| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
៤. អដ្ឋកថាកណ្ឌោ
4. Aṭṭhakathākaṇḍo
តិកអត្ថុទ្ធារវណ្ណនា
Tikaatthuddhāravaṇṇanā
១៣៨៤. ឥទានិ និក្ខេបកណ្ឌានន្តរំ ឋបិតស្ស អដ្ឋកថាកណ្ឌស្ស វណ្ណនាក្កមោ អនុប្បត្តោ។ កស្មា បនេតំ អដ្ឋកថាកណ្ឌំ នាម ជាតន្តិ? តេបិដកស្ស ពុទ្ធវចនស្ស អត្ថំ ឧទ្ធរិត្វា ឋបិតត្តា។ តីសុបិ ហិ បិដកេសុ ធម្មន្តរំ អាគតំ អដ្ឋកថាកណ្ឌេនេវ បរិច្ឆិន្ទិត្វា វិនិច្ឆិតំ សុវិនិច្ឆិតំ នាម ហោតិ។ សកលេ អភិធម្មបិដកេ នយមគ្គំ មហាបករណេ បញ្ហុទ្ធារំ គណនចារំ អសល្លក្ខេន្តេនាបិ អដ្ឋកថាកណ្ឌតោយេវ សមានេតុំ វដ្ដតិ។
1384. Idāni nikkhepakaṇḍānantaraṃ ṭhapitassa aṭṭhakathākaṇḍassa vaṇṇanākkamo anuppatto. Kasmā panetaṃ aṭṭhakathākaṇḍaṃ nāma jātanti? Tepiṭakassa buddhavacanassa atthaṃ uddharitvā ṭhapitattā. Tīsupi hi piṭakesu dhammantaraṃ āgataṃ aṭṭhakathākaṇḍeneva paricchinditvā vinicchitaṃ suvinicchitaṃ nāma hoti. Sakale abhidhammapiṭake nayamaggaṃ mahāpakaraṇe pañhuddhāraṃ gaṇanacāraṃ asallakkhentenāpi aṭṭhakathākaṇḍatoyeva samānetuṃ vaṭṭati.
កុតោ បភវំ បន ឯតន្តិ? សារិបុត្តត្ថេរប្បភវំ។ សារិបុត្តត្ថេរោ ហិ ឯកស្ស អត្តនោ សទ្ធិវិហារិកស្ស និក្ខេបកណ្ឌេ អត្ថុទ្ធារំ សល្លក្ខេតុំ អសក្កោន្តស្ស អដ្ឋកថាកណ្ឌំ កថេត្វា អទាសិ។ ឥទំ បន មហាអដ្ឋកថាយំ បដិក្ខិបិត្វា ឥទំ វុត្តំ – អភិធម្មោ នាម ន សាវកវិសយោ, ន សាវកគោចរោ; ពុទ្ធវិសយោ ឯស, ពុទ្ធគោចរោ។ ធម្មសេនាបតិ បន សទ្ធិវិហារិកេន បុច្ឆិតោ តំ អាទាយ សត្ថុ សន្តិកំ គន្ត្វា សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស កថេសិ។ សម្មាសម្ពុទ្ធោ តស្ស ភិក្ខុនោ អដ្ឋកថាកណ្ឌំ កថេត្វា អទាសិ។ កថំ? ភគវា ហិ ‘កតមេ ធម្មា កុសលា’តិ បុច្ឆិ។ ‘កុសលា ធម្មា នាម កតមេ’តិ សល្លក្ខេសីតិ អត្ថោ។ អថស្ស តុណ្ហីភូតស្ស ‘ននុ យំ មយា កតមេ ធម្មា កុសលា? យស្មិំ សមយេ កាមាវចរំ កុសលំ ចិត្តំ ឧប្បន្នំ ហោតីតិអាទិនា នយេន ភូមិភេទតោ កុសលំ ទស្សិតំ, សព្ពម្បិ តំ ចតូសុ ភូមីសុ កុសលំ, ឥមេ ធម្មា កុសលា’តិ ឥមិនា នយេន កណ្ណិកំ កណ្ណិកំ ឃដំ ឃដំ គោច្ឆកំ គោច្ឆកំ កត្វា អត្ថុទ្ធារវសេន កុសលាទិធម្មេ ទស្សេន្តោ កថេត្វា អទាសិ។
Kuto pabhavaṃ pana etanti? Sāriputtattherappabhavaṃ. Sāriputtatthero hi ekassa attano saddhivihārikassa nikkhepakaṇḍe atthuddhāraṃ sallakkhetuṃ asakkontassa aṭṭhakathākaṇḍaṃ kathetvā adāsi. Idaṃ pana mahāaṭṭhakathāyaṃ paṭikkhipitvā idaṃ vuttaṃ – abhidhammo nāma na sāvakavisayo, na sāvakagocaro; buddhavisayo esa, buddhagocaro. Dhammasenāpati pana saddhivihārikena pucchito taṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā sammāsambuddhassa kathesi. Sammāsambuddho tassa bhikkhuno aṭṭhakathākaṇḍaṃ kathetvā adāsi. Kathaṃ? Bhagavā hi ‘katame dhammā kusalā’ti pucchi. ‘Kusalā dhammā nāma katame’ti sallakkhesīti attho. Athassa tuṇhībhūtassa ‘nanu yaṃ mayā katame dhammā kusalā? Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotītiādinā nayena bhūmibhedato kusalaṃ dassitaṃ, sabbampi taṃ catūsu bhūmīsu kusalaṃ, ime dhammā kusalā’ti iminā nayena kaṇṇikaṃ kaṇṇikaṃ ghaṭaṃ ghaṭaṃ gocchakaṃ gocchakaṃ katvā atthuddhāravasena kusalādidhamme dassento kathetvā adāsi.
តត្ថ ចតូសូតិ កាមាវចររូបាវចរារូបាវចរអបរិយាបន្នាសុ។ កុសលន្តិ ផស្សាទិភេទំ កុសលំ។ ឥមេ ធម្មា កុសលាតិ ឥមេ សព្ពេបិ តាសុ តាសុ ភូមីសុ វុត្តា ផស្សាទយោ ធម្មា កុសលា នាម។
Tattha catūsūti kāmāvacararūpāvacarārūpāvacaraapariyāpannāsu. Kusalanti phassādibhedaṃ kusalaṃ. Ime dhammā kusalāti ime sabbepi tāsu tāsu bhūmīsu vuttā phassādayo dhammā kusalā nāma.
១៣៨៥. អកុសលានំ បន ភូមិវសេន ភេទាភាវតោ ទ្វាទស អកុសលចិត្តុប្បាទាតិ អាហ។ តត្ថ ឧប្បជ្ជតីតិ ឧប្បាទោ។ ចិត្តមេវ ឧប្បាទោ ចិត្តុប្បាទោ។ ទេសនាសីសមេវ ចេតំ។ យថា បន ‘រាជា អាគតោ’តិ វុត្តេ អមច្ចាទីនម្បិ អាគមនំ វុត្តមេវ ហោតិ, ឯវំ ‘ចិត្តុប្បាទា’តិ វុត្តេ តេហិ សម្បយុត្តធម្មាបិ វុត្តាវ ហោន្តីតិ។ សព្ពត្ថ ចិត្តុប្បាទគ្គហណេន សសម្បយុត្តធម្មំ ចិត្តំ គហិតន្តិ វេទិតព្ពំ។ ឥតោ បរំ ចតូសុ ភូមីសុ វិបាកោតិអាទីនំ សព្ពេសម្បិ តិកទុកភាជនីយបទានំ អត្ថោ, វេទនាត្តិកាទីសុ ច សុខាទីនំ នវត្តព្ពតា ហេដ្ឋា វុត្តនយេនេវ បាឡិយត្ថំ វីមំសិត្វា វេទិតព្ពា។ វិសេសមត្តមេវ បន វក្ខាម។
1385. Akusalānaṃ pana bhūmivasena bhedābhāvato dvādasa akusalacittuppādāti āha. Tattha uppajjatīti uppādo. Cittameva uppādo cittuppādo. Desanāsīsameva cetaṃ. Yathā pana ‘rājā āgato’ti vutte amaccādīnampi āgamanaṃ vuttameva hoti, evaṃ ‘cittuppādā’ti vutte tehi sampayuttadhammāpi vuttāva hontīti. Sabbattha cittuppādaggahaṇena sasampayuttadhammaṃ cittaṃ gahitanti veditabbaṃ. Ito paraṃ catūsu bhūmīsu vipākotiādīnaṃ sabbesampi tikadukabhājanīyapadānaṃ attho, vedanāttikādīsu ca sukhādīnaṃ navattabbatā heṭṭhā vuttanayeneva pāḷiyatthaṃ vīmaṃsitvā veditabbā. Visesamattameva pana vakkhāma.
១៤២០. តត្ថ បរិត្តារម្មណត្តិកេ តាវ សព្ពោ កាមាវចរស្ស វិបាកោតិ ឯត្ថ ទ្វិបញ្ចវិញ្ញាណានិ ចក្ខុបសាទាទយោ និស្សាយ និយមេនេវ ឥដ្ឋានិដ្ឋាទិភេទេ រូបសទ្ទគន្ធរសផោដ្ឋព្ពធម្មេ អារព្ភ បវត្តន្តីតិ បរិត្តារម្មណានិ។ កុសលាកុសលវិបាកា បន ទ្វេ មនោធាតុយោ ហទយវត្ថុំ និស្សាយ ចក្ខុវិញ្ញាណាទីនំ អនន្តរា និយមតោ រូបាទីនេវ អារព្ភ បវត្តន្តីតិ បរិត្តារម្មណា។ កុសលវិបាកាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុ សោមនស្សសហគតា បញ្ចទ្វារេ សន្តីរណវសេន ឆសុ ទ្វារេសុ តទារម្មណវសេនាតិ និយមតោ រូបាទីនិ ឆ បរិត្តារម្មណានេវ អារព្ភ បវត្តតីតិ បរិត្តារម្មណា។ កុសលាកុសលវិបាកាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុទ្វយំ បញ្ចទ្វារេ សន្តីរណវសេន ឆសុ ទ្វារេសុ តទារម្មណវសេន និយមតោ រូបាទីនិ ឆ បរិត្តារម្មណានេវ អារព្ភ បវត្តតិ។ បដិសន្ធិវសេន បវត្តមានម្បិ បរិត្តំ កម្មំ កម្មនិមិត្តំ គតិនិមិត្តំ វា អារម្មណំ ករោតិ, បវត្តិយំ ភវង្គវសេន, បរិយោសានេ ចុតិវសេន បវត្តមានម្បិ តទេវ អារម្មណំ ករោតីតិ បរិត្តារម្មណំ។ អដ្ឋ បន សហេតុកវិបាកចិត្តុប្បាទា ឯត្ថ វុត្តនយេនេវ តទារម្មណវសេន បដិសន្ធិភវង្គចុតិវសេន ច បរិត្តធម្មេយេវ អារព្ភ បវត្តន្តិ។ កិរិយមនោធាតុ បញ្ចទ្វារេ រូបាទីនិ អារព្ភ បវត្តតិ។ សោមនស្សសហគតាហេតុកកិរិយមនោវិញ្ញាណធាតុ ឆសុ ទ្វារេសុ បច្ចុប្បន្នេ មនោទ្វារេ អតីតានាគតេបិ បរិត្តេ រូបាទិធម្មេយេវ អារព្ភ ខីណាសវានំ បហដ្ឋាការំ កុរុមានា បវត្តតីតិ បរិត្តារម្មណា។ ឯវមិមេ បញ្ចវីសតិ ចិត្តុប្បាទា ឯកន្តេនេវ បរិត្តារម្មណាតិ វេទិតព្ពា។
1420. Tattha parittārammaṇattike tāva sabbo kāmāvacarassa vipākoti ettha dvipañcaviññāṇāni cakkhupasādādayo nissāya niyameneva iṭṭhāniṭṭhādibhede rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbadhamme ārabbha pavattantīti parittārammaṇāni. Kusalākusalavipākā pana dve manodhātuyo hadayavatthuṃ nissāya cakkhuviññāṇādīnaṃ anantarā niyamato rūpādīneva ārabbha pavattantīti parittārammaṇā. Kusalavipākāhetukamanoviññāṇadhātu somanassasahagatā pañcadvāre santīraṇavasena chasu dvāresu tadārammaṇavasenāti niyamato rūpādīni cha parittārammaṇāneva ārabbha pavattatīti parittārammaṇā. Kusalākusalavipākāhetukamanoviññāṇadhātudvayaṃ pañcadvāre santīraṇavasena chasu dvāresu tadārammaṇavasena niyamato rūpādīni cha parittārammaṇāneva ārabbha pavattati. Paṭisandhivasena pavattamānampi parittaṃ kammaṃ kammanimittaṃ gatinimittaṃ vā ārammaṇaṃ karoti, pavattiyaṃ bhavaṅgavasena, pariyosāne cutivasena pavattamānampi tadeva ārammaṇaṃ karotīti parittārammaṇaṃ. Aṭṭha pana sahetukavipākacittuppādā ettha vuttanayeneva tadārammaṇavasena paṭisandhibhavaṅgacutivasena ca parittadhammeyeva ārabbha pavattanti. Kiriyamanodhātu pañcadvāre rūpādīni ārabbha pavattati. Somanassasahagatāhetukakiriyamanoviññāṇadhātu chasu dvāresu paccuppanne manodvāre atītānāgatepi paritte rūpādidhammeyeva ārabbha khīṇāsavānaṃ pahaṭṭhākāraṃ kurumānā pavattatīti parittārammaṇā. Evamime pañcavīsati cittuppādā ekanteneva parittārammaṇāti veditabbā.
១៤២១. វិញ្ញាណញ្ចាយតននេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនធម្មា អត្តនោ អត្តនោ ហេដ្ឋិមំ សមាបត្តិំ អារព្ភ បវត្តនតោ មហគ្គតារម្មណា។ ឯវ មគ្គផលធម្មា និព្ពានារម្មណត្តា អប្បមាណារម្មណា។
1421. Viññāṇañcāyatananevasaññānāsaññāyatanadhammā attano attano heṭṭhimaṃ samāpattiṃ ārabbha pavattanato mahaggatārammaṇā. Eva maggaphaladhammā nibbānārammaṇattā appamāṇārammaṇā.
កុសលតោ ចត្តារោ កិរិយតោ ចត្តារោតិ អដ្ឋ ញាណវិប្បយុត្តចិត្តុប្បាទា សេក្ខបុថុជ្ជនខីណាសវានំ អសក្កច្ចទានបច្ចវេក្ខណធម្មសវនាទីសុ កាមាវចរធម្មេ អារព្ភ បវត្តិកាលេ បរិត្តារម្មណា។ អតិបគុណានំ បឋមជ្ឈានាទីនំ បច្ចវេក្ខណកាលេ មហគ្គតារម្មណា។ កសិណនិមិត្តាទិបញ្ញត្តិបច្ចវេក្ខណកាលេ នវត្តព្ពារម្មណា។ អកុសលតោ ចត្តារោ ទិដ្ឋិគតសម្បយុត្តចិត្តុប្បាទា បញ្ចបណ្ណាសាយ កាមាវចរធម្មានំ ‘សត្តោ សត្តោ’តិ បរាមសនអស្សាទនាភិនន្ទនកាលេ បរិត្តារម្មណា។ តេនេវាការេន សត្តវីសតិ មហគ្គតធម្មេ អារព្ភ បវត្តិកាលេ មហគ្គតារម្មណា។ បណ្ណត្តិធម្មេ អារព្ភ បវត្តនកាលេ សិយា នវត្តព្ពារម្មណា។ ទិដ្ឋិវិប្បយុត្តានំ តេយេវ ធម្មេ អារព្ភ កេវលំ អស្សាទនាភិនន្ទនវសេន, បវត្តិយំ បដិឃសម្បយុត្តានំ ទោមនស្សវសេន, វិចិកិច្ឆាសម្បយុត្តចិត្តុប្បាទស្ស អនិដ្ឋង្គតវសេន, ឧទ្ធច្ចសហគតស្ស វិក្ខេបវសេន អវូបសមវសេន ច បវត្តិយំ បរិត្តមហគ្គតនវត្តព្ពារម្មណតា វេទិតព្ពា។ ឯតេសុ បន ឯកធម្មោបិ អប្បមាណេ អារព្ភ បវត្តិតុំ ន សក្កោតិ, តស្មា ន អប្បមាណារម្មណា។
Kusalato cattāro kiriyato cattāroti aṭṭha ñāṇavippayuttacittuppādā sekkhaputhujjanakhīṇāsavānaṃ asakkaccadānapaccavekkhaṇadhammasavanādīsu kāmāvacaradhamme ārabbha pavattikāle parittārammaṇā. Atipaguṇānaṃ paṭhamajjhānādīnaṃ paccavekkhaṇakāle mahaggatārammaṇā. Kasiṇanimittādipaññattipaccavekkhaṇakāle navattabbārammaṇā. Akusalato cattāro diṭṭhigatasampayuttacittuppādā pañcapaṇṇāsāya kāmāvacaradhammānaṃ ‘satto satto’ti parāmasanaassādanābhinandanakāle parittārammaṇā. Tenevākārena sattavīsati mahaggatadhamme ārabbha pavattikāle mahaggatārammaṇā. Paṇṇattidhamme ārabbha pavattanakāle siyā navattabbārammaṇā. Diṭṭhivippayuttānaṃ teyeva dhamme ārabbha kevalaṃ assādanābhinandanavasena, pavattiyaṃ paṭighasampayuttānaṃ domanassavasena, vicikicchāsampayuttacittuppādassa aniṭṭhaṅgatavasena, uddhaccasahagatassa vikkhepavasena avūpasamavasena ca pavattiyaṃ parittamahaggatanavattabbārammaṇatā veditabbā. Etesu pana ekadhammopi appamāṇe ārabbha pavattituṃ na sakkoti, tasmā na appamāṇārammaṇā.
កុសលតោ ចត្តារោ កិរិយតោ ចត្តារោតិ អដ្ឋ ញាណសម្បយុត្តចិត្តុប្បាទា សេក្ខបុថុជ្ជនខីណាសវានំ សក្កច្ចទានបច្ចវេក្ខណធម្មសវនាទីសុ យថាវុត្តប្បការេ ធម្មេ អារព្ភ បវត្តិកាលេ បរិត្តមហគ្គតនវត្តព្ពារម្មណា ហោន្តិ។ គោត្រភុកាលេ លោកុត្តរធម្មេ បច្ចវេក្ខណកាលេ ច នេសំ អប្បមាណារម្មណតា វេទិតព្ពា។
Kusalato cattāro kiriyato cattāroti aṭṭha ñāṇasampayuttacittuppādā sekkhaputhujjanakhīṇāsavānaṃ sakkaccadānapaccavekkhaṇadhammasavanādīsu yathāvuttappakāre dhamme ārabbha pavattikāle parittamahaggatanavattabbārammaṇā honti. Gotrabhukāle lokuttaradhamme paccavekkhaṇakāle ca nesaṃ appamāṇārammaṇatā veditabbā.
យំ បនេតំ រូបាវចរចតុត្ថជ្ឈានំ តំ សព្ពត្ថបាទកចតុត្ថំ អាកាសកសិណចតុត្ថំ អាលោកកសិណចតុត្ថំ ព្រហ្មវិហារចតុត្ថំ អានាបានចតុត្ថំ ឥទ្ធិវិធចតុត្ថំ ទិព្ពសោតចតុត្ថំ ចេតោបរិយញាណចតុត្ថំ យថាកម្មុបគញាណចតុត្ថំ ទិព្ពចក្ខុញាណចតុត្ថំ បុព្ពេនិវាសញាណចតុត្ថំ អនាគតំសញាណចតុត្ថន្តិ កុសលតោបិ កិរិយតោបិ ទ្វាទសវិធំ ហោតិ។
Yaṃ panetaṃ rūpāvacaracatutthajjhānaṃ taṃ sabbatthapādakacatutthaṃ ākāsakasiṇacatutthaṃ ālokakasiṇacatutthaṃ brahmavihāracatutthaṃ ānāpānacatutthaṃ iddhividhacatutthaṃ dibbasotacatutthaṃ cetopariyañāṇacatutthaṃ yathākammupagañāṇacatutthaṃ dibbacakkhuñāṇacatutthaṃ pubbenivāsañāṇacatutthaṃ anāgataṃsañāṇacatutthanti kusalatopi kiriyatopi dvādasavidhaṃ hoti.
តត្ថ ‘សព្ពត្ថបាទកចតុត្ថំ’ នាម អដ្ឋសុ កសិណេសុ ចតុត្ថជ្ឈានំ។ តញ្ហិ វិបស្សនាយបិ បាទកំ ហោតិ, អភិញ្ញានម្បិ, និរោធស្សាបិ, វដ្ដស្សាបិ បាទកំ ហោតិយេវាតិ សព្ពត្ថបាទកន្តិ វុត្តំ។ ‘អាកាសកសិណអាលោកកសិណចតុត្ថានិ’ បន វិបស្សនាយបិ អភិញ្ញានម្បិ វដ្ដស្សាបិ បាទកានិ ហោន្តិ, និរោធបាទកានេវ ន ហោន្តិ។ ‘ព្រហ្មវិហារអានាបានចតុត្ថានិ’ វិបស្សនាយ ចេវ វដ្ដស្ស ច បាទកានិ ហោន្តិ, អភិញ្ញានំ បន និរោធស្ស ច បាទកានិ ន ហោន្តិ។ តត្ថ ទសវិធម្បិ កសិណជ្ឈានំ កសិណបណ្ណត្តិំ អារព្ភ បវត្តត្តា, ព្រហ្មវិហារចតុត្ថំ សត្តបណ្ណត្តិំ អារព្ភ បវត្តត្តា, អានាបានចតុត្ថំ និមិត្តំ អារព្ភ បវត្តត្តា បរិត្តាទិវសេន នវត្តព្ពធម្មារម្មណតោ នវត្តព្ពារម្មណំ នាម ហោតិ។
Tattha ‘sabbatthapādakacatutthaṃ’ nāma aṭṭhasu kasiṇesu catutthajjhānaṃ. Tañhi vipassanāyapi pādakaṃ hoti, abhiññānampi, nirodhassāpi, vaṭṭassāpi pādakaṃ hotiyevāti sabbatthapādakanti vuttaṃ. ‘Ākāsakasiṇaālokakasiṇacatutthāni’ pana vipassanāyapi abhiññānampi vaṭṭassāpi pādakāni honti, nirodhapādakāneva na honti. ‘Brahmavihāraānāpānacatutthāni’ vipassanāya ceva vaṭṭassa ca pādakāni honti, abhiññānaṃ pana nirodhassa ca pādakāni na honti. Tattha dasavidhampi kasiṇajjhānaṃ kasiṇapaṇṇattiṃ ārabbha pavattattā, brahmavihāracatutthaṃ sattapaṇṇattiṃ ārabbha pavattattā, ānāpānacatutthaṃ nimittaṃ ārabbha pavattattā parittādivasena navattabbadhammārammaṇato navattabbārammaṇaṃ nāma hoti.
‘ឥទ្ធិវិធចតុត្ថំ’ បរិត្តមហគ្គតារម្មណំ ហោតិ។ កថំ? តញ្ហិ យទា កាយំ ចិត្តសន្និស្សិតំ កត្វា អទិស្សមានេន កាយេន គន្តុកាមោ ចិត្តវសេន កាយំ បរិណាមេតិ, មហគ្គតចិត្តេ សមោទហតិ, សមារោបេតិ, តទា ឧបយោគលទ្ធំ អារម្មណំ ហោតីតិ កត្វា រូបកាយារម្មណតោ បរិត្តារម្មណំ ហោតិ។ យទា ចិត្តំ កាយសន្និស្សិតំ កត្វា ទិស្សមានេន កាយេន គន្តុកាមោ កាយវសេន ចិត្តំ បរិណាមេតិ, បាទកជ្ឈានចិត្តំ រូបកាយេ សមោទហតិ, សមារោបេតិ, តទា ឧបយោគលទ្ធំ អារម្មណំ ហោតីតិ កត្វា មហគ្គតចិត្តារម្មណតោ មហគ្គតារម្មណំ ហោតិ។
‘Iddhividhacatutthaṃ’ parittamahaggatārammaṇaṃ hoti. Kathaṃ? Tañhi yadā kāyaṃ cittasannissitaṃ katvā adissamānena kāyena gantukāmo cittavasena kāyaṃ pariṇāmeti, mahaggatacitte samodahati, samāropeti, tadā upayogaladdhaṃ ārammaṇaṃ hotīti katvā rūpakāyārammaṇato parittārammaṇaṃ hoti. Yadā cittaṃ kāyasannissitaṃ katvā dissamānena kāyena gantukāmo kāyavasena cittaṃ pariṇāmeti, pādakajjhānacittaṃ rūpakāye samodahati, samāropeti, tadā upayogaladdhaṃ ārammaṇaṃ hotīti katvā mahaggatacittārammaṇato mahaggatārammaṇaṃ hoti.
‘ទិព្ពសោតចតុត្ថំ’ សទ្ទំ អារព្ភ បវត្តត្តា ឯកន្តបរិត្តារម្មណមេវ។ ‘ចេតោបរិយញាណចតុត្ថំ’ បរិត្តមហគ្គតអប្បមាណារម្មណំ ហោតិ។ កថំ? តញ្ហិ បរេសំ កាមាវចរចិត្តជាននកាលេ បរិត្តារម្មណំ ហោតិ, រូបាវចរារូបាវចរចិត្តជាននកាលេ មហគ្គតារម្មណំ, មគ្គផលជាននកាលេ អប្បមាណារម្មណំ ហោតិ។ ឯត្ថ ច បុថុជ្ជនោ សោតាបន្នស្ស ចិត្តំ ន ជានាតិ, សោតាបន្នោ វា សកទាគាមិស្សាតិ ឯវំ យាវ អរហតោ នេតព្ពំ។ អរហា បន សព្ពេសំ ចិត្តំ ជានាតិ។ អញ្ញោបិ ច ឧបរិមោ ហេដ្ឋិមស្សាតិ អយំ វិសេសោ វេទិតព្ពោ។ ‘យថាកម្មុបគញាណចតុត្ថំ’ កាមាវចរកម្មជាននកាលេ បរិត្តារម្មណំ ហោតិ, រូបាវចរារូបាវចរកម្មជាននកាលេ មហគ្គតារម្មណំ។
‘Dibbasotacatutthaṃ’ saddaṃ ārabbha pavattattā ekantaparittārammaṇameva. ‘Cetopariyañāṇacatutthaṃ’ parittamahaggataappamāṇārammaṇaṃ hoti. Kathaṃ? Tañhi paresaṃ kāmāvacaracittajānanakāle parittārammaṇaṃ hoti, rūpāvacarārūpāvacaracittajānanakāle mahaggatārammaṇaṃ, maggaphalajānanakāle appamāṇārammaṇaṃ hoti. Ettha ca puthujjano sotāpannassa cittaṃ na jānāti, sotāpanno vā sakadāgāmissāti evaṃ yāva arahato netabbaṃ. Arahā pana sabbesaṃ cittaṃ jānāti. Aññopi ca uparimo heṭṭhimassāti ayaṃ viseso veditabbo. ‘Yathākammupagañāṇacatutthaṃ’ kāmāvacarakammajānanakāle parittārammaṇaṃ hoti, rūpāvacarārūpāvacarakammajānanakāle mahaggatārammaṇaṃ.
‘ទិព្ពចក្ខុញាណចតុត្ថំ’ រូបារម្មណត្តា ឯកន្តបរិត្តារម្មណមេវ។ ‘បុព្ពេនិវាសញាណចតុត្ថំ’ បរិត្តមហគ្គតអប្បមាណនវត្តព្ពារម្មណំ ហោតិ។ កថំ? តញ្ហិ កាមាវចរក្ខន្ធានុស្សរណកាលេ បរិត្តារម្មណំ ហោតិ។ រូបាវចរារូបាវចរក្ខន្ធានុស្សរណកាលេ មហគ្គតារម្មណំ។ អតីតេ អត្តនា វា បរេហិ វា ភាវិតមគ្គំ សច្ឆិកតផលញ្ច អនុស្សរណកាលេ អប្បមាណារម្មណំ។ អតីតេ ពុទ្ធា មគ្គំ ភាវយិំសុ, ផលំ សច្ឆាកំសុ, និព្ពានធាតុយា បរិនិព្ពាយិំសូតិ ឆិន្នវដុមកានុស្សរណវសេន មគ្គផលនិព្ពានបច្ចវេក្ខណតោបិ អប្បមាណារម្មណំ។ អតីតេ ‘វិបស្សី នាម ភគវា’ អហោសិ ។ តស្ស ‘ពន្ធុមតី នាម នគរំ អហោសិ, ពន្ធុមា នាម រាជា បិតា, ពន្ធុមតី នាម មាតា’តិអាទិនា នយេន នាមគោត្តបថវីនិមិត្តាទិអនុស្សរណកាលេ នវត្តព្ពារម្មណំ ហោតិ។
‘Dibbacakkhuñāṇacatutthaṃ’ rūpārammaṇattā ekantaparittārammaṇameva. ‘Pubbenivāsañāṇacatutthaṃ’ parittamahaggataappamāṇanavattabbārammaṇaṃ hoti. Kathaṃ? Tañhi kāmāvacarakkhandhānussaraṇakāle parittārammaṇaṃ hoti. Rūpāvacarārūpāvacarakkhandhānussaraṇakāle mahaggatārammaṇaṃ. Atīte attanā vā parehi vā bhāvitamaggaṃ sacchikataphalañca anussaraṇakāle appamāṇārammaṇaṃ. Atīte buddhā maggaṃ bhāvayiṃsu, phalaṃ sacchākaṃsu, nibbānadhātuyā parinibbāyiṃsūti chinnavaṭumakānussaraṇavasena maggaphalanibbānapaccavekkhaṇatopi appamāṇārammaṇaṃ. Atīte ‘vipassī nāma bhagavā’ ahosi . Tassa ‘bandhumatī nāma nagaraṃ ahosi, bandhumā nāma rājā pitā, bandhumatī nāma mātā’tiādinā nayena nāmagottapathavīnimittādianussaraṇakāle navattabbārammaṇaṃ hoti.
‘អនាគតំសញាណចតុត្ថេ’បិ ឯសេវ នយោ។ តម្បិ អយំ អនាគតេ ‘កាមាវចរេ និព្ពត្តិស្សតី’តិ ជាននកាលេ បរិត្តារម្មណំ ហោតិ។ ‘រូបាវចរេ វា អរូបាវចរេ វា និព្ពត្តិស្សតី’តិ ជាននកាលេ មហគ្គតារម្មណំ។ ‘មគ្គំ ភាវេស្សតិ ផលំ សច្ឆិករិស្សតិ’ ‘និព្ពានធាតុយា បរិនិព្ពាយិស្សតី’តិ ជាននកាលេ អប្បមាណារម្មណំ។ អនាគតេ ‘‘មេត្តេយ្យោ នាម ភគវា ឧប្បជ្ជិស្សតិ, សុព្រហ្មា នាមស្ស ព្រាហ្មណោ បិតា ភវិស្សតិ, ព្រហ្មវតី នាម ព្រាហ្មណី មាតា ភវិស្សតី’’តិអាទិនា នយេន នាមគោត្តជាននកាលេ នវត្តព្ពារម្មណំ ហោតិ។
‘Anāgataṃsañāṇacatutthe’pi eseva nayo. Tampi ayaṃ anāgate ‘kāmāvacare nibbattissatī’ti jānanakāle parittārammaṇaṃ hoti. ‘Rūpāvacare vā arūpāvacare vā nibbattissatī’ti jānanakāle mahaggatārammaṇaṃ. ‘Maggaṃ bhāvessati phalaṃ sacchikarissati’ ‘nibbānadhātuyā parinibbāyissatī’ti jānanakāle appamāṇārammaṇaṃ. Anāgate ‘‘metteyyo nāma bhagavā uppajjissati, subrahmā nāmassa brāhmaṇo pitā bhavissati, brahmavatī nāma brāhmaṇī mātā bhavissatī’’tiādinā nayena nāmagottajānanakāle navattabbārammaṇaṃ hoti.
អរូបាវចរចតុត្ថំ បន អាសវានំ ខយចតុត្ថញ្ច បាឡិយំ អាគតដ្ឋានេយេវ កថេស្សាមិ។ កិរិយាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុ ឧបេក្ខាសហគតា សព្ពេសម្បិ ឯតេសំ កុសលាកុសលកិរិយចិត្តានំ បុរេចារិកា។ តស្សា តេសុ វុត្តនយេនេវ អារម្មណភេទោ វេទិតព្ពោ។ បញ្ចទ្វារេ បន វោដ្ឋព្ពនវសេន បវត្តិយំ ឯកន្តបរិត្តារម្មណាវ ហោតិ។ រូបាវចរតិកចតុក្កជ្ឈានាទីនិ បរិត្តាទិភាវេន នវត្តព្ពធម្មំ អារព្ភ បវត្តិតោ នវត្តព្ពារម្មណានិ។ ឯត្ថ ហិ រូបាវចរានិ បថវីកសិណាទីសុ បវត្តន្តិ, អាកាសានញ្ចាយតនំ ឧគ្ឃាដិមាកាសេ, អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ វិញ្ញាណាបគមេតិ។
Arūpāvacaracatutthaṃ pana āsavānaṃ khayacatutthañca pāḷiyaṃ āgataṭṭhāneyeva kathessāmi. Kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu upekkhāsahagatā sabbesampi etesaṃ kusalākusalakiriyacittānaṃ purecārikā. Tassā tesu vuttanayeneva ārammaṇabhedo veditabbo. Pañcadvāre pana voṭṭhabbanavasena pavattiyaṃ ekantaparittārammaṇāva hoti. Rūpāvacaratikacatukkajjhānādīni parittādibhāvena navattabbadhammaṃ ārabbha pavattito navattabbārammaṇāni. Ettha hi rūpāvacarāni pathavīkasiṇādīsu pavattanti, ākāsānañcāyatanaṃ ugghāṭimākāse, ākiñcaññāyatanaṃ viññāṇāpagameti.
១៤២៩. មគ្គារម្មណត្តិកេ អាទិម្ហិ វុត្តា អដ្ឋ ញាណសម្បយុត្តចិត្តុប្បាទា សេក្ខាសេក្ខានំ អត្តនា បដិវិទ្ធមគ្គានំ បច្ចវេក្ខណកាលេ មគ្គារម្មណា, មគ្គេន បន អសហជាតត្តា ន មគ្គហេតុកា, អត្តនា បដិវិទ្ធមគ្គំ គរុំ កត្វា បច្ចវេក្ខណកាលេ អារម្មណាធិបតិវសេន មគ្គាធិបតិនោ, អញ្ញធម្មារម្មណកាលេ ន វត្តព្ពា មគ្គារម្មណាតិបិ មគ្គាធិបតិនោតិបិ។ ចត្តារោ អរិយមគ្គា មគ្គសង្ខាតស្ស មគ្គសម្បយុត្តស្ស វា ហេតុនោ អត្ថិតាយ ឯកន្តតោ មគ្គហេតុកាវ។ វីរិយំ បន វីមំសំ វា ជេដ្ឋកំ កត្វា មគ្គភាវនាកាលេ សហជាតាធិបតិនា សិយា មគ្គាធិបតិនោ, ឆន្ទចិត្តានំ អញ្ញតរជេដ្ឋកកាលេ សិយា ន វត្តព្ពា មគ្គាធិបតិនោតិ។
1429. Maggārammaṇattike ādimhi vuttā aṭṭha ñāṇasampayuttacittuppādā sekkhāsekkhānaṃ attanā paṭividdhamaggānaṃ paccavekkhaṇakāle maggārammaṇā, maggena pana asahajātattā na maggahetukā, attanā paṭividdhamaggaṃ garuṃ katvā paccavekkhaṇakāle ārammaṇādhipativasena maggādhipatino, aññadhammārammaṇakāle na vattabbā maggārammaṇātipi maggādhipatinotipi. Cattāro ariyamaggā maggasaṅkhātassa maggasampayuttassa vā hetuno atthitāya ekantato maggahetukāva. Vīriyaṃ pana vīmaṃsaṃ vā jeṭṭhakaṃ katvā maggabhāvanākāle sahajātādhipatinā siyā maggādhipatino, chandacittānaṃ aññatarajeṭṭhakakāle siyā na vattabbā maggādhipatinoti.
ទ្វាទសវិធេ រូបាវចរចតុត្ថជ្ឈានេ សព្ពត្ថបាទកចតុត្ថាទីនិ នវ ឈានានិ នេវ មគ្គារម្មណានិ ន មគ្គហេតុកានិ ន មគ្គាធិបតីនិ។ ចេតោបរិយញាណបុព្ពេនិវាសញាណអនាគតំសញាណចតុត្ថានិ បន អរិយានំ មគ្គចិត្តជាននកាលេ មគ្គារម្មណានិ ហោន្តិ, មគ្គេន បន អសហជាតត្តា ន មគ្គហេតុកានិ, មគ្គំ គរុំ កត្វា អប្បវត្តិតោ ន មគ្គាធិបតីនិ។ កស្មា បនេតានិ ន មគ្គំ គរុំ ករោន្តីតិ? អត្តនោ មហគ្គតតាយ។ យថា ហិ រាជានំ សព្ពោ លោកោ គរុំ ករោតិ, មាតាបិតរោ បន ន ករោន្តិ។ ន ហិ តេ រាជានំ ទិស្វា អាសនា វុដ្ឋហន្តិ, ន អញ្ជលិកម្មាទីនិ ករោន្តិ, ទហរកាលេ វោហរិតនយេនេវ វោហរន្តិ។ ឯវមេតានិបិ អត្តនោ មហគ្គតតាយ ន មគ្គំ គរុំ ករោន្តិ។
Dvādasavidhe rūpāvacaracatutthajjhāne sabbatthapādakacatutthādīni nava jhānāni neva maggārammaṇāni na maggahetukāni na maggādhipatīni. Cetopariyañāṇapubbenivāsañāṇaanāgataṃsañāṇacatutthāni pana ariyānaṃ maggacittajānanakāle maggārammaṇāni honti, maggena pana asahajātattā na maggahetukāni, maggaṃ garuṃ katvā appavattito na maggādhipatīni. Kasmā panetāni na maggaṃ garuṃ karontīti? Attano mahaggatatāya. Yathā hi rājānaṃ sabbo loko garuṃ karoti, mātāpitaro pana na karonti. Na hi te rājānaṃ disvā āsanā vuṭṭhahanti, na añjalikammādīni karonti, daharakāle voharitanayeneva voharanti. Evametānipi attano mahaggatatāya na maggaṃ garuṃ karonti.
កិរិយាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុបិ អរិយានំ មគ្គបច្ចវេក្ខណកាលេ បច្ចវេក្ខណបុរេចារិកត្តា មគ្គារម្មណា ហោតិ, មគ្គេន អសហជាតត្តា បន ន មគ្គហេតុកា, មគ្គំ គរុំ កត្វា អប្បវត្តិតោ ន មគ្គាធិបតិ។ កស្មា គរុំ ន ករោតីតិ? អត្តនោ អហេតុកតាយ ហីនតាយ ជឡតាយ។ យថា ហិ រាជានំ សព្ពោ លោកោ គរុំ ករោតិ, អត្តនោ បរិជនា បន ខុជ្ជវាមនកចេដកាទយោ អត្តនោ អញ្ញាណតាយ បណ្ឌិតមនុស្សា វិយ នាតិគរុំ ករោន្តិ, ឯវមេវ ឥទម្បិ ចិត្តំ អត្តនោ អហេតុកតាយ ហីនតាយ ជឡតាយ មគ្គំ គរុំ ន ករោតិ។
Kiriyāhetukamanoviññāṇadhātupi ariyānaṃ maggapaccavekkhaṇakāle paccavekkhaṇapurecārikattā maggārammaṇā hoti, maggena asahajātattā pana na maggahetukā, maggaṃ garuṃ katvā appavattito na maggādhipati. Kasmā garuṃ na karotīti? Attano ahetukatāya hīnatāya jaḷatāya. Yathā hi rājānaṃ sabbo loko garuṃ karoti, attano parijanā pana khujjavāmanakaceṭakādayo attano aññāṇatāya paṇḍitamanussā viya nātigaruṃ karonti, evameva idampi cittaṃ attano ahetukatāya hīnatāya jaḷatāya maggaṃ garuṃ na karoti.
ញាណវិប្បយុត្តកុសលាទីនិ ញាណាភាវេន ចេវ លោកិយធម្មារម្មណតាយ ច មគ្គារម្មណាទិភាវំ ន លភន្តិ, នវត្តព្ពារម្មណានេវ ហោន្តីតិ វេទិតព្ពានីតិ។
Ñāṇavippayuttakusalādīni ñāṇābhāvena ceva lokiyadhammārammaṇatāya ca maggārammaṇādibhāvaṃ na labhanti, navattabbārammaṇāneva hontīti veditabbānīti.
១៤៣២. អតីតារម្មណត្តិកេ វិញ្ញាណញ្ចាយតននេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនធម្មា ហេដ្ឋា អតីតសមាបត្តិំ អារព្ភ បវត្តិតា ឯកន្តេន អតីតារម្មណាវ។
1432. Atītārammaṇattike viññāṇañcāyatananevasaññānāsaññāyatanadhammā heṭṭhā atītasamāpattiṃ ārabbha pavattitā ekantena atītārammaṇāva.
១៤៣៣. និយោគា អនាគតារម្មណា នត្ថីតិ និយមេន បាដិយេក្កំ ចិត្តំ អនាគតារម្មណំ នាម នត្ថិ។ ននុ ច អនាគតំសញាណំ ឯកន្តេន អនាគតារម្មណំ, ចេតោបរិយញាណម្បិ អនាគតំ អារព្ភ បវត្តតីតិ? នោ ន បវត្តតិ។ បាដិយេក្កំ បន ឯតំ ឯកំ ចិត្តំ នាម នត្ថិ។ រូបាវចរចតុត្ថជ្ឈានេន សង្គហិតត្តា អញ្ញេហិ មហគ្គតចិត្តេហិ មិស្សកំ ហោតិ។ តេន វុត្តំ ‘និយោគា អនាគតារម្មណា នត្ថី’តិ។
1433. Niyogā anāgatārammaṇā natthīti niyamena pāṭiyekkaṃ cittaṃ anāgatārammaṇaṃ nāma natthi. Nanu ca anāgataṃsañāṇaṃ ekantena anāgatārammaṇaṃ, cetopariyañāṇampi anāgataṃ ārabbha pavattatīti? No na pavattati. Pāṭiyekkaṃ pana etaṃ ekaṃ cittaṃ nāma natthi. Rūpāvacaracatutthajjhānena saṅgahitattā aññehi mahaggatacittehi missakaṃ hoti. Tena vuttaṃ ‘niyogā anāgatārammaṇā natthī’ti.
១៤៣៤. ទ្វិបញ្ចវិញ្ញាណានិ , តិស្សោ មនោធាតុយោ ច បច្ចុប្បន្នេសុ រូបាទីសុ បវត្តិតោ បច្ចុប្បន្នារម្មណា នាម។ ទស ចិត្តុប្បាទាតិ ឯត្ថ អដ្ឋ តាវ សហេតុកា ទេវមនុស្សានំ បដិសន្ធិគ្គហណកាលេ កម្មំ វា កម្មនិមិត្តំ វា អារព្ភ បវត្តិយំ អតីតារម្មណា។ ភវង្គចុតិកាលេសុបិ ឯសេវ នយោ។ គតិនិមិត្តំ បន អារព្ភ បដិសន្ធិគ្គហណកាលេ តតោ បរំ ភវង្គកាលេ ច បច្ចុប្បន្នារម្មណា។ តថា បញ្ចទ្វារេ តទារម្មណវសេន បវត្តិយំ។ មនោទ្វារេ បន អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នារម្មណានំ ជវនានំ អារម្មណំ គហេត្វា បវត្តិតោ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នារម្មណា។ ‘កុសលវិបាកាហេតុកឧបេក្ខាសហគតមនោវិញ្ញាណធាតុយ’ម្បិ ឯសេវ នយោ។ កេវលញ្ហិ សា មនុស្សេសុ ជច្ចន្ធាទីនំ បដិសន្ធិ ហោតិ។ បញ្ចទ្វារេ ច សន្តីរណវសេនាបិ បច្ចុប្បន្នារម្មណា ហោតីតិ អយមេត្ថ វិសេសោ។ ‘សោមនស្សសហគតា’ បន បញ្ចទ្វារេ សន្តីរណវសេន តទារម្មណវសេន ច បច្ចុប្បន្នារម្មណា ហោតិ។ មនោទ្វារេ តទារម្មណវសេន សហេតុកវិបាកា វិយ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នារម្មណាតិ វេទិតព្ពា។
1434. Dvipañcaviññāṇāni , tisso manodhātuyo ca paccuppannesu rūpādīsu pavattito paccuppannārammaṇā nāma. Dasa cittuppādāti ettha aṭṭha tāva sahetukā devamanussānaṃ paṭisandhiggahaṇakāle kammaṃ vā kammanimittaṃ vā ārabbha pavattiyaṃ atītārammaṇā. Bhavaṅgacutikālesupi eseva nayo. Gatinimittaṃ pana ārabbha paṭisandhiggahaṇakāle tato paraṃ bhavaṅgakāle ca paccuppannārammaṇā. Tathā pañcadvāre tadārammaṇavasena pavattiyaṃ. Manodvāre pana atītānāgatapaccuppannārammaṇānaṃ javanānaṃ ārammaṇaṃ gahetvā pavattito atītānāgatapaccuppannārammaṇā. ‘Kusalavipākāhetukaupekkhāsahagatamanoviññāṇadhātuya’mpi eseva nayo. Kevalañhi sā manussesu jaccandhādīnaṃ paṭisandhi hoti. Pañcadvāre ca santīraṇavasenāpi paccuppannārammaṇā hotīti ayamettha viseso. ‘Somanassasahagatā’ pana pañcadvāre santīraṇavasena tadārammaṇavasena ca paccuppannārammaṇā hoti. Manodvāre tadārammaṇavasena sahetukavipākā viya atītānāgatapaccuppannārammaṇāti veditabbā.
‘អកុសលវិបាកាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុ’ បន កុសលវិបាកាយ ឧបេក្ខាសហគតាហេតុកាយ សមានគតិកា ឯវ។ កេវលញ្ហិ សា អាបាយិកានំ បដិសន្ធិភវង្គចុតិវសេន បវត្តតីតិ អយមេត្ថ វិសេសោ។ ‘កិរិយាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុ’ សោមនស្សសហគតា ខីណាសវានំ បញ្ចទ្វារេ បហដ្ឋាការំ កុរុមានា បច្ចុប្បន្នារម្មណា ហោតិ។ មនោទ្វារេ អតីតាទិភេទេ ធម្មេ អារព្ភ ហសិតុប្បាទវសេន បវត្តិយំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នារម្មណា ហោតិ។
‘Akusalavipākāhetukamanoviññāṇadhātu’ pana kusalavipākāya upekkhāsahagatāhetukāya samānagatikā eva. Kevalañhi sā āpāyikānaṃ paṭisandhibhavaṅgacutivasena pavattatīti ayamettha viseso. ‘Kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu’ somanassasahagatā khīṇāsavānaṃ pañcadvāre pahaṭṭhākāraṃ kurumānā paccuppannārammaṇā hoti. Manodvāre atītādibhede dhamme ārabbha hasituppādavasena pavattiyaṃ atītānāgatapaccuppannārammaṇā hoti.
កាមាវចរកុសលន្តិអាទីសុ កុសលតោ តាវ ចត្តារោ ញាណសម្បយុត្តចិត្តុប្បាទា។ សេក្ខបុថុជ្ជនានំ អតីតាទិភេទានិ ខន្ធធាតុអាយតនានិ សម្មសន្តានំ បច្ចវេក្ខន្តានំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នារម្មណា ហោន្តិ។ បណ្ណត្តិនិព្ពានបច្ចវេក្ខណេ នវត្តព្ពារម្មណា។ ញាណវិប្បយុត្តេសុបិ ឯសេវ នយោ ។ កេវលញ្ហិ តេហិ មគ្គផលនិព្ពានបច្ចវេក្ខណា នត្ថិ។ អយមេវេត្ថ វិសេសោ។
Kāmāvacarakusalantiādīsu kusalato tāva cattāro ñāṇasampayuttacittuppādā. Sekkhaputhujjanānaṃ atītādibhedāni khandhadhātuāyatanāni sammasantānaṃ paccavekkhantānaṃ atītānāgatapaccuppannārammaṇā honti. Paṇṇattinibbānapaccavekkhaṇe navattabbārammaṇā. Ñāṇavippayuttesupi eseva nayo . Kevalañhi tehi maggaphalanibbānapaccavekkhaṇā natthi. Ayamevettha viseso.
អកុសលតោ ចត្តារោ ទិដ្ឋិសម្បយុត្តចិត្តុប្បាទា អតីតាទិភេទានំ ខន្ធធាតុអាយតនានំ អស្សាទនាភិនន្ទនបរាមាសកាលេ អតីតាទិអារម្មណា ហោន្តិ។ បណ្ណត្តិំ អារព្ភ អស្សាទេន្តស្ស អភិនន្ទន្តស្ស ‘សត្តោ សត្តោ’តិ បរាមសិត្វា គណ្ហន្តស្ស នវត្តព្ពារម្មណា ហោន្តិ។ ទិដ្ឋិវិប្បយុត្តេសុបិ ឯសេវ នយោ។ កេវលញ្ហិ តេហិ បរាមាសគ្គហណំ នត្ថិ។ ទ្វេ បដិឃសម្បយុត្តចិត្តុប្បាទា អតីតាទិភេទេ ធម្មេ អារព្ភ ទោមនស្សិតានំ អតីតាទិអារម្មណា, បណ្ណត្តិំ អារព្ភ ទោមនស្សិតានំ នវត្តព្ពារម្មណា។ វិចិកិច្ឆុទ្ធច្ចសម្បយុត្តា តេសុ ឯវ ធម្មេសុ អនិដ្ឋង្គតភាវេន ចេវ ឧទ្ធតភាវេន ច បវត្តិយំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្ននវត្តព្ពារម្មណា។ កិរិយតោ អដ្ឋ សហេតុកចិត្តុប្បាទា កុសលចិត្តុប្បាទគតិកា ឯវ។ កិរិយាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុ ឧបេក្ខាសហគតា បញ្ចទ្វារេ វោដ្ឋព្ពនវសេន បវត្តិយំ បច្ចុប្បន្នារម្មណាវ ។ មនោទ្វារេ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នារម្មណានញ្ចេវ បណ្ណត្តិនិព្ពានារម្មណានញ្ច ជវនានំ បុរេចារិកកាលេ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្ននវត្តព្ពារម្មណា។
Akusalato cattāro diṭṭhisampayuttacittuppādā atītādibhedānaṃ khandhadhātuāyatanānaṃ assādanābhinandanaparāmāsakāle atītādiārammaṇā honti. Paṇṇattiṃ ārabbha assādentassa abhinandantassa ‘satto satto’ti parāmasitvā gaṇhantassa navattabbārammaṇā honti. Diṭṭhivippayuttesupi eseva nayo. Kevalañhi tehi parāmāsaggahaṇaṃ natthi. Dve paṭighasampayuttacittuppādā atītādibhede dhamme ārabbha domanassitānaṃ atītādiārammaṇā, paṇṇattiṃ ārabbha domanassitānaṃ navattabbārammaṇā. Vicikicchuddhaccasampayuttā tesu eva dhammesu aniṭṭhaṅgatabhāvena ceva uddhatabhāvena ca pavattiyaṃ atītānāgatapaccuppannanavattabbārammaṇā. Kiriyato aṭṭha sahetukacittuppādā kusalacittuppādagatikā eva. Kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu upekkhāsahagatā pañcadvāre voṭṭhabbanavasena pavattiyaṃ paccuppannārammaṇāva . Manodvāre atītānāgatapaccuppannārammaṇānañceva paṇṇattinibbānārammaṇānañca javanānaṃ purecārikakāle atītānāgatapaccuppannanavattabbārammaṇā.
យថាវុត្តប្បភេទេ រូបាវចរជ្ឈានេ សព្ពត្ថបាទកចតុត្ថំ អាកាសកសិណចតុត្ថំ អាលោកកសិណចតុត្ថំ ព្រហ្មវិហារចតុត្ថំ អានាបានចតុត្ថន្តិ ឥមានិ បញ្ច នវត្តព្ពារម្មណានេវ។ ‘ឥទ្ធិវិធចតុត្ថំ’ កាយវសេន ចិត្តំ បរិណាមេន្តស្ស អតីតបាទកជ្ឈានចិត្តំ អារព្ភ បវត្តនតោ អតីតារម្មណំ។ មហាធាតុនិធានេ មហាកស្សបត្ថេរាទីនំ វិយ អនាគតំ អធិដ្ឋហន្តានំ អនាគតារម្មណំ ហោតិ។ មហាកស្សបត្ថេរោ កិរ មហាធាតុនិធានំ ករោន្តោ អនាគតេ អដ្ឋារសវស្សាធិកានិ ទ្វេ វស្សសតានិ ឥមេ គន្ធា មា សុស្សិំសុ, បុប្ផានិ មា មិលាយិំសុ, ទីបា មា និព្ពាយិំសូតិ អធិដ្ឋហិ។ សព្ពំ តថេវ អហោសិ។ អស្សគុត្តត្ថេរោ វត្តនិយសេនាសនេ ភិក្ខុសង្ឃំ សុក្ខភត្តំ ភុញ្ជមានំ ទិស្វា ‘ឧទកសោណ្ឌិ ទិវសេ ទិវសេ, បុរេភត្តំ ទធិរសា ហោតូ’តិ អធិដ្ឋហិ។ បុរេភត្តំ គហិតំ ទធិរសំ ហោតិ បច្ឆាភត្តេ បាកតិកមេវ។ កាយំ បន ចិត្តសន្និស្សិតំ កត្វា អទិស្សមានេន កាយេន គមនកាលេ, អញ្ញស្ស វា បាដិហារិយស្ស ករណកាលេ, កាយំ អារព្ភ បវត្តត្តា បច្ចុប្បន្នារម្មណំ ហោតិ។
Yathāvuttappabhede rūpāvacarajjhāne sabbatthapādakacatutthaṃ ākāsakasiṇacatutthaṃ ālokakasiṇacatutthaṃ brahmavihāracatutthaṃ ānāpānacatutthanti imāni pañca navattabbārammaṇāneva. ‘Iddhividhacatutthaṃ’ kāyavasena cittaṃ pariṇāmentassa atītapādakajjhānacittaṃ ārabbha pavattanato atītārammaṇaṃ. Mahādhātunidhāne mahākassapattherādīnaṃ viya anāgataṃ adhiṭṭhahantānaṃ anāgatārammaṇaṃ hoti. Mahākassapatthero kira mahādhātunidhānaṃ karonto anāgate aṭṭhārasavassādhikāni dve vassasatāni ime gandhā mā sussiṃsu, pupphāni mā milāyiṃsu, dīpā mā nibbāyiṃsūti adhiṭṭhahi. Sabbaṃ tatheva ahosi. Assaguttatthero vattaniyasenāsane bhikkhusaṅghaṃ sukkhabhattaṃ bhuñjamānaṃ disvā ‘udakasoṇḍi divase divase, purebhattaṃ dadhirasā hotū’ti adhiṭṭhahi. Purebhattaṃ gahitaṃ dadhirasaṃ hoti pacchābhatte pākatikameva. Kāyaṃ pana cittasannissitaṃ katvā adissamānena kāyena gamanakāle, aññassa vā pāṭihāriyassa karaṇakāle, kāyaṃ ārabbha pavattattā paccuppannārammaṇaṃ hoti.
‘ទិព្ពសោតចតុត្ថំ’ វិជ្ជមានសទ្ទមេវ អារព្ភ បវត្តិតោ បច្ចុប្បន្នារម្មណំ ហោតិ។ ចេតោបរិយញាណចតុត្ថំ អតីតេ សត្តទិវសព្ភន្តរេ អនាគតេ សត្តទិវសព្ភន្តរេ បរេសំ ចិត្តំ ជានន្តស្ស អតីតារម្មណំ អនាគតារម្មណញ្ច ហោតិ។ សត្តទិវសាតិក្កមេ បន តំ ជានិតុំ ន សក្កោតិ។ អតីតានាគតំសញាណានញ្ហិ ឯស វិសយោ។ ន ឯតស្ស បច្ចុប្បន្នជាននកាលេ បន បច្ចុប្បន្នារម្មណំ ហោតិ។
‘Dibbasotacatutthaṃ’ vijjamānasaddameva ārabbha pavattito paccuppannārammaṇaṃ hoti. Cetopariyañāṇacatutthaṃ atīte sattadivasabbhantare anāgate sattadivasabbhantare paresaṃ cittaṃ jānantassa atītārammaṇaṃ anāgatārammaṇañca hoti. Sattadivasātikkame pana taṃ jānituṃ na sakkoti. Atītānāgataṃsañāṇānañhi esa visayo. Na etassa paccuppannajānanakāle pana paccuppannārammaṇaṃ hoti.
បច្ចុប្បន្នញ្ច នាមេតំ តិវិធំ – ខណបច្ចុប្បន្នំ សន្តតិបច្ចុប្បន្នំ អទ្ធាបច្ចុប្បន្នញ្ច។ តត្ថ ឧប្បាទដ្ឋិតិភង្គប្បត្តំ ‘ខណបច្ចុប្បន្នំ’។ ឯកទ្វិសន្តតិវារបរិយាបន្នំ ‘សន្តតិបច្ចុប្បន្នំ’។ តត្ថ អន្ធការេ និសីទិត្វា អាលោកដ្ឋានំ គតស្ស ន តាវ អារម្មណំ បាកដំ ហោតិ; យាវ បន តំ បាកដំ ហោតិ, ឯត្ថន្តរេ ឯកទ្វិសន្តតិវារា វេទិតព្ពា។ អាលោកដ្ឋានេ វិចរិត្វា ឱវរកំ បវិដ្ឋស្សាបិ ន តាវ សហសា រូបំ បាកដំ ហោតិ; យាវ តំ បាកដំ ហោតិ, ឯត្ថន្តរេ ឯកទ្វិសន្តតិវារា វេទិតព្ពា។ ទូរេ ឋត្វា បន រជកានំ ហត្ថវិការំ ឃណ្ឌិភេរីអាទិអាកោដនវិការញ្ច ទិស្វាបិ ន តាវ សទ្ទំ សុណាតិ; យាវ បន តំ សុណាតិ, ឯតស្មិម្បិ អន្តរេ ឯកទ្វិសន្តតិវារា វេទិតព្ពា។ ឯវំ តាវ មជ្ឈិមភាណកា។ សំយុត្តភាណកា បន ‘រូបសន្តតិ អរូបសន្តតី’តិ ទ្វេ សន្តតិយោ វត្វា, ‘ឧទកំ អក្កមិត្វា គតស្ស យាវ តីរេ អក្កន្តឧទកលេខា ន វិប្បសីទតិ, អទ្ធានតោ អាគតស្ស យាវ កាយេ ឧសុមភាវោ ន វូបសម្មតិ, អាតបា អាគន្ត្វា គព្ភំ បវិដ្ឋស្ស យាវ អន្ធការភាវោ ន វិគច្ឆតិ, អន្តោគព្ភេ កម្មដ្ឋានំ មនសិករិត្វា ទិវា វាតបានំ វិវរិត្វា ឱលោកេន្តស្ស យាវ អក្ខីនំ ផន្ទនភាវោ ន វូបសម្មតិ, អយំ រូបសន្តតិ នាម; ទ្វេ តយោ ជវនវារា អរូបសន្តតិ នាមា’តិ វត្វា ‘តទុភយម្បិ សន្តតិបច្ចុប្បន្នំ នាមា’តិ វទន្តិ។
Paccuppannañca nāmetaṃ tividhaṃ – khaṇapaccuppannaṃ santatipaccuppannaṃ addhāpaccuppannañca. Tattha uppādaṭṭhitibhaṅgappattaṃ ‘khaṇapaccuppannaṃ’. Ekadvisantativārapariyāpannaṃ ‘santatipaccuppannaṃ’. Tattha andhakāre nisīditvā ālokaṭṭhānaṃ gatassa na tāva ārammaṇaṃ pākaṭaṃ hoti; yāva pana taṃ pākaṭaṃ hoti, etthantare ekadvisantativārā veditabbā. Ālokaṭṭhāne vicaritvā ovarakaṃ paviṭṭhassāpi na tāva sahasā rūpaṃ pākaṭaṃ hoti; yāva taṃ pākaṭaṃ hoti, etthantare ekadvisantativārā veditabbā. Dūre ṭhatvā pana rajakānaṃ hatthavikāraṃ ghaṇḍibherīādiākoṭanavikārañca disvāpi na tāva saddaṃ suṇāti; yāva pana taṃ suṇāti, etasmimpi antare ekadvisantativārā veditabbā. Evaṃ tāva majjhimabhāṇakā. Saṃyuttabhāṇakā pana ‘rūpasantati arūpasantatī’ti dve santatiyo vatvā, ‘udakaṃ akkamitvā gatassa yāva tīre akkantaudakalekhā na vippasīdati, addhānato āgatassa yāva kāye usumabhāvo na vūpasammati, ātapā āgantvā gabbhaṃ paviṭṭhassa yāva andhakārabhāvo na vigacchati, antogabbhe kammaṭṭhānaṃ manasikaritvā divā vātapānaṃ vivaritvā olokentassa yāva akkhīnaṃ phandanabhāvo na vūpasammati, ayaṃ rūpasantati nāma; dve tayo javanavārā arūpasantati nāmā’ti vatvā ‘tadubhayampi santatipaccuppannaṃ nāmā’ti vadanti.
ឯកភវបរិច្ឆិន្នំ បន អទ្ធាបច្ចុប្បន្នំ នាម។ យំ សន្ធាយ ភទ្ទេករត្តសុត្តេ ‘‘យោ ចាវុសោ, មនោ យេ ច ធម្មា ឧភយមេតំ បច្ចុប្បន្នំ។ តស្មិំ ចេ បច្ចុប្បន្នេ ឆន្ទរាគបដិពទ្ធំ ហោតិ វិញ្ញាណំ, ឆន្ទរាគបដិពទ្ធត្តា វិញ្ញាណស្ស តទភិនន្ទតិ, តទភិនន្ទន្តោ បច្ចុប្បន្នេសុ ធម្មេសុ សំហីរតី’’តិ (ម. និ. ៣.២៨៤) វុត្តំ។ សន្តតិបច្ចុប្បន្នញ្ចេត្ថ អដ្ឋកថាសុ អាគតំ។ អទ្ធាបច្ចុប្បន្នំ សុត្តេ។
Ekabhavaparicchinnaṃ pana addhāpaccuppannaṃ nāma. Yaṃ sandhāya bhaddekarattasutte ‘‘yo cāvuso, mano ye ca dhammā ubhayametaṃ paccuppannaṃ. Tasmiṃ ce paccuppanne chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ, chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu saṃhīratī’’ti (ma. ni. 3.284) vuttaṃ. Santatipaccuppannañcettha aṭṭhakathāsu āgataṃ. Addhāpaccuppannaṃ sutte.
តត្ថ កេចិ ‘ខណបច្ចុប្បន្នំ ចិត្តំ ចេតោបរិយញាណស្ស អារម្មណំ ហោតី’តិ វទន្តិ។ កិំការណា? យស្មា ឥទ្ធិមស្ស ច បរស្ស ច ឯកក្ខណេ ចិត្តំ ឧប្បជ្ជតីតិ។ ឥទញ្ច នេសំ ឱបម្មំ – យថា អាកាសេ ខិត្តេ បុប្ផមុដ្ឋិម្ហិ អវស្សំ ឯកំ បុប្ផំ ឯកស្ស វណ្ដំ បដិវិជ្ឈតិ វណ្ដេន វណ្ដំ បដិវិជ្ឈតិ, ឯវំ បរស្ស ចិត្តំ ជានិស្សាមីតិ រាសិវសេន មហាជនស្ស ចិត្តេ អាវជ្ជិតេ អវស្សំ ឯកស្ស ចិត្តំ ឯកេន ចិត្តេន ឧប្បាទក្ខណេ វា ឋិតិក្ខណេ វា ភង្គក្ខណេ វា បដិវិជ្ឈតីតិ។ តំ បន វស្សសតម្បិ វស្សសហស្សម្បិ អាវជ្ជន្តោ យេន ចិត្តេន អាវជ្ជេតិ, យេន ច ជានាតិ តេសំ ទ្វិន្នំ សហដ្ឋានាភាវតោ អាវជ្ជនជវនានញ្ច អនិដ្ឋេ ឋានេ នានារម្មណភាវប្បត្តិទោសតោ អយុត្តន្តិ អដ្ឋកថាសុ បដិក្ខិត្តំ។ សន្តតិបច្ចុប្បន្នំ បន អទ្ធាបច្ចុប្បន្នញ្ច អារម្មណំ ហោតីតិ វេទិតព្ពំ។
Tattha keci ‘khaṇapaccuppannaṃ cittaṃ cetopariyañāṇassa ārammaṇaṃ hotī’ti vadanti. Kiṃkāraṇā? Yasmā iddhimassa ca parassa ca ekakkhaṇe cittaṃ uppajjatīti. Idañca nesaṃ opammaṃ – yathā ākāse khitte pupphamuṭṭhimhi avassaṃ ekaṃ pupphaṃ ekassa vaṇṭaṃ paṭivijjhati vaṇṭena vaṇṭaṃ paṭivijjhati, evaṃ parassa cittaṃ jānissāmīti rāsivasena mahājanassa citte āvajjite avassaṃ ekassa cittaṃ ekena cittena uppādakkhaṇe vā ṭhitikkhaṇe vā bhaṅgakkhaṇe vā paṭivijjhatīti. Taṃ pana vassasatampi vassasahassampi āvajjanto yena cittena āvajjeti, yena ca jānāti tesaṃ dvinnaṃ sahaṭṭhānābhāvato āvajjanajavanānañca aniṭṭhe ṭhāne nānārammaṇabhāvappattidosato ayuttanti aṭṭhakathāsu paṭikkhittaṃ. Santatipaccuppannaṃ pana addhāpaccuppannañca ārammaṇaṃ hotīti veditabbaṃ.
តត្ថ យំ វត្តមានជវនវីថិតោ អតីតានាគតវសេន ទ្វិតិជវនវីថិបរិមាណកាលេ បរស្ស ចិត្តំ, តំ សព្ពម្បិ សន្តតិបច្ចុប្បន្នំ នាម។ អទ្ធាបច្ចុប្បន្នំ បន ជវនវារេន ទីបេតព្ពន្តិ យំ អដ្ឋកថាយំ វុត្តំ តំ សុវុត្តំ។ តត្រាយំ ទីបនា – ឥទ្ធិមា បរស្ស ចិត្តំ ជានិតុកាមោ អាវជ្ជេតិ។ អាវជ្ជនំ ខណបច្ចុប្បន្នំ អារម្មណំ កត្វា តេនេវ សហ និរុជ្ឈតិ។ តតោ ចត្តារិ បញ្ច ជវនានិ យេសំ បច្ឆិមំ ឥទ្ធិចិត្តំ, សេសានិ កាមាវចរានិ។ តេសំ សព្ពេសម្បិ តទេវ និរុទ្ធំ ចិត្តមារម្មណំ ហោតិ។ ន ច តានិ នានារម្មណានិ ហោន្តិ។ អទ្ធាបច្ចុប្បន្នវសេន បច្ចុប្បន្នារម្មណត្តា ឯការម្មណានិ។ ឯការម្មណត្តេបិ ច ឥទ្ធិចិត្តមេវ បរស្ស ចិត្តំ បជានាតិ, ន ឥតរានិ; យថា ចក្ខុទ្វារេ ចក្ខុវិញ្ញាណមេវ រូបំ បស្សតិ, ន ឥតរានីតិ។ ឥតិ ឥទំ សន្តតិបច្ចុប្បន្នស្ស ចេវ អទ្ធាបច្ចុប្បន្នស្ស ច វសេន បច្ចុប្បន្នារម្មណំ ហោតិ។ យស្មា វា សន្តតិបច្ចុប្បន្នម្បិ អទ្ធាបច្ចុប្បន្នេយេវ បតតិ, តស្មា អទ្ធាបច្ចុប្បន្នវសេនេតំ បច្ចុប្បន្នារម្មណន្តិ វេទិតព្ពំ។
Tattha yaṃ vattamānajavanavīthito atītānāgatavasena dvitijavanavīthiparimāṇakāle parassa cittaṃ, taṃ sabbampi santatipaccuppannaṃ nāma. Addhāpaccuppannaṃ pana javanavārena dīpetabbanti yaṃ aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ taṃ suvuttaṃ. Tatrāyaṃ dīpanā – iddhimā parassa cittaṃ jānitukāmo āvajjeti. Āvajjanaṃ khaṇapaccuppannaṃ ārammaṇaṃ katvā teneva saha nirujjhati. Tato cattāri pañca javanāni yesaṃ pacchimaṃ iddhicittaṃ, sesāni kāmāvacarāni. Tesaṃ sabbesampi tadeva niruddhaṃ cittamārammaṇaṃ hoti. Na ca tāni nānārammaṇāni honti. Addhāpaccuppannavasena paccuppannārammaṇattā ekārammaṇāni. Ekārammaṇattepi ca iddhicittameva parassa cittaṃ pajānāti, na itarāni; yathā cakkhudvāre cakkhuviññāṇameva rūpaṃ passati, na itarānīti. Iti idaṃ santatipaccuppannassa ceva addhāpaccuppannassa ca vasena paccuppannārammaṇaṃ hoti. Yasmā vā santatipaccuppannampi addhāpaccuppanneyeva patati, tasmā addhāpaccuppannavasenetaṃ paccuppannārammaṇanti veditabbaṃ.
‘បុព្ពេនិវាសញាណចតុត្ថំ’ នាមគោត្តានុស្សរណេ និព្ពាននិមិត្តបច្ចវេក្ខណេ ច នវត្តព្ពារម្មណំ, សេសកាលេ អតីតារម្មណមេវ។ យថាកម្មុបគញាណចតុត្ថម្បិ អតីតារម្មណមេវ។ តត្ថ កិញ្ចាបិ បុព្ពេនិវាសចេតោបរិយញាណានិបិ អតីតារម្មណានិ ហោន្តិ, អថ ខោ តេសំ បុព្ពេនិវាសញាណស្ស អតីតក្ខន្ធា ខន្ធបដិពទ្ធញ្ច កិញ្ចិ អនារម្មណំ នាម នត្ថិ។ តញ្ហិ អតីតក្ខន្ធខន្ធបដិពទ្ធេសុ ធម្មេសុ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណសមគតិកំ ហោតិ។ ចេតោបរិយញាណស្ស ច សត្តទិវសព្ភន្តរាតីតំ ចិត្តមេវ អារម្មណំ។ តញ្ហិ អញ្ញំ ខន្ធំ វា ខន្ធបដិពទ្ធំ វា ន ជានាតិ, មគ្គសម្បយុត្តចិត្តារម្មណត្តា បន បរិយាយតោ មគ្គារម្មណន្តិ វុត្តំ។ យថាកម្មុបគញាណស្ស ច អតីតចេតនាមត្តមេវារម្មណន្តិ។ អយំ វិសេសោ វេទិតព្ពោ។ អយមេត្ថ អដ្ឋកថានយោ។ យស្មា បន ‘‘កុសលា ខន្ធា ឥទ្ធិវិធញាណស្ស ចេតោបរិយញាណស្ស បុព្ពេនិវាសានុស្សតិញាណស្ស យថាកម្មុបគញាណស្ស អនាគតំសញាណស្ស អារម្មណបច្ចយេន បច្ចយោ’’តិ (បដ្ឋា. ១.១.៤០៤) បដ្ឋានេ វុត្តំ, តស្មា ចត្តារោបិ ខន្ធា ចេតោបរិយញាណយថាកម្មុបគញាណានំ អារម្មណំ ហោន្តិ។ តត្រាបិ យថាកម្មុបគញាណស្ស កុសលាកុសលា ឯវាតិ។
‘Pubbenivāsañāṇacatutthaṃ’ nāmagottānussaraṇe nibbānanimittapaccavekkhaṇe ca navattabbārammaṇaṃ, sesakāle atītārammaṇameva. Yathākammupagañāṇacatutthampi atītārammaṇameva. Tattha kiñcāpi pubbenivāsacetopariyañāṇānipi atītārammaṇāni honti, atha kho tesaṃ pubbenivāsañāṇassa atītakkhandhā khandhapaṭibaddhañca kiñci anārammaṇaṃ nāma natthi. Tañhi atītakkhandhakhandhapaṭibaddhesu dhammesu sabbaññutaññāṇasamagatikaṃ hoti. Cetopariyañāṇassa ca sattadivasabbhantarātītaṃ cittameva ārammaṇaṃ. Tañhi aññaṃ khandhaṃ vā khandhapaṭibaddhaṃ vā na jānāti, maggasampayuttacittārammaṇattā pana pariyāyato maggārammaṇanti vuttaṃ. Yathākammupagañāṇassa ca atītacetanāmattamevārammaṇanti. Ayaṃ viseso veditabbo. Ayamettha aṭṭhakathānayo. Yasmā pana ‘‘kusalā khandhā iddhividhañāṇassa cetopariyañāṇassa pubbenivāsānussatiñāṇassa yathākammupagañāṇassa anāgataṃsañāṇassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.404) paṭṭhāne vuttaṃ, tasmā cattāropi khandhā cetopariyañāṇayathākammupagañāṇānaṃ ārammaṇaṃ honti. Tatrāpi yathākammupagañāṇassa kusalākusalā evāti.
‘ទិព្ពចក្ខុញាណចតុត្ថំ’ វិជ្ជមានវណ្ណារម្មណត្តា បច្ចុប្បន្នារម្មណមេវ។ អនាគតំសញាណចតុត្ថំ អនាគតារម្មណមេវ។ តញ្ហិ អនាគតក្ខន្ធខន្ធបដិពទ្ធេសុ ធម្មេសុ បុព្ពេនិវាសញាណំ វិយ សព្ពញ្ញុតញ្ញាណសមគតិកំ ហោតិ។ តត្ថ កិញ្ចាបិ ចេតោបរិយញាណម្បិ អនាគតារម្មណំ ហោតិ, តំ បន សត្តទិវសព្ភន្តរេ ឧប្បជ្ជនកចិត្តមេវ អារម្មណំ ករោតិ។ ឥទំ អនាគតេ កប្បសតសហស្សេ ឧប្បជ្ជនកចិត្តម្បិ ខន្ធេបិ ខន្ធបដិពទ្ធម្បិ។ រូបាវចរតិកចតុក្កជ្ឈានាទីនិ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នេសុ ឯកធម្មម្បិ អារព្ភ អប្បវត្តិតោ ឯកន្តនវត្តព្ពារម្មណានេវាតិ វេទិតព្ពានិ។
‘Dibbacakkhuñāṇacatutthaṃ’ vijjamānavaṇṇārammaṇattā paccuppannārammaṇameva. Anāgataṃsañāṇacatutthaṃ anāgatārammaṇameva. Tañhi anāgatakkhandhakhandhapaṭibaddhesu dhammesu pubbenivāsañāṇaṃ viya sabbaññutaññāṇasamagatikaṃ hoti. Tattha kiñcāpi cetopariyañāṇampi anāgatārammaṇaṃ hoti, taṃ pana sattadivasabbhantare uppajjanakacittameva ārammaṇaṃ karoti. Idaṃ anāgate kappasatasahasse uppajjanakacittampi khandhepi khandhapaṭibaddhampi. Rūpāvacaratikacatukkajjhānādīni atītānāgatapaccuppannesu ekadhammampi ārabbha appavattito ekantanavattabbārammaṇānevāti veditabbāni.
១៤៣៥. អជ្ឈត្តត្តិកេ អនិន្ទ្រិយពទ្ធរូបញ្ច និព្ពានញ្ច ពហិទ្ធាតិ ឥទំ យថា ឥន្ទ្រិយពទ្ធំ បរបុគ្គលសន្តានេ ពហិទ្ធាតិ វុច្ចមានម្បិ តស្ស អត្តនោ សន្តានបរិយាបន្នត្តា និយកជ្ឈត្តំ ហោតិ, ឯវំ ន កេនចិ បរិយាយេន អជ្ឈត្តំ ហោតីតិ និយកជ្ឈត្តបរិយាយស្ស អភាវេន ពហិទ្ធាតិ វុត្តំ, ន និយកជ្ឈត្តមត្តស្ស អសម្ភវតោ។ និយកជ្ឈត្តមត្តស្ស បន អសម្ភវមត្តំ សន្ធាយ អជ្ឈត្តារម្មណត្តិកេ ពហិទ្ធារម្មណតា វុត្តា។ អជ្ឈត្តធម្មាបគមមត្តតោវ អាកិញ្ចញ្ញាយតនារម្មណស្ស អជ្ឈត្តភាវម្បិ ពហិទ្ធាភាវម្បិ អជ្ឈត្តពហិទ្ធាភាវម្បិ អននុជានិត្វា អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ ន វត្តព្ពំ អជ្ឈត្តារម្មណន្តិបីតិអាទិ វុត្តំ។
1435. Ajjhattattike anindriyabaddharūpañca nibbānañca bahiddhāti idaṃ yathā indriyabaddhaṃ parapuggalasantāne bahiddhāti vuccamānampi tassa attano santānapariyāpannattā niyakajjhattaṃ hoti, evaṃ na kenaci pariyāyena ajjhattaṃ hotīti niyakajjhattapariyāyassa abhāvena bahiddhāti vuttaṃ, na niyakajjhattamattassa asambhavato. Niyakajjhattamattassa pana asambhavamattaṃ sandhāya ajjhattārammaṇattike bahiddhārammaṇatā vuttā. Ajjhattadhammāpagamamattatova ākiñcaññāyatanārammaṇassa ajjhattabhāvampi bahiddhābhāvampi ajjhattabahiddhābhāvampi ananujānitvā ākiñcaññāyatanaṃ na vattabbaṃ ajjhattārammaṇantipītiādi vuttaṃ.
តត្ថ ន កេវលំ តទេវ នវត្តព្ពារម្មណំ, តស្ស បន អាវជ្ជនម្បិ, ឧបចារចិត្តានិបិ, តស្សារម្មណស្ស បច្ចវេក្ខណចិត្តានិបិ, តស្សេវ អស្សាទនាទិវសេន បវត្តានិ អកុសលចិត្តានិបិ នវត្តព្ពារម្មណានេវាតិ។ តានិ បន តស្មិំ វុត្តេ វុត្តានេវ ហោន្តីតិ វិសុំ ន វុត្តានិ។ កថំ វុត្តានេវ ហោន្តីតិ? ឯតញ្ហិ អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ, យញ្ច តស្ស បុរេចារិកំ អាវជ្ជនឧបចារាទិវសេន បវត្តំ, តេន សហ ឯការម្មណំ ភវេយ្យ។ តំ សព្ពំ អតីតារម្មណត្តិកេ ‘កាមាវចរកុសលំ, អកុសលំ, កិរិយតោ នវ ចិត្តុប្បាទា, រូបាវចរចតុត្ថជ្ឈាន’ន្តិ ឯវំ វុត្តានំ ឯតេសំ ចិត្តុប្បាទានំ ‘សិយា ន វត្តព្ពា អតីតារម្មណាតិបី’តិអាទិនា នយេន នវត្តព្ពារម្មណភាវស្ស អនុញ្ញាតត្តា, អាកិញ្ចញ្ញាយតនស្ស ច ‘អាកិញ្ចញ្ញាយតនំ, ចត្តារោ មគ្គា អបរិយាបន្នា, ចត្តារិ ច សាមញ្ញផលានិ, ឥមេ ធម្មា ន វត្តព្ពា អតីតារម្មណាតិបី’តិ ឯវំ ឯកន្តេន នវត្តព្ពារម្មណត្តវចនតោ នវត្តព្ពារម្មណន្តិ វុត្តំ។ ឥទានិ តំ អជ្ឈត្តារម្មណត្តិកេ ឯកម្បិ វុច្ចមានំ យស្មា ហេដ្ឋា តេន សហ ឯការម្មណភាវម្បិ សន្ធាយ កាមាវចរកុសលាទីនំ នវត្តព្ពារម្មណតា វុត្តា, តស្មា ឥធាបិ តេសំ នវត្តព្ពារម្មណភាវំ ទីបេតិ។ កោ ហិ តេន សហ ឯការម្មណានំ នវត្តព្ពារម្មណភាវេ អន្តរាយោតិ ? ឯវំ តស្មិំ វុត្តេ ‘វុត្តានេវ ហោន្តី’តិ វេទិតព្ពានិ។ សេសមេត្ថ អជ្ឈត្តារម្មណត្តិកេ បាឡិតោ ឧត្តានមេវ។
Tattha na kevalaṃ tadeva navattabbārammaṇaṃ, tassa pana āvajjanampi, upacāracittānipi, tassārammaṇassa paccavekkhaṇacittānipi, tasseva assādanādivasena pavattāni akusalacittānipi navattabbārammaṇānevāti. Tāni pana tasmiṃ vutte vuttāneva hontīti visuṃ na vuttāni. Kathaṃ vuttāneva hontīti? Etañhi ākiñcaññāyatanaṃ, yañca tassa purecārikaṃ āvajjanaupacārādivasena pavattaṃ, tena saha ekārammaṇaṃ bhaveyya. Taṃ sabbaṃ atītārammaṇattike ‘kāmāvacarakusalaṃ, akusalaṃ, kiriyato nava cittuppādā, rūpāvacaracatutthajjhāna’nti evaṃ vuttānaṃ etesaṃ cittuppādānaṃ ‘siyā na vattabbā atītārammaṇātipī’tiādinā nayena navattabbārammaṇabhāvassa anuññātattā, ākiñcaññāyatanassa ca ‘ākiñcaññāyatanaṃ, cattāro maggā apariyāpannā, cattāri ca sāmaññaphalāni, ime dhammā na vattabbā atītārammaṇātipī’ti evaṃ ekantena navattabbārammaṇattavacanato navattabbārammaṇanti vuttaṃ. Idāni taṃ ajjhattārammaṇattike ekampi vuccamānaṃ yasmā heṭṭhā tena saha ekārammaṇabhāvampi sandhāya kāmāvacarakusalādīnaṃ navattabbārammaṇatā vuttā, tasmā idhāpi tesaṃ navattabbārammaṇabhāvaṃ dīpeti. Ko hi tena saha ekārammaṇānaṃ navattabbārammaṇabhāve antarāyoti ? Evaṃ tasmiṃ vutte ‘vuttāneva hontī’ti veditabbāni. Sesamettha ajjhattārammaṇattike pāḷito uttānameva.
អារម្មណវិភាគេ បន វិញ្ញាណញ្ចាយតនំ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនន្តិ ឥមេសំ តាវ កុសលវិបាកកិរិយវសេន ឆន្នំ ចិត្តុប្បាទានំ អត្តនោ សន្តានសម្ពន្ធំ ហេដ្ឋិមសមាបត្តិំ អារព្ភ បវត្តិតោ អជ្ឈត្តារម្មណតា វេទិតព្ពា។ ឯត្ថ ច កិរិយអាកាសានញ្ចាយតនំ កិរិយវិញ្ញាណញ្ចាយតនស្សេវ អារម្មណំ ហោតិ, ន ឥតរស្ស។ កស្មា? អាកាសានញ្ចាយតនកិរិយសមង្គិនោ កុសលស្ស វា វិបាកស្ស វា វិញ្ញាណញ្ចាយតនស្ស អភាវតោ។ កុសលំ បន កុសលវិបាកកិរិយានំ តិណ្ណម្បិ អារម្មណំ ហោតិ។ កស្មា? អាកាសានញ្ចាយតនកុសលំ និព្ពត្តេត្វា ឋិតស្ស តតោ ឧទ្ធំ តិវិធស្សបិ វិញ្ញាណញ្ចាយតនស្ស ឧប្បត្តិសម្ភវតោ។ វិបាកំ បន ន កស្សចិ អារម្មណំ ហោតិ។ កស្មា? វិបាកតោ វុដ្ឋហិត្វា ចិត្តស្ស អភិនីហារាសម្ភវតោ។ នេវសញ្ញានាសញ្ញាយតនស្ស អារម្មណករណេបិ ឯសេវ នយោ។ រូបាវចរត្តិកចតុក្កជ្ឈានាទីនំ សព្ពេសម្បិ និយកជ្ឈត្តតោ ពហិទ្ធាភាវេន ពហិទ្ធាភូតានិ បថវីកសិណាទីនិ អារព្ភ បវត្តិតោ ពហិទ្ធារម្មណតា វេទិតព្ពា។
Ārammaṇavibhāge pana viññāṇañcāyatanaṃ nevasaññānāsaññāyatananti imesaṃ tāva kusalavipākakiriyavasena channaṃ cittuppādānaṃ attano santānasambandhaṃ heṭṭhimasamāpattiṃ ārabbha pavattito ajjhattārammaṇatā veditabbā. Ettha ca kiriyaākāsānañcāyatanaṃ kiriyaviññāṇañcāyatanasseva ārammaṇaṃ hoti, na itarassa. Kasmā? Ākāsānañcāyatanakiriyasamaṅgino kusalassa vā vipākassa vā viññāṇañcāyatanassa abhāvato. Kusalaṃ pana kusalavipākakiriyānaṃ tiṇṇampi ārammaṇaṃ hoti. Kasmā? Ākāsānañcāyatanakusalaṃ nibbattetvā ṭhitassa tato uddhaṃ tividhassapi viññāṇañcāyatanassa uppattisambhavato. Vipākaṃ pana na kassaci ārammaṇaṃ hoti. Kasmā? Vipākato vuṭṭhahitvā cittassa abhinīhārāsambhavato. Nevasaññānāsaññāyatanassa ārammaṇakaraṇepi eseva nayo. Rūpāvacarattikacatukkajjhānādīnaṃ sabbesampi niyakajjhattato bahiddhābhāvena bahiddhābhūtāni pathavīkasiṇādīni ārabbha pavattito bahiddhārammaṇatā veditabbā.
សព្ពេវ កាមាវចរា កុសលាកុសលាព្យាកតា ធម្មា, រូបាវចរំ ចតុត្ថំ ឈានន្តិ ឯត្ថ កុសលតោ តាវ ចត្តារោ ញាណសម្បយុត្តចិត្តុប្បាទា អត្តនោ ខន្ធាទីនិ បច្ចវេក្ខន្តស្ស អជ្ឈត្តារម្មណា។ បរេសំ ខន្ធាទិបច្ចវេក្ខណេ បណ្ណត្តិនិព្ពានបច្ចវេក្ខណេ ច ពហិទ្ធារម្មណា។ តទុភយវសេន អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា។ ញាណវិប្បយុត្តេសុបិ ឯសេវ នយោ។ កេវលញ្ហិ តេសំ និព្ពានបច្ចវេក្ខណំ នត្ថិ។ អកុសលតោ ចត្តារោ ទិដ្ឋិសម្បយុត្តចិត្តុប្បាទា អត្តនោ ខន្ធាទីនំ អស្សាទនាភិនន្ទនបរាមាសគហណកាលេ អជ្ឈត្តារម្មណា, បរស្ស ខន្ធាទីសុ ចេវ អនិន្ទ្រិយពទ្ធរូបកសិណាទីសុ ច តថេវ បវត្តិកាលេ ពហិទ្ធារម្មណា, តទុភយវសេន អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា។ ទិដ្ឋិវិប្បយុត្តេសុបិ ឯសេវ នយោ។ កេវលញ្ហិ តេសំ បរាមាសគហណំ នត្ថិ។ ទ្វេបិ បដិឃសម្បយុត្តា អត្តនោ ខន្ធាទីសុ ទោមនស្សិតស្ស អជ្ឈត្តារម្មណា, បរស្ស ខន្ធាទីសុ ចេវ អនិន្ទ្រិយពទ្ធរូបបណ្ណត្តីសុ ច ពហិទ្ធារម្មណា, តទុភយវសេន អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា។ វិចិកិច្ឆុទ្ធច្ចសម្បយុត្តានម្បិ វុត្តបការេសុ ធម្មេសុ វិចិកិច្ឆនផន្ទនភាវវសេន បវត្តិយំ អជ្ឈត្តាទិអារម្មណតា វេទិតព្ពា។
Sabbeva kāmāvacarā kusalākusalābyākatā dhammā, rūpāvacaraṃ catutthaṃ jhānanti ettha kusalato tāva cattāro ñāṇasampayuttacittuppādā attano khandhādīni paccavekkhantassa ajjhattārammaṇā. Paresaṃ khandhādipaccavekkhaṇe paṇṇattinibbānapaccavekkhaṇe ca bahiddhārammaṇā. Tadubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇā. Ñāṇavippayuttesupi eseva nayo. Kevalañhi tesaṃ nibbānapaccavekkhaṇaṃ natthi. Akusalato cattāro diṭṭhisampayuttacittuppādā attano khandhādīnaṃ assādanābhinandanaparāmāsagahaṇakāle ajjhattārammaṇā, parassa khandhādīsu ceva anindriyabaddharūpakasiṇādīsu ca tatheva pavattikāle bahiddhārammaṇā, tadubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇā. Diṭṭhivippayuttesupi eseva nayo. Kevalañhi tesaṃ parāmāsagahaṇaṃ natthi. Dvepi paṭighasampayuttā attano khandhādīsu domanassitassa ajjhattārammaṇā, parassa khandhādīsu ceva anindriyabaddharūpapaṇṇattīsu ca bahiddhārammaṇā, tadubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇā. Vicikicchuddhaccasampayuttānampi vuttapakāresu dhammesu vicikicchanaphandanabhāvavasena pavattiyaṃ ajjhattādiārammaṇatā veditabbā.
ទ្វិបញ្ចវិញ្ញាណានិ , តិស្សោ ច មនោធាតុយោតិ, ឥមេ តេរស ចិត្តុប្បាទា អត្តនោ រូបាទីនិ អារព្ភ បវត្តិយំ អជ្ឈត្តារម្មណា, បរស្ស រូបាទីសុ បវត្តា ពហិទ្ធារម្មណា, តទុភយវសេន អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា។ សោមនស្សសហគតអហេតុកវិបាកមនោវិញ្ញាណធាតុ បញ្ចទ្វារេ សន្តីរណតទារម្មណវសេន អត្តនោ បញ្ច រូបាទិធម្មេ, មនោទ្វារេ តទារម្មណវសេនេវ អញ្ញេបិ អជ្ឈត្តិកេ កាមាវចរធម្មេ អារព្ភ បវត្តិយំ អជ្ឈត្តារម្មណា, បរេសំ ធម្មេសុ បវត្តមានា ពហិទ្ធារម្មណា, ឧភយវសេន អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា។ ឧបេក្ខាសហគតវិបាកាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។ កេវលំ បនេតា សុគតិយំ ទុគ្គតិយញ្ច បដិសន្ធិភវង្គចុតិវសេនាបិ អជ្ឈត្តាទិភេទេសុ កម្មាទីសុ បវត្តន្តិ។
Dvipañcaviññāṇāni , tisso ca manodhātuyoti, ime terasa cittuppādā attano rūpādīni ārabbha pavattiyaṃ ajjhattārammaṇā, parassa rūpādīsu pavattā bahiddhārammaṇā, tadubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇā. Somanassasahagataahetukavipākamanoviññāṇadhātu pañcadvāre santīraṇatadārammaṇavasena attano pañca rūpādidhamme, manodvāre tadārammaṇavaseneva aññepi ajjhattike kāmāvacaradhamme ārabbha pavattiyaṃ ajjhattārammaṇā, paresaṃ dhammesu pavattamānā bahiddhārammaṇā, ubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇā. Upekkhāsahagatavipākāhetukamanoviññāṇadhātudvayepi eseva nayo. Kevalaṃ panetā sugatiyaṃ duggatiyañca paṭisandhibhavaṅgacutivasenāpi ajjhattādibhedesu kammādīsu pavattanti.
អដ្ឋ មហាវិបាកចិត្តានិបិ តាសំយេវ ទ្វិន្នំ សមានគតិកានិ។ កេវលំ បនេតានិ សន្តីរណវសេន ន បវត្តន្តិ។ បដិសន្ធិភវង្គចុតិវសេនេវ ឯតានិ សុគតិយំយេវ បវត្តន្តិ។ សោមនស្សសហគតាហេតុកកិរិយា បញ្ចទ្វារេ អត្តនោ រូបាទីនិ អារព្ភ បហដ្ឋាការករណវសេន បវត្តិយំ អជ្ឈត្តារម្មណា, បរស្ស រូបាទីសុ បវត្តា ពហិទ្ធារម្មណា។ មនោទ្វារេ តថាគតស្ស ជោតិបាលមាណវមឃទេវរាជកណ្ហតាបសាទិកាលេសុ អត្តនា កតកិរិយំ បច្ចវេក្ខន្តស្ស ហសិតុប្បាទវសេន បវត្តា អជ្ឈត្តារម្មណា ។
Aṭṭha mahāvipākacittānipi tāsaṃyeva dvinnaṃ samānagatikāni. Kevalaṃ panetāni santīraṇavasena na pavattanti. Paṭisandhibhavaṅgacutivaseneva etāni sugatiyaṃyeva pavattanti. Somanassasahagatāhetukakiriyā pañcadvāre attano rūpādīni ārabbha pahaṭṭhākārakaraṇavasena pavattiyaṃ ajjhattārammaṇā, parassa rūpādīsu pavattā bahiddhārammaṇā. Manodvāre tathāgatassa jotipālamāṇavamaghadevarājakaṇhatāpasādikālesu attanā katakiriyaṃ paccavekkhantassa hasituppādavasena pavattā ajjhattārammaṇā .
មល្លិកាយ ទេវិយា សន្តតិមហាមត្តស្ស សុមនមាលាការស្សាតិ ឯវមាទីនំ កិរិយាករណំ អារព្ភ បវត្តិកាលេ ពហិទ្ធារម្មណា។ ឧភយវសេន អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណា។ ឧបេក្ខាសហគតកិរិយាហេតុកមនោវិញ្ញាណធាតុ បញ្ចទ្វារេ វោដ្ឋព្ពនវសេន មនោទ្វារេ ច អាវជ្ជនវសេន បវត្តិយំ អជ្ឈត្តាទិអារម្មណា។ អដ្ឋ មហាកិរិយា កុសលចិត្តគតិកា ឯវ។ កេវលញ្ហិ តា ខីណាសវានំ ឧប្បជ្ជន្តិ, កុសលានិ សេក្ខបុថុជ្ជនានន្តិ ឯត្តកមេវេត្ថ នានាករណំ។
Mallikāya deviyā santatimahāmattassa sumanamālākārassāti evamādīnaṃ kiriyākaraṇaṃ ārabbha pavattikāle bahiddhārammaṇā. Ubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇā. Upekkhāsahagatakiriyāhetukamanoviññāṇadhātu pañcadvāre voṭṭhabbanavasena manodvāre ca āvajjanavasena pavattiyaṃ ajjhattādiārammaṇā. Aṭṭha mahākiriyā kusalacittagatikā eva. Kevalañhi tā khīṇāsavānaṃ uppajjanti, kusalāni sekkhaputhujjanānanti ettakamevettha nānākaraṇaṃ.
វុត្តប្បការេ រូបាវចរចតុត្ថជ្ឈានេ សព្ពត្ថបាទកចតុត្ថាទីនិ បញ្ច ឈានានិ ឥមស្មិំ តិកេ ឱកាសំ លភន្តិ។ ឯតានិ ហិ កសិណបណ្ណត្តិនិមិត្តារម្មណត្តា ពហិទ្ធារម្មណានិ។
Vuttappakāre rūpāvacaracatutthajjhāne sabbatthapādakacatutthādīni pañca jhānāni imasmiṃ tike okāsaṃ labhanti. Etāni hi kasiṇapaṇṇattinimittārammaṇattā bahiddhārammaṇāni.
‘ឥទ្ធិវិធចតុត្ថំ’ កាយវសេន ចិត្តំ, ចិត្តវសេន វា កាយំ បរិណាមនកាលេ អត្តនោ កុមារកវណ្ណាទិនិម្មានកាលេ ច សកាយចិត្តានំ អារម្មណករណតោ អជ្ឈត្តារម្មណំ, ពហិទ្ធា ហត្ថិអស្សាទិទស្សនកាលេ ពហិទ្ធារម្មណំ, កាលេន អជ្ឈត្តំ កាលេន ពហិទ្ធា, បវត្តិយំ អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណំ។
‘Iddhividhacatutthaṃ’ kāyavasena cittaṃ, cittavasena vā kāyaṃ pariṇāmanakāle attano kumārakavaṇṇādinimmānakāle ca sakāyacittānaṃ ārammaṇakaraṇato ajjhattārammaṇaṃ, bahiddhā hatthiassādidassanakāle bahiddhārammaṇaṃ, kālena ajjhattaṃ kālena bahiddhā, pavattiyaṃ ajjhattabahiddhārammaṇaṃ.
‘ទិព្ពសោតចតុត្ថំ’ អត្តនោ កុច្ឆិសទ្ទសវនកាលេ អជ្ឈត្តារម្មណំ, បរេសំ សទ្ទសវនកាលេ ពហិទ្ធារម្មណំ, ឧភយវសេន អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណំ។ ‘ចេតោបរិយញាណចតុត្ថំ’ បរេសំ ចិត្តារម្មណតោ ពហិទ្ធារម្មណមេវ។ អត្តនោ ចិត្តជាននេ បន តេន បយោជនំ នត្ថិ។ ‘បុព្ពេនិវាសចតុត្ថំ’ អត្តនោ ខន្ធានុស្សរណកាលេ អជ្ឈត្តារម្មណំ, បរស្ស ខន្ធេ, អនិទ្រិយពទ្ធរូបំ, តិស្សោ ច បណ្ណត្តិយោ អនុស្សរណតោ ពហិទ្ធារម្មណំ, ឧភយវសេន អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណំ។
‘Dibbasotacatutthaṃ’ attano kucchisaddasavanakāle ajjhattārammaṇaṃ, paresaṃ saddasavanakāle bahiddhārammaṇaṃ, ubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇaṃ. ‘Cetopariyañāṇacatutthaṃ’ paresaṃ cittārammaṇato bahiddhārammaṇameva. Attano cittajānane pana tena payojanaṃ natthi. ‘Pubbenivāsacatutthaṃ’ attano khandhānussaraṇakāle ajjhattārammaṇaṃ, parassa khandhe, anidriyabaddharūpaṃ, tisso ca paṇṇattiyo anussaraṇato bahiddhārammaṇaṃ, ubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇaṃ.
‘ទិព្ពចក្ខុចតុត្ថំ’ អត្តនោ កុច្ឆិគតាទិរូបទស្សនកាលេ អជ្ឈត្តារម្មណំ, អវសេសរូបទស្សនកាលេ ពហិទ្ធារម្មណំ, ឧភយវសេន អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណំ។ ‘អនាគតំសញាណចតុត្ថំ’ អត្តនោ អនាគតក្ខន្ធានុស្សរណកាលេ អជ្ឈត្តារម្មណំ, បរស្ស អនាគតក្ខន្ធានំ វា អនិន្ទ្រិយពទ្ធស្ស វា រូបស្ស អនុស្សរណកាលេ ពហិទ្ធារម្មណំ, ឧភយវសេន អជ្ឈត្តពហិទ្ធារម្មណំ។ អាកិញ្ចញ្ញាយតនស្ស នវត្តព្ពារម្មណតាយ ការណំ ហេដ្ឋា វុត្តមេវ។
‘Dibbacakkhucatutthaṃ’ attano kucchigatādirūpadassanakāle ajjhattārammaṇaṃ, avasesarūpadassanakāle bahiddhārammaṇaṃ, ubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇaṃ. ‘Anāgataṃsañāṇacatutthaṃ’ attano anāgatakkhandhānussaraṇakāle ajjhattārammaṇaṃ, parassa anāgatakkhandhānaṃ vā anindriyabaddhassa vā rūpassa anussaraṇakāle bahiddhārammaṇaṃ, ubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇaṃ. Ākiñcaññāyatanassa navattabbārammaṇatāya kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / តិកអត្ថុទ្ធារោ • Tikaatthuddhāro
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / តិកអត្ថុទ្ធារវណ្ណនា • Tikaatthuddhāravaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / តិកអត្ថុទ្ធារវណ្ណនា • Tikaatthuddhāravaṇṇanā
