาทิโก’’ติอาทิฯ ภิกฺขุวสฺสคณนาทิโกติ อาทิสเทฺทน ยถาวุฑฺฒํ วนฺทนสาทิยนํ อาสนปฎิพาหนํ อุโปสถปวารณาทีสุ สนฺทิสฺสนนฺติ อิมานิ สงฺคณฺหาติฯ ‘‘กิริยเภโท’’ติ อิมินา สํ เอกโต วสิยติ อเนนาติ สํวาโสติ วจนเตฺถน กิริยเภโท สํวาโส นามาติ ทเสฺสติฯ อิมสฺมิํ อเตฺถติ อิมสฺมิํ วตฺถุมฺหิ, อิมสฺมิํ ฐาเนติ อโตฺถฯ อิมินา ปาราชิกาทิฎฺฐาเน ปน เอกกมฺมาทิโก สํวาโส นามาติ ทเสฺสติฯ
Videsanti attano desato viyogaṃ desaṃ. Visaddo hettha viyogatthavācako. Atha vā vi dūraṃ desaṃ. Visaddo hettha dūratthavācako. Musāti abhūtatthe dutiyantanipāto, abhūtaṃ vacananti attho. Paṭibāhatīti aññe nivāreti. Saṃvāsathenako nāmāti ettha ko saṃvāso nāma, nanu ekakammādikoti āha ‘‘bhikkhuvassagaṇanādiko’’tiādi. Bhikkhuvassagaṇanādikoti ādisaddena yathāvuḍḍhaṃ vandanasādiyanaṃ āsanapaṭibāhanaṃ uposathapavāraṇādīsu sandissananti imāni saṅgaṇhāti. ‘‘Kiriyabhedo’’ti iminā saṃ ekato vasiyati anenāti saṃvāsoti vacanatthena kiriyabhedo saṃvāso nāmāti dasseti. Imasmiṃ attheti imasmiṃ vatthumhi, imasmiṃ ṭhāneti attho. Iminā pārājikādiṭṭhāne pana ekakammādiko saṃvāso nāmāti dasseti.
‘‘ลิงฺคสฺส เจว สํวาสสฺส จา’’ติ อิมินา อุภยเถนโกติ เอตฺถ อุภยสรูปํ ทเสฺสติฯ
‘‘Liṅgassa ceva saṃvāsassa cā’’ti iminā ubhayathenakoti ettha ubhayasarūpaṃ dasseti.
เอตฺถาติ เถยฺยสํวาสกฎฺฐาเนฯ ราช…เป.… ภเยหิ วาติ เอตฺถ ภยสโทฺท ปเจฺจกํ โยเชตโพฺพฯ ราชภเยน จ ทุพฺภิกฺขภเยน จ กนฺตารภเยน จ โรคภเยน จ เวริภเยน จาติ หิ อโตฺถฯ จีวรคหณตฺถนฺติ จีวราหรณตฺถํ, อยเมว วา ปาโฐฯ วาสโทฺท เหตฺวตฺถํ วา สมฺปทานตฺถํ วา สมฺปิเณฺฑติฯ อยํ คาถา วิภตฺติยา อุปฺปฎิปาฎิตฺตา ภคฺครีติสงฺขาตา อลงฺการโทสา น มุตฺตาฯ ลิงฺคนฺติ สมณลิงฺคํฯ อิธาติ อิมสฺมิํ สาสเนฯ
Etthāti theyyasaṃvāsakaṭṭhāne. Rāja…pe… bhayehi vāti ettha bhayasaddo paccekaṃ yojetabbo. Rājabhayena ca dubbhikkhabhayena ca kantārabhayena ca rogabhayena ca veribhayena cāti hi attho. Cīvaragahaṇatthanti cīvarāharaṇatthaṃ, ayameva vā pāṭho. Vāsaddo hetvatthaṃ vā sampadānatthaṃ vā sampiṇḍeti. Ayaṃ gāthā vibhattiyā uppaṭipāṭittā bhaggarītisaṅkhātā alaṅkāradosā na muttā. Liṅganti samaṇaliṅgaṃ. Idhāti imasmiṃ sāsane.
นาธิวาเสตีติ น สมฺปฎิจฺฉติฯ ยาวาติ ยตฺตกํ กาลํ, อยํ ปเนตฺถ โยชนา – อิธ โย ราช…เป.… ภเยน วา จีวรคหณตฺถํ วา ลิงฺคํ อาทิยติ, โส สุทฺธมานโส หุตฺวา ยาว สํวาสํ นาธิวาเสติ, ตาว เอโส ‘‘เถยฺยสํวาสโก นามา’’ติ น วุจฺจตีติฯ
Nādhivāsetīti na sampaṭicchati. Yāvāti yattakaṃ kālaṃ, ayaṃ panettha yojanā – idha yo rāja…pe… bhayena vā cīvaragahaṇatthaṃ vā liṅgaṃ ādiyati, so suddhamānaso hutvā yāva saṃvāsaṃ nādhivāseti, tāva eso ‘‘theyyasaṃvāsako nāmā’’ti na vuccatīti.
ตตฺราติ ตาสุ คาถาสุฯ อิธาติ อิมสฺมิํ สาสเนฯ เอวนฺติ ลิเงฺค คหิยมาเนฯ ตสฺมินฺติ ชเนฯ อโนสริตฺวาวาติ อโนกฺกมิตฺวาวฯ ลิงฺคํ อปเนตฺวาติ สยํ คหิตํ สมณลิงฺคํ วินาเสตฺวาฯ ปพฺพชิตาลยนฺติ ปพฺพชิตฉายํฯ ปุเพฺพติ สํวาสเถนเกฯ
Tatrāti tāsu gāthāsu. Idhāti imasmiṃ sāsane. Evanti liṅge gahiyamāne. Tasminti jane. Anosaritvāvāti anokkamitvāva. Liṅgaṃ apanetvāti sayaṃ gahitaṃ samaṇaliṅgaṃ vināsetvā. Pabbajitālayanti pabbajitachāyaṃ. Pubbeti saṃvāsathenake.
สพฺพปาสณฺฑิยภตฺตานีติ สพฺพานิ ปาสณฺฑํ อุทฺทิสฺส ทินฺนานิ ภตฺตานิฯ
Sabbapāsaṇḍiyabhattānīti sabbāni pāsaṇḍaṃ uddissa dinnāni bhattāni.
สเตฺต วหตีติ สตฺตวาโหฯ วิรมิตพฺพนฺติ เวรํ, ตํ ปวเตฺตตีติ เวริโกฯ กาเยน ปริหริตพฺพานีติ กายปริหาริยานิฯ ตนฺติ ตุวํฯ หีนายาวตฺตภาวนฺติ หีนาย คิหิภาวาย อาวตฺตภาวํฯ
Satte vahatīti sattavāho. Viramitabbanti veraṃ, taṃ pavattetīti veriko. Kāyena pariharitabbānīti kāyaparihāriyāni. Tanti tuvaṃ. Hīnāyāvattabhāvanti hīnāya gihibhāvāya āvattabhāvaṃ.
อุปฺปพฺพชิตฺวาติ ปพฺพชวิโยคํ กตฺวาฯ ตมตฺถนฺติ อุปฺปพฺพชิตสงฺขาตมตฺถํฯ อสฺสาติ มหาสามเณรสฺสฯ
Uppabbajitvāti pabbajaviyogaṃ katvā. Tamatthanti uppabbajitasaṅkhātamatthaṃ. Assāti mahāsāmaṇerassa.
มหโนฺต วาติ เอตฺถ วาสโทฺท ครหโตฺถฯ ปเคว ทหโรติ ทเสฺสติฯ อพฺยโตฺต โหตีติ โยชนาฯ โสติ สามเณโรฯ
Mahanto vāti ettha vāsaddo garahattho. Pageva daharoti dasseti. Abyatto hotīti yojanā. Soti sāmaṇero.
วจฺฉโครกฺขาทีนีติ เอตฺถ วโจฺฉติ ตรุณโคโณฯ โส หิ มาตุสนฺติเก วสตีติ วโจฺฉฯ มาตุยา วิโยคกาเล วา วสฺสตีติ วโจฺฉติ วุจฺจติฯ อิมินา ทมฺมควชรคฺควาปิ สามญฺญโต คหิตาฯ โค วุจฺจติ เขตฺตภูมิฯ วโจฺฉ จ โค จ วจฺฉควา, เตสํ รกฺขนํ วจฺฉโครโกฺข, โส อาทิ เยสํ กสิกมฺมาทีนนฺติ วจฺฉโครกฺขาทีนิฯ ‘‘สูปสมฺปโนฺน’’ติ อิมินา คหฎฺฐมฺปิ สเจ อุปสมฺปาเทติ, สูปสมฺปโนฺนติ ทเสฺสติฯ อนุปสมฺปนฺนกาเลเยวาติ สามเณรกาเลเยวฯ วินยวินิจฺฉเยติ วินเย วุตฺตสฺส เถยฺยสํวาสกสฺส วินิจฺฉเยฯ เถยฺยสํวาสโก โหติ ลิงฺคสฺส อปนีตตฺตาฯ
Vacchagorakkhādīnīti ettha vacchoti taruṇagoṇo. So hi mātusantike vasatīti vaccho. Mātuyā viyogakāle vā vassatīti vacchoti vuccati. Iminā dammagavajaraggavāpi sāmaññato gahitā. Go vuccati khettabhūmi. Vaccho ca go ca vacchagavā, tesaṃ rakkhanaṃ vacchagorakkho, so ādi yesaṃ kasikammādīnanti vacchagorakkhādīni. ‘‘Sūpasampanno’’ti iminā gahaṭṭhampi sace upasampādeti, sūpasampannoti dasseti. Anupasampannakāleyevāti sāmaṇerakāleyeva. Vinayavinicchayeti vinaye vuttassa theyyasaṃvāsakassa vinicchaye. Theyyasaṃvāsako hoti liṅgassa apanītattā.
เถยฺยสํวาสโก น โหติ สลิเงฺค ฐิตตฺตาฯ อยมฺปิ เถยฺยสํวาสโก น โหติ กาสาเย สอุสฺสาหตฺตาฯ เถยฺยสํวาสโก โหติ กาสาเย ธุรสฺส นิกฺขิตฺตตฺตาฯ
Theyyasaṃvāsako na hoti saliṅge ṭhitattā. Ayampi theyyasaṃvāsako na hoti kāsāye saussāhattā. Theyyasaṃvāsako hoti kāsāye dhurassa nikkhittattā.
เถยฺยสํวาสโก น โหติ สลิเงฺค ฐิตตฺตาฯ เนว เถยฺยสํวาสโก โหติ กาสาเย สอุสฺสาหตฺตาฯ เมถุนเสวนาทีหีติอาทิสเทฺทน ปาณาติปาตาทโย สงฺคณฺหาติฯ เถยฺยสํวาสโก โหติ กาสาเย ธุรสฺส นิกฺขิตฺตตฺตาฯ โอวฎฺฎิกนฺติ อโธวเฎฺฎน กรณํฯ รกฺขติ ตาวาติ ตาว รกฺขติ วีมํสเนน นิวาสิตตฺตาฯ ลิงฺคนฺติ สมณลิงฺคํฯ เถยฺยสํวาสโก โหติ คิหิลิงฺคสฺส สมฺปฎิจฺฉิตตฺตาฯ
Theyyasaṃvāsako na hoti saliṅge ṭhitattā. Neva theyyasaṃvāsako hoti kāsāye saussāhattā. Methunasevanādīhītiādisaddena pāṇātipātādayo saṅgaṇhāti. Theyyasaṃvāsako hoti kāsāye dhurassa nikkhittattā. Ovaṭṭikanti adhovaṭṭena karaṇaṃ. Rakkhati tāvāti tāva rakkhati vīmaṃsanena nivāsitattā. Liṅganti samaṇaliṅgaṃ. Theyyasaṃvāsako hoti gihiliṅgassa sampaṭicchitattā.
วีมํสติ วา สมฺปฎิจฺฉติ วา รกฺขติเยว โอทาตวตฺถสฺส อโนฺตกาสายภาวโตฯ ‘‘ภิกฺขุนิยาปิ เอเสว นโย’’ติ วุตฺตเมวตฺถํ วิภาเวโนฺต อาห ‘‘สาปี’’ติอาทิฯ
Vīmaṃsati vā sampaṭicchati vā rakkhatiyeva odātavatthassa antokāsāyabhāvato. ‘‘Bhikkhuniyāpi eseva nayo’’ti vuttamevatthaṃ vibhāvento āha ‘‘sāpī’’tiādi.
วุฑฺฒปพฺพชิโต สามเณโรติ สมฺพโนฺธฯ ปาฬิยมฺปีติ ปนฺติยมฺปิฯ เสโน มํสเปสิํ คเหตฺวา คจฺฉติ วิย ภตฺตปิเณฺฑ ปตฺตํ อุปนาเมตฺวา คเหตฺวา คจฺฉติฯ เถยฺยสํวาสโก น โหติ วสฺสานํ อคณนตฺตาฯ
Vuḍḍhapabbajito sāmaṇeroti sambandho. Pāḷiyampīti pantiyampi. Seno maṃsapesiṃ gahetvā gacchati viya bhattapiṇḍe pattaṃ upanāmetvā gahetvā gacchati. Theyyasaṃvāsako na hoti vassānaṃ agaṇanattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๔๘. เถยฺยสํวาสกวตฺถุ • 48. Theyyasaṃvāsakavatthu
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / เถยฺยสํวาสกวตฺถุกถา • Theyyasaṃvāsakavatthukathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / เถยฺยสํวาสกวตฺถุกถาวณฺณนา • Theyyasaṃvāsakavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / เถยฺยสํวาสกวตฺถุกถาวณฺณนา • Theyyasaṃvāsakavatthukathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / เถยฺยสํวาสกวตฺถุกถาวณฺณนา • Theyyasaṃvāsakavatthukathāvaṇṇanā
